Bolesław Prus (wł. Aleksander Głowacki) - pisarz, publicysta. Urodzony w 1847 w Hrubieszowie, zmarł w 1912 w Warszawie.

Transkrypt

1 Bolesław Prus

2 Bolesław Prus (wł. Aleksander Głowacki) - pisarz, publicysta. Urodzony w 1847 w Hrubieszowie, zmarł w 1912 w Warszawie.

3 Ojcem przyszłego pisarza był Antoni Głowacki herbu Prus, matką Apolonia z Trembińskich. Oboje rodzice wywodzili się ze szlachty, ale podupadłej i pozbawionej majątków. Ojciec Aleksandra posiadał kawałek ziemi w Maszowie na Wołyniu, ale nie gospodarzył tam, wynajmując się jako ekonom w majątkach w pobliżu Hrubieszowa. Rodzice wcześnie umarli, a chłopcem zajmowała się rada familijna. Szczególną opiekę sprawowała nad nim ciotka, Domicella z Trembińskich Olszewska, do której był szczerze przywiązany.

4 O jego dzieciństwie niewiele wiadomo, choć opisy życia w wiejskich majątkach i postacie dzieci oficjalistów i ekonomów, występujące w nowelach i powieściach, można z dużym prawdopodobieństwem uznać za elementy autobiograficzne. Uczęszczał do szkoły realnej w Lublinie, kontynuował naukę w Siedlcach i Kielcach. Jako kilkunastolatek wziął udział w powstaniu styczniowym (1863), w którym doznał ciężkiej kontuzji głowy i nigdy już nie odzyskał pełni zdrowia. Kontuzja była zapewne przyczyną nękającego go przez resztę życia lęku przestrzeni. Po upadku powstania odbył karę więzienia w Lublinie.

5 Po wyjściu z więzienia ukończył liceum w Lublinie i rozpoczął studia w Szkole Głównej na wydziale matematyczno-fizycznym. W 1869 szkoła została zamknięta, a Głowacki nauki nie kontynuował. Być może dlatego, że Uniwersytet Warszawski z rosyjskim językiem wykładowym nie cieszył się szacunkiem wśród polskiej inteligencji, a może także - co można wyczytać z jego opisów studenckiego bytowania - z powodu braku pieniędzy. Szacunek dla wiedzy i zainteresowanie naukami ścisłymi wyniesione ze szkoły pozostały mu do końca życia, podobnie jak potrzeba samokształcenia.

6 Zarabiał na życie jako guwerner w majątkach ziemskich, przez pewien czas pracował jako robotnik w fabryce Lilpopa w Warszawie. W 1864 rozpoczął pracę publicystyczną, potem pisarską. Do końca życia mieszkał w Warszawie, gdzie w 1875 ożenił się z daleką krewną Oktawią Trembińską. Warszawę opuszczał rzadko: czasem wyjeżdżał na kurację do Nałęczowa, kilka razy do Krakowa i w Tatry. Mimo nękających go dolegliwości zmusił się do odbycia jednej podróży zagranicznej: odwiedził Niemcy, Francję i Szwajcarię, gdzie był gościem Stefana Żeromskiego.

7 Bardzo intensywnej pracy dziennikarskiej i pisarskiej towarzyszyła działalność społeczna. Do dziś zdolne dzieci wiejskie otrzymują stypendia, które ufundował w testamencie. Inicjował i uczestniczył w wielu akcjach społecznych, m.in. w pracy Komitetu Obywatelskiego zdobywającego fundusze dla robotników pozbawionych pracy po strajkach 1905 lub Towarzystwa Higieny Praktycznej wykupującego tanie miejsca kąpielowe dla ubogiej młodzieży w Nałęczowie.

8 Prus był uczestnikiem i współtwórcą formacji pozytywistycznej, która kształtowała się (głównie w Warszawie) na początku lat 70- tych. Kiedy się skończyła - trudno powiedzieć. Jej twórcy żyli jeszcze i byli aktywni w XX wieku, od końca lat 80-tych współistnieli z kontestującą ich Młodą Polską. Ich poglądy ewoluowały, ale nie zmieniały się w zasadniczych punktach.

9 Jego stosunek do romantyzmu był ambiwalentny. Wychował się na wielkiej literaturze romantycznej i nie zamierzali negować jej wartości. Przedmiotem ataków były skutki, jakie ta literatura powodowała w epigońskim społeczeństwie. Romantyczny mesjanizm zaowocował biernością, idealizacją przeszłości i pogardą dla doczesności. Skoro naród jest wybrany, cele jego nie są z tego świata, a przeznaczeniem jest zbawienie, to można biernie czekać na wypełnienie się wyroków boskich. Jeśli istotnym poznaniem jest przeżycie mistyczne, to można lekceważyć doświadczenie empiryczne i naukę. Naród przekonany o swojej wyjątkowości może nie zauważyć, że świat się rozwija, podczas gdy on sam popada w coraz większe opóźnienie cywilizacyjne. "Jesteśmy społeczeństwem nie tylko zacofanym i biednym materialnie, ale co gorsza - jesteśmy chorzy duchowo. Nasze stare programy przeżyły się i w dzisiejsze dobie nie mają żadej wartości. Jesteśmy podobni do zdezorganizownego tłumu ludzi, którzy w nocy wśród puszczy stracili drogę i nie wiedzą, którędy ani dokąd idą" - pisał Prus.

10 Zmarł w Warszawie 19 maja 1912 w pełni sił twórczych. Grobowiec z pomnikiem dłuta Stanisława Jackowskiego i napisem "Serce serc" znajduje się na Powązkach, jest starannie konserwowany i licznie odwiedzany przez wielbicieli jego twórczości. W Nałęczowie znajduje się muzeum biograficzne i pomnik Prusa, również w Warszawie wzniesiono w 1977 pomnik autorstwa Anny Kamieńskiej-Łapińskiej oraz Zygmunta Jasionowskiego.