STUDIA PODYPLOMOWE PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM

Transkrypt

1 Rozwój podstaw traktatowych Wspólnot Europejskich (Unii Europejskiej) do Traktatu z Lizbony Stanisław Biernat Prawo Unii Europejskiej po Traktacie z Lizbony STUDIA PODYPLOMOWE 17 listopada 2017 r Traktat 1951 Paryż: Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali 1957 Rzym: Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) 1957 Rzym: Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EUROATOM) 1986: Jednolity Akt Europejski 1992 Maastricht: Traktat o Unii Europejskiej 1997 Traktat Amsterdamski 2001 Nicea (traktat wszedł w życie w 2003 r.) 2 Traktat Konstytucyjny Uwieńczenie reform konstytucyjnych działalność Konwentu Europejskiego stworzenie projektu Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy (Traktatu Konstytucyjnego) październik 2004 podpisanie w Rzymie Traktatu Konstytucyjnego i rozpoczęcie procesu jego ratyfikacji maj-czerwiec 2005 negatywne wyniki referendów we Francji i Niderlandach kryzys konstytucyjny Dalsze prace nad reformami konstytucyjnymi 13 XII 2007 r. podpisanie traktatu w Lizbonie (Traktatu Lizbońskiego) Wejście w życie Traktatu lizbońskiego: 1 grudnia 2009 r. Obowiązuje do dzisiaj 3 4 Ogólna charakterystyka Traktatu z Lizbony Kolejny etap głębszej integracji w ramach UE Przejęcie większości rozwiązań Traktatu Konstytucyjnego Formalne zniesienie podziału Unii i prawa unijnego na 3 filary Zmiany dotyczące instytucji unijnych Zmiany dotyczące procedur zmian traktatów Uporządkowanie systemu źródeł prawa unijnego i procedur prawodawczych Nadanie mocy wiążącej Karcie Praw Podstawowych Unormowanie procedury występowania państw członkowskich z UE Struktura Traktatu Lizbońskiego Dwa traktaty: 1/ Traktat o Unii Europejskiej (TUE) 2/ Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) 5 6 1

2 Moc traktatów Charakterystyka TUE Art. 1 akap. 3 TUE: Podstawę Unii stanowi niniejszy Traktat oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (zwane dalej Traktatami ). Oba te Traktaty mają taką samą moc prawną. Analogiczny przepis: art. 1 ust. 2 TFUE Traktat krótszy i zawierający normy bardziej zasadnicze Ma treść bardziej konstytucyjną niż TFUE Niektóre materie są unormowane wyłącznie w TUE Niektóre materie: są unormowane w TUE, a następnie rozwinięte w TFUE niewykluczone będą wobec tego trudności interpretacyjne 7 8 Charakterystyka TFUE Protokoły dołączone do Traktatu Lizbońskiego Znacznie dłuższy i bardziej szczegółowy W nim zasadniczo jest zawarte prawo materialne UE Stwarza w niektórych częściach wrażenie traktatu wykonawczego wobec TUE Chociaż ta sama moc prawna Nowe albo znowelizowane Mają moc prawną równą traktatom (prawo pierwotne UE) W sumie 38 protokołów o bardzo różnej treści 9 10 Deklaracje W sumie 65 deklaracji dołączonych do Traktatu Lizbońskiego Brak formalnej mocy wiążącej Różny krąg autorów deklaracji Wszystkie państwa Grupy państw Poszczególne państwa Zmiana charakteru prawnego UE Unia Europejska staje się organizacją międzynarodową wcześniej taki charakter miała Wspólnota Europejska Unia uzyskuje osobowość prawną art. 47 TUE ta cecha nie oznacza przyznania Unii nowych kompetencji Przestaje istnieć Wspólnota Europejska Poza Unią pozostaje EWEA - EUROATOM

3 Kwestia filarowej struktury Unii Od Traktatu z Maastricht do Traktatu z Lizbony: Podział UE na 3 filary: (1) Wspólnoty Europejskie i prawo wspólnotowe (2) Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (3) Współpraca polityczna i sądowa w sprawach karnych Integracja w poszczególnych filarach miała różny charakter i logikę Traktat z Lizbony znosi podział Unii na trzy filary, choć nie całkiem Traktat z Lizbony a filary Wcześniejszy trzeci filar określony jako: przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości został poddany regułom charakterystycznym dla poprzedniego prawa wspólnotowego Tytuł V TFUE Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, (obecny 2. filar) będzie nadal opierać się na zasadach współpracy międzyrządowej - Tytuł V rozdz. 2 TUE Dalsze nowości w Traktacie z Lizbony Wyraźne proklamowanie zasady przyznania (kompetencji przyznanych) UE art. 5 ust. 1 i 2 TUE Sprecyzowanie konsekwencji zasady pomocniczości (subsydiarności) i proporcjonalności - art. 5 ust. 3 i 4 TUE Wyraźne rozdzielenie kompetencji Unii i państw członkowskich art. 4 ust. 1 TUE Wyodrębnienie poszczególnych kategorii kompetencji Unii i określenie ich cech charakterystycznych art. 2 i nast. TFUE Uporządkowanie systemu źródeł prawa pochodnego (wtórnego) art. 288 i nast. TFUE bez zmiany terminologii: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie podział aktów prawnych na akty ustawodawcze i nieustawodawcze pośród aktów nieustawodawczych: akty delegowane i wykonawcze Zmiany instytucjonalne Wyraźne zaliczenie Rady Europejskiej do instytucji Unii art,. 13 i nast. TUE Utworzenie urzędu Przewodniczącego Rady Europejskiej, powoływanego na 2 ½ roku przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów art. 15 ust. 5 TUE TL tworzy urząd wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. ma on być zastępcą Przewodniczącego Komisji Europejskiej, a także przewodniczy Radzie do spraw zagranicznych aparat wykonawczy: Europejska służba działań zewnętrznych (dyplomacja Unii Europejskiej) Zmiany w sposobie funkcjonowania instytucji UE Zwiększenie roli Parlamentu Europejskiego w tworzeniu prawa. W ok. 95 % spraw akty prawodawcze mają być podejmowane w tzw. zwykłej procedurze prawodawczej wcześniejsza nazwa: procedura współdecydowania polega na podejmowaniu aktów przez Radę wspólnie z Parlamentem. Parlament Europejski wybiera Przewodniczącego Komisji Europejskiej, a następnie całą Komisję Europejską propozycje składają państwa czlonkowskie

4 Podejmowanie decyzji Rozszerzenie zakresu przedmiotowego stosowania procedury głosowania kwalifikowaną większością głosów w Radzie Pozostawiony został natomiast wymóg jednomyślności w niektórych wrażliwych dziedzinach, np. podatków, pewnych obszarów polityki socjalnej, spraw obronnych i bezpieczeństwa, własnych dochodów Unii, wieloletnich planów finansowych i przyszłych zmian w Traktatach Uelastycznienie procedur prawodawczych i decyzyjnych Wprowadzenie procedury kładki (passerelle): możliwość przejścia z procedury jednomyślności na procedurę podejmowania decyzji większością kwalifikowanej. wymaga to jednak zgody wszystkich państw członkowskich Procedury zmiany w traktatach: Rola parlamentów krajowych Zwykła procedura zmiany: sformalizowana (konwent, konferencja międzyrządowa, ratyfikacja) Uproszczone procedury zmiany Wzmocnienie roli parlamentów narodowych. M.in.: otrzymują projekty aktów prawodawczych sprawują kontrolę przestrzegania zasady pomocniczości sprawują kontrolę w obszarze wolności bezpieczeństwa i sprawiedliwości uczestniczą w procedurze zmiany traktatów uczestniczą w procedurze przyjmowania nowych państw do UE Karta Praw Podstawowych Proklamowana w 2000 r. w Nicei Początkowo: o charakterze politycznym i moralnym, ale niewiążąca prawnie od wejścia w życie Traktatu lizbońskiego: moc wiążąca na równi z traktatami nie wchodzi w skład traktatów, nie jest ich częścią zawiera katalog praw, wolności i zasad wynikają z nich obowiązki instytucji Unii i państw członkowskich w zakresie stosowania prawa UE 23 Elementy demokracji bezpośredniej w Unii Art. 11 ust. 4 TUE: Obywatele Unii w liczbie nie mniejszej niż milion, mający obywatelstwo znacznej liczby Państw Członkowskich, mogą podjąć inicjatywę zwrócenia się do Komisji Europejskiej o przedłożenie, w ramach jej uprawnień, odpowiedniego wniosku w sprawach, w odniesieniu do których, zdaniem obywateli, stosowanie Traktatów wymaga aktu prawnego Unii. W tym: w sprawach środowiskowych 24 4

5 Przepisy dotyczące wystąpienia państw członkowskich z UE Przed Traktatem z Lizbony: brak przepisów dotyczących wystąpienia z UE W Traktacie z Lizbony nowość: art. 50 TUE Procedura wystąpienia: -Decyzja państwa członkowskiego o wystąpieniu z UE -Notyfikacja decyzji Radzie Europejskiej - Negocjacje w sprawie umowy określającej warunki wystąpienia z UE i ram przyszłych stosunków -W razie braku zawarcia umowy w ciągu dwóch lat albo nieprzedłużenia czasu na negocjacje wystąpienie jednostronne, bez umowy - możliwe stosunki dawnego państwa członkowskiego z UE po wystąpieniu Cecha charakterystyczna obecnej sytuacji prawnej w Unii Coraz większe zróżnicowanie sytuacji prawnej państw członkowskich Zjawisko: Unia kilku prędkosci Największe znaczenie ma podział państw na dwie grupy Państw strefy EURO Państw członkowskich spoza strefy EURO Problemy Polski z tym związane Kryteria polityczne i konstytucyjne Polska nie należy do strefy EURO Aby przystąpić, musi spełnić warunki ekonomiczne, tzw. kryteria konwergencji dotyczące: stabilności cen fiskalne kursowe odnoszące się do stóp procentowych Korzyści i wady związane z przynależnością do strefy EURO Zasadniczo: obowiązek przystąpienia państw do strefy EURO, ale bez sprecyzowanego terminu Początek procedury: decyzja polityczna o przystąpieniu do strefy EURO, co uruchomiłoby złożoną procedurę Akceptacja narodu bezpośrednia lub wyrażona przez Parlament Konieczność zmiany Konstytucji RP, Zwłaszcza: art. 227, dotyczącego NBP i Rady Polityki Pieniężnej Sygnalizacja: wybrane przepisy traktatów europejskich odnoszące się do środowiska Ochrona srodowiska w traktatach c.d. Fragment preambuły do TUE: WYRAŻAJĄC MOCNĄ WOLĘ popierania postępu gospodarczego i społecznego swych narodów poprzez urzeczywistnienie rynku wewnętrznego oraz umacnianie spójności i ochrony środowiska, przy uwzględnieniu zasady zrównoważonego rozwoju, oraz prowadzenia polityk, które zapewnią, że integracji gospodarczej towarzyszyć będzie równoczesny postęp w innych dziedzinach, Art. 3 ust. 3 TUE: Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska. Wspiera postęp naukowotechniczny

6 c.d. Artykuł 11 TFUE: Przy ustalaniu i realizacji polityk i działań Unii, w szczególności w celu wspierania zrównoważonego rozwoju, muszą być brane pod uwagę wymogi ochrony środowiska. Tytuł XX TFUE: Środowisko (art ) - tylko sygnalizuję, bez omawiania Artykuł 37 Karty Praw Podstawowych Ochrona środowiska Wysoki poziom ochrony środowiska i poprawa jego jakości muszą być zintegrowane z politykami Unii i zapewnione zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju