Funkcjonowanie osób niepełnosprawnych na rynku pracy w opinii pracowników instytucji wsparcia

Transkrypt

1 Funkcjonowanie osób niepełnosprawnych na rynku pracy w opinii pracowników instytucji wsparcia dr Renata Maciejewska Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie

2 Pytania badawcze Jaka jest opinia pracowników instytucji na temat sytuacji na rynku pracy ze względu na szanse i bariery aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych? Czy i jakie różnice występują w tym zakresie ze względu na płeć niepełnosprawnych? Jakie problemy napotykają pracownicy instytucji wspierających aktywność osób niepełnosprawnych na rynku pracy? Jakie są formy wzajemnej współpracy instytucji zajmujących się wspieraniem zatrudnienia niepełnosprawnych?

3 Struktura próby według sektora i miejsca działania instytucji Pozarządowe Typ instytucji Samorządowe Ogółem Lublin N % 49,95% 16,65% 66,6% Puławy N % 3,33% 13,32% 16,65% Włodawa N % 6,66% 9,99% 16,65% Ogółem N % 59,94% 39,96% 100%

4 Opinie pracowników instytucji wsparcia o podejściu do zatrudniania osób niepełnosprawnych

5 Wykorzystywanie i instrumentalne traktowanie osób niepełnosprawnych Tak naprawdę to nie ma, nikt nie tworzy miejsc pracy da osób niepełnosprawnych. Jeżeli ktoś zatrudnia osoby niepełnosprawne, to tylko dlatego, że wie, że ma z tego jakąś korzyść, prawda? I na częściej są te osoby zatrudniane na umowy na czas nieokreślony. Bardzo rzadko dostaje ktoś umowę na czas nieokreślony, prawda? (NGO 5) W ogóle nie widzę, żeby się to rozwijało. Wręcz odwrotnie, ilość miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych się kurczy. Jeżeli ktoś przyjmuje taką osobę do pracy, to najczęściej po to, żeby skorzystać z programów PFRON-owskich. Jeśli ten program się kończy, to zwalnia natychmiast. (...) Generalnie rzecz biorąc się wykorzystuje osoby niepełnosprawne, po to, żeby zarobić na tym pieniądze. (S 6)

6 Brak miejsc na otwartym rynku pracy Przede wszystkim osoby niepełnosprawne nie mają dostępu do wolnego rynku pracy. To jest podstawa tej jakby dyskryminacji osoby niepełnosprawnej na rynku pracy, a znowu pracodawcy, którzy po prostu z mocy ustawy zatrudniają osoby niepełnosprawne w Zakładach Pracy Chronionej czy tego typu instytucjach, no dbają może o osobę niepełnosprawną pod względem rehabilitacji zawodowej, ale wynagrodzenia, praca w tym środowisku nie jest taką rozwojową dla osoby niepełnosprawnej, brzydko to nazywam getta ( ) jest to środowisko osoby niepełnosprawnej i dużo osób jest niepełnosprawnych, jest mono temat często, te same problemy, nie ma kontaktu z osobami pełnosprawnymi, nie ma kontaktu ze społeczeństwem. Jeżeli by to było na wolnym rynku pracy, jest praca z pełnosprawnymi osobami i jeszcze często w miejscach publicznych, gdzie się przyjmuje petentów w biurach itd. (NGO 8)

7 Stereotypowe traktowanie osób niepełnosprawnych No są mniej konkurencyjni na rynku pracy. Mają problem ze znalezieniem pracodawcy, później pracodawcy się boją, że skoro to jest osoba niepełnosprawna, czyli ma jakieś deficyty zdrowotne, zwolnienia lekarskie od tego by dochodziły. ( ) Zdaję sobie sprawę, że to są różnego rodzaju stereotypy, ale tak to funkcjonuje niestety do dnia dzisiejszego. (S 19) Po prostu z racji tych przemian wolnorynkowych, gdzie najistotniejszą sprawą jest zysk w każdej działalności gospodarczej, a pracodawcy dochodzą do wniosku, że pełnosprawny pracownik jest bardziej wydajny niż niepełnosprawny, mimo to, że istnieją tam pewne udogodnienia dotyczące zatrudnienia osób niepełnosprawnych, mimo to, że pracodawcy nie zatrudniają 6% osób niepełnosprawnych, a płacą, nazwijmy to haracz na PFRON. (NGO 4)

8 Sytuacja zawodowa kobiet Nie dość, że kobieta niepełnosprawna, a potencjał te kobiety mają duży. Natomiast sam stopień jeżeli chodzi niepełnosprawność to ( ). Chociaż w tej chwili powiem szczerze wiem, że ode mnie dziewczyny chodziły na rozmowy kwalifikacyjne, natomiast no rzeczywiście został przyjęty mężczyzna, a nie kobieta. Także podejrzewam, że te zawody wiążą się też z jakimś, że tak powiem pracą ciężką, przenoszenie jakiś ładunków i tak dalej. (S 16) Mężczyźnie zawsze łatwiej jest znaleźć pracę. Chociażby zatrudnia się mężczyzn jako stróżów nocnych, nawet niepełnosprawnych, co się dziwię mocno i znam takie przypadki. (S 6) W sumie w ogóle pozycja kobiet w dniu dzisiejszym na rynku pracy jest nie najlepsza, także jeżeli byśmy do tego dołożyli jeszcze niepełnosprawność także podejrzewam, że naprawdę jest zła. (S 19)

9 Sytuacja zawodowa kobiet c.d. Nie najgorsza, a nawet dobrą. Przynajmniej z tymi kobietami, z którymi się spotkałam (...) moim zdaniem są to kobiety bardzo ambitne (...) one potrafiłyby poradzić sobie w sytuacji, w które się znalazły. Mężczyźni, którzy ulegli wypadkowi, którzy są w naszej bazie danych, byli na przykład pracownikami fizycznymi bądź nie mają dostatecznie dobrego wykształcenia, żeby podjąć prace biurowe. Natomiast kobiety ciągle się dokształcają albo przynajmniej wyrażają chęć dokształcania się bądź też wcześniej pracowały, zajmowały stanowiska biurowe (...) No i już może wrócić do podobnego miejsca pracy (...) natomiast mężczyzna, który pracował fizycznie, nie wróci do tej pracy, którą wykonywał wcześniej. (NGO 2).

10 Sytuacja zawodowa osób niepełnosprawnych z różnym stopniem niepełnosprawności Wśród respondentów opisujących szanse i bariery aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych związane ze stopniem niepełnosprawności udało się wyodrębnić dwie grupy różniące się prezentowanymi stanowiskami. Do jednej z nich zaliczyć można tych pracowników instytucji wsparcia, którzy sytuację osób niepełnosprawnych niezależnie od stopnia i rodzaju niepełnosprawności oceniali negatywnie. P: Jaka jest sytuacja na rynku pracy osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności? O: Bardzo zła, bez szans P: Umiarkowanym O: Też bardzo zła, bez szans P: Lekkim O: Już są większe szanse ( ), także tu jest większa szansa ale też zła.(s 6)

11 Sytuacja zawodowa osób niepełnosprawnych z różnym stopniem niepełnosprawności c.d. Drugą grupę respondentów stanowili ci, którzy dokonywali pogłębionej oceny szans i barier omawianych grup. Po prostu to jakby często pracodawcy chcą osoby niepełnosprawne, które by właściwie nie były niepełnosprawne, a miały tylko orzeczenie o stopniu niepełnosprawności ( ) ( NGO 8) Ze względu na ciężkość zaburzenia, tutaj kaliber tego problemu, no być może osoby z lekkim będą miały troszkę łatwiejszą sytuację ze względu na to, że może łatwiej jest im zadbać o siebie i samemu znaleźć pracę. Natomiast mnie się wydaje, że tutaj jakby stopień niepełnosprawności nie różnicuje osób psychicznie, bo ich sytuacja jest w ogóle zła i jak ktoś się dowiaduje, że ma do czynienia z osobą niepełnosprawną psychicznie, to już niezależnie od tego, czy to jest lekki czy znaczny stopień działa to tak samo negatywnie. (NGO 10)

12 Sytuacja zawodowa osób niepełnosprawnych z różnym stopniem niepełnosprawności c.d. Stopień lekki Już są większe szanse, bo może sprzątać, jakieś lekkie prace może wykonywać, także tu jest większa szansa. (S 6) Bo tutaj ten stan zdrowia, jeżeli porównujemy do innych, bo jeżeli je porównujemy do ogółu to prawda osób które szukają pracy. Stan zdrowia jest na tyle ustabilizowany, że można tutaj dopasować preferencje zawodowe, oferty pracy pod kątem konkretnych czy predyspozycji klienta również. (NGO 9)

13 Sytuacja zawodowa osób niepełnosprawnych z różnym stopniem niepełnosprawności c.d. Stopień umiarkowany i znaczny Z umiarkowanym ponieważ mają pełne dofinansowanie, a nie ma tej niepełnosprawności, aż tak powiedzmy zaawansowanej, że nie mogą sami pracować, czyli to jest taki najlepszy potencjalny pracownik. Z lekkim gorzej ponieważ pracodawcy mają mniejsze dopłaty. (NGO 20) Pracodawcy dostają do tego stopnia znacznego, z PFRON-u dużo większą dotację, niż do lekkiego i np. kilkakrotnie nam się powtarzała taka sytuacja, że były osoby z lekkim upośledzeniem, z lekkim stopniem niepełnosprawności bez żadnego dochodu i bardzo fajna praca się znajdowała, ale pracodawca nie chciał, bo on do tego znacznego, czy umiarkowanego ma większe dofinansowanie, więc jeżeli by porównywać z niepełnosprawnościami, znaczy ze stopniami niepełnosprawności, to ze znacznym i umiarkowanym można powiedzieć jest dobra ze względu właśnie na tą dotację. (NGO 14)

14 Sytuacja zawodowa osób niepełnosprawnych w zależności od wykształcenia Wykształcenie podstawowe i zasadnicze zawodowe Wykształcenie podstawowe wiąże się z pracą fizyczną. Osoby niepełnosprawne mają ograniczoną możliwość podjęcia pracy fizycznej. Albo wręcz niemożliwe. (NGO 2) Pracodawcy absolutnie nie chcą takich zatrudniać. (NGO 8) Chociaż niektóre takie prace są. Do tych prostych: sprzątanie, (...) dozory. Tylko takie ( ) (NGO 5) ( ) u nas jeśli chodzi o osoby niepełnosprawne z zawodowym jest dosyć kiepsko tak jak z podstawowym, chociażby z tego względu jeśli chodzi o większość schorzeń tutaj osoby wymagają przekwalifikowania tak naprawdę, bo to są zawody techniczne, mechaniczne przy których trzeba pracować nie raz ciężko fizycznie, większość osób niepełnosprawnych ciężko pracować fizycznie nie może w związku z tym takie osoby trzeba przekwalifikować. (NGO 9)

15 Sytuacja zawodowa osób niepełnosprawnych w zależności od wykształcenia Wykształcenie średnie Z ogólnokształcącym to w ogóle jest największy problem ( ). Trzeba coś dodatkowo skończyć, masaż, czy jakieś tam studium, jakieś tam pomocy społecznej. To wówczas można tam w ośrodkach sobie zatrudnienie znaleźć. Jeśli skończy się jakieś zawodowe: gastronomiczne, to można tam znaleźć jakieś zatrudnienie w jakiejś tam stołówce. Kucharka czy też pomoc, przygotowanie posiłku dzieciom. Takie kierunki, że tak powiem, trzeba dorobić, żeby móc się zatrudnić. (NGO 4)

16 Sytuacja zawodowa osób niepełnosprawnych w zależności od wykształcenia c.d. Wykształcenie wyższe Są zatrudniani bardzo często poniżej kompetencji, ja jako mgr prawa byłem zatrudniony jako analityk ankiet. ( ) Znam czasem takie osoby, które zajmują się monitoringiem, podstawowe prace, nie wykorzystanie potencjału wiedzy osób niepełnosprawnych i to nie ma cienia wątpliwości. (NGO 8) Osoba niepełnosprawna z wykształceniem wyższym: po pierwsze od potencjalnego pracodawcy będzie egzekwowała wszystko z katalogu uprawnień dla osób niepełnosprawnych, nie koniecznie będzie to szło w parze z wykonywaniem wszystkich czynności zgodnie z zakresem czynności, czyli umowę o pracę i taka roszczeniowa postawa, a mają prawo do roszczeniowości, bo umieją sięgać po różnego rodzaju pomagacze, mówiące o uprawnieniach dla osób niepełnosprawnych. Niekoniecznie odpowiadają pracodawcom. (S 1)

17 Sytuacja zawodowa osób niepełnosprawnych w zależności od wykształcenia c.d. Wykształcenie wyższe Natomiast jeżeli to wykształcenie wyższe osób niepełnosprawnych niewidzących jest o kierunku informatycznym, filologii angielskiej na przykład, tutaj jest łatwo. Bo takich zawodów rynek potrzebuje czy też szkoły, nawet przedszkola. ( NGO 4) To już głownie zależy od kierunku wiadomo, że jeżeli są to jakieś kierunki techniczne, to tutaj raczej nie powiedzmy mieć, natomiast jeżeli to jest taki typowy: administracja, ekonomia, marketing, zarządzanie, prawo, to się niestety ale im zaczną schody. (S 19) Chyba biorąc pod uwagę różne rodzaje niepełnosprawności to wśród osób chorujących psychicznie jest sporo osób ze średnim i wyższym, stosunkowo dużo w porównaniu z innymi rodzajami niepełnosprawności. Wydaje się, że to znowu ma związek z tym czy oni zdołali się wykształcić czy nie, czy mieli na to czas, czy nie zachorowali wystarczająco wcześnie żeby nie móc się uczyć. (NGO 10)

18 Sytuacja zawodowa osób niepełnosprawnych w zależności od wykształcenia c.d. Osoby z wykształceniem wyższym nie mają większych problemów ze znalezieniem pracy. To znaczy tych osób też aż tak dużo u nas nie pojawia dlatego, że to są osoby, które najczęściej są na tyle samodzielne, że one sobie bez naszej pomocy też znajdują pracę. Tutaj nie ukrywajmy zdają sobie sprawę z własnych ograniczeń jeśli chodzi o niepełnosprawność, ale też mają świadomość swojej wartości na rynku pracy, więc one często się do nas nie zgłaszają. A te osoby, które się do nas zgłaszają przy odrobinie pomocy rzeczywiście tą pracę znajdują. (NGO 9)

19 Podsumowanie Osoby niepełnosprawne legitymujące się wyższym wykształceniem, częściej pracują. Trend ten jest zbieżny z sytuacją jaką można obserwować wśród ogółu aktywnych zawodowo, im wyższe wykształcenie tym mniejsza szansa aby stać się bezrobotnym. Według większości respondentów największe problemy ze znalezieniem zatrudnienia mają osoby z wykształceniem podstawowym, zawodowym i średnim ogólnym. Argumenty przedstawiane przez badanych przemawiające za takim stanowiskiem dotyczyły głównie ograniczonych ofert pracy dla tych grup niepełnosprawnych a także braku zainteresowania ze strony pracodawców.

20 Dziękuję za uwagę