Niniejsza publikacja jest trzecią z zaplanowanych na 2003 r. publikacji prezentujących wyniki Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r.

Transkrypt

1

2 PRZEDMOWA Publikacja zawiera wyniki Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. dotyczące sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych. Prezentuje dane dotyczące dochodów gospodarstw, towarowej produkcji rolniczej, wydatków na cele bieżące, inwestycyjne oraz bieżącą produkcję rolniczą, a także zadłużeń i spłat kredytów. Informacje obejmują dane o gospodarstwach rolnych ogółem oraz o indywidualnych gospodarstwach rolnych. Niektóre informacje przedstawiono dla gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego, a także w zestawieniu z cechami użytkownika (np. wiek, poziom wykształcenia). Publikacja składa się z uwag metodycznych, części analitycznej oraz części tabelarycznej. W uwagach metodycznych omówiono podstawowe zasady, definicje i pojęcia obowiązujące w Powszechnym Spisie Rolnym 2002 r. W części analitycznej opisano uzyskane wyniki z zakresu sytuacji ekonomicznej, ilustrując je mapami województwa wg powiatów oraz wykresami. Dane zawarte w części tabelarycznej zostały zaprezentowane w układzie sektorowym i regionalnym (dane dla województwa, wybrane dane dla podregionów i powiatów). W czwartym dziale zawarto podstawowe informacje dla poszczególnych miast i gmin. Niniejsza publikacja jest trzecią z zaplanowanych na 2003 r. publikacji prezentujących wyniki Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. Zastępca Wojewódzkiego Komisarza Spisowego Dyrektor Urzędu Statystycznego składa serdeczne podziękowanie wszystkim osobom, które przyczyniły się do przeprowadzenia Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. na terenie województwa małopolskiego i opracowania jego wyników. Marian Schab Zastępca Wojewódzkiego Komisarza Spisowego Dyrektor Urzędu Statystycznego w Krakowie Kraków, grudzień 2003 r.

3 SPIS TREŚCI Str. PRZEDMOWA... 3 UWAGI METODYCZNE... 8 Wprowadzenie... 8 Zakres i tematyka powszechnego spisu rolnego... 9 Ważniejsze definicje, pojęcia spisowe i zasady spisywania Dochody gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego oraz towarowa produkcja rolnicza Wydatki poniesione przez gospodarstwa rolne na cele inwestycyjne i produkcyjne Zadłużenie gospodarstw rolnych Ważniejsze grupowania i zakres publikowanych danych SKRÓTY ZNAKI UMOWNE UWAGI ANALITYCZNE Informacje ogólne Dochody z działalności rolniczej i ich udział w dochodach gospodarstw domowych Ważniejsze wydatki poniesione przez gospodarstwa rolne na cele inwestycyjne i produkcyjne Spłaty kredytów i pożyczek oraz stan zadłużenia gospodarstw rolnych CZĘŚĆ TABELARYCZNA 31 DZIAŁ I. DOCHODY Z DZIAŁALNOŚCI ROLNICZEJ I ICH UDZIAŁ W DOCHODACH GOSPODARSTW DOMOWYCH Z UŻYTKOWNIKIEM GOSPODARSTWA ROLNEGO ORAZ TOWAROWA PRODUKCJA ROLNICZA.. 32 Gospodarstwa domowe z użytkownikiem gospodarstwa rolnego według głównego źródła dochodów oraz grup obszarowych UR Gospodarstwa indywidualne według udziału dochodów z działalności rolniczej w dochodach ogółem gospodarstwa domowego oraz liczby osób Gospodarstwa indywidualne według udziału dochodów z działalności rolniczej w dochodach ogółem gospodarstwa domowego oraz grup obszarowych UR Gospodarstwa indywidualne według udziału dochodów z działalności rolniczej w dochodach ogółem gospodarstwa domowego oraz celu produkcji rolniczej i wartości sprzedaży Towarowa produkcja rolnicza w gospodarstwach rolnych według grup obszarowych UR Towarowa produkcja rolnicza w gospodarstwach rolnych według celu produkcji rolniczej i wartości sprzedaży Towarowa produkcja rolnicza w gospodarstwach rolnych według liczby posiadanych zwierząt gospodarskich Towarowa produkcja rolnicza w gospodarstwach indywidualnych powyżej 1 ha UR według wieku i płci użytkownika Towarowa produkcja rolnicza w gospodarstwach indywidualnych powyżej 1 ha UR według poziomu wykształcenia użytkownika Tabl. Str.

4 Tabl. Str. DZIAŁ II. WAŻNIEJSZE WYDATKI PONIESIONE PRZEZ GOSPODARSTWA ROLNE NA CELE INWESTYCYJNE I PRODUKCYJNE Wydatki poniesione przez gospodarstwa rolne na cele inwestycyjne oraz na bieżącą produkcję rolniczą według grup obszarowych UR Wydatki poniesione przez gospodarstwa rolne na cele inwestycyjne oraz na bieżącą produkcję rolniczą według celu produkcji rolniczej i wartości sprzedaży Nakłady inwestycyjne w gospodarstwach rolnych na 1 ha użytków rolnych według grup obszarowych UR Nakłady inwestycyjne w gospodarstwach rolnych na 1 ha użytków rolnych według celu produkcji rolniczej i wartości sprzedaży Nakłady inwestycyjne w gospodarstwach indywidualnych (powyżej 1 ha UR) na 1 ha użytków rolnych według poziomu wykształcenia użytkownika Gospodarstwa, które poniosły wydatki na zakup środków trwałych oraz udziałów i akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw według grup obszarowych UR Wydatki poniesione na zakup środków trwałych oraz udziałów i akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw przez gospodarstwa rolne według grup obszarowych UR Gospodarstwa rolne, które poniosły wydatki inwestycyjne (pozostałe) według grup obszarowych UR Wydatki inwestycyjne (pozostałe) poniesione przez gospodarstwa rolne według grup obszarowych UR Gospodarstwa rolne według udziału poniesionych wydatków inwestycyjnych w towarowej produkcji rolniczej oraz grup obszarowych UR Gospodarstwa rolne według udziału poniesionych wydatków inwestycyjnych w towarowej produkcji rolniczej oraz celu produkcji rolniczej i wartości sprzedaży Gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha UR według udziału poniesionych wydatków inwestycyjnych w towarowej produkcji rolniczej oraz poziomu wykształcenia użytkownika Gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha UR, które dokonały zalesień według udziału powierzchni zalesionej w powierzchni ogólnej gospodarstwa oraz grup obszarowych UR Gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha UR, które dokonały zalesień według wskaźnika jakości użytków rolnych w gospodarstwie oraz grup obszarowych UR Gospodarstwa rolne, które poniosły wydatki na bieżącą produkcję rolniczą według grup obszarowych UR Wybrane wydatki poniesione przez gospodarstwa rolne na bieżącą produkcję rolniczą według grup obszarowych UR Wybrane wydatki poniesione przez gospodarstwa rolne na bieżącą produkcję rolniczą na 1 ha użytków rolnych według grup obszarowych UR

5 Tabl. Str. DZIAŁ III. SPŁATY KREDYTÓW I POŻYCZEK ORAZ STAN ZADŁUŻENIA GOSPODARSTW ROLNYCH Gospodarstwa rolne spłacające kredyty i pożyczki według grup obszarowych UR Gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha UR spłacające kredyty i pożyczki według celu produkcji rolniczej i wartości sprzedaży Gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha UR spłacające kredyty i pożyczki według wieku i płci użytkownika Gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha UR spłacające kredyty i pożyczki według poziomu wykształcenia użytkownika Gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha UR spłacające kredyty i pożyczki według udziału rocznych spłat w towarowej produkcji rolniczej oraz celu produkcji rolniczej i wartości sprzedaży Gospodarstwa rolne spłacające kredyty i pożyczki według udziału rocznych spłat w towarowej produkcji rolniczej oraz grup obszarowych UR Wydatki poniesione na spłaty kredytów i pożyczek przez gospodarstwa realizujące produkcję towarową według grup obszarowych UR Gospodarstwa rolne obciążone zadłużeniem ogółem według grup obszarowych UR Gospodarstwa rolne obciążone zadłużeniem z tytułu kredytów inwestycyjnych według grup obszarowych UR Gospodarstwa rolne obciążone zadłużeniem z tytułu kredytów bieżących według grup obszarowych UR Gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha UR obciążone zadłużeniem z tytułu kredytów inwestycyjnych według celu produkcji rolniczej i wartości sprzedaży Zadłużenie gospodarstw indywidualnych powyżej 1 ha UR według celu produkcji rolniczej i wartości sprzedaży DZIAŁ IV. WAŻNIEJSZE DANE WEDŁUG GMIN WEDŁUG SIEDZIBY GOSPODARSTWA Gospodarstwa domowe z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego według udziału dochodów z działalności rolniczej w dochodach ogółem gospodarstwa domowego Towarowa produkcja rolnicza w gospodarstwach indywidualnych Gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha UR, które poniosły wydatki (wybrane) na cele inwestycyjne oraz na bieżącą produkcję rolniczą Wybrane wydatki poniesione przez gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha UR na nakłady inwestycyjne oraz na bieżącą produkcję rolniczą Gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha UR spłacające kredyty i pożyczki według grup obszarowych Gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha UR obciążone zadłużeniem ogółem według grup obszarowych UR Gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha UR obciążone zadłużeniem z tytułu kredytów inwestycyjnych według wysokości zadłużenia

6 WYKRESY I KARTOGRAMY Str. Struktura gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego według głównego źródła dochodu Struktura gopodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego według głównego źródła utrzymania Towarowa produkcja rolnicza na 1 ha UR w gospodarstwach indywidualnych powyżej 1 ha UR Wydatki na cele inwestycyjne na 1 gospodarstwo indywidualne powyżej 1 ha UR w zł Wydatki na bieżącą produkcję rolniczą na 1 gospodarstwo indywidualne powyżej 1 ha UR w zł Struktura wydatków poniesionych przez gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha UR Struktura wydatków poniesionych na cele inwestycyjne przez gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha UR Struktura wydatków poniesionych na bieżącą produkcję rolniczą przez gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha UR Udział gospodarstw indywidualnych powyżej 1 ha UR spłacających kredyty i pożyczki w liczbie gospodarstw ogółem Udział gospodarstw indywidualnych powyżej 1 ha UR obciążonych zadłużeniem w ogólnej liczbie gospodarstw... 29

7 UWAGI METODYCZNE WPROWADZENIE Dane zawarte w niniejszej publikacji opracowano na podstawie wyników Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. Powszechny Spis Rolny oraz Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań zostały przeprowadzone na terenie całego kraju w dniach od 21 maja do 8 czerwca 2002 r. (według stanu w dniu 20 maja 2002 r. godz. 24. oo ) zgodnie z niżej wymienionymi ustawami podjętymi przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej: z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2001 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 1, poz. 1) z późniejszą zmianą (Dz. U. z 2000 r., Nr 93, poz. 1026), z dnia 9 września 2000 r. o powszechnym spisie rolnym w 2002 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 99, poz. 1072), z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 1995 r., Nr 88, poz. 439) z późniejszymi zmianami. W powyższych aktach prawnych określono termin i zakres tematyczny spisów, zasady organizacji i realizacji prac spisowych, zobowiązanie ludności do udzielania informacji oraz sposób ich zebrania. Celem Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. było między innymi: zapewnienie podstawowej bazy informacyjnej o gospodarstwach rolnych i związanych z nimi gospodarstwach domowych, koniecznej dla realizacji krajowej, regionalnej i lokalnej polityki rolnej i społecznej na wsi, dostarczenie informacji niezbędnych dla finalizowania procesów stowarzyszeniowych z Unią Europejską (UE), jak i zapewnienia podstaw informacyjnych w pierwszych latach członkostwa zgodnie z wymogami UE oraz wykonanie zobowiązań Polski w zakresie dostarczenia informacji dla potrzeb organizacji międzynarodowych ( FAO, OECD, EUROSTAT i inne), budowy i aktualizacji statystycznych operatów losowania prób do różnotematycznych badań reprezentacyjnych. Zakres tematyczny Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. był bardzo obszerny. Wyniki spisu przedstawiane są w kolejno opracowywanych publikacjach krajowych pod następującymi tytułami: Użytkowanie gruntów, powierzchnia zasiewów i pogłowie zwierząt gospodarskich, Zwierzęta gospodarskie, Użytkowanie gruntów i ich jakość, Uprawy rolne, Uprawy ogrodnicze, Budynki i infrastruktura techniczna w gospodarstwach rolnych, Ciągniki, maszyny i inne środki transportu w gospodarstwach rolnych, Pozarolnicza działalność gospodarstw rolnych, Systematyka i charakterystyka gospodarstw rolnych, Wybrane elementy sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych, Przemiany agrarne, Metodologia Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r., Rolnictwo na terenach górskich i terenach o słabych warunkach glebowych, Cele produkcji w gospodarstwach rolnych,

8 Charakterystyka gospodarstw prowadzących rachunkowość rolną, Pracujący i nakłady pracy w gospodarstwach rolnych oraz w 5 publikacjach szczebla wojewódzkiego: Użytkowanie gruntów, powierzchnia zasiewów i pogłowie zwierząt gospodarskich, Budynki i wyposażenie techniczne gospodarstw rolnych, Wybrane elementy sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych, Systematyka i charakterystyka gospodarstw rolnych, Cele produkcji w gospodarstwach rolnych. W trakcie opracowywania są również publikacje dla szczebla gminnego w formie zestawu tablic zawierających informacje o gospodarstwach rolnych na terenie gminy, o możliwościach produkcyjnych gospodarstw rolnych, o skali upraw rolnych i ogrodniczych, o pogłowiu zwierząt gospodarskich, o źródłach utrzymania gospodarstw domowych, o działalności pozarolniczej itp. oraz o lokacie gminy w województwie dla podstawowych parametrów w rolnictwie. Ponadto w Bazie Danych Regionalnych (BDR), prowadzonej przez Urząd Statystyczny w Jeleniej Górze, będą zamieszczone informacje ze spisu dla poszczególnych szczebli podziału terytorialnego kraju, tj. województwa, podregionu, powiatu, gminy. ZAKRES I TEMATYKA POWSZECHNEGO SPISU ROLNEGO Powszechnym Spisem Rolnym objęto: gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha, gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych od 0,1 ha do 1 ha włącznie, osoby fizyczne będące właścicielami zwierząt gospodarskich, nie posiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha, pozostałe gospodarstwa rolne będące w użytkowaniu osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej. Wykaz gospodarstw indywidualnych powstał w oparciu o statystyczny rejestr podatkowy (system SPGC), który aktualizowany był przez rachmistrzów w czasie obchodu przedspisowego oraz uzupełniany o wykaz właścicieli zwierząt gospodarskich nie posiadających użytków rolnych lub posiadających użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha. Kartotekę gospodarstw rolnych będących w użytkowaniu osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej utworzono na podstawie Bazy Jednostek Statystycznych. Dla gospodarstw rolnych, których użytkownicy odmówili udziału w Powszechnym Spisie Rolnym 2002 r. oraz w przypadkach, gdy kontakt z użytkownikami gospodarstw był niemożliwy, dokonano imputacji danych o gospodarstwie. Tematyka Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. została ujęta na formularzach spisowych w następujących działach: Powierzchnia gospodarstwa, Struktura własnościowa użytków rolnych gospodarstwa, Struktura dochodów, Działalność gospodarcza, Pracujący w indywidualnym gospodarstwie rolnym, Powierzchnia zasiewów, Powierzchnia inna,

9 Pogłowie zwierząt gospodarskich, Rozdysponowanie produkcji rolniczej, Infrastruktura gospodarstwa, Budynki i budowle, Magazynowanie w gospodarstwie, Nawozy i pestycydy w gospodarstwie, Maszyny i urządzenia rolnicze, Wybrane wydatki w gospodarstwie. W ramach spisu w gospodarstwach indywidualnych o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha zebrano następujące informacje: 1) o osobach będących użytkownikami gospodarstw rolnych: a) nazwisko i imiona użytkownika gospodarstwa rolnego, b) poziom wykształcenia rolniczego użytkownika, c) wkład pracy w gospodarstwo rolne w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie liczba godzin przepracowanych w gospodarstwie, 2) o liczbie pracowników najemnych stałych i pracowników dorywczych zatrudnionych w gospodarstwie rolnym, 3) o użytkowaniu gruntów, a w szczególności: a) o powierzchni gruntów ogółem, w tym użytków rolnych (gruntów ornych, sadów, łąk i pastwisk trwałych), lasów i gruntów leśnych oraz pozostałych gruntów i nieużytków, b) o powierzchni zasiewów głównych upraw, 4) o pogłowiu zwierząt gospodarskich według gatunków i grup produkcyjno-użytkowych oraz liczbie pni pszczelich, 5) o rozdysponowaniu produkcji rolniczej, 6) o budynkach, infrastrukturze i wyposażeniu technicznym gospodarstw, w tym: a) rodzaje budynków, budowli i ich powierzchnia, b) liczba ciągników rolniczych i innych środków transportowych oraz maszyn rolniczych, c) źródła zaopatrzenia w wodę i sposoby usuwania śmieci, d) wyposażenie w sieć elektryczną i telefon, e) rodzaje urządzeń melioracyjnych, 7) o stosowaniu nawozów i pestycydów w gospodarstwie w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie, 8) o zadłużeniu gospodarstw rolnych, 9) o działalności gospodarczej (rolniczej i pozarolniczej) prowadzonej przez użytkownika gospodarstwa rolnego lub osobę dorosłą pozostającą z użytkownikiem we wspólnym gospodarstwie domowym, 10) o ważniejszych wydatkach poniesionych w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie, w tym na: a) zakup gruntów, b) budowę lub modernizację budynków, c) powiększenie stada podstawowego, d) zakup ciągników rolniczych i innych środków transportowych oraz maszyn rolniczych. Informacje o wieku, płci, poziomie wykształcenia ogólnego, głównych i dodatkowych źródłach utrzymania użytkownika i członków jego gospodarstwa domowego, a także osób pracujących wyłącznie lub głównie w gospodarstwach rolnych pozyskano z Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań, który, jak wspomniano na wstępie, odbył się jednocześnie z Powszechnym Spisem Rolnym 2002 r.

10 Dla osób fizycznych użytkujących gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych od 0,1 ha do 1 ha włącznie oraz właścicieli zwierząt gospodarskich zebrano wyżej wymienione informacje, z wyłączeniem tych, o których mowa w pkt. 7, 8 i 10, a w ramach punktów 3b, 6b zebrano dane w ograniczonym zakresie tematycznym. W ramach spisu u osób prawnych i w jednostkach organizacyjnych nie mających osobowości prawnej zebrano informacje, o których mowa w punktach Zgodnie z ustawą z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2002 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 1, poz. 1 i Nr 93, poz. 1026) i rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 22 maja 2002 r. w sprawie wylosowanych obwodów objętych spisem kontrolnym (Dz. U. Nr 66, poz. 597) po zakończeniu Powszechnego Spisu Rolnego i Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań przeprowadzono w dniach od 17 do 25 czerwca 2002 r. spis kontrolny w wylosowanych 903 obwodach spisowych (w woj. małopolskim w 73), co stanowiło 0,5 % ogółu obwodów spisowych. WAŻNIEJSZE DEFINICJE, POJĘCIA SPISOWE I ZASADY SPISYWANIA Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Za gospodarstwo indywidualne uważa się gospodarstwo rolne o powierzchni użytków rolnych od 0,1 ha, będące własnością lub znajdujące się w użytkowaniu osoby fizycznej lub grupy osób. Za właściciela zwierząt gospodarskich uważa się osobę nie posiadającą użytków rolnych lub posiadającą użytki o powierzchni mniejszej niż 0,10 ha, która ma co najmniej: 1 sztukę bydła lub (i) 5 sztuk trzody chlewnej albo 1 lochę lub (i) 3 sztuki owiec bądź kóz lub (i) 1 konia lub (i) 30 sztuk drobiu lub (i) 5 sztuk samic zwierząt futerkowych (w tym królików) lub (i) 1 pień pszczeli. Za użytkownika gospodarstwa indywidualnego uważa się osobę fizyczną lub grupę osób, które faktycznie użytkują grunty, niezależnie od tego, czy są właścicielami, dzierżawcami, czy użytkują je z innego tytułu i niezależnie od tego, czy grunty te są zlokalizowane w jednej, czy w kilku gminach. Za gospodarstwo domowe użytkownika gospodarstwa rolnego (właściciela zwierząt gospodarskich) uważa się zespół osób mieszkających i utrzymujących się wspólnie, jeżeli wśród nich jest osoba prowadząca gospodarstwo indywidualne (właściciel zwierząt gospodarskich). Do ogólnej powierzchni gospodarstwa zaliczono wszystkie bez wyjątku grunty wchodzące w skład gospodarstwa, a więc wszystkie grunty użytkowane rolniczo (grunty orne, sady, łąki i pastwiska), wszystkie związane z nimi grunty użytkowane nierolniczo, jak lasy, podwórza, grunty pod zabudowaniami lub przeznaczone pod zabudowę, ogrody ozdobne, grunty pod wodami, drogi, torfowiska, kamieniołomy, żwirownie itp. oraz nieużytki, niezależnie od tytułu władania (własne, dzierżawione na zasadzie umowy i bezumownie, użytkowane z innego tytułu). Gospodarstwa indywidualne spisywano w miejscu przebywania użytkownika i tam ujmowano całkowitą, ogólną powierzchnię, niezależnie od miejsca położenia gruntów. Do użytków rolnych zalicza się grunty orne, sady, łąki i pastwiska. Wskaźnik jakości użytków rolnych opracowano jako iloraz liczby hektarów przeliczeniowych i ogólnej powierzchni użytków rolnych w gospodarstwie rolnym.

11 Spisowi podlegały zwierzęta gospodarskie (bydło, trzoda chlewna, owce, kozy, drób, konie, króliki samice, zwierzęta futerkowe samice oraz pnie pszczele) znajdujące się w gospodarstwie oraz zwierzęta wysłane na redyki, wypasy i do bacówek, a w przypadku pni pszczelich pnie znajdujące się na pożytkach poza gospodarstwem, stanowiące własność użytkownika gospodarstwa lub członków jego gospodarstwa domowego, jak również zwierzęta przetrzymywane czasowo lub stale w gospodarstwie, tj. przyjęte na wychów, opas itp. Segregacji gospodarstw rolnych na: posiadające zwierzęta gospodarskie ogółem i według liczby gatunków oraz nie posiadające zwierząt dokonano na podstawie informacji o utrzymywaniu pogłowia przynajmniej 1 z 4 podstawowych gatunków zwierząt gospodarskich, tj. bydła, trzody chlewnej, owiec i koni. W celu przeliczenia pogłowia zwierząt w sztukach fizycznych na sztuki przeliczeniowe duże (dotyczy 4 podstawowych gatunków zwierząt gospodarskich bydła, trzody chlewnej, owiec i koni) wykorzystano następujące współczynniki: bydło 0,8 trzoda chlewna 0,15 owce 0,08 konie 1,0 Towarowa produkcja rolnicza gospodarstw rolnych została ustalona w oparciu o zebrane informacje o łącznej wartości produkcji rolniczej sprzedanej uzyskanej z bieżącej produkcji lub z zapasów (z uwzględnieniem sprzedaży targowiskowej i sąsiedzkiej) w okresie od 21 maja 2001 r. do 20 maja 2002 r., tj. wartości surowych nie przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych pochodzących z własnej produkcji oraz zwierząt gospodarskich, a jeżeli zostały przetworzone i sprzedane to wartość surowca (bez podatku VAT). Za prace w gospodarstwie rolnym uważa się prace bezpośrednio związane z produkcją rolną (roślinną i zwierzęcą) oraz prace ogólne związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego np. zakup środków produkcji, prowadzenie rachunkowości rolnej itp. Do zbiorowości pracujących na własny rachunek w rolnictwie zaliczono osoby pracujące wyłącznie lub głównie: w gospodarstwach indywidualnych z wyłączeniem gospodarstw produkujących wyłącznie na potrzeby własne, jako właściciele zwierząt gospodarskich, z wyłączeniem produkujących wyłącznie lub głównie na potrzeby własne. Liczbę pełnozatrudnionych dla gospodarstw indywidualnych ustalono na podstawie liczby godzin przepracowanych w ciągu roku w gospodarstwie rolnym przyjmując normatywną liczbę 2120 godzin w ciągu roku (265 dni roboczych po 8 godzin pracy dziennie) jako nominalny czas pracy osoby pełnozatrudnionej, natomiast dla gospodarstw pozostałych (tj. osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, które na rzecz spisu składały odpowiednie sprawozdania) przyjęto przeciętną liczbę pracowników zatrudnionych w gospodarstwie w okresie od r. do r. w przeliczeniu na pełnozatrudnionych. Za działalność gospodarczą (rolniczą i pozarolniczą) uważa się pracę na rachunek własny bezpośrednio związaną z prowadzeniem produkcji rolniczej (roślinnej i zwierzęcej) i prowadzeniem gospodarstwa rolnego oraz pracę poza gospodarstwem rolnym np. we własnym zakładzie przemysłowym, budowlanym, handlowym, usługowym (zatrudniającym lub nie zatrudniającym pracowników najemnych), także wolne zawody.

12 Na potrzeby spisu wyróżniono następujące rodzaje działalności gospodarczej prowadzonej na własny rachunek przez użytkowników gospodarstw rolnych lub osoby dorosłe pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym z użytkownikiem gospodarstwa rolnego: 1. Działalność rolnicza związana z uprawą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt. działalność usługowa z wykorzystaniem własnego sprzętu, 2. Działalność pozarolnicza leśnictwo, rybactwo śródlądowe, rybołówstwo morskie, działalność produkcyjna, w tym: przetwórstwo produktów rolnych, przetwarzanie drewna i rękodzieło, handel, agroturystyka, wynajem pokoi i inne, budownictwo, transport i magazynowanie, obsługa nieruchomości i wynajem maszyn, wytwarzanie i zaopatrywanie w energię, inna działalność np. w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego, działalność weterynaryjna, fryzjerstwo, usługi pogrzebowe. DOCHODY GOSPODARSTW DOMOWYCH Z UŻYTKOWNIKIEM GOSPODARSTWA ROLNEGO ORAZ TOWAROWA PRODUKCJA ROLNICZA W trakcie spisu rolnego od użytkowników indywidualnych gospodarstw rolnych zebrano informacje na temat struktury dochodów gospodarstw domowych z wyodrębnieniem udziału dochodów z działalności rolniczej i źródeł pozarolniczych, tj. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, pracy najemnej, emerytur i rent oraz innych źródeł niezarobkowych. Główne źródło dochodów jest to źródło dochodów przekraczające 50% dochodów całkowitych gospodarstwa. Za dochód całkowity gospodarstwa domowego uważa się łączne dochody wszystkich osób zamieszkałych wspólnie i utrzymujących się razem. W spisie wyróżniono następujące źródła dochodów osób: 1. Dochody z pracy najemnej uzyskane we wszystkich miejscach pracy danego członka gospodarstwa domowego niezależnie od długości trwania okresu pracy i rodzaju umowy o pracę obejmuje między innymi wynagrodzenia, wypłaty nie zaliczone do wynagrodzeń, zasiłki chorobowe, wyrównawcze, opiekuńcze, dochody w formie niepieniężnej; 2. Dochody z pracy na rachunek własny dla osób utrzymujących się z prowadzenia własnej działalności gospodarczej (łącznie z pracującymi nieodpłatnie członkami rodzin) poza rolnictwem, w swoim gospodarstwie rolnym oraz rolnictwie poza swoim gospodarstwem rolnym (np. prowadzenie działalności usługowej związanej z rolnictwem);

13 3. Emerytury i renty: emerytura pracownicza, kombatancka i pochodne dla osób utrzymujących się ze wszystkich rodzajów emerytur przyznawanych z tytułu pracy lub ubezpieczenia, w kraju lub za granicą emerytura rolna dla osób utrzymujących się z dochodów za przekazane gospodarstwo rolne, przyznawana z tytułu pracy lub ubezpieczenia renta z tytułu niezdolności do pracy (renta inwalidzka) również dla osób utrzymujących się ze świadczenia rehabilitacyjnego, renty szkoleniowej, renty powypadkowej. Są to świadczenia stałe lub okresowe uzyskane z tytułu orzeczenia komisji lekarskich o całkowitej lub częściowej utracie zdolności do wykonywania pracy renta socjalna dla osób utrzymujących się ze świadczenia przyznawanego na skutek całkowitej niezdolności do pracy z powodu inwalidztwa powstałego przed ukończeniem 18 roku życia lub przed ukończeniem 25 roku życia, w trakcie nauki w szkole ponadpodstawowej lub wyższej, a także w czasie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej renta rodzinna dla osób utrzymujących się z dochodów ze świadczenia przysługującego upoważnionym członkom rodziny po śmierci współmałżonka, rodzica lub innej osoby oraz zagranicznych rent rodzinnych; 4. Inne źródła niezarobkowe z tytułu: pobierania zasiłku z pomocy społecznej, zasiłku wychowawczego, alimentów, stypendium, pomocy zagranicznej, wygrane w loteriach i grach liczbowych oraz dochody z lokat kapitałowych. WYDATKI PONIESIONE PRZEZ GOSPODARSTWA ROLNE NA CELE INWESTYCYJNE I PRODUKCYJNE W czasie spisu uzyskano informacje na temat niektórych wydatków inwestycyjnych i produkcyjnych poniesionych przez gospodarstwa rolne w okresie od 21 maja 2001 r. do 20 maja 2002 r. Wydatki na cele inwestycyjne dotyczyły głównie: zakupu ziemi, niezależnie od jej przeznaczenia, tj. gruntów ornych, trwałych użytków zielonych, działek budowlanych, rekreacyjnych itp. (z podaniem powierzchni zakupionej ziemi) zakupu innych środków trwałych, tj. ciągników, innych środków transportu (łącznie z samochodami osobowymi), maszyn i urządzeń zarówno do produkcji rolniczej jak i pozarolniczej działalności produkcyjnej i usługowej wydatków związanych z budową, remontem lub modernizacją budynków mieszkalnych i gospodarskich związanych z produkcją rolniczą oraz rozwojem infrastruktury technicznej gospodarstw wydatków na zwiększenie stada podstawowego, nowe nasadzenia oraz zmianę kierunków produkcji rolniczej i zalesienia. Spośród nakładów inwestycyjnych ogółem wyodrębniono nakłady związane z działalnością rolniczą oraz pozarolniczą działalności gospodarczą. Wydatki poniesione na bieżącą produkcję rolniczą dotyczyły zakupu nawozów, wapna, pasz i środków ochrony roślin, zakupu paliwa, usług rolniczych oraz dzierżawy ziemi.

14 ZADŁUŻENIE GOSPODARSTW ROLNYCH Stan zadłużenia gospodarstwa to jest łączną wielkość zobowiązań z tytułu kredytów, pożyczek, nakazów płatniczych łącznie z odsetkami i rachunkami zaległymi przez okres dłuższy niż 30 dni ujmowano według stanu na dzień 20 maja 2002 r. Kredyty inwestycyjne zaciągnięte na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w działalności gospodarczej, np. na zakup, modernizację, budowę i rozbudowę gospodarstw rolnych, zakup nieruchomości rolnych, zakup maszyn i urządzeń oraz stada podstawowego inwentarza żywego. Kredyty bieżące przeznaczone na zakup rzeczowych środków obrotowych np. nawozów mineralnych, środków ochrony roślin, pasz przemysłowych. Spłaty kredytów bankowych i pożyczek od osób prywatnych (wraz z odsetkami) dotyczą wydatków poniesionych w okresie od 21 maja 2001 r. do 20 maja 2002 r. WAŻNIEJSZE GRUPOWANIA I ZAKRES PUBLIKOWANYCH DANYCH Dane spisowe zostały ujęte w dwóch podstawowych formach własności, tj. w sektorze publicznym i prywatnym. W sektorze prywatnym podstawowymi formami własności są: własność prywatna krajowa (gospodarstwa indywidualne, gospodarstwa spółdzielcze i spółki prywatne), własność zagraniczna i własność mieszana. Do sektora publicznego zaliczono gospodarstwa własności państwowej (Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych), gospodarstwa będące własnością samorządową (gmin) oraz gospodarstwa stanowiące własność mieszaną (spółki z przewagą mienia państwowego). Gospodarstwa indywidualne obejmują: gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha, prowadzone przez rolników na gruntach własnych i niewłasnych, gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych od 0,1 ha do 1 ha włącznie użytkowane rolniczo przez osoby prywatne, osoby fizyczne będące właścicielami zwierząt gospodarskich, nie posiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha. Gospodarstwa pozostałe, to jest ujęte łącznie wszystkie jednostki sektora publicznego i prywatnego (poza gospodarstwami indywidualnymi). Podstawowym grupowaniem zastosowanym w całej publikacji jest grupowanie według powierzchni użytków rolnych, którego dokonano w oparciu o przedziały domknięte lewostronnie, np. do przedziału 2 3 ha zaliczono gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych 2,00 ha do 2,99 ha. Wyjątek stanowi przedział 1 2 ha, do którego zalicza się gospodarstwa o powierzchni 1,01 ha do 1,99 ha. Prezentacja danych wg celu produkcji jak i ilości posiadanych zwierząt znajduje się również w lewostronnie domkniętych przedziałach.

15 Ponadto zastosowano dodatkową agregację danych dla gospodarstw rolnych według następujących cech: 1. Wiek i płeć użytkownika gospodarstwa indywidualnego. Wiek osób określony liczbą lat ukończonych ustalono poprzez porównanie pełnej daty urodzenia z dniem przeprowadzenia spisu (tzw. dniem krytycznym, tj. 20 maja 2002 roku). 2. Poziom wykształcenia użytkownika gospodarstwa indywidualnego. Poziom wykształcenia jest to najwyższy ukończony cykl kształcenia w szkole lub szkolenia w innym trybie i formie uznany zgodnie z obowiązującym systemem szkolnictwa. Podstawą zaliczenia wykształcenia do określonego poziomu było uzyskane świadectwo (dyplom) ukończenia odpowiedniej szkoły niezależnie czy było ono uzyskane w szkole dziennej, wieczorowej czy zaocznie, w kraju czy za granicą. Ze względu na nowy system szkolnictwa wprowadzony reformą oświaty w dniu 1 stycznia 1999 roku, poziom wykształcenia został ustalony dla osób w wieku 13 lat i więcej. Wyodrębnione zostały następujące poziomy wykształcenia: wyższe dla osób z tytułem naukowym, osób które uzyskały dyplom ukończenia szkoły wyższej niezależnie czy mają dyplom magisterski czy dyplom ukończenia studiów pierwszego stopnia (np. mają tytuł zawodowy licencjata, inżyniera, dyplomowanego ekonomisty) policealne dla osób, które uzyskały świadectwo ukończenia szkoły policealnej (pomaturalnej) średnie dla absolwentów szkół średnich ogólnokształcących i zawodowych (którzy posiadali jak i nie posiadali świadectwo dojrzałości maturę) zasadnicze zawodowe dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, szkół przysposobienia zawodowego i osób posiadających świadectwo ukończenia korespondencyjnego kursu rolniczego o poziomie szkoły zasadniczej podstawowe ukończone dla osób, które posiadały świadectwo ukończenia szkoły podstawowej niezależnie od tego ile klas ona liczyła (osiem, siedem, sześć czy dawniej cztery) lub kursów dla pracujących w zakresie szkoły podstawowej podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkolnego obejmuje osoby, które nie ukończyły lat nauki wymaganej w danym okresie dla ukończenia szkoły podstawowej lub nigdy się nie uczyły. 3. Liczba osób w gospodarstwie domowym. 4. Cel produkcji. Grupowania gospodarstw według celu produkcji dokonano posługując się kryterium towarowej produkcji rolniczej. Wyodrębniono następujące grupy gospodarstw: nie prowadzące produkcji rolniczej, tj. nie posiadające ani upraw rolnych, ani też zwierząt gospodarskich w czasie spisu lub w ostatnich 12 miesiącach niezależnie od deklarowanej jednocześnie wartości sprzedaży, produkujące wyłącznie na własne potrzeby, tj. posiadające uprawy rolne i (lub) zwierzęta gospodarskie, a jednocześnie nie wykazujące wartości towarowej produkcji rolniczej, produkujące głównie na własne potrzeby, tj. wykazujące wartość towarowej produkcji rolniczej poniżej 3 tys. zł, produkujące głównie na rynek o wartości sprzedaży 3 tys. zł i więcej.

16 5. Wartość sprzedaży. 6. Natężenie chowu zwierząt gospodarskich według skali w przeliczeniowych sztukach dużych. 7. Główne źródło dochodów to jest przekraczające 50% dochodów w dochodach ogółem gospodarstwa domowego z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego. Wyodrębniono następujące grupy: z działalności rolniczej ponad 50 % dochodu ogółem gospodarstw domowych, z działalności rolniczej i pracy najemnej łączne dochody z obu tytułów stanowią więcej niż 50 % ogółu dochodów, przy czym dochody z działalności rolniczej przewyższają dochody z pracy najemnej, z pracy najemnej ponad 50 % dochodu ogółem gospodarstw domowych, z pracy najemnej i działalności rolniczej łączne dochody z obu tytułów stanowią więcej niż 50 % ogółu dochodów, przy czym dochody z pracy najemnej są wyższe niż dochody z działalności rolniczej, z emerytury i renty, z działalności pozarolniczej dochody z pracy na rachunek własny wynoszą ponad 50 %, z niezarobkowych źródeł utrzymania (inne niż emerytura i renta). W tablicach zawierających dane sumaryczne mogą wystąpić pewne nieścisłości rachunkowe wynikające z zaokrągleń (od zł do tys. zł, ary do ha). Informacje liczbowe w ujęciu odsetkowym prezentowane są z jednym znakiem po przecinku i z uwagi na elektroniczną technikę zaokrągleń mogą nie sumować się na 100 %. Liczby te są poprawne pod względem merytorycznym. Ilekroć dane są odnoszone do innych wielkości np. wydatki do produkcji towarowej, dotyczą tych gospodarstw, w których oba zjawiska występują równocześnie. Tablice 1 38 prezentowane są według siedziby użytkownika, natomiast tablice według siedziby gospodarstwa. Tablice dotyczą stanu na dzień 20 maja 2002 r.

17 SKRÓTY tys. = tysiąc szt = sztuka ha = hektar r. = rok cd. = ciąg dalszy dok. = dokończenie tabl. = tablica m. = miasto w. = wieś UR = użytki rolne zł = złote ZNAKI UMOWNE Kreska ( ) = zjawisko nie wystąpiło Zero (0) = zjawisko istniało, w wielkości mniejszej od 0,5 (0,0) = zjawisko istniało, w wielkości mniejszej od 0,05 Znak x = wypełnienie pozycji jest niemożliwe lub niecelowe Znak # = oznacza, że dane nie mogą być publikowane ze względu na konieczność zachowania tajemnicy statystycznej w rozumieniu ustawy o statystyce publicznej W tym = oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy

18 UWAGI ANALITYCZNE INFORMACJE OGÓLNE Wyniki Powszechnego Spisu Rolnego wykazały, że w maju 2002 r. w województwie małopolskim było 373,7 tys. gospodarstw rolnych. Gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha stanowiły 58% (216,9 tys.). Na pozostałą część (156,8 tys.) składały się działki rolne o powierzchni użytków rolnych do 1 ha oraz gospodarstwa właścicieli zwierząt gospodarskich nie posiadających użytków rolnych lub posiadających użytki rolne do 0,1 ha. Z ogółu spisanych w 2002 r. gospodarstw 373,7 tys. podmiotów należało do sektora prywatnego, wśród których było 216,7 tys. gospodarstw indywidualnych o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha. Gospodarstw sektora publicznego było 75, w tym 57 stanowiących własność państwową. Poniżej przedstawiono podstawowe dane o produkcji rolniczej gospodarstw rolnych: Wyszczególnienie w liczbach bezwględnych Ogółem w % ogólnej liczby gospodarstw W tym gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha w % ogólnej liczby w liczbach gospodarstw bezwględnych indywidualnych powyżej 1 ha Gospodarstwa rolne ogółem , ,0 w tym powyżej 1 ha UR , ,0 Gospodarstwa sprzedające produkcję rolniczą , ,9 Wartość produkcji sprzedanej w mln zł ,4 754,8 w tym o wartości rocznej sprzedaży powyżej 3 tys. zł ,3 695,3 Z kolei ważniejsze informacje o gospodarstwach rolnych o powierzchni UR powyżej 1 ha w zakresie wydatków i zadłużenia przedstawiają się następująco: Wyszczególnienie w liczbach bezwględnych Ogółem w % ogólnej liczby gospodarstw W tym gospodarstwa indywidualne w liczbach bezwględnych w % ogólnej liczby gospodarstw indywidualnych Gospodarstwa rolne ogółem , ,0 Gospodarstwa rolne ponoszące wydatki ogółem , ,4 w tym na inwestycje , ,0 Wydatki ogółem w mln zł ,6 1024,5 w tym na inwestycje ,8 545,8 Gospodarstwa obciążone zadłużeniem , ,4 w tym z tytułu: kredytów inwestycyjnych , ,3 kredytów bieżących , ,8 Zadłużenie gospodarstw ogółem w mln zł ,2 176,4 w tym z tytułu: kredytów inwestycyjnych ,1 104,0 kredytów bieżących... 74,2 54,0

19 DOCHODY Z DZIAŁALNOŚCI ROLNICZEJ I ICH UDZIAŁ W DOCHODACH GOSPODARSTW DOMOWYCH W województwie małopolskim w 2002 roku w ramach powszechnego spisu rolnego spisano 373,5 tys. gospodarstw domowych zamieszkujących wspólnie z użytkownikiem gospodarstwa rolnego, wśród których 71% (265,4 tys.) prowadziło działalność rolniczą tworząc indywidualne gospodarstwa rolne. Wysokość dochodów z działalności rolniczej osiągana przez wyżej wymienione gospodarstwa była zróżnicowana. Najwięcej gospodarstw (43%) uzyskało dochody z działalności rolniczej wynoszące do 10% wszystkich osiągniętych dochodów; od 10 30% uzyskało 30% gospodarstw; 30 50% 9% gospodarstw; 50 67% 5% gospodarstw; 67 90% 3% gospodarstw. Tylko 10% gospodarstw prawie całe swoje dochody uzyskiwało z działalności rolniczej. Ponad 78,6 tys. (94%) gospodarstw indywidualnych prowadzących działalność rolniczą na powierzchni do 1 ha UR uzyskiwało dochód z tej działalności, który nie przekraczał 30% ogólnego dochodu gospodarstwa domowego. Wśród nich w 75% gospodarstw udział dochodów z rolnictwa w dochodach ogółem nie przekraczał 10%. W gospodarstwach rolnych o powierzchni powyżej 1 ha UR osiągano wyższe udziały dochodów z rolnictwa; do 30% dochodów z rolnictwa uzyskiwało 63% gospodarstw, a w 28% gospodarstw dochód ten wynosił do 10%. W gospodarstwach należących do grupy obszarowej 1 2 ha UR (37% opisanej zbiorowości) w 80% z nich prowadzona działalność rolnicza przyniosła dochód nie przekraczający 30% ogólnych dochodów. Blisko 3% gospodarstw prowadziło działalność rolniczą na obszarze 10 i więcej ha UR, z których co drugie osiągnęło udział dochodów z rolnictwa mieszczący się w przedziale %. Najwięcej gospodarstw (61%) o najwyższym udziale dochodów z rolnictwa znajdowało się w grupie obszarowej ha UR, a biorąc pod uwagę liczebność gospodarstw w gospodarstwach jednoosobowych (17%). STRUKTURA GOSPODARSTW DOMOWYCH Z UŻYTKOWNIKIEM GOSPODARSTWA INDYWIDUALNEGO WEDŁUG GŁÓWNEGO ŹRÓDŁA DOCHODU Pozarolnicza działalność gospodarcza 6,5% Pozostałe niezarobkow e źródła utrzymania 5,0% Działalność rolnicza 11,8% Działalność rolnicza i praca najemna 0,7% Emerytury i renty 38,7% 343,7 tys. Praca najemna 33,2% Praca najemna i działalność rolnicza 4,0%

20 STRUKTURA GOPODARSTW DOMOWYCH Z UŻYTKOWNIKIEM GOSPODARSTWA INDYWIDUALNEGO WEDŁUG GŁÓWNEGO ŹRÓDŁA UTRZYMANIA Województwo małopolskie 10,9 30,5 4,4 35,6 10,6 8,0 Podregion krakowsko-tarnowski 12,3 31,3 4,3 36,2 8,8 7,1 Powiat bocheński 8,1 34,4 5,4 36,1 8,9 7,1 Powiat brzeski 9,2 32,6 5,5 37,4 7,9 7,4 Powiat chrzanowski 0,6 30,5 1,6 52,4 8,3 6,6 Powiat dąbrowski 21,7 23,2 4,3 35,4 8,1 7,3 Powiat krakowski 15,1 32,4 4,1 31,2 10,5 6,7 Powiat miechowski 46,7 17,4 3,8 22,6 4,6 4,9 Powiat olkuski 5,7 32,6 3,0 40,8 10,2 7,7 Powiat oświęcimski 2,4 37,3 3,0 42,6 8,2 6,5 Powiat proszowicki 47,8 17,5 5,0 17,9 5,0 6,8 Powiat tarnowski 8,7 29,9 6,5 39,0 7,5 8,4 Powiat wielicki 7,9 37,3 3,1 33,9 11,0 6,8 Powiat m. Tarnów 1,8 41,9 1,4 34,9 13,2 6,8 Podregion nowosądecki 9,9 29,0 5,0 35,8 10,9 9,4 Powiat gorlicki 15,0 23,8 5,0 37,4 9,8 9,0 Powiat limanowski 9,9 26,2 5,7 38,6 8,6 11,0 Powiat myślenicki 8,4 33,2 5,2 33,3 10,5 9,4 Powiat nowosądecki 9,2 30,5 5,8 37,5 8,0 9,0 Powiat nowotarski 12,7 27,0 5,1 31,7 13,1 10,4 Powiat suski 5,0 29,0 4,7 41,1 10,5 9,7 Powiat tatrzański 12,4 24,5 4,8 31,7 17,1 9,5 Powiat wadowicki 6,9 33,2 3,8 35,4 12,8 7,9 Powiat m. Nowy Sącz 7,3 34,1 1,5 35,5 15,0 6,6 Podregion m. Kraków 5,1 34,9 0,8 28,7 24,7 5,8 Powiat m. Kraków 5,1 34,9 0,8 28,7 24,7 5,8 Główne źródło utrzymania: 0% 20% 40% 60% 80% 100% Działalność rolnicza Praca najemna Działalność rolnicza i praca najemna oraz praca najemna i działalność rolnicza Renty i emerytury Pozarolnicza działalność gospodarcza oraz pozarolnicze niezarobkow e źródła utrzymania Pozostałe gospodarstw a (o mieszanych źródłach dochodów bez zdecydow anej przew agi któregokolw iek z nich)

21 Analiza głównych źródeł utrzymania gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego wykazała, że dochody z rolnictwa stanowiły podstawę utrzymania dla 11% gospodarstw, praca najemna dla 31%, pozarolnicza działalność gospodarcza dla 6%, a z emerytury i renty utrzymywało się prawie 36% gospodarstw. Najwięcej (19%) gospodarstw uzyskujących większą część dochodów z działalności rolniczej należało do grupy gospodarstw o powierzchni użytków rolnych 1 2 ha, następnie 5 7 ha (ponad 15%). Gospodarstwa, dla których głównym źródłem dochodu była działalność rolnicza przeważały wśród gospodarstw o powierzchni ha UR i stanowiły ponad 79% tej zbiorowości. W grupie ha UR gospodarstw tego typu było 77%, w przedziale ha UR prawie 73%. Najmniejszy udział takich gospodarstw charakteryzował gospodarstwa domowe z użytkownikiem gospodarstwa rolnego o powierzchni do 1 ha UR (prawie 2%) i 1 2 ha UR (niespełna 9%). W układzie przestrzennym, najwięcej gospodarstw osiągających z działalności rolniczej ponad połowę swoich dochodów znajdowało się w powiecie proszowickim 48%, miechowskim 47% i dąbrowskim 22%, a najmniej w powiecie chrzanowskim blisko 1%, oświęcimskim niewiele ponad 2% i olkuskim 5%. Produkcja rolnicza skierowana głównie na potrzeby własne miała miejsce w 38% gospodarstw indywidualnych prowadzących działalność rolniczą, a głównie na rynek produkowało 21%. Spośród 158,2 tys. gospodarstw sprzedających produkty rolne 65% uzyskiwało przychody roczne mieszczące się w najniższym przedziale 0 3 tys. zł, a tylko w 8% tych gospodarstw wartość sprzedaży przekroczyła 15 tys. zł. Dopiero w co drugim gospodarstwie osiągającym wartość sprzedaży w granicach tys. zł dochód z działalności rolniczej był równy dochodowi ogółem, a w przypadku przychodów 100 tys. zł i więcej dochód z rolnictwa był jedynym źródłem utrzymania dla 75% gospodarstw mieszczących się w tej grupie sprzedaży. TOWAROWA PRODUKCJA ROLNICZA NA 1 HA UR W GOSPODARSTWACH INDYWIDUALNYCH POWYŻEJ 1 HA UR miechowski 1561 chrzanowski olkuski krakowski proszowicki dąbrowski Kraków oświęcimski wielicki brzeski Tarnów wadowicki myślenicki bocheński tarnowski suski limanowski Nowy Sącz gorlicki zł zł nowotarski tatrzański nowosądecki

22 Ogólna wartość towarowej produkcji rolniczej w 2001/2002 roku w gospodarstwach indywidualnych wynosiła 794,9 mln zł, w tym 95% wytworzyły gospodarstwa rolne o powierzchni powyżej 1 ha UR. Gospodarstwa dysponujące glebami o najwyższym wskaźniku jakości uzyskały wartość sprzedaży stanowiącą ponad 62% ogólnej wartości towarowej produkcji rolniczej. W przeliczeniu na 1 ha UR wartość sprzedaży produkcji w grupie obszarowej do 1 ha UR była przeszło 1,5 krotnie większa niż przeciętna ogółu gospodarstw indywidualnych. W przeliczeniu na 1 gospodarstwo produkcja w gospodarstwach rolnych o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha była niemal pięciokrotnie większa od uzyskanej w gospodarstwach do 1 ha. W zależności od wielkości gospodarstwa, wartości towarowej produkcji rolniczej w przeliczeniu na jednego pełnozatrudnionego i na jedno gospodarstwo rosły wraz z wielkością powierzchni użytków rolnych osiągając najwyższy poziom w grupie 50 ha i więcej. Jedynie w przeliczeniu na 1 ha UR uzyskane wartości sprzedaży wzrastały do przedziału ha UR osiągając wielkość zbliżoną do wypracowanej w gospodarstwach posiadających do 1 ha UR. Następnie wraz ze wzrostem powierzchni gospodarstw wartość towarowej produkcji spadała. W powiatach ziemskich woj. małopolskiego największą towarową produkcję rolniczą w przeliczeniu na 1 ha UR wypracowały gospodarstwa indywidualne w powiatach: proszowickim 3145 zł, krakowskim 2818 zł i miechowskim 2496 zł. Najniższą gospodarstwa w powiatach: suskim 534 zł, chrzanowskim 653 zł, limanowskim 806 zł i gorlickim 862 zł. Z ogólnej wartości towarowej produkcji rolniczej osiągniętej w gospodarstwach indywidualnych prawie 75% wartości sprzedaży uzyskano w gospodarstwach posiadających zwierzęta. W 99% sprzedaż ta pochodziła z gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 1 ha UR. W przeliczeniu na 1 ha UR wartość produkcji rolniczej wzrastała wraz ze wzrostem liczby posiadanych zwierząt gospodarskich. Najwyższe przychody osiągnęły gospodarstwa zgrupowane w przedziale 100 szt dużych i więcej. Sprzedaż w przypadku tych gospodarstw była czterokrotnie większa od sprzedaży dotyczącej gospodarstw o obsadzie zwierząt poniżej 1 szt dużej i 1 2 szt dużych. W gospodarstwach indywidualnych przeważającą liczbę użytkowników stanowili mężczyźni. Z ogólnej wartości towarowej produkcji rolniczej gospodarstwa prowadzone przez mężczyzn wytworzyły 80%, a prowadzone przez kobiety 20%. Najlepsze wyniki produkcyjne w przeliczeniu na 1 pełnozatrudnionego, na 1 ha UR oraz na 1 gospodarstwo rolne uzyskiwano w gospodarstwach gdzie użytkownikami byli mężczyźni w wieku lata, a najniższe wartości towarowej produkcji rolniczej dotyczyły użytkowników z grupy wiekowej 65 lat i więcej. Wśród kobiet prowadzących gospodarstwo indywidualne najlepsze wyniki uzyskały należące do grupy wiekowej poniżej 25 lat, a najniższe podobnie jak w przypadku mężczyzn w wieku 65 lat i więcej. Blisko połowę, bo 44% towarowej produkcji wypracowano w gospodarstwach, w których użytkownik posiadał wykształcenie na poziomie zasadniczym zawodowym. Gospodarstwa użytkowników z wykształceniem wyższym wytworzyły 4% ogólnej wartości produkcji towarowej. Uzyskały one jednak najwyższe wartości w przeliczeniu na 1 ha UR i na 1 gospodarstwo 1,5 raza więcej od wielkości średnich uzyskanych w województwie, a w przeliczeniu na 1 pełnozatrudnionego niemal 2,5 krotnie więcej. Dobre wyniki uzyskano również w gospodarstwach prowadzonych przez osoby z wykształceniem średnim. Wartości sprzedaży z tej grupy gospodarstw były prawie 1,5 raza większe od wartości średnich.

23 WAŻNIEJSZE WYDATKI PONIESIONE PRZEZ GOSPODARSTWA ROLNE NA CELE INWESTYCYJNE I PRODUKCYJNE W czasie spisu 2002 od osób prawnych oraz użytkowników gospodarstw indywidualnych o powierzchni powyżej 1 ha UR zebrano informacje na temat poniesionych wydatków. Na 216,7 tys. spisanych gospodarstw indywidualnych wydatki na cele inwestycyjne poniosło 35,0%, a na bieżącą produkcję rolniczą 77,5%. WYDATKI NA CELE INWESTYCYJNE NA 1 GOSPODARSTWO INDYWIDUALNE POWYŻEJ 1 HA UR W ZŁ 7199 olkuski miechowski krakowski proszowicki dąbrowski chrzanowski oświęcimski Kraków wielicki brzeski Tarnów wadowicki myślenicki bocheński tarnowski suski limanowski Nowy Sącz gorlicki zł nowotarski nowosądecki zł tatrzański Wydatki poniesione przez gospodarstwa rolne na cele inwestycyjne i bieżącą produkcję rolną wyniosły 1066,6 mln zł, w tym w gospodarstwach indywidualnych 1024,5 mln zł. Średnio na jedno gospodarstwo rolne wydatki te wyniosły 6271 zł, natomiast na jedno gospodarstwo indywidualne 6028 zł. W przeliczeniu na 1 ha UR dało to odpowiednio kwoty 1769 zł i 1746 zł. W gospodarstwach indywidualnych poziom wydatków na 1 ha UR był najwyższy w gospodarstwach o powierzchni 1 2 ha UR 2660 zł, ha UR 2070 zł, ha UR 2013 zł, a najniższą wartość osiągnął w gospodarstwach o powierzchni 4 5 ha UR 1363 zł. W roku gospodarczym 2001/2002 w gospodarstwach rolnych 52,3% wydatków przeznaczono na inwestycje, a 47,7% na bieżącą produkcję rolniczą. Ogółem na 1 ha UR nakłady inwestycyjne wyniosły 1823 zł, a w gospodarstwach indywidualnych 1865 zł; natomiast wydatki produkcyjne odpowiednio 851 i 822 zł. W gospodarstwach indywidualnych nakłady inwestycyjne na 1 ha UR wyraźnie zmniejszały się w miarę wzrostu obszaru gospodarstwa od 4206 zł w gospodarstwach o powierzchni 1 2 ha UR do 953 zł w gospodarstwach o powierzchni 50 ha i więcej UR. Poziom wydatków na bieżącą produkcję rolniczą w przeliczeniu na 1 ha UR nie był całkowicie powiązany z wielkością gospodarstwa. Na 1 ha UR najmniej wydatkowano w gospodarstwach o wielkości 4 5 ha 683 zł, a najwięcej, bo około 1200 zł w gospodarstwach użytkujących od 20 do 30 ha UR.