Emerytury nowosystemowe wypłacone w grudniu 2018 r. w wysokości niższej niż wysokość najniższej emerytury (tj. niższej niż 1029,80 zł)

Transkrypt

1 Emerytury nowosystemowe wypłacone w grudniu 18 r. w wysokości niższej niż wysokość najniższej emerytury (tj. niższej niż 9,8 zł) DEPARTAMENT STATYSTYKI I PROGNOZ AKTUARIALNYCH Warszawa 19 1

2 Zgodnie z art. 85 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych kwota najniższej emerytury od 1 marca 18 r. wynosi 1 9,8 zł. Emerytura podwyższona do tej wysokości przysługuje osobom, które osiągnęły wiek emerytalny i posiadały okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 5 lat dla mężczyzn i lat dla kobiet. Coraz częściej zdarzają się sytuacje, w których emerytury są przyznawane i wypłacane w wysokości niższej niż najniższa. Dzieje się tak w przypadku, gdy emeryt nie posiada wymaganego stażu wtedy jego emerytury nie podwyższa się do wysokości najniższej. Poniższe opracowanie dotyczy właśnie takich emerytur nowosystemowych 1. Analizuje ich portfel pod względem cech demograficznych, ekonomicznych, jak też, w miarę możliwości, odpowiada na pytanie o przyczyny tego zjawiska. A. Emerytury nowosystemowe wypłacane w grudniu 18 r. W grudniu 18 r. wypłacono 18,8 tys. emerytur nowosystemowych w wysokości niższej niż najniższa ustawowa wysokość emerytury tj. ponad % więcej niż w grudniu 17 r. Były to emerytury przyznane osobom o niepełnym stażu, których to emerytur, zgodnie z art. 87 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie podwyższa się do kwoty najniższej emerytury. W ciągu analizowanych 8 lat liczba emerytur nowosystemowych wypłacanych w wysokości niższej niż najniższa emerytura wzrosła ponad dziewięciokrotnie, a ich udział w liczbie wypłacanych emerytur nowosystemowych wzrósł z,% w XII 11 r. do 8,5% w XII 18 r. 1 Analiza dotyczy emerytur nowosystemowych wypłaconych w grudniu 18 r. w wysokości niższej niż najniższa emerytura (tj. 9,8 zł), z pominięciem emerytur z urzędu wypłacanych w wysokości najniższej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy oraz emerytur częściowych. Analiza nie obejmuje emerytur realizowanych na mocy umów międzynarodowych oraz emerytur zbiegających się ze świadczeniami rolniczymi.

3 Liczbę osób pobierających emerytury nowosystemowe w wysokości niższej niż najniższa ustawowa wysokość emerytury w grudniu lat zawiera tabela 1a. Tab. 1a. Liczba osób pobierających emeryturę*) nowosystemową w wysokości niższej niż najniższa w tys. w % wypłacanych emerytur nowosystemowych grudzień 11 r. 3,9,% grudzień 1 r. 35,9,% grudzień 13 r. 8, 5,1% grudzień 1 r.,8 5,5% grudzień 15 r. 7,3 5,5% grudzień 1 r. 95, 5,8% grudzień 17 r. 1, 7,7% grudzień 18 r. 18,8 8,5% *) bez emerytur z urzędu i bez emerytur częściowych Wśród osób pobierających w grudniu 18 r. emeryturę w wysokości niższej niż najniższa zdecydowanie przeważały kobiety (stanowiły 85,8% ogółu). Od kilku lat zaobserwować można rosnący odsetek mężczyzn pobierających emeryturę w wysokości niższej niż najniższa w XII 1 r. stanowili oni 1,%, w XII 15 r. 5,%, zaś w grudniu 18 r. 1,%. Średni wiek osób pobierających w grudniu 18 r. emeryturę w wysokości niższej niż najniższa wynosił, roku (w przypadku kobiet było to 3,7 roku, w przypadku mężczyzn,8 roku). Dominującym wiekiem tej grupy emerytów w przypadku kobiet był wiek 1 lat, zaś w przypadku mężczyzn lat. Średni wiek osób pobierających w grudniu 18 r. emeryturę w wysokości niższej niż najniższa był nieznacznie wyższy od średniego wieku osób pobierających tę emeryturę w grudniu 17 r. ogółem o,3 roku. Zmienił się natomiast, w stosunku do grudnia 17 r., udział mężczyzn oraz struktura wg wieku osób pobierających emeryturę w wysokości niższej niż najniższa. W grudniu 17 r. udział kobiet w wieku lat i udział mężczyzn w wieku 5 3

4 lat pobierających tę emeryturę wynosił 9,9% i 18,7%, natomiast w grudniu 18 r. jest to odpowiednio1,1% oraz,%. Strukturę wg wieku i płci osób pobierających w grudniu 18 r. emeryturę w wysokości niższej niż najniższa przedstawia tabela a. Tab. a. Struktura wg wieku i płci osób pobierających emeryturę nowosystemową w wysokości niższej niż najniższa XII 18: Wiek w XII 18 r. Ogółem w odsetkach Ogółem,% 1,% 85,8%,%,%,%,%,% 1,1% 1 11,7%,% 13,%,5%,% 1,% 3,8%,% 1,5%,3%,% 1,% 5 11,9%,%,3% 11,3% 3,9% 9,3% 7 9,1% 19,% 7,% 8 7,9% 19,%,% 9,% 1,%,% Średni wiek,,8 3,7 Spośród osób pobierających w grudniu 18 r. emeryturę nowosystemową w wysokości niższej niż najniższa ustawowa wysokość,,9% pobierało ją w wysokości zł i mniej (w przypadku mężczyzn było to 3,%, w przypadku kobiet,%), 35,% - w wysokości pomiędzy a 8 zł (7,% mężczyzn, 37,% kobiet), zaś 1,5% w wysokości powyżej 8 zł (3,% mężczyzn,,% kobiet). Najwyższy odsetek kobiet pobierał tę emeryturę w wysokości z przedziału 7,1 zł do 8, zł, natomiast najwyższy odsetek mężczyzn z przedziału 9,1 zł do 1, zł. Jak widać z poniższej tabeli i wykresu, w niższych przedziałach wysokości (do zł) dominują mężczyźni, zaś powyżej zł przeważający jest udział kobiet. Oznacza to, że średnia wysokość emerytury niższej niż najniższa jest wyższa w przypadku kobiet. Średnia

5 wysokość emerytury pobieranej w grudniu 18 r. w wysokości niższej niż najniższa wynosiła 731,9 zł (w przypadku mężczyzn było to 73,3 zł, w przypadku kobiet 7, zł). W porównaniu z grudniem 17 r. średnia wysokość emerytury wypłacanej w wysokości niższej niż najniższa nieznacznie wzrosła o 3,31 zł (w przypadku mężczyzn o,9 zł, w przypadku kobiet o 5,7 zł). Najniższa wysokość emerytury odnotowana w grudniu 18 r. wynosiła, zł. Pobierała ją osoba, która nie podlegała ubezpieczeniu społecznemu przed r., a po tym okresie udowodniła jeden dzień ubezpieczenia. Strukturę wg wysokości emerytur wypłacanych w grudniu 18 r. w wysokości niższej niż najniższa przedstawia tabela 3a oraz wykres 1a. Wykres 1a. Struktura według wysokości emerytur wyliczanych według nowych zasad i wypłacanych w grudniu 18 r. w wysokości niższej niż najniższa 5,%,% 15,%,% 5,%,%, zł,1 -,1 -,1 -,1-5,1 -,1-7,1-8,1-9,1 -,1 i mniej,,, 5,, 7, 8, 9,, - 9,79 zł 5

6 Tab. 3a. Struktura według wysokości i płci osób pobierających emeryturę nowosystemową w wysokości niższej niż najniższa - XII 18 Wysokość w zł Ogółem Ogółem w odsetkach Ogółem ,%,%,%, zł i mniej ,%,%,%,1 -, ,%,3%,1%,1 -, 81 17,1%,%,1%,1 -, 87 3,1%,%,1%,1-5, ,1%,%,1% 5,1 -, ,1%,1%,1%,1-7, ,1%,%,1% 7,1-8, ,1%,1%,1% 8,1-9, ,1%,1%,1% 9,1 -, ,1%,1%,1%,1 -, ,9% 1,7%,8%,1 -, ,5% 3,8% 1,%,1 -, ,8% 7,1%,%,1-5, ,9%,% 5,% 5,1 -, ,% 11,8%,%,1-7, ,9% 13,3% 15,% 7,1-8, ,7% 1,1% 1,8% 8,1-9, ,7% 15,%,5% 9,1-1, ,7% 15,8% 1,9% 1,1-1 9, ,% 5,% 5,% Średnia wysokość w zł 731,9 73,3 7, Ze względu na zaokrąglenia danych, w niektórych przypadkach sumy składników mogą się nieznacznie różnić od podanych wielkości ogółem. Wysokość emerytur ustalanych wg nowych zasad zależy od kwoty będącej podstawą obliczenia świadczenia, czyli od zwaloryzowanej kwoty zgromadzonych składek i kapitału początkowego. Średnia podstawa wyliczenia dla emerytur wypłacanych w XII w wysokości niższej niż najniższa wynosiła 159, tys. zł i w przypadku kobiet była wyższa o prawie % niż w przypadku mężczyzn (odpowiednio 13,3 tys. zł i 13, tys. zł). Pomimo, że kobiety przechodzą na emeryturę wcześniej i mają ją wyliczoną z zastosowaniem wyższego dalszego trwania życia, w przypadku emerytur niższych niż najniższa, ich świadczenia są średnio wyższe niż emerytury mężczyzn. Jak widać z poniższego wykresu, w niższych przedziałach (do tys. zł) kapitału będącego podstawą obliczenia emerytury przeważają mężczyźni, w

7 przedziałach od tys. zł do tys. zł udział mężczyzn i kobiet jest porównywalny, zaś w przedziałach powyżej tys. zł przeważający jest udział kobiet. Co ciekawe, wśród osób pobierających w XII 18 r. emeryturę w wysokości niższej niż najniższa, aż 51,% (5,5% mężczyzn i 51,% kobiet) miało emeryturę wyliczoną jedynie z kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego (nie miało odnotowanych składek). Oznacza to, że osoby te nie odprowadziły ani jednej składki na ubezpieczenie emerytalne po 1998 r. Natomiast brak kapitału początkowego obserwujemy u,7% (3,7% mężczyzn i,5% kobiet) emerytów pobierających w XII 18 r. emeryturę w wysokości niższej niż najniższa. Wykres a. Struktura według płci i podstawy obliczenia emerytury osób pobierających emeryturę nowosystemową w wysokości niższej niż najniższa - XII 18 8,% 7,%,% 5,%,% 3,%,% 1,%,% zł Wśród mężczyzn pobierających w grudniu 18 r. emeryturę nowosystemową w wysokości niższej niż najniższa największy odsetek stanowiły osoby, którym świadczenie wypłaca oddział ZUS w Płocku (,%), najmniejszy zaś osoby, którym świadczenie wypłaca oddział ZUS w Chorzowie,%. W przypadku kobiet były to odpowiednio oddziały ZUS w Gdańsku (5,3%) oraz w Gorzowie Wielkopolskim (,9%). Analizując rozkład terytorialny osób pobierających w XII emeryturę nowosystemową w wysokości niższej niż najniższa stwierdzić należy, że w przypadku kobiet największy odsetek emerytek zamieszkuje województwo śląskie (15,7%) i mazowieckie (11,8%), w 7

8 przypadku mężczyzn jest to województwo mazowieckie (18,%). Natomiast najmniejszy odsetek emerytów, zarówno mężczyzn, jak i kobiet zamieszkuje województwo lubuskie (odpowiednio 1,8%,,%). Zróżnicowanie pod względem terytorialnym obserwujemy również analizując średnie wysokości emerytur wypłacanych w poszczególnych województwach. Zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn, średnio najwyższe emerytury wypłacane są w województwie lubuskim (odpowiednio 717,55 zł i 771,3 zł). Natomiast średnio najniższe emerytury wypłacane są mężczyznom zamieszkałym w województwie wielkopolskim (, zł) i kobietom zamieszkałym w województwie lubelskim (7, zł). Warto zauważyć, że w każdym województwie średnia emerytura kobiet jest wyższa od średniej emerytury mężczyzn. Strukturę emerytur nowosystemowych wypłaconych w grudniu 18 r. w wysokości niższej niż najniższa wg województw przedstawiają tabele a i 5a oraz wykres 3a. Tab. a. Struktura wg województw i płci osób pobierających emeryturę nowosystemową w wysokości niższej niż najniższa - XII 18 Województwo Ogółem w odsetkach Ogółem,%,%,% Dolnośląskie 7,% 7,% 7,7% Kujawsko-Pomorskie 5,7% 5,5% 5,7% Lubelskie 5,8% 9,5% 5,% Lubuskie,% 1,8%,% Łódzkie,% 9,% 5,7% Małopolskie,9%,% 7,% Mazowieckie 1,8% 18,% 11,8% Opolskie,%,%,% Podkarpackie,8%,%,8% Podlaskie 3,1% 5,1%,7% Pomorskie,%,%,7% Śląskie 1,% 5,1% 15,7% Świętokrzyskie 3,%,9% 3,% Warmińsko-Mazurskie 3,8% 3,% 3,9% Wielkopolskie 8,7% 7,% 8,9% Zachodniopomorskie 5,1% 3,9% 5,3% Reszta *),9%,7%,9% *) brak informacji lub niepoprawna identyfikacja w przyjętych słownikach 8

9 5,8,, 1, 13,1 9, 1,,, 9, 1,5,3, 1, 3, 9,8,9,7,,,3 5,8 1,7, 1,7,7 1, 5, 1, 9,9 1, 7, 1, 1,7 Mapa 1. Rozkład terytorialny emerytur nowosystemowych wypłacanych w XII 18 r. w wysokości niższej niż najniższa Liczba emerytur niższych niż najniższa: tys. i mniej tys tys. 15 tys. - tys. tys. i więcej Tab. 5a. Średnia wysokość emerytur nowosystemowych wypłacanych w XII 18 w wysokości niższej niż najniższa wg województw i płci Województwo Ogółem przeciętna wysokość w zł Ogółem 731,9 73,3 7, Dolnośląskie 78, 9, 75,8 Kujawsko-Pomorskie 7,85 37,99 7,1 Lubelskie 75,58 57,35 7, Lubuskie 7,7 715,71 771,3 Łódzkie 75,1 5, 71,39 Małopolskie 73,5 85,5 75,83 Mazowieckie 715,8,55 78,99 Opolskie 735,95 73, 7,3 Podkarpackie 75,71 7,3 75,8 Podlaskie 7,5 7,5 735,8 Pomorskie 77, 95,98 753, Śląskie 78,9 717,55 753, Świętokrzyskie 719,57 75,8 7,3 Warmińsko-Mazurskie 73,5 77,5 7, Wielkopolskie 7,7, 737,18 Zachodniopomorskie 78,5 71,37 75,39 9

10 37,99, 57,35 5,,55 9, 85,5 73, 7,5 75,8 77,5 7,3 95,98 71,37 7,1 7, 715,71 717,55 71,39 78,99 75,8 75,83 7,3 735,8 7,3 75,8 753, 753, 7, 737,18 75,39 771,3 Wykres 3a. Średnia wysokość emerytur nowosystemowych wypłacanych w XII 18 w wysokości niższej niż najniższa wg województw i płci 8, 75, 7, 5,, B. Emerytury nowosystemowe przyznane po raz pierwszy w 18 r. wypłacane w grudniu 18 r. W grudniu 18 r. wypłacono 58, tys. emerytur nowosystemowych przyznanych w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa ustawowa wysokość emerytury, tj. prawie % więcej niż w XII 17 r. W ciągu ostatnich lat liczba emerytur nowosystemowych przyznawanych w wysokości niższej niż najniższa emerytura wzrosła ponad pięciokrotnie. W 18 r. ich udział w liczbie nowoprzyznanych emerytur nowosystemowych stanowił 1,9% (w 13 r. było to 1,%, w 17 r. 1,9%). Tab. 1b. Liczba osób pobierających w XII emeryturę*) nowosystemową przyznaną w danym roku w wysokości niższej niż najniższa w tys. w % nowoprzyznanych emerytur nowosystemowych 13 11,7 1,% 1 1,,7% 15,5 9,8% 1,,5% 17 9,7 1,9% 18 58, 1,9% *) bez emerytur z urzędu i bez emerytur częściowych Dotyczy osób, którym przyznano emeryturę po raz pierwszy i które podjęły jej wypłatę w stałym miesięcznym terminie płatności.

11 Wśród osób pobierających w grudniu 18 r. emeryturę przyznaną w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa przeważały kobiety (stanowiły 7,% ogółu). Przed 1 r. emerytury nowosystemowe w wysokości niższej niż najniższa przyznawane były tylko kobietom, w 1 r. odsetek mężczyzn, którym przyznano takie emerytury wynosił,8%, w 15 r. 15,%, zaś w 17 r. 18,8%. Średni wiek osób pobierających w XII 18 r. emeryturę przyznaną w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa wynosił,3 roku (w przypadku kobiet było to 1, roku, w przypadku mężczyzn 5,8 roku). Dominującym wiekiem tej grupy emerytów w przypadku kobiet był wiek i 1 lat (w tym wieku było 7,9% kobiet), zaś w przypadku mężczyzn 5 i lat (w tym wieku było 77,5% mężczyzn). Średni wiek osób, którym przyznano w 18 r. emeryturę w wysokości niższej niż najniższa był nieznacznie wyższy od średniego wieku osób, którym przyznano takie emerytury w 17 r. o,3 roku. W 17 r. wiek ten wynosił, roku (w przypadku kobiet było to 1,1 roku, w przypadku mężczyzn 5,9 roku). Tab. b. Liczba osób pobierających w XII 18 r. emeryturę nowosystemową przyznaną w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa 5, 9,3 5,9 5,9 8 7,,5 7,,7,8 5 1, 1,3 3, 5,8 1, 1,7 -,,,,, tys. Spośród osób pobierających w grudniu 18 r. emeryturę nowosystemową przyznaną w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa ustawowa wysokość, 3,% pobierało ją w wysokości zł i mniej (w przypadku mężczyzn było to 1,%, w przypadku kobiet 3,%), 11

12 3,1% w wysokości pomiędzy a 8 zł (,3% mężczyzn, 33,9% kobiet), zaś 33,5% w wysokości powyżej 8 zł (3,% mężczyzn, 33,9% kobiet). Podobnie, jak w przypadku emerytur wypłacanych w XII 18 r. w wysokości niższej niż najniższa emerytura, najwyższy odsetek kobiet pobierał tę emeryturę w wysokości z przedziału 7,1 zł do 8, zł, natomiast najwyższy odsetek mężczyzn z przedziału powyżej 9 zł. Jak widać z poniższej tabeli i wykresu, w niższych przedziałach wysokości (do 5 zł) oraz w przedziale powyżej 9 zł dominują mężczyźni, zaś w przedziałach od 5 zł do 9 zł przeważający jest udział kobiet. Podobnie, jak w przypadku emerytur wypłacanych w XII 18 r. średnia wysokość emerytury niższej niż najniższa jest wyższa w przypadku kobiet. Średnia wysokość emerytury przyznanej w 18 r. i pobieranej w grudniu 18 r. w wysokości niższej niż najniższa wynosiła 73,5 zł (w przypadku mężczyzn było to,1 zł, w przypadku kobiet 8,75 zł). Emerytury przyznane w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa są średnio o prawie 9% niższe od emerytur wypłacanych w XII 18 r. w wysokości niższej niż najniższa (w przypadku mężczyzn o,5%, w przypadku kobiet o 8,7%). Strukturę wg wysokości emerytur wypłacanych w grudniu 18 r. i przyznanych w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa przedstawia tabela 3b oraz wykres 1b. Tab. 3b. Struktura według wysokości i płci osób pobierających emeryturę nowosystemową przyznaną w 18 r. i wypłacaną w XII 18 r. w wysokości niższej niż najniższa Wysokość w zł Ogółem Ogółem w odsetkach Ogółem ,%,%,%, zł i mniej 7,5%,5%,5%,1 -, ,3%,5%,3%,1 -, ,3%,3%,3%,1 -, 13 39,%,3%,%,1-5, ,%,3%,% 5,1 -, 99 75,%,%,%,1-7, 9 3,%,%,1% 7,1-8, 87 1,%,%,1% 8,1-9, 88 8,%,1%,% 9,1 -, ,1%,1%,1%,1 -, ,7%,% 1,5%,1 -, ,9%,8%,3% 1

13 ,1 -, ,8% 8,% 3,8%,1-5, ,% 11,% 8,5% 5,1 -, ,% 1,3% 13,8%,1-7, ,% 13,% 1,% 7,1-8, ,5% 13,% 17,5% 8,1-9, ,% 1,% 1,9% 9,1-1, ,% 1,% 13,5% 1,1-1 9, ,7%,3% 3,5% Średnia wysokość w zł 73,5,1 8,75 Ze względu na zaokrąglenia danych, w niektórych przypadkach sumy składników mogą się nieznacznie różnić od podanych wielkości ogółem. Wykres 1b. Struktura według wysokości emerytur nowosystemowych przyznanych w 18 r. i wypłacanych w XII 18 r. w wysokości niższej niż najniższa,% 18,% 1,% 1,% 1,%,% 8,%,%,%,%,%, zł,1 -,1 -,1 -,1-5,1 -,1-7,1-8,1-9,1 -,1 i mniej,,, 5,, 7, 8, 9,, - 9,79 zł Średnia podstawa wyliczenia dla emerytur wypłacanych w XII 18 r. i przyznanych w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa wynosiła 11,3 tys. zł i w przypadku kobiet była wyższa ponad 5% niż w przypadku mężczyzn (odpowiednio 19,7 tys. zł i 13,8 tys. zł). Podobnie, jak w przypadku emerytur nowosystemowych wypłacanych w XII 18 r. w wysokości niższej niż najniższa, tak i w przypadku emerytur przyznanych w 18 r. w takiej wysokości, w niższych przedziałach (do tys. zł) kapitału będącego podstawą obliczenia emerytury przeważają mężczyźni, zaś w przedziałach powyżej tys. zł przeważający jest udział kobiet. Wśród osób pobierających w XII 18 r. emeryturę przyznaną w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa, 9,1% (51,8% mężczyzn i 8,3% kobiet) miało emeryturę wyliczoną jedynie z 13

14 kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego (nie miało składek). Oznacza to, że osoby te nie odprowadziły ani jednej składki na ubezpieczenie emerytalne po 1998 r. Brak kapitału początkowego obserwujemy u,% (,7% mężczyzn i,% kobiet) emerytów pobierających w XII 18 r. emeryturę przyznaną w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa. Wykres b. Struktura według płci i podstawy obliczenia emerytury osób pobierających w XII 18 r. emeryturę przyznaną w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa 7,%,% 5,%,% 3,%,% 1,%,% zł Wśród mężczyzn pobierających w grudniu 18 r. emeryturę nowosystemową przyznaną w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa największy odsetek stanowiły osoby, którym świadczenie wypłaca oddział ZUS w Lublinie (5,5%), najmniejszy zaś osoby, którym świadczenie wypłaca oddział ZUS w Chorzowie,%. W przypadku kobiet były to odpowiednio oddziały ZUS w Gdańsku (,%) oraz w Gorzowie Wielkopolskim (,9%). Analizując rozkład terytorialny osób pobierających w XII emeryturę nowosystemową przyznaną w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa stwierdzić należy, że w przypadku kobiet największy odsetek emerytek zamieszkuje województwo śląskie (15,1%) i mazowieckie (1,%), w przypadku mężczyzn jest to województwo mazowieckie (19,8%) i łódzkie (,%). Natomiast najmniejszy odsetek emerytów, zarówno mężczyzn, jak i kobiet zamieszkuje województwo lubuskie (odpowiednio 1,% i,%). 1

15 , 5,7 1,, 3,1,1,7,3 1,1 5,9, 1, 1, 3,3 1,3,7 1,,7,3 1, 1,,, 5,7,7,7 1,5,5,5,1,5 1,8,,7 Zróżnicowanie pod względem terytorialnym obserwujemy również analizując średnie wysokości emerytur wypłacanych w poszczególnych województwach. Zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn średnio najwyższe emerytury wypłacane są w województwie lubuskim odpowiednio 717,8 zł i 9,8 zł. Natomiast średnio najniższe emerytury wypłacane są mężczyznom zamieszkałym w województwie wielkopolskim (,71 zł) i kobietom zamieszkałym w województwie mazowieckim (59,77 zł). Podobnie jak w przypadku emerytur wypłacanych w XII 18 r. w wysokości niższej niż najniższa, tak i w przypadku emerytur przyznanych w 18 r. w takiej wysokości, w każdym województwie średnia emerytura kobiet jest wyższa od średniej emerytury mężczyzn. Mapa. Rozkład terytorialny emerytur nowosystemowych przyznanych w 18 r. i wypłacanych w XII 18 r. w wysokości niższej niż najniższa Liczba emerytur niższych niż najniższa: tys. i mniej tys. - 3 tys. 3 tys. - 5 tys. 5 tys. i więcej 15

16 Tab. b. Struktura wg województw i płci osób pobierających w XII 18 r. emeryturę nowosystemową przyznaną w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa Województwo Ogółem w odsetkach Ogółem,%,%,% Dolnośląskie 7,% 7,% 7,5% Kujawsko-pomorskie 5,5% 5,3% 5,5% Lubelskie 7,% 9,8%,1% Lubuskie,%,%,3% Łódzkie,7% 8,7%,1% Małopolskie 7,% 7,% 7,% Mazowieckie 1,% 18,9% 13,% Opolskie,%,%,% Podkarpackie,7%,5%,8% Podlaskie 3,8% 5,1% 3,% Pomorskie 5,%,3%,% Śląskie 11,3%,8% 13,3% Świętokrzyskie 3,9%,7% 3,7% Warmińsko-mazurskie,% 3,7%,1% Wielkopolskie 8,% 7,% 8,9% Zachodniopomorskie,5% 3,7%,8% Reszta *),8%,%,9% *) brak informacji lub niepoprawna identyfikacja w przyjętych słownikach Tab. 5b. Średnia wysokość emerytur nowosystemowych wypłacanych w XII 18 a przyznanych w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa wg województw i płci Województwo Ogółem przeciętna wysokość w zł Ogółem 73,5,1 8,75 Dolnośląskie 89,, 97,79 Kujawsko-pomorskie 5,3,81 3,3 Lubelskie 53,81, 5,7 Lubuskie 71,1 9,8 717,8 Łódzkie 71,73 35,3 87,58 Małopolskie 99,3 3,8 7, Mazowieckie 5,13 3,3 59,77 Opolskie 91,1 5,1 71,1 Podkarpackie 93,5 8,1 7,73 Podlaskie,99 37,1 77,9 Pomorskie 9,3 8,77 91,7 Śląskie 71,73 8,3 75,3 Świętokrzyskie, 37,18 9,5 Warmińsko-mazurskie 71,3 5,5 77, Wielkopolskie 5,,71 5, Zachodniopomorskie 89,5 7, 9,5 1

17 ,81,,71 35,3 3,3 37,1 37,18 5,1 5,5, 3,3 5,7 3,8 59,77 8,1 77,9 9,5 5, 7, 9,8 87,58 8,77 91,7 77, 8,3 97,79 71,1 7,73 9,5 717,8 7, 75,3 Wykres 3b. Średnia wysokość emerytur nowosystemowych wypłacanych w XII 18 a przyznanych w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa wg województw i płci 75, 7, 5,, PODSUMOWANIE Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje się rosnącą liczbę emerytur nowosystemowych wypłacanych w wysokości niższej niż najniższa emerytura. Rośnie także udział takich emerytur w portfelu wypłacanych emerytur nowosystemowych. Zwraca uwagę przeważający udział kobiet. Wynika to m.in. z faktu, że do 1 r. emerytury nowosystemowe w powszechnym wieku emerytalnym przyznawane były tylko kobietom. Od momentu, gdy emerytury nowosystemowe w powszechnym wieku emerytalnym przyznawane są również mężczyznom, udział kobiet w populacji emerytów pobierających świadczenie w wysokości niższej niż najniższa maleje. Podkreślenia wymaga fakt, że ponad połowa spośród emerytów, którym w XII 18 r. wypłacano emeryturę w wysokości niższej niż najniższa miało tę emeryturę obliczoną jedynie ze zwaloryzowanego kapitału początkowego osoby te nie odprowadzały składek na ubezpieczenia społeczne po 1998 r. Wśród osób pobierających w XII 18 r. emeryturę przyznaną w 18 r. w wysokości niższej niż najniższa odsetek ten był nieco niższy 9,1% (51,8% mężczyzn i 8,3% kobiet). Wysokość emerytur ustalanych wg nowych zasad zależy od kwoty będącej podstawą obliczenia świadczenia, czyli od zwaloryzowanej kwoty zgromadzonych składek i kapitału 17

18 początkowego. Średnia podstawa wyliczenia dla emerytur wypłacanych w XII w wysokości niższej niż najniższa była w przypadku kobiet wyższa o prawie % niż w przypadku mężczyzn. Dlatego też, pomimo, że kobiety przechodzą na emeryturę wcześniej i mają ją wyliczoną z zastosowaniem wyższego dalszego trwania życia, w przypadku emerytur niższych niż najniższa, ich świadczenia są średnio wyższe niż emerytury mężczyzn. Dla celów niniejszej analizy dokonano charakterystyki populacji emerytów pobierających emerytury w wysokości niższej niż najniższa (pod względem wysokości świadczenia oraz podstawy jego obliczenia) także za pomocą miar pozycyjnych. Miary pozycyjne są to rzeczywiste wartości cechy występujące w uporządkowanym szeregu statystycznym, wybrane ze względu na zajmowaną pozycję w tym szeregu. Do miar pozycyjnych zaliczamy dominantę oraz ogólnie mówiąc kwantyle, w szczególności medianę. Dominanta (D) jest to wartość cechy, która najczęściej (najliczniej) występuje w badanej zbiorowości. Można więc powiedzieć, że jest to wartość typowa dla tej zbiorowości. Druga średnia pozycyjna to mediana (Me), zwana także wartością środkową. Medianę definiuje się jako wartość środkową dzielącą zbiorowość na dwie równe części. W jednej z tych części znajdują się jednostki o wartościach wyższych od mediany, w drugiej zaś o wartościach niższych. Mediana jest więc wartością tego wyrazu w szeregu uporządkowanym, powyżej i poniżej którego znajduje się jednakowa liczba jednostek. Kolejne miary pozycyjne to np. kwartyle, które dzielą zbiorowość na czwarte części. Kwartyl pierwszy (Q 1/ ) jest to wartość tego wyrazu w szeregu, poniżej którego znajduje się ¼, a powyżej ¾ wszystkich wyrazów. Kwartyl trzeci (Q 3/ ) jest to natomiast wartość tego wyrazu w szeregu, poniżej którego znajduje się ¾, a powyżej ¼ wszystkich wyrazów. Mediana jest więc zarazem drugim kwartylem. Analizując, czy wysokości analizowanych emerytur są rozłożone równomiernie w stosunku do średniej arytmetycznej, czy też mają tendencję do skupiania się przy dolnej bądź górnej granicy przedziału zmienności cechy, stwierdzamy następującą zależność pomiędzy średnią arytmetyczną, medianą i dominantą: X < Me < D. Na podstawie powyższej relacji można określić kierunek asymetrii analizowanego rozkładu wysokości emerytur. W tym przypadku jest to asymetria lewostronna, co oznacza, że największa liczba z analizowanej grupy świadczeniobiorców pobierających emerytury skupia się powyżej wartości średniej arytmetycznej wysokości emerytury. Zarówno dla populacji mężczyzn, jak i kobiet została 18

19 zachowana taka sama zależność pomiędzy średnią arytmetyczną, medianą i dominantą, co oznacza asymetrię lewostronną. Analogiczną relację obserwujemy w przypadku podstawy obliczenia emerytury. Wartości miar pozycyjnych wysokości emerytury oraz podstawy jej obliczenia dla emerytur niższych niż najniższa wypłacanych w XII 18 r. oraz przyznanych w 18 r. przedstawia poniższa tabela. Wypłacane XII 18 Przyznane w 18 O M K O M K Wysokość w zł Średnia X 731,9 73,3 7, 73,5,1 8,75 Q ¼ 15,89 53, 31,97 53,7,53 55, Q / = Me 73, 7,31 79,1 7,1 3,85 78,7 Q ¾ 881,3 873,5 88,1 851,38 85,81 851, D 78,7 1,15 78,75 7, 8,3 7,58 Podstawa obliczenia emerytury w tys. zł Średnia X 159, 13, 13,3 11,3 13,8 19,7 Q 1/ 17,,7 131, 1, 9, 133, Q / = Me 13,9 11,8 17,3 15, 138, 173, Q 3/ 198,9 177,9,9,7 178,3 13,3 D 17, 18, 17, 18, 18, 18, Poniższe wykresy obrazują natomiast rozkład i wzajemne zależności miar pozycyjnych wysokości emerytur niższych niż najniższa wypłacanych w XII 18 r. i przyznanych w 18 r. w podziale na płeć emerytów. 19

20 -,1-,1-5,1-7 8,1-9,1-1,1-1,1-15, ,1-19,1-,1-8,1-,1-,1-38,1-,1-8,1-5 5,1-5 5,1-58,1-,1-8,1-7 7,1-7 7,1-78 8,1-8 8,1-8 88,1-9 9,1-9 9,1-98,1- -,1-,1-5,1-7 8,1-9,1-1,1-1,1-15, ,1-19,1-,1-8,1-,1-,1-38,1-,1-8,1-5 5,1-5 5,1-58,1-,1-8,1-7 7,1-7 7,1-78 8,1-8 8,1-8 88,1-9 9,1-9 9,1-98,1- -,1-,1-5,1-7 8,1-9,1-1,1-1,1-15, ,1-19,1-,1-8,1-,1-,1-38,1-,1-8,1-5 5,1-5 5,1-58,1-,1-8,1-7 7,1-7 7,1-78 8,1-8 8,1-8 88,1-9 9,1-9 9,1-98,1- -,1-,1-5,1-7 8,1-9,1-1,1-1,1-15, ,1-19,1-,1-8,1-,1-,1-38,1-,1-8,1-5 5,1-5 5,1-58,1-,1-8,1-7 7,1-7 7,1-78 8,1-8 8,1-8 88,1-9 9,1-9 9,1-98,1- Wypłacane w XII 18 r.,% 3,5% 3,% X = 73,3 zł D =,15 zł Q 3/ = 873,5 zł,% 5,% D = 78,75zł Me = 79,1 zł X = 7, zł,5%,% Q 1/ = 513, zł Me = 7,31 zł,% 3,% Q 1/ = 31,97 zł Q 3/ = 88,1 zł 1,5%,% 1,%,5% 1,%,%,% Przyznane w 18 r. 3,5% 3,%,5% Q 1/ =,53 zł X =,1 zł Q 3/ = 85,81 zł D = 8,3 zł,% 3,5% 3,% Me = 78,7 zł Q 3/ = 851, zł X = 8,75 zł D = 7,58 zł Q 1/ = 55, zł,% Me = 3,85 zł,5% 1,5%,% 1,5% 1,% 1,%,5%,5%,%,% Opracowanie: Hanna Zalewska Izabela Tomczyk