SPR!\ W I[]) LI vvości

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "SPR!\ W I[]) LI vvości"

Konrad Urban
8 lat temu
Przeglądów:

1 24/GRU/2015/CZ 11: 23 ~ Min. Sprawiedliwoici NR FAKS: S. OO 1 SPR!\ W I[]) LI vvości..._---- -_... ~ "'' ""'-'"'"-'""""",_ ""'-'( Warszawa,23grudnia 2015 r. Podsekretarz Stanu DL III /15 Pan Marek Michalak Rzecznik Praw Dziecka W odpowiedzi na pismo z dnia 4 listopada 2015 r. (ZSR LP), w sprawie podjęcia prac legislacyjnych w zakresie trybu przesłuchania małoletnich w toku postępowania karnego, uprzejmie przedstawiam co następuje. W obowiązującym stanic prawnym, kwestie regulujące szczególny tryb przesłuchania małoletnich regulują przepisy, określone w art. 185a, 185b i art. 185d k.p.k., które zakładają, że W sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawne) lub określone w rozdziałach XXIII, LTI i X.XVI Kodeksu karnego pokrzywdzony iest przesłuchiwany wyłącznie wtedy, kiedy jego zeznarua mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygruęcia sprawy. Przesłuchanie jest Jednorazowe, chyba, że w toku postępowania wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania. Przesłuchanie musi być ponowione również na żądanie podejrzanego, który w chwili pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego nie miał obrońcy. Przesłuchującym jest sąd, a przesłuchania dokonuje z udziałem psychologa. W czynności rue bierze ud7<iału podejrzany. Czynność jest rejestrowana, zaś jej zapis jest odtwarzany na rozprawie głównej..,_,, -- ~.....,~------

r. (ZSR.422.16.2015.LP), w sprawie podjęcia prac legislacyjnych w zakresie trybu przesłuchania małoletnich w toku postępowania karnego, uprzejmie przedstawiam co następuje.

2 24/GRU/2015/CZ 11: 23 Min. Sprawiedliwoici NR FAKS: S. 002 Istnieje również możliwość przesłuchania takiego pokrzywdzonego w warunkach opisanych wyżej, tj. wynikaiących z art. 185 a 1-3 k.p.k., jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że przesłuchanie w innych warunkach mogłoby wywrzeć negatywny wpływ na jego stan psychiczny. Propozycja Rzecznika Praw Dziecka zmierza do wprowadzenia rozwiązań mających na edu obowiązkowe objęcie, szczególnym trybem przesłuchania wszystkich małoletnich. Nie kwestionując potrzeby ochrony małoletnich w toku postępowania karnego, zachodzi potrzeba rozważenia, czy propozycja Rzecznika Praw Dziecka nie jest jednak zbyt daleko idąca i czy paradoksalnie nie pr:>:yczyni się do obniżenia poziomu ochrony małoletnich. 1. Przesłuchanie małoletnich przed sądem. Ustawodawca w obecnym t\tanie prawnym zdecydował się na objecie szczególnym trybem przesłuchania małoletnich świadków i pokrzywdzonych, uznając jednak na wstępie, że powinni oni podlegać tego rodzaju czynnościom procesowym, jeżeli będą one miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a więc zastosował kryterium konieczności udziału małoletnich w postępowaniu karnym. Nakłada to na organy prowadzące postępowanie karne obowiązek badania, czy rzeczywiście pnesluchanie małoletniego jest w dane sprawie w ogóle niezbędne. Dopiero po takiej konstatacji, organ procesowy w zależności od typu czynu zabronionego oraz oceny innych okoliczności t.j. wiek i stan psychiczny małoletniego, decyduje o ewentualnym szczególnym trybie postępowania. Sprawy, w których małoletni pokrzywdzeni i świadkowie winni zostać przesłuchani ze względu na swoją wiedzę o sprawie.w tym szczególnym trybie, zostały wybrane w oparciu o kryterium ochrony małoletniego przed ewentuah1ą wtórną wiktymizacją (np. uzyc1e przemocy lub okoliczność popełnienia czynu zabronionego skierowanego przeciwko wolności seksualnej i obyczajności). Tylko w 2014r. tego rodzaju wniosków o przesłuchanie małoletnich poniżej 15 roku życia w skali kraju wpłynęło W tym kontekście nic można zapominać, że przesłuchanie tego

Propozycja Rzecznika Praw Dziecka zmierza do wprowadzenia rozwiązań mających na edu obowiązkowe objęcie, szczególnym trybem przesłuchania wszystkich małoletnich.

3 24/GRU/2015/CZ 11: 23 Min. Sprawiedliwoici NR FAKS: S. 003 rodzaju ze względu na szczególny tryb wymaga stosownych przygotowań, zarówno ze strony organów prowadzących to postępowanie (wniosek prokuratora do sądu o przesłuchanie małoletniego, wyznaczenie terminu przesłuchania przez sąd, wyznaczenie psychologa i in.), jak i samego małolemicgo (zgodnie z zasadami przesłuchania w tym szczególnym trybie, małokmi winien być poinformowany o celu i przebiegu przesłuchania przed jego rozpocz<;ciem). Gdyby natomiast przyjąć, że tego rodzaju tryb winien być zastosowany wobec każdego małoletniego w jakiejkolwiek sprawie, bez wzglr,;du na typ czynu zabronionego (np. w sprawie dot. krad:deży sklepowej), bez wątpliwości należałoby przyjąć, że liczba wniosków kierowanych do sądu o tego rodzaju przesłuchanie ulegnie podwojeniu, tym samym nie będzie można niezwłocznie sprostać tym obowiązkom ze strony organów postępowania karnego, które mają na celu zadośćuczynić zasadzie koncentracji materiału dowodowego. Co szczególnie winno dotyczyć spraw, które ustawodawca wymienił w art. 185a i 185b k.p.k. :t-v1oże spowodować negatywne skutki u tych z najmłodszych małoletnich, których dotknęły skutki tego rodzaju przestępstw, bowiem wymagane jest zarówno jak najszybsze zapewnienia im ochrony procesowe) jak 1 ewentualne zatrzymarue sprawcy (niejednokromie współzamieszkującego z ofiarą), 2. Udział biegłego psychologa w przesłuchaniu~ Z uwagi na wiek pokrzywdzonego (świadka), z reguły poniżej 15 roku życia, w przesłuchaniu bierze udział co do zasady biegły psycholog, którego obecność jest niezbędna przede wszystkim dla oceny, czy małoletni pokrzywdzony (świadek) posiada prawidłową zdolność zapamiętywania, odtwarzania i relacjonowania faktów. Oczywiście obecność psychologa winna stanowić pewnego rodzaju wsparcie dla pokrzywdzonego, gdyż zgodnie z 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 2013 r. w!prawie sposobu przygotowania przesłuchania przeprowadzfjnego IJJ trybie określol?jm w art. 185a-185c Kodeksu postępowania karnego (Dz.U. poz. 1642), przed rozpoczęciem przesłuchania biegły psycholog przeprowadza ze świadkiem wstępną rozmowę w celu obniżenia poziomu lęku i

terminu przesłuchania przez sąd, wyznaczenie psychologa i in.

4 24/GRU/2015/CZ 11: 23 Min. Sprawiedliwoici NR FAKS: S. 004 niepokoju świadka. Zaś gdy świadek jest małoletnim, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, lub osobą cierpiącą na upośledzenie umysłowe, biegły psycholog w miarę potrzeby udziela sędziemu pomocy w wyjaśnieniu w sposób zrozumiały dla ś-wiadka 7asad przesłuchania, w tym prawa odmowy składania zeznań, o ile prawo to ś-wiadko-wi przysługuje, obo-wiązku mó-wienia prawdy i faktu uuwalania czynności w formie zapisu na nośnikach. Gdyby przyjąć propozycję Rzecznika Praw Dziecka, zmierzającą do objęcia szczególnym trybem przesłuchania wszystkich małoletnich, niewątpliwie w wielu przypadkach opinia biegłego psychologa byłaby po prostu zbędna ze względu na to, iż zdolność zapamiętywania, odtwarzania i relacjonowania poktzywdzonych (świadków), zwłaszcza tych, którzy zbliżyliby się do granicy 18 roku żyda, byłaby niekwestionowana. 3. Pomieszczenia specjalne do przesłuchań. Nie bez wpływu na s7ybkość postępowania w tym zakresie, w przypadku spełnienia postulatu Rzecznika Praw Dziecka, będzie miała również konieczność przeprowadzenia przcsluchania w specjalnie przygotowanym do tego miejscu, zgodnie z wymogami w /w rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 2013 r. w prawie posobu p9gotowania przesluchania przeprowadzanego w trybie okreflonym w art. 185a-185c Kodeksu postpowania karnego (Dz.U. poz. 1642). Wobec znaczącego wzrostu liczby potencjalnych osób do przcsłuchania w tym szczególnym trybie, czas dostępu do tego rodzaju miejsc uległby znacznemu wydłużeniu. Nie można zgodzić się rówmez z argumentacją Rzecznika Praw Obywatelskich, że w każdego rodzaju sprawie małoletni winien być przesłuchiwany w szczególnym trybie przez sam fakt bycia małoletnim. Niejednokrotnie możemy mieć bowiem do czynienia z sytuacją przewidzianą w art. 185b 3 k.p.k., gdy małoletni będzie świadkiem, który współdziałał w popełnieniu czynu zabronionego,. o który toczy się postępowanie karne, lub ś-wiadkiem, którego czyn pozostaje w związku z czynem, o który toczy się postępowanie karne. Nie wydaje się być zatem zasadne, obejmowanie takiego

wyjaśnieniu w sposób zrozumiały dla ś-wiadka 7asad przesłuchania, w tym prawa odmowy składania zeznań, o ile prawo to ś-wiadko-wi przysługuje, obo-wiązku mó-wienia prawdy i faktu uuwalania czynności

5 24/GRU/2015/CZ 11: 23 Min. Sprawiedliwoici NR FAKS: S. 005 świadka standardem ochrony przewidzianym dla małoletnich - ofiar lub świadków zdarzeń ttaumatyzujących, w przypadku których zachodzi obawa o ich wtórną wiktymizację lub zakłócenia stanu psychicznego. W obecnym stanie prawnych ten szczególny sposób przesłuchania jest wyłączony wobec w/w osób. 4. Zasada jednorazowego przesłuchania małoletniego. Nie można również me wspomrueć o tym, że ten szczególny tryb przesłuchania małoletnich stanowi swoisrego rodzaju ogramczeme zasady bezpośredniości w postępowaniu karnym, bowiem co do zasady dowód ten na rozprawie przeprowadzany jest poprzez odczytanie protokołu oraz odtworzenie zapisu audio~video przebiegu przesłuchania. Ustawodawca uznaje, co do zasady, że dowód ten przeprowadzony winien być tylko raz, z reguły w postępowaniu przygotowawczym, właśnie ze względu na potrzebę uniknięcia ewentualnej wtórnej wiktymizacji małoletniego pokrzywdzonego (świadka). Dla zapewnienia prawa do obrony w takim wypadku, ustawodawca przewidział możliwość ustanowienia obrońcy z urzędu i zapewnienia mu udziału w tego rodzaju przesłuchaniu małoletniego pokrzywdzonego (świadka). Obecny kształt przepisów, określających krąg małoletnich, którzy mogliby podlegać temu szczególnemu ttybowi przesłuchania zapewnia także 7.atem pewną równowag~ pomiędzy ochroną praw pokrzywdzonego, a równie istotnym prawem obrony. Wydaje się zatem, że podji;;cic działań legislacyjnych w kierunku wskazanym przez Rzecznika Praw Dziecka nic jest celowe, a obecny po?:iom ochrony, który zapewnia ustawodawca w przypadku przesłuchań małoletnich jest wystarczający.

psychicznego. W obecnym stanie prawnych ten szczególny sposób przesłuchania jest wyłączony wobec w/w osób. 4. Zasada jednorazowego przesłuchania małoletniego.

Podobne dokumenty

ZASADY PRACY KURATORA PROCESOWEGO KOMPETENCJE I ZAKRES DZIAŁAŃ ORAZ PRZESŁUCHANIE DZIECKA W PRAKTYCE SĄDOWEJ

ZASADY PRACY KURATORA PROCESOWEGO KOMPETENCJE I ZAKRES DZIAŁAŃ ORAZ PRZESŁUCHANIE DZIECKA W PRAKTYCE SĄDOWEJ RODZAJE KURATELI Kurator dla osoby częściowo ubezwłasnowolnionej (ustanawia go Sąd opiekuńczy