Wprowadzenie. 1. Kodeks karny a inne Kodeksy o charakterze karnym. 2. Funkcje prawa karnego

Transkrypt

1 1. Kodeks karny a inne Kodeksy o charakterze karnym Kodeks karny (ustawa z r.; Dz.U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 ze zm., która weszła w życie r.) zawiera przepisy określające zasady odpowiedzialności karnej za przestępstwo (czyn zabroniony bezprawny, karygodny i zawiniony) oraz określa najważniejsze rodzaje przestępstw. Obok Kodeksu karnego obowiązuje również Kodeks karny skarbowy (ustawa z r.; Dz.U. z 2013 r., poz. 186 tekst jednolity; wszedł w życie r.), który określa zasady odpowiedzialności karnej skarbowej za przestępstwa i wykroczenia skarbowe, jako zamachy na rodzajowe dobro prawne w postaci finansowych interesów Skarbu Państwa i samorządu terytorialnego, związanych z należnościami publicznoprawnymi, a także określa wszystkie rodzaje przestępstw i wykroczeń skarbowych. Dodatkowo należy wskazać też na Kodeks wykroczeń (ustawa z r.; Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 tekst jednolity; wszedł w życie r.), który zawiera przepisy określające zasady odpowiedzialności o charakterze karnym za wykroczenia oraz najważniejsze rodzaje wykroczeń. 2. Funkcje prawa karnego Prawo karne, a w szczególności przepisy Kodeksu karnego, stanowią istotne elementy prawnej regulacji i ochrony prawidłowych stosunków społecznych. W związku z tym prawu karnemu przypisuje się określone funkcje, które wyznaczają jednocześnie treść i zakres dyrektyw kryminalizacji zjawisk patologicznych, jak i również dyrektyw interpretacyjnych przepisów prawa karnego. Prawo karne spełnia następujące funkcje: ochronną, gwarancyjną, kompensacyjną, regulacyjną i sprawiedliwościową. Podstawową funkcją przepisów prawa karnego jest funkcja ochronna. Przepisy te są bowiem ustanawiane przede wszystkim po to, aby chronić istotne dobra ogólnospołeczne. Ochrona ta odbywa się po- V

2 przez łączne funkcjonowanie dwóch norm zawartych w każdym przepisie określającym przestępstwo: zakazującej określonego społecznie niebezpiecznego zachowania się, pod groźbą kary kryminalnej (normy sankcjonowanej) oraz nakazującej zastosowanie tej kary wobec realizacji przez sprawcę zachowania zakazanego (normy sankcjonującej). Instrumentem ochrony jest więc tutaj kara kryminalna, stanowiąca najcięższą z możliwych dolegliwości o charakterze prawnym. Ustawodawca chroni podstawowe wartości społeczne w ten sposób, że odstrasza od ich popełnienia poprzez: najpierw ustanowienie określonych kar (zagrożeń sankcjami karnymi) za dane typy czynów, a następnie stosowanie kar przez odpowiednie organy państwa. Omawiana naczelna (ochronna) funkcja prawa karnego determinuje nie tylko treść przepisów karnych, lecz również sposób ich stosowania. Z uwagi na fakt, że omawiana ochrona prawna jest realizowana poprzez najcięższe dolegliwości prawne stosowane przez państwo, winna ona odnosić się tylko do dóbr o szczególnej ogólnospołecznej wadze. Stąd wywodzi się zasadę ultima ratio (środka ostatecznego), jako podstawową regułę kryminalizacji określonych zachowań i stosowania przepisów karnych. Uznanie, że określone czyny godzące w ważne społecznie dobra prawne wymagają interwencji karnoprawnej ma charakter warunkowy, wypełniający się w funkcji gwarancyjnej prawa karnego. Warunek ten sprowadza się do wymogu, aby przepisy karne nie stwarzały nieuzasadnionego zagrożenia dla osób w rzeczywistości nie będących sprawcami czynów karalnych. Chodzi tutaj z jednej strony ogólnie o wszystkie osoby, które formalnie mogą ponosić odpowiedzialność karną, a z drugiej zaś o konkretne osoby, które są uczestnikami prowadzonego postępowania karnego. Omawiana funkcja gwarancyjna najdobitniej wyraża się w odniesieniu do osoby oskarżonej o popełnienie przestępstwa. Prawo karne musi więc spełniać szereg przesłanek gwarantujących wszystkim osobom ich jednoznaczny status karnoprawny. Realizacja tych przesłanek odbywa się przede wszystkim poprzez: ustawową rangę przepisów prawa karnego, ustanawianie i realizację podstaw odpowiedzialności karnej w sposób maksymalnie zrozumiały i precyzyjny oraz zakaz stosowania wykładni tychże podstaw w sposób rozszerzający lub w oparciu o analogię. Tylko pod tymi warunkami usta- VI

3 wodawca jest uprawniony chronić dobra ogólnospołeczne przy użyciu sankcji karnoprawnych. Uzasadnieniem dla kryminalizacji określonych zachowań jest istotna ogólnospołeczna ranga danego dobra. Kara kryminalna tradycyjnie jest instrumentem państwa w ochronie stosunków społecznych. Prawo karne zasadniczo jest więc zorientowane na interesy ogółu społeczeństwa, a nie pokrzywdzonego danym przestępstwem. Współcześnie jednak prawu karnemu coraz wyraźniej przypisuje się dodatkową funkcję kompensacyjną, co związane jest z koniecznością uwzględnienia interesów pokrzywdzonego. W związku z tym, prawo karne materialne zawiera szereg instytucji pozwalających na takie ukształtowanie reakcji karnoprawnej, aby zadośćuczynić krzywdzie konkretnej osoby pokrzywdzonej przestępstwem. W ten sposób prawo karne pełni również, na zasadzie uzupełnienia funkcji ochronnej, swoistą funkcję odszkodowawczą. W szerszym, polityczno-kryminalnym kontekście, funkcja ta związana jest z realizacją potrzeby rozwiązywania konfliktu pomiędzy sprawcą przestępstwa a pokrzywdzonym. Należy jednak podkreślić, że istota idei prawa karnego sprowadza się do karania w imieniu państwa za czyny antyspołeczne, jakkolwiek podstawą tego karania jest akt konkretnego pokrzywdzenia. Funkcja regulacyjna prawa karnego polega na afirmacji podstawowych norm postępowania w społeczeństwie. Z jednej strony ustawodawca rekonstruuje istniejące już istotne normy społeczne, z drugiej zaś dokonując wyboru tych norm i sankcjonując je na płaszczyźnie karnoprawnej wskazuje, które z nich, ze względu na swoją szczególną wagę i charakter, zasługują na ochronę pod groźbą kary kryminalnej. W ten sposób prawo karne umacnia relacje społeczne już na etapie wyznaczania sankcji karnej (profilaktyki). Funkcja sprawiedliwościowa, uzupełniając funkcję regulacyjną, związana jest ze stosowaniem prawa karnego, a w szczególności ze stosowaniem instrumentów o charakterze karnym (kar, środków karnych, środków probacyjnych oraz środków zabezpieczających). Funkcja ta realizowana jest poprzez zgodne z powszechnym poczuciem sprawiedliwości osądzeniem (ukaraniem) sprawcy czynu zabronionego (przestępstwa). Kara kryminalna będąca sprawiedliwą odpłatą oznacza zasadniczo karę współmierną do przewinienia. Współmierna reakcja karna realizuje i umacnia społeczne poczucie sprawiedliwości, jak też daje moralną satysfakcję pokrzywdzonemu. VII

4 3. Nowy Kodeks karny z 1997 r. Nowy Kodeks karny jest przede wszystkim wynikiem pracy Komisji ds. Reformy Prawa Karnego Zespołu Prawa Materialnego, pod przewodnictwem prof. Kazimierza Buchały (Uniwersytet Jagielloński), powołanej w 1987 r. przez Ministra Sprawiedliwości. Pierwszy kompleksowy projekt nowego Kodeksu karnego powstał już w 1990 r., jednakże przez przeciągające się z powodów przede wszystkim politycznych prace rządowe i parlamentarne, został on uchwalony dopiero 7 lat później, a jego wejście w życie z tych samych powodów przedłużyło się o kolejne kilkanaście miesięcy od uchwalenia. Projektodawcy Kodeksu karnego wyznaczyli sobie zadanie opracowania ustawy, która nie tylko odpowiadałaby nowemu ustrojowi społeczno-gospodarczemu, lecz również korzystała z nowoczesnego dorobku doktryny i orzecznictwa prawa karnego. Uzasadniając projekt nowego Kodeksu karnego wskazano m.in.: Projekt wychodzi z założenia, że polskie prawo karne (...) wymaga głębokiej i kompleksowej reformy....nowe prawo karne musi przyjąć nową aksjologię odpowiadającą demokratycznemu państwu prawa, w którym prawo karne służy ochronie systemu podstawowych wartości i nie jest przede wszystkim instrumentem polityki. Myślą przewodnią nowego prawa karnego musi być ochrona godności człowieka zarówno pokrzywdzonego, jak i sprawcy przestępstwa, a także ochrona dóbr służących człowiekowi, jego rozwojowi i pokojowemu współżyciu z innymi ludźmi....do założeń nowego Kodeksu karnego należy także przekonanie, że prawo karne może być tylko pomocniczym środkiem zapobiegania przestępczości, którego efektywność jest uwarunkowana wieloma czynnikami. Projekt odrzuca założenie dominujące w powojennym prawie karnym, iż efektywność zwalczania przestępczości zależna jest w decydującym stopniu od surowości represji karnej. Projekt w poszczególnych przepisach odzwierciedla założenie przyjmujące, że wyznaczenie zakresu czynów karalnych, jak i intensywność karania odpowiada zasadzie ultima ratio prawa karnego. [Komisja ds. Reformy Prawa Karnego, Uzasadnienie do projektu Kodeksu karnego (Wkładka do Państwa i Prawa, 1994, z. 3, s. 3)]. Nowy Kodeks karny z 1997 r. zastąpił wcześniej obowiązujący Kodeks karny z 1969 r. (Dz.U. z 1969 r. Nr 13, poz. 94 ze zm.; wszedł VIII

5 w życie r.). Jednakże obowiązujący Kodeks w znacznej mierze nawiązuje nie tylko do swojego poprzednika, lecz również do pierwszego polskiego Kodeksu karnego z 1932 r. (Rozporządzenie Prezydenta RP z r.; Dz.U. z 1932 r. Nr 60, poz. 571 ze zm.; weszło w życie z mocą ustawy r.). W rezultacie obowiązujący obecnie Kodeks karny stanowi nowoczesny akt prawny, który jednak ściśle nawiązuje do dwóch poprzednio obowiązujących polskich Kodeksów karnych. 4. Kodeks karny a inne tzw. ustawy karne Kodeks karny stanowi zasadniczą ustawę karną wśród wszystkich innych ustaw karnych, tj. zawierających przepisy karne określające przestępstwa (podstawy odpowiedzialności karnej). Zasady odpowiedzialności karnej w nim określone mają zastosowanie również do tychże ustaw szczególnych. Wynika to bezpośrednio z art. 116 KK, który stanowi, że: Przepisy części ogólnej tego kodeksu stosuje się do innych ustaw przewidujących odpowiedzialność karną, chyba że ustawy te wyraźnie wyłączają ich zastosowanie. (Rozdział XV. Stosunek do ustaw szczególnych ). Każda ustawa pozakodeksowa, zawierająca przepis karny określający przestępstwo stanowi ustawę karną. Obecnie w polskim systemie prawa funkcjonuje, poza Kodeksem karnym, już blisko 150 ustaw karnych, obejmujących (łącznie z Kodeksem karnym) ok rodzajów przestępstw. Godne podkreślenia jest przy tym to, że liczba nowych ustaw karnych i przepisów karnych (przestępstw) sukcesywnie się zwiększa. W ten sposób zakres kryminalizacji zachowań ludzkich staje się coraz szerszy. Jest to po części wynik rzeczywistego powstawania nowych patologii w relacjach społeczno-gospodarczych, lecz również nieprawidłowego mechanizmu legislacyjnego, polegającego na tym, że niemal każdą nową ustawę zaopatruje się w przepisy karne. W ten sposób kryminalizacja wyprzedza powstanie faktycznej patologii społecznej, co należy traktować jako naruszenie podstawowej zasady prawa karnego nullum crimen sine periculo sociali (ujmowanej na płaszczyźnie prawodawczej). IX

6 5. Struktura Kodeksu karnego Kodeks karny składa się z trzech Części: Ogólnej (art ), Szczególnej (art ) i Wojskowej (art ). Część ogólna KK zawiera głównie przepisy określające zasady przypisania odpowiedzialności karnej oraz rodzaje i zasady stosowania reakcji karnoprawnej. Pierwsze trzy rozdziały obejmują przepisy określające podstawy odpowiedzialności karnej (zakres nauki o przestępstwie). Kolejne dziewięć rozdziałów dotyczy instrumentów reakcji karnoprawnej (zakres nauki o karze). Część szczególna KK zawiera przepisy określające poszczególne typy czynów zabronionych (przestępstw) wraz z zagrożeniem karnym przewidzianym za popełnienie tych czynów. Przepisy te pogrupowane są w ramach dwudziestu dwóch rozdziałów, według wagi chronionego dobra prawnego (począwszy od wagi najcięższej). Część wojskowa KK zawiera przepisy określające odrębne podstawy przypisania odpowiedzialności karnej dla żołnierzy oraz odrębne rodzaje i zasady stosowania reakcji karnoprawnej, a także przepisy określające przestępstwa związane ze służbą wojskową. 6. Struktura przepisu karnego Każdy przepis karny określający przestępstwo składa się z dyspozycji oraz sankcji karnej. Dyspozycja przepisu określa typ czynu zabronionego. Na typ czynu zabronionego składają się znamiona jego podmiotu (określające sprawcę czynu), strony przedmiotowej (określające karalne zachowanie się sprawcy czynu) oraz znamiona strony podmiotowej (określające psychiczny stosunek sprawcy do czynu, wyrażający się w umyślności albo nieumyślności). Sankcja karna określa kary grożące za dany typ czynu zabronionego. Taka dyspozycja przepisu karnego, jak i jego sankcja winny być rekonstruowane nie tylko w oparciu o treść samego przepisu, lecz również na podstawie ogólnych zasad odpowiedzialności karnej, wskazanych w Części ogólnej Kodeksu karnego. Przepis karny określający dane przestępstwo zawiera normę sankcjonowaną, tj. zakazującą (sprawcy) określonego zachowania się pod groźbą kary, oraz normę sankcjonowaną, tj. nakazującą (uprawnionemu organowi) zastosowanie określonej reakcji karnoprawnej za naruszenie zakazu normy sankcjonowanej. X

7 7. Interpretacja przepisu karnego Wyróżnia się cztery podstawowe rodzaje wykładni przepisów prawa (karnego): autentyczną, legalną, sądową i naukową. Trzy pierwsze mają charakter wiążący, przy czym wykładnia sądowa ma taki charakter jedynie w zakresie konkretnej sprawy, której dotyczy rozstrzygnięcie. Podstawowym sposobem wykładni przepisu prawnego, a ściślej pojęcia w nim wskazanego, jest definicja legalna tego pojęcia zawarta w innym przepisie prawnym (wykładnia autentyczna). Przykładem takiej wykładni jest słowniczek definicji legalnych zawartych w art W następnej kolejności należy wskazać na wykładnię legalną, dokonywaną przez upoważnione państwa. Wykładnię taką przewiduje np. ustawa o Trybunale Konstytucyjnym z r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Zgodnie z przepisem art. 2 ust. 1 pkt 3 powołanej ustawy, Trybunał orzeka w sprawach zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją RP, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami. Ponadto przepis art. 3 wskazuje, że każdy sąd może przedstawić Trybunałowi pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją RP, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. Wykładnię sądową przeprowadza Sąd Najwyższy, który zgodnie z art. 1 pkt 1b oraz art.60 1i2ustawyoSądzieNajwyższym(Dz.U.z2002 r. Nr 240, poz ze zm.) jest powołany do podejmowania uchwał rozstrzygających zagadnienia prawa w celu uniknięcia rozbieżności w wykładni prawa. Ostatnim rodzajem wykładni przepisu karnego jest wykładnia naukowa, która sprowadza się do komentowania w różnej postaci przepisów karnych przez przedstawicieli nauki prawa karnego. Badania naukowe nad prawem karnym stanowią więc rodzaj wykładni przepisów (instytucji) prawa karnego i w ten sposób są jednym z elementów jednego tylko etapu interpretacji karnistycznej, jednakże same w sobie nie stanowią jeszcze takiej interpretacji. Poza rodzajami wyróżnia się także reguły wykładni przepisu karnego: językową, logiczną, systemową, celowościową i historyczną. Każda z tych reguł ma zastosowanie do każdego z rodzajów wykładni. Podstawowy sposób wykładni przepisu karnego opiera się na regule XI

8 językowej. Jej istota sprowadza się do wyjaśnienia znaczenia pojęć zawartych w przepisie na podstawie ich leksykalnego znaczenia oraz zasady pisowni (np. składni lub interpunkcji), tak w zakresie języka potocznie używanego, jak i języka prawniczego. Należy zauważyć, że choć podstawową funkcją języka jest komunikowanie się między ludźmi, to jest on również głównym powodem nieporozumień pomiędzy nimi. Chociażby z tego prozaicznego powodu wskazana metoda wykładni często jest niewystarczająca. Warto także podkreślić, że z założenia przepis karny określa czyn zabroniony w sposób ogólny (syntetyczny), albowiem odnosi się do typu zachowań karalnych, a nie do konkretnego zachowania karalnego. Tak więc jest on z natury, w warstwie językowej, wieloznaczny. Wydaje się, że jednoznaczny wynik wykładni językowej jest możliwy tylko w teorii. Nie sposób bowiem racjonalnie argumentować przeciwko zasadzie clara non sunt interpretanda, jednakże z drugiej strony nie sposób również wskazać chociażby jednego przepisu w całym systemie obowiązującego prawa, który wymagałby objaśnienia. Poza tym trudno nawet w teorii wyobrazić sobie sytuację, w której jednoznaczność językowa (normatywna) przepisu wyłącza całkowicie racje pozostałych metod wykładni. Postulat sięgania do pozostałych reguł wykładni, po niedostatku wyjaśnienia w oparciu o wykładnię językową, należy więc raczej traktować nie jako nakaz interpretacyjny, lecz rezultat poniekąd oczywistego faktu, iż język, w jakim ujęto dany przepis jako nośnik normy prawnej jest podstawą wykładni jej treści. W tym znaczeniu pozostałe metody wykładni mają charakter pomocniczy. Reguła wykładni logicznej korzysta z formalno-logicznych schematów rozumowania, takich jak np. rozumowanie dedukcyjne (argumentum a maiori ad minus), indukcyjne (argumentum a minore ad maius), czy też przez przeciwstawienie pojęć (argumentum a contrario). Reguła wykładni systemowej pozwala zaś na wyjaśnienie znaczenia przepisu karnego w powiązaniu z innymi przepisami prawa, zgodnie z założeniem, że należą one do jednego systemu prawnego, a więc są ze sobą spójne i wzajemnie się uzupełniają tak w zakresie treści, jak i funkcji. Reguła wykładni celowościowej nawiązuje do polityczno-kryminalnych przesłanek i celów wprowadzenia wyjaśnianego przepisu karnego (intencji ustawodawcy). Przyjmuje się wtedy, że treść przepisu wyznaczana jest poprzez jego społeczną funkcję, określoną przede wszystkim przez charakter i wagę XII

9 chronionego dobra. Metoda interpretacji związana z regułą wykładni historycznej opiera rekonstrukcję zakresu obowiązywania określonego przepisu karnego na odniesieniu jego treści do przepisów odpowiednich już nie obowiązujących, zgodnie z założeniem ciągłości tego samego systemu prawa. Stosowanie wszystkich wskazanych reguł wykładni opiera się na zasadzie interpretatio cessat in claris (wykładnia kończy się po uzyskaniu jasnego rezultatu). Z zasady nullum crimen sine lege i gwarancyjnej funkcji prawa karnego wynika m.in. nakaz ścisłej interpretacji przepisów karnych (nullum crimen sine lege certa). Z nakazu tego należy wywieść swoistą zasadę szczególnego stosowania wszystkich rodzajów i reguł wykładni przepisu karnego, tj. nakazu wykładni zawężającej. Wynikający z niego zakaz rozszerzającej wykładni jest tutaj bezwzględny w odniesieniu do każdej wykładni przepisu karnego, a więc ściśle określa zakres ich stosowania. Żadna z metod wykładni nie może być stosowana w sposób prowadzący do rozszerzającego wyznaczenia zakresu zastosowania norm w nim zawartych (z czego wynika m.in. zakaz stosowania w wykładni przepisu karnego reguły logicznej per analogiam). 8. Zmiany Kodeksu karnego Kodeks karny z 1997 r. w okresie 13 lat obowiązywania był zmieniany już ponad 60 razy. Zmiany te obejmowały: ponad 50 bezpośrednich nowelizacji ustawowych, 3 zmiany wynikające z odpowiednich wyroków TK oraz 2 sprostowania zawarte w odpowiednich obwieszczeniach Prezesa Rady Ministrów. Częstotliwość zmian wynosi zatem mniej niż jedną zmianę na kwartał i jest ona, nawet na warunki zwykłej ustawy, bardzo wysoka. Warto przy tym zauważyć, iż w okresie ostatnich trzech lat dynamika nowelizacji wykazuje stałą tendencję wzrostową. Przy czym, obecnie złożone są w Sejmie RP kolejne projekty nowelizacji Kodeksu karnego, w tym również zawierające zmiany o charakterze kompleksowym. W tym miejscu należy wskazać, że przez cały kilkudziesięcioletni okres obowiązywania Kodeksu karnego z 1932 r. został on zmieniony tylko 9 razy (raz na kilka lat), a Kodeks karny z 1969 r. przez blisko 30 lat był nowelizowany 23 razy (raz na ponad rok obowiązywania). XIII

10 Polskie prawo karne zmienia się więc coraz częściej. Jest to w dużym stopniu wynikiem wzrastającej ilościowej i jakościowej intensywności życia społeczno-gospodarczego i związanych z nim regulacji prawnych. Można jednak jednocześnie odnotować niepokojące zjawisko swoistej legislacyjnej degradacji rangi Kodeksu karnego. Wydaje się bowiem, że obecnie parlament traktuje Kodeks karny jako zwyczajny instrument bieżącej polityki kryminalnej, która zresztą nie jest wynikiem spójnej i uzasadnionej koncepcji, lecz bezpośrednim efektem aktualnych trendów społecznych i politycznych. Zjawisko to zasługuje niewątpliwie na negatywną ocenę. Kodeks karny ma bowiem rangę ustrojową, stanowi on wyraz podstawowych zasad społecznych i powinien zawierać podstawowe zakazy karnoprawne. Obecna inflacja prawa, którą objęty jest Kodeks karny, sprawia tymczasem, że obywatel, jako adresat zawartych w nim norm postępowania, nie jest w stanie odróżnić czyny zabronione (karalne) od dozwolonych. To zaś podważa naczelną konstytucyjną zasadę Rzeczypospolitej Polskiej jako państwa prawnego. W praktyce zaś, zjawisko to, zamiast chronić stosunki społeczne, może przyczynić się do ich zakłócenia. 9. Najnowsze zmiany Kodeksu karnego Jak już wskazano powyżej, Kodeks karny zmieniany jest ciągle i intensywnie. Wszystkie dokonane wcześniej zmiany zostały opisane w kolejnych wydaniach niniejszego Wprowadzenia do KK. W ostatnim czasie obowiązujący Kodeks karny został zmieniony w oparciu o: 1) ustawę z dnia r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r. poz. 538); 2) wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia r. (sygn. akt SK 9/10; Dz.U. z 2013 r. poz. 905). Ad 1. W uzasadnieniu do projektu tej ustawy wskazano m.in.: Seksualne wykorzystywanie małoletnich, zwłaszcza pornografia i prostytucja dziecięca, nabiera cech przestępczości globalnej i zorganizowanej. Przestępczość ta wpływa w sposób głęboko destrukcyjny na zdrowie dziecka i jego rozwój psychofizyczny oraz społeczny. Zapobieganie temu zjawisku wymaga prowadzenia efektywnej polityki kryminalnej XIV

11 oraz uzgodnienia wspólnych standardów międzynarodowych. Projektowane zmiany w rozdziale XXV Kodeksu karnego mają na celu dostosowanie polskich przepisów do regulacji zawartych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/93/UE w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej, zastępującej decyzję ramową Rady 2004/68/WSiSW (Dz.Urz. UE L 335 z , str. 1 oraz L 18 z , str. 7, dalej: Dyrektywa) oraz podpisanej przez Polskę dnia r. Konwencji Rady Europy o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych (dalej: Konwencja z Lanzarote), jak również, w zakresie dotyczącym zwalczania przestępstw związanych z pornografią dziecięcą, podpisanej przez Polskę dnia r. Konwencji Rady Europy o cyberprzestępczości. Zawarte w projekcie propozycje stanowią kontynuację działań służących pełnej implementacji Dyrektywy do polskiego porządku prawnego. Proponowane rozwiązania uzupełniają między innymi regulacje zawarte w ustawie z dnia r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz ustawy Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2013 r. poz. 849), dotyczące pozycji procesowej małoletnich pokrzywdzonych przestępstwami o charakterze seksualnym.. Powyższe motywy stały u podstaw następujących zmian w Kodeksie karnym: a) nowe brzmienie otrzymał przepis art (przedawnienie ścigania, gdy pokrzywdzonym jest małoletni); b) nowe brzmienie otrzymał przepis art (przestępstwo seksualnego wykorzystania zależności); c) uchylono przepis 2 w art. 200 (przestępstwo seksualnego wykorzystania małoletniego); d) w art. 200 dodano nowe przepisy 3 5; e) nowe brzmienie otrzymał przepis art (przestępstwo publicznego prezentowania treści pornograficznych); f) uchylono przepis 2 w art. 202; g) nowe brzmienie otrzymały przepisy art a; h) dodano nowy przepis 4c do art. 204 (przestępstwo stręczycielstwa, sutenerstwa i kuplerstwa); i) nowe brzmienie otrzymał przepis art Powyższe zmiany wchodzą w życie z dniem r. XV

12 Ad 2. W przywołanym wyroku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że: a) Przepis art KK w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości odstąpienia przez sąd od zarządzenia wykonania kary w sytuacji, gdy wobec skazanego ponownie orzeczono karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, jeżeli przemawiają za tym szczególne względy, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. b) Przepis wymieniony w części I traci moc obowiązującą z upływem 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Powyższe orzeczenie wchodzi w życie dnia r. 10. Podsumowanie W podsumowaniu całokształtu dotychczasowych nowelizacji Kodeksu karnego należy wskazać, iż do tej pory liczba wszystkich zmian, od początku jego obowiązywania, wynosi już znacznie ponad pięćset, czyli przekracza liczbą wszystkich jego artykułów. Okoliczność ta, rozpatrywana sama w sobie, musi budzić głęboki niepokój. Potęguje go jeszcze wątpliwa jakość większości z przeprowadzonych poprawek. Całkowicie krytycznie należy ocenić nierzadkie niestety nowelizacje przepisów już nowelizowanych. Można nawet w związku z tym wyodrębnić swoisty nowelizacyjny specyficzny trend, sprowadzający się do zmian przepisów niedawno zmienianych, co świadczy jak najgorzej o zmianach wcześniejszych i gwarantuje ich zmiany późniejsze. Należy także odnotować pogłębiającą się tendencję lawinowych i nieskoordynowanych zmian, które nie tylko nie są poprzedzone dyskusją środowiskową, lecz stanowią wynik realizacji bieżącej polityki już nawet nie państwa, lecz poszczególnych partii i resortów rządowych. Okoliczność ta, aktualna już od kilku lat, konsekwentnie obniża rangę aktualnego Kodeksu karnego, którego pełna znajomość odnosi się do coraz bardziej wąskiego grona osób (specjalistów). XVI

13 Jednakże rozpatrywane powyżej zmiany ogólnie zasługują na pozytywną ocenę. W szczególności dotyczy to zmiany ostatniej, która powinna znacznie usprawnić stosowanie wymiaru sprawiedliwości w Polsce. Niestety, konieczne jest przy tym odnotowanie wyraźnej aksjologicznej niespójności pomiędzy tą zmianą a zmianą pierwszą, co potwierdza generalną konkluzję, że Kodeks karny jest zmieniany chaotycznie. Prof. UAM dr hab. Robert Zawłocki XVII