Spis treêci. Drodzy Czytelnicy

Transkrypt

1

2 Drodzy Czytelnicy Oddajemy do Paƒstwa oceny kolejny numer kwartalnika Miejskiego Szpitala Zespolonego Zdrowe ycie. Uwzgl dniajàc uwagi jakie otrzymaliêmy, postanowiliêmy zmieniç szat graficznà kwartalnika, wprowadziç kilka nowych pozycji, pozostawiajàc jednoczeênie sta e, lubiane przez Paƒstwa rubryki. Nie zabraknie zatem relacji z najwa niejszych akcji organizowanych przez Miejski Szpital Zespolony w Olsztynie, du o miejsca poêwi cimy rozwojowi technologicznemu naszej placówki, regularnie odwiedzaç b dziemy tak e szpitalne oddzia y, prezentujàc pracujàcy tam personel. Przedstawimy osiàgni cia, tytu y i wyró nienia przyznane Szpitalowi. JesteÊmy przekonani, e nawet ostatnie strony - na których czytelnicy znajdà ciekawostki zdrowotne, przewodniki dla pacjenta oraz informacje dotyczàce bezpieczeƒstwa w szpitalu, a tak e ma à porcj humoru - przypadnà Paƒstwu do gustu, a ca y kwartalnik stanie si jednà z ulubionych lektur podczas pobytu w Miejskim Szpitalu Zespolonym w Olsztynie. Redakcja Spis treêci Od redakcji... 2 yczenia Êwiàteczne... 3 Warmiƒskie Âwi ta... 3 Jak dawniej obchodzono Âwi ta Wielkanocne? Nale ymy do Najlepszych... 4 Prezentacja najwa niejszych osiàgni ç Szpitala w ubieg ym roku Bez ci cia i bez bólu Co to jest Videobronchoskop, komu i do czego s u y? Masa e i wirówki Relacja z Dnia Otwartego pracowni fizjoterapii Odchudzamy Olsztyniaków... 7 Relacja ze wspólnej akcji Miejskiego Szpitala Zespolonego oraz Urz du Miasta Olsztyn poêwieconej badaniom poziomu t uszczu w organizmie Mamy 5 lat... 8 OLO czyli jedyny w Polsce szpitalny oddzia leczenia oty oêci w kwietniu Êwi tuje 5 - lecie dzia alnoêci Zawsze towarzyszy mi aparat Rozmowa z Andrzejem Bujnowskim, by ym ordynatorem anestezjologii, którego wystawa prezentowana jest w sali im. Jana Janowicza Czy wiesz co jesz? Dietetyczka Anna Szmit radzi jak czytaç opakowania produktów spo ywczych Legitymacje do lamusa Jakie prawa majà pacjenci bez legitymacji ubezpieczeniowych? Uwaga alarm Co oznaczajà dane znaki? Krzy ówka Humor Wy daw ca: Miej ski Szpi tal Ze spo lo ny w Olsz ty nie ul. Nie pod leg oêci 44, tel. in for ma cja Re dak cja: Da ria Ro dzie wicz Ar tur Âwi toƒ Pro jekt Gra ficz ny: Ma te usz Ba gniew ski Sk ad kom pu te ro wy: Adam Szaw dzia niec Druk: Dru kar nia Leo Nak ad 800 egz. Dys try bu cja: Kol por ta w asny na te re nie Miej skie go Szpi ta la Ze spo lo ne go w Olsz ty nie Kwar tal nik jest bezp at ny Kontakt: rzecznik@szpital.olsztyn.pl S u ymy pacjentom zawsze wtedy, kiedy nas potrzebujà 2

3 War miƒskie Âwi ta czy li jak kie dyê w re gio nie ob cho dzo no Wiel ka noc. A by o to tak... Jesz cze sto lat te mu na War mii obo - wiàzy wa y ry go ry stycz ne za sa dy do tyczàce po stu. Nie spo ywa no ani mi sa, ani t uszczów zwierz cych, ani na wet mas a. Zast po wa no je ole jem, prze wa nie wy ro - bio nym z sie mie nia lnia ne go. T skniàc za ob fi tym je dze niem miesz kaƒcy War mii wy myêli li na wet po rze kad o, cz sto wyg asza ne w Wielkà So bot Jesz cze noc - ka i Wiel ka noc ka, mi sko chodê do mnie. In nym, nie zwy kle wa nym zwy cza jem po st ne go okre su przed Âwi ta mi Wiel ka - noc ny mi - któ ry oczy wiêcie troch zmie - nio ny, ale trwa do dziê - jest zwy czaj porzàdków w za gro dzie. Wed ug ró nych prze ka zów przed roz pocz ciem Wiel kie - go Ty go dnia miesz kaƒcy War mii za bie ra - li si za sprzàta nie do mów. A gdy ju wsz dzie by o czy sto - zgod nie z tra dycjà - na sta ran nie wy szo ro wa nej pod od ze roz sy py wa no bia y, czy sty pia sek i je gli - ki czy li drob ne ga àzki Êwier ko we lub po ci ty ta ta rak. W ten sam spo sób de ko - ro wa no te drog pro wadzàcà do do mu. Pa nie przy go to wy wa y te Êwi conk - a w niej pi san ki. Na War mii jaj ka wiel ka - noc ne de ko ro wa no skrom nie - far bo wa - no w ce bu li i ozi mi nie, zdo bio no (wy dra py wa no) ma ym or na men tem geo me trycz nym. A wszyst ko po to, by mo na by o god nie prze yç Tri du um Pas - chal ne. I tak na przyk ad, na znak a oby po Êmier ci Je zu sa Chry stu sa, w Wiel ki Piàtek po wsi bie ga li ch opcy z drew nia ny mi ko at ka mi. W Wielkà So bot od by wa o si na bo eƒstwo pod czas któ re go Êwi co no wod i ogieƒ. Po tem spa la no naj star szy we wsi drew nia ny krzy przy dro ny. Co cie ka we - po zo sta e po spa le niu zw glo ne cz Êci krzy a miesz kaƒcy za bie ra li do do - mów, po nie wa w tam tych cza sach uwa ano, e w gle te sà nie za wod nym Êrod kiem prze ciw wszel kim bó lom. Noc z so bo ty na nie dzie l na zy wa no nocà du - chów, bo wed ug pra sta rych wie rzeƒ - tak jak w noc wi gi lijnà i za dusz kowà - na zie - mie scho dzi y du sze zmar ych przod ków. Dla te go na noc zo sta wia no w pie cu roz - pa lo ny ogieƒ. Wie rzo no tak e, e mo na do wie dzieç si, kto w t noc by w do mo - stwie. Aby to usta liç, po sy py wa no aw do sie dze nia pia skiem. W do brym zwy - cza ju by o te zo sta wia nie w Wielkà So - bot, na gro bach ro dzin nych ko lo ro wych pi sa nek. Z ko lei w Âwiàtecznà Nie dziel wsta wa - no przed Êwi tem, aby ob ser wo waç wschodzàce tzw. skaczàce s oƒce, na któ rym we dle prze ko naƒ lu do wych mo na by o zo ba czyç ba ran ka. Póêniej - zgod nie z tra dycjà - na le a o w mil cze niu pójêç do stru mie nia czy je zio ra i zwró ciç si do nie go s owa mi: Wo do krysz ta owa, ob - my wasz wszel kie ko rze nie, ob myj i mnie. Ob myj mnie ochrzczo ne go, Bo gu po le co - ne go i po wy po wie dze niu tych s ów - ob - myç si wodà. Zwy czaj ten mia za pew niç miesz kaƒcom zdro wie i urod. Wodà ze stru mie nia skra pia no te zwierz ta do mo - we, co mia o za pew niç im do bry chów i zdro wie. Do pie ro po ta kiej ce re mo nii za - sia da no do sto u przy Ênia da niu, któ re na War mii by o skrom ne. Na nim by y za - wsze ja ja na twar do, chleb ra zo wy wy pie - ka ny w sze ro kich for mach, twa róg, mas o ukszta to wa ne na ba ran ka z ocza - mi z pie przu i usza mi z list ków bo ró wek oraz ró no rod ne cia sta i s one cia stecz ka w kszta cie pta ków, sym bo li zujàce na - dejêcie wio sny. Po Ênia da niu wiel ka noc - nym ca a ro dzi na sz a do koêcio a, aby wspól nie prze ywaç zmar twych wsta nie Chry stu sa. A po tem wspól ny obiad i wiel ka ra doêç, bo post prze cie prze sta ju obo wiàzy waç... DR èród o u au to ra 3

4 Na le ymy do Naj lep szych W ubieg ym ro ku Miej ski Szpi tal Ze spo lo ny w Olsz ty nie by wie lo - krot nie na gra dza ny pre sti owy mi wy ró nie nia mi We wrzeêniu pla ców ka po raz ko lej ny otrzy ma a za szczyt ny ty tu Szpi tal Przy - ja zny Dziec ku. To wy ró nie nie - przy zna - wa ne z ini cja ty wy Âwia to wej Or ga ni za cji Zdro wia i Fun du szu Na ro dów Zjed no czo - nych na Rzecz Dzie ci - po ka zu je, e szpi - tal s u y w pe ni do bru dziec ka i mat ki umo li wiajàc na tu ral ne kar mie nie pier sià, za pew niajàc god noêç ko bie cie rodzàcej i wy sokà ja koêç opie ki oko opo ro do wej. Przy po mnij my, e od wie lu lat Miej ski Szpi tal Ze spo lo ny w Olsz ty nie prze strze - ga 10 kro ków do uda ne go kar mie nia pier sià, m. in. po ma ga w kar mie niu pier sià ju w pierw szych mi nu tach po po ro dzie, umo li wia prze by wa nie mat ce z dziec kiem przez ca à dob, a tak e uczy ma my tech ni ki kar mie nia. Po raz pierw szy Szpi tal ty tu ten otrzy ma w 1996 ro ku. W li sto pa dzie Szpi tal Miej ski otrzy ma z otà sta tu etk w ogól no pol skim kon kur - sie Per y Me dy cy ny. Per a Esku la pa przy zna na zo sta a pla ców ce za wy so ki po - ziom us ug me dycz nych, bez pie czeƒstwo pa cjen tów i dost pnoêç do Êwiad czeƒ. Do kon kur su przystàpi o po nad 60 szpi ta li i przy chod ni spe cja li stycz nych, któ rych oce nia no na pod sta wie wskaêni ków eko - no micz nych i sta ty stycz nych na prze omie 2007/2008 r. Ju ry do ce ni o te Miej ski Szpi tal Ze spo lo ny za wdro enie no wo - cze sne go mo de lu zarzàdza nia, opty ma li - zacj kosz tów, wzo rowà or ga ni zacj pra cy i sta e pod no sze nie kwa li fi ka cji ze - spo ów pra cow ni czych. W tym pre - sti owym kon kur sie Miej ski Szpi tal Ze spo lo ny ju po raz dru gi zdo by pierw - sze miej sce. Bez piecz ny Szpi tal 2009 to ko lej ny ty - tu ja ki przy zna no Miej skie mu Szpi ta lo wi Ze spo lo ne mu. Opu bli ko wa ny w grud niu ran king dzien ni ka Rzecz po spo li ta po - wsta na pod sta wie an kiet przy go to wa - nych przez Cen trum Mo ni to ro wa nia Ja koêci w Ochro nie Zdro wia. Oce nia no ja koêç zarzàdza nia, in fra struk tur i kon - ser wacj sprz tu me dycz ne go, in for ma ty - zacj, kon dycj fi nan sowà; ja koêç opie ki nad pa cjen tem - w tym m.in. wa run ki w sa lach ope ra cyj nych i szpi tal nych, wy - kszta ce nie ka dry me dycz nej, rozsàdne zarzàdza nie an ty bio ty ka mi. Do dat ko we punk ty pla ców ka otrzy ma a za po sia da ne cer ty fi ka ty ja koêci i akre dy ta cje. Miej ski Szpi tal Ze spo lo ny zdo by 846, 25 na 1000 mo li wych punk tów i w ten spo sób sta si fi na listà ran kin gu Rzecz po spo li tej. Jo an na Szy man kie wicz-czu da niuk dy rek tor Miej skie go Szpi ta la Ze spo lo ne - go zo sta a wy ró nio na w X edy cji kon kur - su Suk ces Ro ku w Ochro nie Zdro wia Li de rzy Me dy cy ny. Ce lem kon kur su by o do ce nie nie osób oraz pod mio tów, któ - re w da nym ro ku od nios y suk ces w ochro - nie zdro wia. Po pra wa sy tu acji fi nan so wej szpi ta la, roz bu do wa pla ców ki i bar dzo do - bre zarzàdza nie to tyl ko nie któ re atu ty za ja kie wy ró nio no dy rek tor Miej skie go Szpi ta la Ze spo lo ne go w Olsz ty nie. W kon - kur sie w szeêciu ka te go riach ry wa li zo wa o po nad 50 osób. 4

5 Bez ci cia i bez bólu Takie diagnozowanie umo liwia nowy sprz t zakupiony dla potrzeb oddzia u chirurgii klatki piersiowej. cho re go po ka zu je ja kie sà za bu rze nia i le ka - rze mogà szyb ko po dej mo waç de cyzj o ko - lej nych dzia aniach me dycz nych. To jest bar dzo wa ne, gdy tra fia do nas pa cjent, któ ry nie by wczeêniej dia gno zo wa ny, a np. si du si - pod kreêla dr n. med. Alek san der Stan kie wicz. Badanie videobronchoskopem To praw dzi wy prze om w le cze niu pa - cjen tów - pod kreêla na wst pie pre zen - tujàc no wy sprz t dr n. med. Alek san der Stan kie wicz, or dy na tor od dzia u chi rur - gii klat ki pier sio wej MSZ w Olsz ty nie. Je go zda niem bez za ku pu ta kich urzàdzeƒ nie by oby mo li we szyb kie roz po zna nie me dycz ne cho ro by. W swo jej ka rie rze za wo do wej od pra wie 40 lat zaj muj si cho ro ba mi klat ki pier sio - wej mó wi dr n. med. Alek san der Stan - kie wicz. Prze szed em wszyst kie stop nie dia gno sty ki. Poczàtko wo opie ra liêmy si tyl ko na zdj ciach rent ge now skich. I tak jak zo ba czy liêmy, coê co przy po mi na o gu za - to wie dzie liêmy, e zmia na w p ucach jest du a. Ale nie wie dzie liêmy, czy jest to no wo twór, do pie ro w trak cie za bie gu ope ra cyj ne go trze ba by o podjàç na tych mia stowà de cyzj : wy ci na my czy zo sta wia my. Le cze nie in wa zyj ne (w tym ope ra cja) mo e bo wiem do pro wa dziç do po wik aƒ, a rolà le ka rzy jest wy le czyç i przed u yç ycie pa cjen tom. Dla te go tak wa na jest tu dia gno sty ka. Bez wàtpie nia prze omem by o wpro wa dze nie no wo - cze snej wer sji ba da nia rent ge now skie go to mo gra fii kom pu te ro wej. Dzi ki te - mu mo na wy kryç gu zy wiel koêci kil ku mi li me trów pod czas gdy po przed nie ba - da nia po ka zy wa y zmia ny o obj toêci po - wy ej kil ku cen ty me trów. Le ka rze sà te w sta nie na pod sta wie to mo gra fii kom pu - te ro wej okreêliç z du ym praw do po do - bieƒstwem, któ re guz ki sà z oêli we, a któ re agod ne, ale roz strzy gajàce jest ba da nie hi - sto pa to lo gicz ne zmia ny. Pro gram Po pra wa stan dar dów le cze nia ope ra cyj ne go i sko ja rzo ne go ra ka p uca - do po sa enie i mo der ni za cja kli nik i od - dzia ów to ra ko chi rur gii do po sa y od dzia chi rur gii klat ki pier sio wej w ko lej ne sprz ty, któ re umo li wiajà le ka rzom m.in. na pre cy - zyj ne do bra nie cho re go do ope ra cji oraz szer sze ni obec nie sto so wa nie le cze nia sko - ja rzo ne go. No we wspó pra cujàce ze sobà urzàdze nia i prze pro wa dza ne ba da nia ta kie jak vi de obron cho sko pia lub vi de oto ra ko - sko pia po wo dujà, e pa cjent nie mu si ju byç ci ty do dok ad ne go ba da nia. Te raz pod opiekà le ka rzy i per so ne lu piel gniar - skie go na spe cjal nym ó ku wk ada na mu jest przez nos lub usta son da z vi deo czuj ni - ka mi, prze ka zujàcy mi od czyt z wn trza klat ki pier sio wej na mo ni to ry pi lo tujàce. Le karz majàc mo li woêç ste ro wa nia urzàdze nia mi, ob ser wu je ja ki jest stan za - awan so wa nia cho ro by (za bu rze nia ta kie jak cia a ob ce, krwa wie nia, gu zy, sta ny za pal ne) oraz mo e po braç tkank do ana li zy. Po ta - kim ba da niu le karz de cy du je, czy pa cjen ta na le y ope ro waç, czy wy star czy gdy pod da si cho re go za bie go wi naêwie tleƒ lub che - mio te ra pii. W opi nii eks per tów sprz t to pod sta wa do wy so ko spe cja li stycz ne go le cze nia. Bez nie go nie mo na po sta wiç od po wied nio szyb ko dia gno zy, któ ra cz sto mo e ura to - waç ycie pa cjen tom. W znacz nym stop niu mo e w tym po móc za ku pio ny ostat nio bez prze wo do wy bron - cho skop in ter wen cyj ny. Nie wy ma ga on do - dat ko we go za si la nia (jest na ba te rie), na tych miast wpro wa dzo ny do or ga ni zmu Na od dzia le chi rur gii klat ki pier sio wej pra wie co dzien nie prze pro wa dza ne sà te - raz ba da nia no wy mi me to da mi. Nie ma okreêlo ne go cza su jak d ugo pa cjent ma byç ba da ny. Wia do mo, e mu si byç dok ad nie spraw dzo ny, bo na za re je - stro wa nym cy fro wo ob ra zie mo na obej - rzeç na wet naj mniej sze gu zy, po wo dujàce ogni ska za pal ne w or ga ni zmie, któ re na - le y wy le czyç lub usunàç. Z da nych Âwia to wej Or ga ni za cji Zdro - wia wy ni ka, e na ra ka p uc lu dzie umie - rajà co 10 mi nut. To te najcz Êciej wyst pujàcy rak w Pol sce. Jednà z g ów - nych przy czyn za pa dal noêci jest pa le nie pa - pie ro sów. Mi mo wie lu ba daƒ na uko wych na dal nie wy na le zio no sku tecz ne go le kar - stwa na zwal cza nie cho rób no wo two ro - wych, dla te go wcze sne i dok ad ne ich zdia gno zo wa nie mo e ura to waç ycie wie - lu pa cjen tom. DR/AÂ No wy sprz t za ku pio no z gran tu Mi - ni ster stwa Zdro wia w ra mach pro - gra mu pn. Po pra wa stan dar dów le cze nia ope ra cyj ne go i sko ja rzo ne go ra ka p uca - do po sa enie i mo der ni - za cja kli nik i od dzia ów to ra ko chi rur - gii. Otrzy ma o je 12 kli nik i 4 od dzia y szpi tal ne w Pol sce. W 2009 r. Miej ski Szpi tal Ze spo lo ny otrzy ma na ten cel bli sko 500 tys. z. W su mie po tzw. wk adzie w asnym Szpi ta la, tyl ko w ubieg ym ro ku od - dzia chi rur gii klat ki pier sio wej otrzy - ma sprz t za po nad 800 tys. z. Za ku pio no: EN DO UL TRA SO NO GRAF - EBUS VI DE OBRON CHO SKOP Sà to wspó dzia ajàce ze sobà urzàdze - nia i ba za do wy ko ny wa nia tzw. EBU SA TBNA tj. pod kon trolà ul tra so no gra fu bron cho sko po we go biop sji cien ko - ig owej struk tur pa to lo gicz nych w obr bie Êród pier sia i p uc. VI DE OGA STRO SKOP S u y m.in. do zak ada nia sten tów prze yko wych czy li pro tez rozpr al - nych w prze bie gu zw eƒ prze yku z po - wo du no wo two ru lub in nych przy czyn. Do dat ko wo w 2009 r. do po sa ono sal ope ra cyjnà w dia ter mie w po sta - ci no a ul tradêwi ko we go oraz za ku - pio no sprz t do wen ty la cji dy szo wej. 5

6 Ma sa e i wi rów ki czy li ca a praw da o fi zjo te ra pii w Miej skim Szpi ta lu Ze spo lo nym W jed nym z pe rio dy ków po da no, e tak zwa ne oêrod ki spa mo na Êmia o po rów - naç do szpi tal nych pla có wek fi zjo te ra pii. Mo na? Wie lu za pew ne po le mi zu je ju z samà próbà po rów na nia, lecz przy znaç trze ba, e wy po sa enie w pra cow niach jest po dob ne. Ale pod sta wo wym za da niem Szpi ta la jest le cze nie pa cjen tów. W oêrod - kach spa - prze by wajà dla przy jem noêci, p acàc za po byt cz sto du e pie niàdze. Jed nak, aby sku tecz nie po zbyç si do le gli - woêci narzàdów ru chu po trzeb na jest fa - cho wa dia gno za i pro fe sjo nal ne le cze nie oraz sta yst ka An na G tek i prak ty kant ka Ka ro li na Koz owska. Naj wi kszym za in te re so wa niem pa cjen - tów cie szy y si ma sa e lecz ni cze, trwajàce oko o 15 mi nut (tzw. ma sa e bodêco we). Po zwo li y one cho rym na po pra wie nie spraw noêci mi Êni - g ów nie ple ców. Za do - wo le nia nie kry y te oso by, któ re ko rzy sta y z hy dro te ra pii czy za bie gów fan go (tzw. ok ad ów pa ra fi no wo - bo ro wi no wych). To zna ko mi ta spra wa - stwier dzi po za bie gu Ja nusz Bor kow ski Olsz ty na. Na wet nie wie - dzia em, e tu ma my tak do brze wy po sa onà Naj wi kszym za in te re so wa niem cie szy y si ma sa e lecz ni cze wy ko ny wa ne przez Ur szul Du zi kowskà Nie któ re za bie gi po rów ny wa ne sà do tych z zak ad ów spa... Na zdj ciu pa cjent ka pod czas ma - sa u pod wod ne go re ha bi li ta cyj ne. Ta kie za pew nia pra cow nia fi zjo te ra pii Miej skie go Szpi ta la Ze spo lo - ne go w Olsz ty nie. Aby prze ko naç si o wy so kim stan dar - dzie ofe ro wa nych za bie gów zor ga ni zo wa - no na poczàtku lu te go Dzieƒ Otwar ty. Ka dy móg za dar mo i bez skie ro wa nia sko rzy staç z ma sa y su chych, ma sa y wod - nych, a tak e krio te ra pii czy la se ro te ra pii. Jed nym z ce lów po sta wio nych przez per - so nel by o pod nie sie nie Êwia do moêci pa - cjen tów do tyczàcej cho ro by cy wi li za cyj nej, jakà jest ze spó bó lo wy kr gos upa. Za pa - da na nià nie mal ka dy, kto pro wa dzi sta - tycz ny tryb ycia za wo do we go (m. in.: kie row cy, pra cow ni cy biu ro wi, fi zycz ni pra cow ni cy na bu do wach). Ka dy z od wie dzajàcych w Dzieƒ Otwar ty pa cjen tów na poczàtku tra fia do kie row ni ka pra cow ni mgr Ze no na Mi - chal skie go na kon sul ta cje, któ re by y niezb dne, aby do braç od po wied ni za bieg. Po wy wia dzie me dycz nym pa cjen ta mi opie ko wa y si : Ka ta rzy na Racz kow ska, ane ta KoÊmi der, Ur szu la Du zi kow ska pra cow ni fi zjo te ra pii - do da. Na tzw. elek - to ro lecz nic two, krio te ra pi oraz la se ro te ra pi kie ro wa ni by li pa cjen ci, ze skie ro wa niem od le ka rza. Ale pod czas da nia otwar te go mo gli Hydrote ra pia - le czy i przy no si ulg sko rzy staç z ww. za bie gów bez ko lej ki. Tu za - wsze by wy so ki po ziom us ug i bar dzo mi y per so nel. A jak te raz mog jesz cze iêç na za - bieg bez ko lej ki - to nic wi cej mi nie trze ba - stwier dzi a Da nu ta Koz owska z Dy wit. Wie lu miesz kaƒców zach co nych in for - ma cja mi w me diach - obej rza o pla cówk, za po zna o si ze sprz tem i mo li woêcia mi pra cow ni, oraz po zna o ja kie za bie gi wy - ko nu je Miej ski Szpi tal Ze spo lo ny. W su mie z da nych szpi tal nej ewi den cji pa cjen tów wy ni ka, e pra cow ni fi zjo te ra pii pod czas Dnia Otwar te go od wie dzi o bli sko 70 osób. Po owa z nich zde cy do wa a si na dal sze ko rzy sta nie z us ug Szpitala, a licz ne te le fo ny z za py ta nia mi do tyczàcy mi ofer ty pra cow ni fi zjo te ra pii udo wad niajà po - trzeb ta kich dni. DR/AS 6

7 Od chu dza nie Olsz ty nia ków czy li o wspól nej ak cji Szpi ta la Miej skie go i Urz du Mia sta. W Dniu Wal ki z Oty oêcià spe cja liêci radzi li miesz kaƒcom re gio nu jak zrzu ciç zb dne ki lo gra my i jak màdrze za dbaç o sie bie. Przy czyn mo e byç wie le: cho ro by, przyj - mo wa nie le karstw majàcych dzia ania ubocz ne, stres al bo nie zdro wy tryb ycia. Z oty oêcià zma ga si ju po nad po owa Po la - ków, a wal ka z nià nie jest atwa. Naj - wa niej szy jest jed nak pierw szy krok - do bra dia gno za. Dla te go 1 mar ca, kie dy na ca ym glo bie ob cho dzi my Âwia to wy Dzieƒ Wal ki z Oty oêcià w Olsz ty nie w trzech ap te kach - miesz kaƒcy mo gli spraw dziç: czy i w ja kim stop niu do ty ka ich ten pro blem. Przy cho dzi li do nas lu dzie w ró nym wie - ku. Dzie ci, oso by star sze, stu den ci a na wet za pra co wa ni biz nes me ni - mó wi Do ro ta o pa ta piel gniar ka Szpi ta la Miej skie go. Jak si oka za o tyl ko nie licz ni nie mie li pro ble - mu z nad wagà. Naj prost szym spo so bem na spraw dze nie Czy ma si pro blem z nad - wagà? jest ba da nie tkan ki t uszczo wej. Do spe cjal ne go urzàdze nia, przy po mi najàce go kszta tem wo lant sa mo lo to wy - per so nel me - dycz ny wpro wa dza pod sta wo we da ne pa - cjen ta czy li wzrost, wag, wiek i p eç. Nast pnie ba da ny z wy pro sto wa ny mi przed sie bie r ko ma trzy ma urzàdze nie przez kil ka se kund. Do elek tro nicz nych czyt ni ków - za - mo co wa nych w uchwy cie wp ywajà da ne z or ga ni zmu (prze ka zy wa ne przez r ce trzy - majàce go urzàdze nie). Po sy gna le dêwi ko - wym na wyêwie tla czu po ka zujà si wy niki ba da nia. Piel gniar ki - na pod sta wie da nych - przy porzàdko wujà wów czas pacjenta do okreêlo nych grup: szczup y, nor mal ny, o moc nej bu do wie cia a, oty y oraz nad mier - nie oty y. Nie któ rzy z ba da nych pod czas ak cji Od chu dza my Olsz ty nia ków by li za - sko cze ni wy ni kiem. Te raz ju wiem, musz wziàç si za sie bie stwier dzi po ba da niu S awo mir Gie rzym ski z Olsz ty na. Wie - Ak cja cie szy a si du ym za in te re so wa niem miesz kaƒców Olsz ty na dzia em, e do szczup ych nie na le, ale 30 kg za du o to jest ju pro blem. Z da nych pre zen to wa nych przez le ka rzy wy ni ka, e nad wa ga i oty oêç do ty czy w Pol sce 62% m czyzn i 50 % ko biet. Oprócz z ego sa mo - po czu cia pro blem ten jest przy czynà ko lej - nych cho rób: mi dzy in ny mi uk adu krà enia, cu krzy cy, uk adu po kar mo we go, a tak e zwy rod nie nia sta wów i kr gos upa. Mogà te po wstaç za bu rze nia hor mo nal ne. Dla te go w opi nii spe cja li stów - na le y dbaç o sie bie i nie do pusz czaç do nad mier nej oty oêci. U osób oty ych cz Êciej te wyst pujà no wo two ry. U ko biet to prze - wa nie rak pier si i trzo nu ma ci cy, u m czyzn - rak okr ni cy i gru czo u kro ko we go. Pod czas ak cji Od chu dza my Olsz ty nia - ków piel gniar ki ze Szpi ta la Miej skie go oprócz po mia rów tkan ki t uszczo wej, ba - da y te ciênie nie t tni cze i st enie glu - ko zy we krwi. Lu dzie oty li bar dzo cz sto majà pod wy szo ne ciênie nie t tni - cze, co po wo du je cho ro by ser ca - stwier - dza El bie ta Naj mo wicz, piel gniar ka Szpi ta la Miej skie go bioràca udzia w ak - cji. Jej zda niem ta kie ak cje nie tyl ko edu - kujà miesz kaƒców w za kre sie le cze nia oty oêci, ale za po bie gajà cho ro bom ser ca czy uk adu krà enia. Oprócz in for ma cji o sta nie zdro wia - miesz kaƒcom roz da wa - no ulot ki zach cajàce do zdro we go try bu ycia. Roz ma wia no te z ba da ny mi o ró nych ro dza jach diet, ja kie po win ni sto - so waç. To jest ta kie moc ne ude rze nie, te - raz zda am so bie spraw jak êle post pu j wra cajàc po pra cy do do mu i jedzàc co kol - wiek ko men tu je prze ba da na pod czas ak - cji olsz ty nian ka Ja dwi ga Na cz. Koƒcz z wrzu ca niem w sie bie dos ownie wszyst - kie go. Po miar tkan ki t uszczo wej Ak cja Od chu dza my Olsz ty nia ków zo - sta a zor ga ni zo wa na przez Wy dzia Zdro wia i Poli ty ki Spo ecz nej Urz du Mia sta w Olsz - ty nie przy wspó udzia - le piel gnia rek ze Szpi ta la Miej skie go w Olsz ty nie. By a swe - go ro dza ju ape lem do miesz kaƒców sto li cy War mii i Ma zur, aby uzmys owi li so bie, e wszyst ko co jedzà ma prze o enie na to jak si czujà. DR 7

8 Ma my 5 lat Oto hi sto ria je dy ne go w Pol sce szpi tal ne go od dzia u le cze nia oty oêci, dzia ajàce go w Szpi ta lu Miej skim w Olsz ty nie åwiczenia to podstawa To by o wy zwa nie no wych cza sów, wy - zwa nie, któ re mu kil ku na stu pra cow ni ków Szpi ta la wysz o na prze ciw. Od dzia le cze - nia oty oêci jest no wa tor skim od dzia em, któ ry ru szy w po owie kwiet nia 2005 r. i skie ro wa ny jest dla wszyst kich, któ rzy szu kajà spo so bu na po pra wie nie swo jej syl wet ki, za cho wa nie spraw noêci ru cho - wej oraz po pra wie nie sa mo po czu cia. Poczàtki funk cjo no wa nia od dzia u przy - po mi na y troch wiel ki cha os po stwo rze - niu Êwia ta. Ka dy mia swojà wizj pro wa dze nia te go ty pu le cze nia. Pew ne by o tyl ko to, e pa cjen ci po win ni mieç du o zaj ç ru cho wych, od po wied nià diet wspo mi na Ry szard Wie re miej pro wadzàcy w od dzia le zaj cia ru cho we. By o jed nak wie le nie wia do mych. Ile ra - zy majà byç pa cjen ci ba da ni? Ja kie po win - ni jeêç po si ki? Jak cz sto po win ny byç zor ga ni zo wa ne çwi cze nia? Czy wi cej zaj ç w sa li gim na stycz nej - czy na zewnàtrz? Naj wa niej sze oka za o si tu za an ga owa nie pre so ne lu me dycz ne go i przez la ta z tur nu su na tur nus wy pra co wa - no od po wied nie for my te ra pii dla osób oty ych. åwiczà, aby ad nie wyglàdaç? Nie tyl ko... Mo ty wa cja, ja ka de ter mi nu je pa cjen tów do od chu dza nia jest ró na. Jed ni chcà ad - nie wyglàdaç - zw asz cza ko bie ty, in ni oba - wiajà si, e b dà nie do ni - zw asz cza oso by przed przejêciem na eme ry tur. Jesz cze in ni przy je d ajà dla to wa rzy stwa bo razem jest atwiej. Naj wi cej za le y od sa me go pa cjen ta. Je eli ktoê chce pra co - waç to wia daç efek ty. In ni z ko lei widzàc jak cho cia je den z pa cjen tów sta ra si i pra cu je nad sobà, mo ty wujà si, i wte dy wspól nie dzia ajà mó wi mgr Ry szard Wie re miej. Dzieƒ po uk ada ny jest od ra na Tur nu sy za czy najà si w nie dziel. Pa - cjen ci przyj mo wa ni sà przez piel gniar ki, póêniej ba da ni przez le ka rza i kie ro wa ni do po ko jów. Nast pne go dnia roz po czy na si w aêci wa te ra pia. Za sa da jest ta ka, e ka de go dnia dla pa cjen tów przy go to wy - wa ne sà çwi cze nia fi zycz ne, mniej wi cej 4x dzien nie po 40 mi nut ru chu. Sà to dla przyk adu çwi cze nia z in struk to rem lub in - dy wi du al nie na si owni, spa ce ry w sty lu Nor dic Wal king (cho dze nie z kij ka mi do nart przyp. red.) czy mu zy ko te ra pia. Do te go ka dy pa cjent cho dzi na ma sa e - wod ne lub su che, jed ne sà do po udnia, in - ne po obie dzie (na prze mien nie), oraz na sau ne. Od go dzi ny 18 - pa cjen ci majà czas wol ny. Prze wa nie chodzà na Sta re Mia - sto, cza sa mi do ki na czy te atru. Jak jest ciep o to ch tnie je d à te na ba sen. Zda rza o si, e or ga ni zo wa li si w grupy i przy go to wy wa li przed sta wie nia. Tym by - liêmy za sko cze ni naj bar dziej - stwier dza Da nu ta Mie cza niec piel gniar ka pra cujàca na od dzia le. W ciàgu ro ku or ga ni zo wa - nych jest 20 tur nu sów lecz ni czych. Die ta Po si ki w szpi ta lu sà uroz ma ico ne. Nie ma dnia, by o okreêlo nej po rze po wta rza y si te sa me da nia. Na Ênia da nie na przyk ad po da wa ne sà wa fle ry owe na ke fi rze, obiad to ry ba pie czo na w fo lii i ze - staw su ró wek, oczy wiêcie bez ziem nia - ków!!! Ko la cja to sa at ka z tuƒczy ka lub sa at ka grec ka. Do dat ko wo uczest ni cy tur - 8

9 nu sów co dzien nie pijà du o wo dy. Cz sto py tam si, co pa cjen tom sma ku je, ja kie po tra wy chcie li by zjeêç. Ni gdy nie na rze - ka li. Py tajà mnie jak zro biç posi ki w do - mu, cze go si wy strze gaç? Czy ka wa szko dzi? - opo wia da die te tycz ka An na Szmit. Obec nie ka dy z pa cjen tów pod da - wa ny jest die cie 1000 kcal. Od dzia jak do bry ra tow nik Na pew no ka dy za sta na wia si, dla cze - go oso by z nad wagà zg aszajà si na od - dzia? Co przy ciàga je do Olsz ty na? Oka zu je si, e jest to bar dzo pro wi zo rycz - na spra wa. Po pro stu trak tujà ten od dzia ja ko ostat nià desk ra tun ku. Twierdzà, e ju ty le me tod sto so wa li, ju ty le ra zy by li na die cie, ju ty le mie li po sta no wieƒ - i nic. To tu mu szà coê zmie niç i zmie niajà - opo - wia da Da nu ta Mie cza niec. Po dwóch ty go - dniach opusz czajà Szpi tal zm cze ni, ale szcz Êli wi. Naj wi cej - 12 ki lo gra mów - schud je den z pa cjen tów, któ ry przed roz - pocz ciem tur nu su le d wo si ru sza i wa y 180 kg. Ale nie o re kor dy nam cho dzi, tyl ko o to, aby pa cjen ci opusz czajàc szpi tal czu li si do brze, by li zdrow si ni przed roz - pocz ciem ku ra cji. To nie przy pa dek, e wie le osób, któ re raz sko rzy stajà z le cze nia szpi tal ne go na od dzia le cz sto tu wra cajà. Ale nie dla te go, e za czy najà tyç, ale - jak sa mi mó wià - to dla nich ta ka for ma re - lak su, ode rwa nia si od pro ble mów w pra - cy. U nas czujà si jak w do mu - do da je Da nu ta Mie cza niec. Pa cjen ci sà ró ni By wa o tak, e na od dzia le by o na wet po 20 osób. Zde cy do wa na wi kszoêç to lu dzie mi li, uêmiech ni ci, trak tujàcy swojà oty oêc jak coê nor mal ne go. Ale per so nel Posi ki sà urozmaicone cz sto od bie ra te le fo ny od za in te re so wa - nych, z proêbà o szybkà in ter wencj. Nie- któ rzy myêlà, e je steêmy cu do twór ca mi, a prze cie si a tkwi w pa cjen cie. My jà tyl - ko po ma ga my od na leêç twier dzi Ry - szard Wie re miej. Sa mi o so bie Dzien ni kar ska cie ka woêç za pro wa dzi a nas do pa cjen tów. Spo tka liêmy ich uêmiech - ni tych, za do wo lo nych, bar dzo po god nych. Nie mó wi li o swo im wyglàdzie, a ra czej o pla nach na przysz oêç. Wresz cie czuj si do - brze, tak jak za cza sów li ceum - stwier dzi a pa ni Jo an na, któ ra do Olsz ty na przy je cha a z Lon dy nu. Ta ki tur nus to Êwiet na rzecz! Trze ba to za li czyç, eby mo na by o mó wiç o lep - szym sa mo po czu ciu. A po za tym to do sko - na y czas na do tle nie nie p uc. Czuj, e mam wi cej si y! - do da je pan Sta nis aw z gajn. Pan Wit z Ka to wic zo sta na dru gi tur nus - jak stwier dzi - tu po czu em, e chudn, e mog nor mal nie funkcjonowaç i in ni ak cep tujà mnie ta kim ja kim je stem. W do dat ku po ca ym dniu nie chce si jeêç i oto w aênie cho dzi. Roz stajàc si z ni mi yczy liêmy wy trwa oêci w dà eniu do ce lu, ja kim jest zrzu ce nie nad mier nej wa gi cia a. A per so ne lo wi na od dzia le sa mych mi ych chwil i ko lej nych 5-u lat pra cy na wy so - kim po zio mie me dycz nym. Ar tur Âwi toƒ (DR) Personel oddzia u leczenia oty oêci, od lewej: Danuta Mieczaniec, Beata Siecka, Agnieszka Bieniarz, Dorota opata, Anna Szmit i Ryszard Wieremiej OD DZIA LE CZE NIA OTY OÂCI otwarto r. i mieêci si w dru giej pla ców ce Miej skie go Szpi - ta la Ze spo lo ne go, czy li obiek cie przy ul. Woj ska Pol skie go 30. Na jed - nym - dwu ty go dnio wym tur nu sie - prze by wa ma xy mal nie 14 osób. Pa - cjen ci za kwa te ro wa ni sà w po ko jach jed no lub dwu oso bo wych. Za pew - nionà majà opiek le ka rza dia be to lo - ga oraz en do kry no lo ga; in dy wi du al ne i gru po we spo tka nia z psy cho lo giem. Ko rzy stajà z ma sa y wod nych, su - chych sau ny, za bie gów fi zjo te ra peu - tycz nych, si owni. Tur nu sy nie sà re fun do wa ne przez Na ro do wy Fun - dusz Zdro wia. Do tej po ry od chu - dzi o si po nad 850 pa cjen tów. 1/5 z nich to goêcie z za gra ni cy, g ów nie z Nie miec. Szcze gó owe in - for ma cje do tyczàce po by tu znaj dujà si na: tal.olsz tyn.pl 9

10 Za wsze to wa rzy szy mi apa rat Z An drze jem Buj now skim - by ym sze fem ane ste zjo lo gów o je go naj - wi kszej pa sji - fo to gra fo wa niu roz ma wia Da ria Ro dzie wicz. - W do mu nie mo na by o wy wo ywaç fil - mów? Mo na by o. Ale gdzieê od 1950 ro ku. Pa mi tam jak po je cha em wów czas do War sza wy i ku pi em niezb dne Êrod ki - utrwa lacz, wy wo ywacz, chlor oraz pa pier fo to gra ficz ny. Zaczà em sam si w to ba wiç. Naj pierw w o y em pa pier mi dzy szkla ne p yt ki, roz puêci em wy wo ywacz, za - winà em arówk na czer wo no i zaczà em coê two rzyç. I... no nie wy cho dzi o mi to zdj cie. By o ja kieê bla de ta kie jak zza Êwia tów. W pew nym mo men cie wesz a do po ko ju ma ma py tajàc: Co ty tak eks pe ry - men tu jesz? - spoj rza a, prze czy ta a ety kit na opko wa niu i po wie dzia a: sy nu, tu trze - ba wsy paç wi cej te go prosz ku. Fak tycz nie! Do la em za du o wo dy. Roz puêci em pro - szek w li trze a trze ba by o w 100 ml. Zdj cie oczy wiêcie wysz o, su szy em je poczàtko wo na szkle, póêniej na sznur kach, ale naj wa niej sze, e po zna em o co w tym wszyst kim cho dzi. I tak to si zacz o. - A jak uda o si po go dziç prac za wo - dowà z fo to gra fià? An drzej Buj now ski z apa ra tem prak tycz nie si nie roz sta je - Jak zacz a si paƒska przy go da z fo to - gra fo wa niem? To by przy pa dek. Po woj nie prze pro wa - dzi liêmy si z ro dzi ca mi z Wo omi na do Ni dzi cy. Tam ko le ga zna laz sta ry apa rat na kli sze - ta ki ty pu Bo ral - Ko dak w skrzy necz ce. I tak si ba wi liêmy. Nie wie - dzie liêmy na wet jak si wy wo uje te zdj cia. Ale by a fraj da z sa me go u ywa nia ta kie go sprz tu. Póêniej ja gdzieê sam wy - kom bi no wa em in ny apa rat, na szkla ne ne ga ty wy. Jak mnie to wciàgn o! Naj - pierw szed em fo to gra fo waç. Pierw sze co utrwa li em to kwiat ka. On by ta ki ad ny ko lo ro wy - a zdj cia czar no -bia e. Ale ile trze ba si by o nag owiç, eby do brze ska - dro waç. Bo mo na by o zro biç tyl ko jed no zdj cie, tyl ko raz ods oniç obiek tyw i pstryknàç. Po tem sz o si do fo to gra fa z tà naêwie tlonà p ytkà. Nie by o ad nych wzor ców, ad nych ksià ek, nic o fo to gra - fii. Wszyst ko cze go si do wia dy wa em to od te go fo to gra fa w Ni dzi cy. Kie dy tra fi em do olsz tyƒskie go Szpi - ta la Miej skie go ( r. przyp.red.) to zo sta em sze fem ane ste zjo lo gów i blo - ku ope ra cyj ne go. Ale, jak si oka za o by o tu ju ko o fo to gra ficz ne dzia ajàce przy jed nej z or ga ni za cji m odzie owych - chy ba ZSMP (Zwiàzku So cja li stycz nej M odzie y Pol skiej). Wi c si za ofe ro - wa em, e im po mog, zo bacz co po tra - fià. Sprz t mie li bar dzo znisz czo ny. Na wet bar dzo do bry apa rat Ki jev wyglàda zu pe nie jak by go m otka mi kle pa li. Nie by o ciem ni, ale zna laz y si w bu dyn ku ad mi ni stra cji pu ste 3 azien - ki, wi c mo na by o coê z ni mi zro biç. Zle ci em ich prze bu dow, wy rzu co no stamtàd gra ty, po ma lo wa no Êcia ny, za - mon to wa no po wi kszal nik, wy wo ywacz i oka za o si, e w nieu ywa nych azien - kach po wsta a ca kiem faj na ciem nia. I tak dzia a em przez po nad 20 lat. Na od dzia le ja ko le karz, a w ciem ni ja ko fo - to graf. Fo to gra fo wa em nie mal wszyst - ko, bo kli sze by y ju niez ej ja koêci, na wet ta nie i mo na je by o ku piç w skle - pach fo to -opty ki. Z sa me go szpi ta la mam chy ba z 1000 zdj ç, któ re wy ko rzy - sta no mi dzy in ny mi pod czas ju bi le uszu 125-le cia szpi ta la. - A co naj bar dziej lu bi pan fo to gra fo waç? Panorama Kijowa przemys owego Przy rod, nie wiem czy to dla te go, e pierw sze zdj cie to by kwia tek, czy dla te - go, e dru ga pa sja to owiec two, po pro stu jak je stem wêród kwia tów, gdzieê nad je - zio rem, w le sie, na wet w par ku to chcia bym ten wi dok za pa mi taç na za - wsze. Oczy wiêcie po do bajà mi si te za - 10

11 byt ko we bu dyn ki czy fo to gra fie utrwa - lajàce na sze ycie. Ale do nich jak bym wk ada troch mniej ser ca, nie mam ta - kie go za pa u, któ ry za wsze ujaw nia si we mnie gdy prze by wam w na tu ral nym Êro - do wi sku. - Ale wy sta wa po ka zujàca Ki jów pre zen - tu je g ów nie bu dow le sto li cy Ukra iny? Nie zu pe nie. Prosz zwró ciç uwag, e na wet je eli naj wi cej miej sca na zdj ciu zaj mu je pa no ra ma mia sta czy ja kaê za byt - ko wa bu dow la - to obok nie ja ko w ram ce czy w dru gim pla nie sà do mi nujàce w Ki - jo wie pi kne bzy czy kasz ta now ce. Ale to nie ta kie bzy jak u nas. Tam sà praw dzi we drze wa ca e w bie li lub czer wie ni po pro - stu Êlicz nie kom po nujàce si z ca ym wi - do kiem, ja ki mo na ujàç w obiek ty wie apa ra tu fo to gra ficz ne go. Wi c to troch ta kie po àcze nie mar twej na tu ry - czy li tych cha rak te ry stycz nych bu dyn ków ze z oty mi ko pu ami, mo nu men tal nych po - mni ków i pi knej in fra struk tu ry tech nicz - nej (mo sty, wie e obron ne) - z zie lonà, do mi nujàcà w Ki jo wie przy rodà. - A co da je pa nu fo to gra fo wa nie? Po wiem prze wrot nie. Gdy bym mia po - je chaç za dar mo do naj pi kniej sze go zakàtka Êwia ta, na przyk ad na Mau ri tius, ale nie po zwo lo no by mi za braç apa ra tu fo to gra ficz ne go - to bym nie po je cha. Po pro stu nie wy trzy ma bym bez te go urzàdze nia. Te raz mam cy frowà lu strzank z su per obiek ty wem, wi c mog fo to gra - Cer kiew Âw. Ja na w Ki jo wie fo waç nie mal wszyst ko z bli ska czy z da le - ka. Tak mnie to wciàgn o, e bez apa ra tu czuj si jak bez r ki. - Na ko niec prosz po wie dzieç. Kie dy le - piej si fo to gra fo wa o? 50 lat te mu apa - ra ta mi ana lo go wy mi czy te raz gdy apa rat cy fro wy - jest w nie mal ka dej ko mór ce? To trud ne py ta nie. Sàdz, e dla fo to - gra fa lep sza by a ta sta ra me to da. Bo wów czas mie liêmy tyl ko 36 zdj ç do wy - ko rzy sta nia na kli szy. I za nim pstrykn o si apa ra tem trze ba by o si po wa nie za - sta no wiç, czy zro biç uj cie ta kie, czy in ne, czy jest od po wied nie Êwiat o, aby zdj cie nie by o zbyt ciem ne. Wi c ro bi o si jed - no zdj cie po kil ku pró bach u o enia apa - ra tu i do pie ro wów czas pstry ka o. Zwal nia o mi gawk. A te raz trza ska si tych zdj ç kil ka naêcie, bo jed no z nich na pew no b dzie do bre. Kie dyê by a ta nie - pew noêç - wysz o do brze czy nie? Te raz wi daç to na wyêwie tla czu. GdzieÊ za gin a ta ma gia fo to gra fo wa nia, ale ro bie nie zdj ç wcià mnie fa scy nu je. Dzi kuj za roz mow. An drzej Buj now ski uro dzi si w 1937 r. w Wo omi nie pod War szawà. W 1945 r. wraz z ro - dzinà prze niós si do Ni dzi cy, gdzie do ràk chwy ci pierw szy apa rat fo to - gra ficz ny. Ukoƒczy Aka de mi Me - dycznà w Gdaƒsku, a od 1978 r. by or dy na to rem od dzia u ane ste zjo lo gii i kie row ni kiem blo ku ope ra cyj ne go w Szpi ta lu Miej skim w Olsz ty nie. Tu do eme ry tu ry czy li 1996 r. pro - wa dzi ko o fo to gra ficz ne. Dr Buj - now ski mi mo ogrom nej pa sji fo to gra fo wa nia ni gdy nie star to wa w kon kur sach. Pierwszà wy staw pre zen to wa we wrzeêniu 2000 r. w sa li im. Ja na Ja no wi cza w Miej skim Szpi ta lu Ze spo lo nym w Olsz ty nie pt. åwierç wie ku Szpi ta la Miej skie - go w obiek ty wie mo je go apa ra tu. W 2006 r. za pre zen to wa zbiór fo to - gra fii pt. W umi owa nej ma zur skiej kniei. Od mar ca 2010 r. wy staw pt. Ki jów mia sto z otych ko pu, kwitnàcych bzów i kasz ta nów mo na oglàdaç w sa li im. Ja na Ja no - wi cza w Szpi ta lu Miej skim. W sa li im. Ja na Ja no wi cza mo na oglàdaç wy staw zdj ç An drze ja Buj now skie go z pod ró y do Ki jo wa 11

12 Czy wiesz co jesz? To py ta nie za pew ne za da je so bie nie mal ka dy, patrzàc na ku po wa ne pro duk ty spo yw cze. Ka dy z nich - bez wzgl du na to czy jest w opa ko wa niu szkla nym, kar to no wym czy pla sti ko wym, ko lo ro wym czy sza - rym - ma na ety kie cie kil ka cyfr i zna ków, któ rych zna cze nia cz sto nie ro zu mie my. Oto roz szy fro wa na cz Êç z nich. Co raz cz Êciej o no wych pro duk tach po - ja wiajàcych si na ryn ku spo yw czym do - wia du je my si z re klam. Nie mal ka de go dnia przed na szy mi ulu bio ny mi se ria la mi ktoê zach ca nas do ku po wa nia so ków bez cu kru i ser ków ty pu li ght, prze ko nu je na wet, e w tro sce o zdro wie na szych po - ciech le piej ku po waç mar ga ryn do sma - ro wa nia pie czy wa ni mas o. Ale czy na pew no jest to zdro we i od po wied nie dla nas? Skle po we pó ki ugi najà si pod set ka - mi pro duk tów, po któ re ch tnie si ga my, nie ste ty cz sto bez za sta no wie nia. Bo ni by ilu z nas czy ta ozna cze nia na ety kie cie? Prze wa nie nikt. Pa trzy my na nazw pro - duk tu ewen tu al nie pro du cen ta i wrzu ca my wy bra ny pro dukt do ko szy ka. I tu mo e nas spo tkaç nie spo dzian ka. Nie któ re to wa - ry majà co praw da ozna cze nia, ostrze - gajàce kon su men tów przed za war ty mi sub stan cja mi szkodzàcy mi (np. kon ser wan - ty), ale tyl ko nie licz ni czy tajà te in for ma - cje. War to jed nak b dàc w mar ke cie spo yw czym chwil si za sta no wiç i spoj - rzeç na nazw pro duk tu oraz je go cha rak - ter, spraw dziç ter min przy dat noêci do spo ycia, sk ad to wa ru - zwra cajàc przy tym uwag : czy da ny pro dukt za wie ra lub nie sztucz ne s od zi ki, (np. aspar tam). Ta jem ni cza li te ra E In nym sk ad ni kiem nie na tu ral nym sà do dat ki ozna czo ne sym bo lem E, któ ry umiesz czo ny na opa ko wa niu jest de kla - racjà pro du cen ta, e sto so wa ne w pro ce - sie pro duk cji sub stan cje do dat ko we sà nie szko dli we dla zdro wia, co wa ne - przy w aêci wym sto so wa niu. I tak sym bo le: E to barw ni ki; E to sub stan cje kon ser wujàce; E to prze ciw u tle nia cze, E to sub - stan cje sta bi li zujàce, zag szcza cze i emul - ga to ry; E > 500 to po zo sta e sub stan cje, np. an ty bio ty ki. Ka lo rie i sk ad ni ki od yw cze Ko lej na rzecz na którà po win niêmy zwró ciç uwag to war toêç od yw cza pro - duk tu, tzn. ka lo rycz noêç, za war toêç bia ka, t uszczu i w glo wo da nów. Zda rza si, e pro du cen ci ten ele ment po dajà ma ymi li ter ka mi na opa ko wa niu, a to w aênie na tej pod sta wie mo emy stwier dziç czy da ny pro dukt jest do bry i czy za wie ra wszyst kie niezb dne do pra wid owe go roz - wo ju sk ad ni ki od yw cze. Sym bol %GDA czy li Wska za nie Dzien ne go Spo ycia to pod po wiedê ile ka lo rii i sk ad ni ków od yw - czych po win niêmy dzien nie spo ywaç, aby die ta by a zbi lan so wa na i zdro wa. kcal 140 7% Opakowanie 250 ml zawiera: Cukry 3,0 g 3% T uszcz 1 g 1% Kwasy t uszczowe nasycone 0,1 g 1% % wskazanego dziennego spo ycia dla osoby doros ej Sód 0,1 g 4% A czy se rek ty pu li ght jest rze czy wiêcie li ght? Za pew ne ka de mu z nas zda rzy o si stanàç przed pó kà skle powà i chwil za sta - no wiç si czy nie le piej by oby ku piç jo gurt, se rek ty pu li ght, po dob no majàcy mniej ka lo rii. Nie ste ty nie za wsze jest to rozsàdny i do bry wy bór. Jak wy ni ka z ba daƒ Paƒstwo wej In spek cji Han dlo wej - pro du - cen ci aby ob ni yç za war toêç t uszczu wzbo - ga cajà swój pro dukt w cu kry, a eby ob ni yç za war toêç cu kru w t uszcze. Mo emy to jed nak stwier dziç po prze czy ta niu ety kie ty pro duk tu, po rów nujàc sk ady np. jo gur tów: 100% war toêcio we go i te go o ob ni onej za war toêci t uszczu. Dla te go cz sto wy bie - ra nie pro duk tów ty pu li ght jest zgub ne, po nie wa myêli my, e jeêli jest to pro dukt mniej ka lo rycz ny i mo na zjeêç go wi cej ni te go pe no war toêcio we go. A jak po ka zujà ba da nia - wca le tak nie jest. So ki bez cu kru sà bez cu kru? Co raz cz Êciej na ryn ku dost pne sà na po je lub so ki, na któ rych opa ko wa niu z da le ka bi je w nas cz sto sze ro ko re kla - mo wa ny na pis pro dukt bez cu kru. I w tym przy pad ku zda rzajà si ma e odst pstwa, bo cu kier ukry ty jest pod po sta cià aspar ta - mu (E951, s od zik ok. 180 ra zy s od szy od cu kru), sy ro pu glu ko zo wo fruk to zo we - go czy ogól nie na zwa nych sub stan cji s odzàcych. Czy tajàc ety kie ty mo emy si o tym prze ko naç. Sok, któ ry rze czy wiêcie nie za wie ra cu kru w sk adzie ma wy mie - nio ne w glo wo da ny i w tym cu kry o tej sa mej za war toêci (np. w glo wo da ny. 13 g, w tym cu kry.. 13 g). Sà to cu kry na tu ral nie po zy ska ne z owo ców. Mas o to nie za wsze mas o Jak wie my, praw dzi we mas o, któ re jest niezb dne do pra wid owe go roz wo ju cz owie ka za wie ra w swo im sk adzie po nad 80% t uszczu mle ko we go. JeÊli wyst pujà in ne sk ad ni ki, np. ole je roêlin ne, a co gor - sza do da ne utwar dzo ne kwa sy t uszczo we, to wte dy nie jest ju to mas o, tyl ko pro - dukt do nie go po dob ny. Cz sto na zy wa ny mi xem z mas em al bo pro duk tem do sma - ro wa nia pie czy wa. JeÊli chce my jeêç praw - dzi we mas o, po win niêmy si gaç po ta ki pro dukt, któ ry prze trzy my wa ny w lo dów - ce pod na ci skiem pal ca nie ugi na si. War to za tem czy taç in for ma cje umiesz - czo ne na opa ko wa niach czy ety kie tach, po nie wa to w aênie one po win ny u atwiaç do ko na nie od po wied nie go dla na szych po - trzeb wy bo ru pro duk tu. Pa mi taj my o spraw dze niu ter mi nu przy dat noêci do spo ycia, zaj rzyj my do sek cji sk ad ni ków, sprawdêmy war toêç od ywczà pro duk tu, bo prze cie od daw na wia do mo, e je my po to aby yç, a nie yje my po to, aby jeêç. mgr in. An na Szmit tech no log yw noêci, sp. ywie nia cz owie ka èród o u au to ra 12

13 Legitymacje ubezpieczeniowe odesz y do lamusa! Nowe przepisy majà usprawniç przyjmowanie pacjentów, ale wi kszoêç z nich jest jednak zdezorientowana i nie wie czy majà iêç do lekarza ze starà legitymacjà? Czy za atwiaç nowe zaêwiadczenia? Dlatego prezentujemy obecnie obowiàzujàce zasady poêwiadczenia o ubezpieczeniu zdrowotnym. Zak ad Ubezpieczeƒ Zdrowotnych od poczàtku tego roku nie wydaje i nie potwierdza legitymacji ubezpieczeniowych. Oznacza to, e zak ady pracy oraz osoby prowadzàce dzia alnoêç pozarolniczà nie otrzymujà ju ksià eczek z pieczàtkami, gdzie by zapis o zatrudnieniu. Jakie dokumenty poêwiadczajà zatem prawo do ubezpieczenia zdrowotnego? I co z wydanymi ju legitymacjami? Okazuje si, e do czasu wydania Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego przez NFZ, dokumentem potwierdzajàcym prawo do Êwiadczeƒ mo e byç nawet zwyk e zaêwiadczenie potwierdzajàce op acanie sk adek zdrowotnych. W zale noêci od grupy zawodowej pacjenta w przychodniach i szpitalach respektowane sà ró ne dowody i poêwiadczenia Uwaga! Co wa ne - pomimo zmian nadal mo na okazywaç lekarzowi starà legitymacj ubezpieczeniowà, która w wi kszoêci przypadków wa na by a na co najmniej rok. Ponadto wydane dotychczas druki, mogà byç poêwiadczane przez pracodawców - do czasu wyczerpania miejsc na wpisy. W tabeli poni ej prezentujemy w skrócie, jakie dokumenty sà wymagane: osoba zatrudniona na podstawie umowy o prac osoba prowadzàca dzia alnoêç gospodarczà druk zg oszenia do ubezpieczenia zdrowotnego i aktualnie potwierdzony raport miesi czny ZUS RMUA wydawany przez pracodawc (nie dotyczy osób na urlopie bezp atnym powy ej 30 dni), lub aktualne zaêwiadczenie z zak adu pracy, legitymacja ubezpieczeniowa z aktualnym wpisem i pieczàtkà pracodawcy druk zg oszenia do ubezpieczenia zdrowotnego oraz aktualny dowód wp aty sk adki na ubezpieczenie zdrowotne osoba ubezpieczona w innym ni Polska paƒstwie cz onkowskim Unii Europejskiej lub Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu osoba ubezpieczona w KRUS emeryci i renciêci osoba nieubezpieczona, spe niajàca kryterium dochodowe uprawniajàce do otrzymywania Êwiadczeƒ z pomocy spo ecznej poêwiadczenie wydane przez NFZ (w przypadku zamieszkiwania na terenie RP), karta EKUZ (lub certyfikat jà zast pujàcy) wydana przez inny ni Polska kraj cz onkowski UE lub EFTA zaêwiadczenie lub legitymacja aktualnie podstemplowane przez KRUS (dowód wp aty sk adki w przypadku prowadzenia dzia ów specjalnych produkcji rolnej) legitymacja emeryta lub rencisty. W przypadku legitymacji wydanej przez ZUS numer legitymacji powinien zawieraç oznaczenie oddzia u NFZ. Je eli 3. i 4. pozycja legitymacji zawiera znaki "--", legitymacja nie jest dokumentem potwierdzajàcym uprawnienia do Êwiadczeƒ zdrowotnych. W takim przypadku nale y przedstawiç inny dowód ubezpieczenia. Np. osoba pobierajàca rent /emerytur ZUS, ale zamieszka a na terenie innego paƒstwa, powinna przedstawiç aktualnà kart EKUZ; zaêwiadczenie z ZUS lub KRUS (WBA, ZER MSWiA.), aktualny odcinek emerytury lub renty dokument potwierdzajàcy kwot przekazanej emerytury lub renty, w tym w szczególnoêci odcinek przekazu lub wyciàg decyzja wójta (burmistrza, prezydenta) gminy w aêciwej ze wzgl du na miejsce zamieszkania tej osoby cz onek rodziny osoby ubezpieczonej osoba bezrobotna osoba ubezpieczona dobrowolnie osoba przebywajàca na ciàg ym zwolnieniu lekarskim dowód op acenia sk adki zdrowotnej przez osob, która zg osi a cz onków rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego (ZUS RMUA) i kserokopia zg oszenia (ZUS ZCNA - je eli zg oszenie nastàpi o po 1 lipca 2008 r. lub ZUS ZCZA je eli zg oszenie nastàpi o przed dniem 1 lipca 2008 r.), legitymacja rodzinna z wpisanymi danymi cz onków rodziny wraz z aktualnà datà i pieczàtkà zak adu pracy, aktualne zaêwiadczenie wydane przez pracodawc, zaêwiadczenie z KRUS o ubezpieczeniu cz onków rodziny, legitymacja emeryta/rencisty z wpisanymi cz onkami rodziny podlegajàcymi ubezpieczeniu, potwierdzajàca dokonanie zg oszenia w dniu 1 stycznia 1999 r. lub póêniej, wraz z aktualnym odcinkiem wyp aty Êwiadczenia - dotyczy tylko KRUS, dodatkowo: w przypadku dzieci uczàcych si - pomi dzy 18. a 26. rokiem ycia - nale y przedstawiç dokument potwierdzajàcy fakt kontynuacji nauki - legitymacj szkolnà/ studenckà lub dokument potwierdzajàcy znaczny stopieƒ niepe nosprawnoêci, w przypadku studentów po ukoƒczeniu 26. roku ycia-zg oszenie do ubezpieczenia przez uczelni (druk ZUS ZZA) oraz legitymacja studencka lub doktorancka aktualne zaêwiadczenie z urz du pracy o zg oszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego umowa zawarta z NFZ i dokument ZUS potwierdzajàcy zg oszenie do ubezpieczenia zdrowotnego wraz z aktualnym dowodem op acenia sk adki zdrowotnej zaêwiadczenia z ZUS informujàce o ciàg oêci zwolnienia (takie osoby majà prawo do Êwiadczeƒ do ostatniego dnia zwolnienia) I na koniec wa na informacja! Wymienione w tabelach dokumenty sà wa ne przez 30 dni od: daty wystawienia - zaêwiadczenie z zak adu pracy, zaêwiadczenia ZUS i KRUS, daty poêwiadczenia - legitymacja ubezpieczeniowa, daty op acenia sk adki - ZUS RMUA, dowód wp aty sk adki na ubezpieczenie zdrowotne, daty wa noêci dokumentu - legitymacja rencisty. Wyjàtkami sà dokumenty wydawane bezterminowo i te które majà terminowà decyzj. Legitymacja emeryta jest wa na bezterminowo. ZaÊwiadczenie z Urz du Pracy o zg oszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego - do koƒca terminu wa noêci, decyzja wójta (burmistrza, prezydenta) - wa na 90 dni od dnia okreêlonego w decyzji. Oprac. DR èród o: NFZ, ZUS Brak dokumentu potwierdzajàcego prawo do korzystania z bezp atnej opieki zdrowotnej nie mo e byç powodem odmowy udzielenia Êwiadczenia. JeÊli pacjent nie posiada aktualnego zaêwiadczenia potwierdzajàcego prawo do bezp atnej opieki medycznej, mo e taki dokument przedstawiç w innym czasie. Je eli chory przebywa w szpitalu - nie póêniej ni w terminie 30 dni od dnia przyj cia. W pozosta ych przypadkach w terminie 7 dni od dnia zakoƒczenia leczenia. Narodowy Fundusz Zdrowia ostrzega, e niedostarczenie dokumentu w wy ej wymienionych terminach mo e skutkowaç obcià eniem pacjenta kosztami udzielonego Êwiadczenia medycznego. 13

14 SY GNA Y ALAR MO WE DLA CIE BIE - W ÑCZ RA DIO czy TV pa smo lo kal ne - S U CHAJ I PY TAJ, RÓB CO KA Ñ. SYGNA Y ALARMOWE ALARM PO WIETRZ NY - ostrze enie lud - noêci przed gro àcym nie bez pie czeƒstwem na pa du (za gro enia) z po wie trza; ALARM O SKA ENIACH ostrze enie lud noêci przed bez poêred nim nie bez pie - czeƒstwem ska eƒ pro mie nio twór czych, che micz nych czy bio lo gicz nych; KO MU NI KA TY OSTRZE GAW CZE: UPRZE DZE NIE O ZA GRO ENIU SKA ENIA MI /ZA KA ENIA MI/ - po da - je si, gdy do mo men tu ska enia, za - ka enia / dojêcia ob oku ska eƒ lub opa du pro mie nio twór cze go/ po zo sta je, co naj - mniej pó go dzi ny; UPRZE DZE NIE O KL SKACH YWIO O - WYCH I ZA GRO ENIU ÂRO DO WI SKA - ostrze enie lud noêci przed gro àcym nie - bez pie czeƒstwem cza su po ko ju - tj. przed kl ska mi ywio owy mi, ka ta kli zma mi i in - ny mi wy pad ka mi i awa ria mi po wsta ymi w Êro do wi sku czy prze myêle: po wo dzia - mi, su sza mi, po ara mi, epi de mia mi, ska enia mi pro mie nio twór czy mi (awa rie re ak to rów ato mo wych), ska enia mi Êrod - ka mi tok sycz ny mi Êrod ka mi pro duk cyj ny - mi, awa ria mi ga zo ciàgów itp.; W Szpi ta lu za wsze po wia da mia my Izb Przyj ç tel. wew. 777, 205, 210, 221 (174 Szpi ta la nr 2). OD WO A NIE ALAR MU - jed no li ty sy - gna od wo ujàcy po przed nio og oszo ny alarm. SY GNA Y WZY WA NIA PO MO CY 1. Mi dzy na ro do wym sy gna em w z y w a n i a po mo cy jest: sy gna dêwi ko wy lub sy gna Êwietl ny nada wa ny 6 ra zy na mi nut po ka dej se rii sy gna ów 1 mi nu ta prze rwy. JEÂLI NIE PA MI TASZ CO OZNA CZA DA NY SY GNA ALAR MU CZY KO - MU NI KA TU Z A P A M I T A J: JE ELI WY JE SY - RE NA lub BI JE DZWON czy GONG przez 1 MI NU T TO JEST TO SY GNA PO US Y SZE NIU ALAR MU CZY OSTRZE ENIA NA SZYM OBO - WIÑZKIEM JEST: 1. Nie wpa daç w pa nik i nie wy wo ywaç pa ni ki! 2. Pod porzàdko waç si po le ce niom w adz ad mi ni stra cyj nych oraz s u b OC prze ka - zy wa nych w pu bli ka to rach i ko mu ni ka - tach, post po waç zgod nie z po le ce nia mi w/w oraz po sia danà wiedzà w tym za kre - sie, or ga ni zo wa nie sa mo obro ny i w àcze - nie si w or ga ni zo wa ne ak cje po mo cy. 3. Nie je steêmy sa mi: sprawdêmy czy na si bli - scy lub sàsie dzi sà zo rien to wa ni w sy tu acji, czy nie po trze bujà po mo cy, proêmy o po moc in nych, gdy jej p o t r z e b u j e my!!! TE LE FO NY ALAR MO WE Po li cja - 997, Po go to wie Ra tun ko we - 999, Stra Po ar na - 998, Te le fon alar mo - wy z tel. kom , DY URNY MIA STA ( /12) W mar cu po raz ko lej ny Êwi to wa liêmy Mi dzy na ro do wy Dzieƒ Obro ny Cy wil nej. Wie lu za pew ne za da je so bie py ta nie: co to za in sty tu cja? Czym si zaj mu je i czy w obec nym uk adzie spo ecz no -po li tycz nym, w Unii Eu ro pej skiej w ogó le jest po trzeb - na? Oka zu je si, e Tak! Te go ty pu or ga ni - za cje po wo ywa ne sà nie mal we wszyst kich kra jach zjed no czo nej Eu ro py, choç ich na zwy ró nià si od pol skiej Obro ny Cy wil nej. Ich pod sta wo wym ce - lem jest udzie la nie po mo cy po szko do wa - nym w cza sie woj ny oraz wspó dzia anie z zwal cza niu kl sk ywio owych, a tak e ochro na dóbr kul tu ry. Do re ali za cji tych za o eƒ niezb dne sà od po wied nie sy gna y ostrze gaw cze po - zwa lajàce w spo sób zor ga ni zo wa ny wy - ko naç czyn noêci ra tow ni cze. I tu tkwi isto ta po trze by zna jo moêci sy gna ów alar - mo wych i ko mu ni ka tów ostrze gaw czych oraz za sad dzia ania po ich us ysze niu. Jest to nie zwy kle wa ne zw asz cza na od - dzia ach szpi tal nych gdzie wi kszoêç pa - cjen tów b dzie - w przy pad ku za gro enia - wy ma ga a po mo cy do dat ko wej. Dla re ali za cji tych przed si wzi ç na pod - sta wie pla nu obro ny cy wil nej, w Miej - skim Szpi ta lu Ze spo lo nym w Olsz ty nie po wo ano Ze spó Kry zy so wy. Je go za da niem jest mie dzy in ny mi od po - wied nie przy go to wa nie do ewa ku acji oraz sa me go jej pro wa dze nia. Na le y pa - mi taç, e bar dzo wa nà jest treêç in for - ma cji prze ka za na stra y po ar nej. Wy czu lajàc Paƒstwa na co raz cz stsze przy pad ki prób ak tów ter ro ry stycz nych, zwra ca my uwag jak nie zwy kle wa ny jest spo sób pro wa dze nia roz mo wy z jed - nost ka mi stra y po ar nej czy funk cjo na - riu sza mi po li cji. Oprac. na podst. ma te ria ów Ry szar da K dzio ra spe cja li sty ds. obron nych MSZ w Olsz ty nie 14

15 K R Z Y Ó W K A PIONOWO 1) ostry, punktowy ból 2) solny w o àdku 3) wietrzna lub prawdziwa 5) zdolnoêç przewidywania 7) jeden z gruczo ów 8) silny ból g owy 11) przyczyna mia d ycy 13) Êrodek opatrunkowy 15) na koƒcu strzykawki 16) na ustach chirurga 18) najwa niejszy w szpitalu 21) kontuzja 22) pràd czynnoêciowy w organizmie Cy fry ozna czo ne ko lo rem ró owym tworzà has o krzy ów ki. Przy cho dzi le karz do pa cjen ta i mó wi: - Wszyst ko jest do brze, ope ra cja si uda a. Tyl ko nie ro zu miem dla cze go przed ope racjà bi pan, ko pa i wy zy - wa piel gniar ki. A pa cjent na to: - Pa nie, ja tu mia em tyl ko okna umyç H U M O R POZIOMO 1) zawdzi czamy kubkom na j zyku 3) np. mruganie 4) wywo uje czerwonk 6) wykonuje analizy lekarskie 9) objaw padaczki 10) zowy przy oku 12) odmierzona iloêç leku 14) zabieg u chorego na nerki 17) ywienie wg przepisu 19) oddziela wn trze komórki od Êwiata zewn trznego 20) l k przed ciemnoêcià 23) substancja, którà odkry Aleksander Flaming, pierwszy antybiotyk 24) przyj ç w szpitalu 25) koƒczyna dolna 26) katarakta inaczej Sie dzi goêç u den ty sty: bo ro wa nie, plom bo wa nie, bo ro wa nie... Ca a ta hi - sto ria troch trwa, wi c goêç za ga du - je do den ty sty: - Pa nie dok to rze, mo e zro bi li byêmy przerw na pa pie ro sa? Na to den ty sta nie wie le myêlàc apie za klesz cze i wy ry wa mu je dynk na prze dzie Przy cho dzi hi po chon dryk do le ka rza i mó wi: - Pa nie dok to rze, ona mnie ciàgle zdra dza, a mnie ro gi nie rosnà. - Pa nie, to tyl ko prze noênia - mó wi le karz. - Uff, a ju myêla em, e mam cze - goê nie do bór... - Pa nie dok to rze -py ta pa cjent ka -jak mam si po zbyç zb dnych ki lo gra - mów? - Naj le piej -ra dzi le karz -zo sta wiç je na ta le rzu... Der ma to log wy jaênia przy czy ny ysie nia... - JeÊli pa cjent ysie je od czo a to od myêle nia - JeÊli od czub ka g owy to od se xu - JeÊli i tu i tu to od myêle nia o sek - sie... - Ja ki le karz ni gdy nie poêlu bi pa - cjent ki? - We te ry narz Pe wien fa cet, troch ju star szy, za czy na mieç za ni ki pa mi ci. Kie dyê na spo tka niu z przy ja ció mi u nie go w do mu zaczà opo wia daç, e te raz le czy si u ta kie go do bre go le ka rza, na to goêcie, e te by chcie li i jak si ten le karz na zy wa: - no w aênie mia em na koƒcu j zy - ka... pa mi ta cie mo e, by ta ki grec - ki po eta, w sta ro yt noêci, ta ki Êle py... - No by, Ho mer. To co, ten le karz ma na na zwi sko Ho mer? - Nie, nie! On na pi sa takà epo pej, o tym jak Gre cy si t ukli pod ta kim mia stem w sta ro yt noêci, któ re pró - bo wa li zdo byç... - no tak, zdo by wa li Tro je. To co, ten le karz si ja koê po dob nie na zy wa? Al bo miesz ka na ta kiej uli cy? - nie, nie, nie! Tam by ta ki wódz, tych, no, Gre ków, ta ki g ów ny... - Aga mem non? - O o o! No i on mia bra ta... - Me ne la osa. Ale co to ma wspól ne - go z le ka rzem??? - Za raz mó wi. I tam by ta ki wódz tro jaƒski, któ ry te mu Me ne... jak mu tam, upro wa dzi on. - Aaaa, Pa rys! Ten le karz na zy wa si Pa rys? - Nie eeee! Nie! Ta ona, co on ja upro wa dzi, to jak mia a na imi? - He le na. - No w aênie, He le na! He len ka - aaaaaaaa - wo a do ony w kuch ni - jak si na zy wa ten mój le karz??? 15

16