Instytut Historii Historia Specjalność SYLLABUS. Treści kształcenia

Transkrypt

1 Instytut Historii Historia Specjalność SYLLABUS Przedmiot Historia starożytna Prowadzący dr hab.tomasz Polański prof.ujk Forma zajęć wykład Rok studiów I rok semestr zimowy 2011/2012 Liczba godzin 30 Punkty ECTS 5 Forma egzamin zaliczenia Wymagania wstępne Cele dydaktyczne Metody dydaktyczne Warunki zaliczenia przedmiotu Podstawowa wiedza z zakresu historii starożytnej Treści kształcenia Poznanie podstaw chronologii Wschodu starożytnego oraz świata śródziemnomorskiego epoki grecko-rzymskiej od ok r.przed Chr. do najazdu arabskiego (poł.viiw.), przyswojenie sobie podstawowej wiedzy z zakresu historii etnicznej, geografii historycznej, historii politycznej oraz historii kultury tych obszarów. Zapoznawanie się z podstawową bibliografią specjalistyczną w języku polskim oraz językach obcych oraz historią badań naukowych klasycznych i orientalnych. Nabywanie umiejętności krytycznej oceny dostępnych źródeł pisanych oraz materiałów archeologicznych Wykład, prezentacja elektroniczna map geograficznych i historycznych, tabel chronologicznych, planów architektonicznych, zdjęć stanowisk oraz materiałów archeologicznych. Zagadnienia do egzaminu z historii starożytnej 1. Ludy starożytnego Wschodu i pn.-wsch. Afryki (mapa etniczna, wielkie migracje). 2. Mezopotamia w III tys. przed Chr. 3. Wczesna historia Egiptu do schyłku III tys. 4. Świadectwa kodyfikacji prawa w Babilonii III i II tys, 5. Podstawy chronologii starożytnego Wschodu w III i II tys. przed Chr. 6. Egipt w okresie XII dynastii i najazdu Hyksosów (II okres przejściowy, Palestyna w okresie środkowego brązu, okres Patriarchów).

2 7. Anatolia w epoce inwazji i dominacji Hetytów. 8. Bliski Wschód w epoce równowagi potęg, XV-XIII w. (Hetyci, Egipt, Mitanni, Babilon). 9. Egipt w okresie ekspansji imperialnej (XVIII-XX dyn.). 10.Podstawy potęgi gospodarczej Egiptu i Babilonii w III i II tys. (gospodarka rolna, pozyskiwanie surowców, ekspansja handlowa i militarna, monarchia absolutna, rola świątyń). 11. Religie Egiptu (Teby, Memfis, Heliopolis - wielkie ośrodki i ich mitologie, kulty lokalne, reformy religijne Amenofisa IV, kult zmarłych, teokracja). 12.Wędrówka ludów ok r. przed Chr. i ukształtowanie się nowego porządku politycznego na obszarze wschodniośródziemnomorskim. 13. Świat śródziemnomorski w świetle Iliady i Odysei Homera (mapa polityczna Grecji Bałkańskiej i Egejskiej, ustrój państwowy, religia, społeczeństwo, tzw. archeologia homerycka). 14.Podstawy chronologii obszaru wschodniośródziemnomorskiego w okresie średniego i późnego brązu, II tys. (Egipt, Anatolia, Babilonia, Kreta, Palestyna, Grecja mykeńska). 15.Wczesna historia i ukształtowanie się państwowości Hebrajczyków. 16. Zarys historii Biblii (Biblia Hebraica, Septuaginta, Vulgata, Peszitta i inne tłumaczenia). 17. Mapa polityczna Azji Przedniej i pn.-wsch. Afryki od upadku monarchii Ramessydów do narodzin imperium Achemenidów. 18.Bliski Wschód w okresie ekspansji państwa nowoasyryjskiego. 19.Upadek państwa nowoasyryjskiego i ukształtowanie się nowego porządku politycznego na Wschodzie (VII-VI w.). 20. Archiwa i biblioteki starożytnego Wschodu ich związek z mapą języków. 21. Odkrywanie Wschodu starożytnego w nauce XIX i XX w. (studia biblijne, starożytne filologie orientalne, wielkie odkrycia archeologiczne). 22. Powstanie i ekspansja monarchii Achemenidów. 23. Świat grecki w okresie dominacji Koryntu, VIII-VI w. (wielka kolonizacja, podziały etniczne, problematyka ustrojowa). 24. Religie greckie epoki archaicznej i klasycznej (ośrodki kultu, święta religijne, wyrocznie, mitologie lokalne i panhelleńskie). 25. Ustrój państwa ateńskiego od reform Solona do końca IV w. przed Chr. 26. Sparta od II wojny messeńskiej (650) do bitwy pod Leuktrami (371) (zarys historii politycznej i militarnej, ustrój państwa). 27. Konflikt Greków z Persami od powstania w Milecie (498) do Pokoju Królewskiego (386). 28. Kultura grecka w V-IV w. przed Chr. (historiografia, filozofia, teatr, architektura i sztuki plastyczne). 29. Historiografia grecka epoki klasycznej.

3 30. Wizja historii w dziełach Herodota i Tukidydesa. 31. Walka o hegemonię w Grecji od wybuchu wojny peloponeskiej (431) do bitwy pod Mantineją (362). 32. Obszar bałkański w okresie dominacji Macedonii. 33. Teoria państwa w świetle Polityki Arystotelesa i Politeji Platona. 34. Wyprawa Aleksandra Wielkiego. 35. Walka o spadek po śmierci Aleksandra Wielkiego i powstanie monarchii hellenistycznych. 36. Historia Egiptu od założenia Aleksandrii do r. 30 przed Chr. 37. Historiografia grecka epoki hellenistycznej. 38. Zarys dziejów Grecji bałkańskiej od 338 do 86 r. przed Chr. 39. Pochodzenie, historia i kultura Etrusków. 40.Formowanie się potęgi Rzymu w walce z Etruskami, Galami, Kartagińczykami i Grekami w IV-III w. przed Chr. 41. Decydująca faza walki o panowanie Rzymu nad światem śródziemnomorskim: Hannibal, Filip V, Antioch III. 42. Między Iranem i Rzymem. Autonomia państw grecko-orientalnych u granic wschodnich cesarstwa i ich likwidacja przez Rzym (Kommagene, Kappadocja, królestwo Heroda, Abgarydzi, Nabatejczycy). 43.Ekspansja Rzymu w zachodniej części basenu Morza Śródziemnego w III-I w. przed Chr. 44. Kryzys republiki senatorskiej i wojny domowe w 2 połowie II i I w. przed Chr. 45. Armia rzymska (armia obywatelska/zawodowa, reformy Mariusza, dowodzenie, garnizony, uzbrojenie, obrona granic, wojna). 46. Celtowie w walce z Rzymem od Brennusa (387 przed Chr.) do powstania Bagaudów. 47. Romanizacja prowincji galijskich i afrykańskich (podbój, administracja, rola armii rzymskiej, kolonie, urbanizacja, gospodarka rolna, języki kultura łacińska). 48. Romanizacja wschodnich prowincji cesarstwa (hellenizacja i jej ograniczenia, wielkie ośrodki miejskie, centra kultu religijnego, kult panującego). 49.Narodziny i krótki zarys historii instytucji mecenatu państwowego w epoce grecko-rzymskiej (Aleksandria Ptolemeuszy, Pella Antygonidów, Pergamon Attalidów, Rzym Augusta i Hadriana). 50. Rabunek dóbr kultury przez Rzymian w okresie ekspansji terytorialnej państwa. 51. Podstawy chronologii Rzymu okresu cesarstwa. 52. Historiografia łacińska okresu późnej republiki i cesarstwa. 53. Oktawian August droga do jedynowładztwa. Podstawy prawne pryncypatu. 54. Kultura epoki julijsko-klaudyjskiej i flawijskiej (miasto Rzym nowa stolica kultury śródziemnomorskiej, literatura augustowska, mecenat Oktawiana Augusta i Domicjana). 55. Kult panującego w starożytności. 56. Narodziny chrześcijaństwa i jego konflikt z państwem rzymskim.

4 57. Religie orientalne i ich wpływ na historię polityczną i historię kultury cesarstwa rzymskiego. 58. System pryncypatu w okresie julijsko-klaudyjskim i flawijskim (polityka dynastyczna, problem następstwa, stosunki z senatem, armia, pretorianie). 59. Wojny Rzymu z Germanami. 60. Wielki kryzys państwa rzymskiego w III w. po Chr. (przyczyny, przebieg, reformy państwa i opanowanie kryzysu). 61. Opozycja antycesarska w I w. po Chr. (wojskowa, senatorska, filozoficzna) i narodziny nowej ideologii władzy w Rzymie Antoninów. 62. Greccy historycy epoki cesarstwa (Poganie, Chrześcijanie, Żydzi, Syryjczycy). 63. Walka Rzymu i Iranu o panowanie nad światem wschodniośródziemnomorskim w epoce Arsakidów i Sassanidów. 64. Opór w prowincjach wobec panowania Rzymu (Galowie, Żydzi, Egipcjanie, Syryjczycy powstania zbrojne, separatyzmy etniczne, kontestacja kulturowa). 65. Polityka zagraniczna Rzymu w okresie Antoninów i Sewerów. 66. Cesarstwo rzymskie w IV w. po Chr.(zarys historii politycznej i militarnej, Roma Christiana, renesans pogański). 67. Rzym i Konstantynopol zarys topografii i archeologii. 68. Dezintegracja cesarstwa zachodniego od bitwy pod Adrianopolem (378) do powstania państwa Ostrogotów w Italii (493). 69. Wędrówka Ludów i powstanie państw germańskich. 70. Reformy państwa oraz odbudowanie potęgi politycznej i gospodarczej cesarstwa pod panowaniem Justyniana ( ). 71. Historiografia chrześcijańska od IV-VII w. 72. Kościoły chrześcijańskie w okresie od IV-VII w. (spory doktrynalne Arianie, Monofizyci, Nestorianie; sobory powszechne, podziały etniczne i renesans kultur narodowych). 73. Kultura chrześcijańska w okresie patrystycznym (IV-VI w.). 74. Chrześcijańskie ruchy masowe IV-VII w. (kult męczenników i ascetów, monastycyzm, ruch pielgrzymkowy i jego główne ośrodki). Tematyka zajęć Wykład historii starożytnej w pierwszej części obejmuje historię Bliskiego i Środkowego Wschodu oraz pn.-wsch Afryki rozpoczynając od wprowadzenia do geografii historycznej tego obszaru. Na tym tle zarysowuje mapę języków, przede wszystkim języków semickich, afrykańskich (chamickich) oraz indoeuropejskich Anatolii i Iranu. W zakres wprowadzenia wchodzą również podstawy chronologii starożytnego Wschodu w ich ujęciu synchronicznym (Mezopotamia, Palestyna, Egipt, Anatolia i in.) oraz diachronicznym (III-I tys. przed Chr.). Kolejno wykład dotyczy dziejów epoki wczesnego brązu (III tys.), głównie na terenach Mezopotamii i Egiptu oraz okresów środkowego i późnego brązu (II tys.) (Egipt Średniego i Nowego Państwa, Anatolia Hetytów, Huryci, Palestyna i Syria, Babilonia

5 Amorytów i Kasytów, Kreta minojska i Płw. Bałkański epoki mykeńskiej). W trzecim segmencie swojej pierwszej części wykład dotyczy epoki po r.1200 obejmując historię państwowości Hebrajczyków, Egiptu epoki późnej (XX-XXVI dyn.), okresu dominacji asyryjskiej (IX-VII w.), nowego porządku politycznego w Anatolii (Frygia, Lydia) oraz powstania imperium Achemenidów. W drugiej części wykładu przedstawione zostaną głównie dzieje Greków epoki archaicznej i klasycznej, przede wszystkim Koryntu, Aten, Sparty i Teb, z właściwą im problematyką etniczną, religijną, polityczną i kulturową (wielka kolonizacja, ośrodki kultu religijnego i związane z nimi święta, dominacja gospodarcza Koryntu, ateńska thalassokracja, problematyka ustrojowa i podziały etniczne oraz związane z nimi konflikty epoki, narodziny historiografii i in.). W swoim kolejnym segmencie wykład skoncentruje się na zagadnieniu wzrostu potęgi Macedonii na Bałkanach oraz dalekosiężnych skutków tego procesu w postaci wyprawy Aleksandra Wielkiego oraz powstania wielkich, scentralizowanych organizmów państwowych, monarchii hellenistycznych Seleukidów, Lagidów, Antygonidów i in. Trzecia część wykładu dotyczy dziejów Rzymu poczynając od okresu królewskiego w połączeniu z problematyką etruską i celtycką, a następnie wczesnej republiki do wojen punickich oraz okresu wielkich podbojów wraz z problematyką walki politycznej o władzę w Rzymie z jej tłem prawno-ustrojowym, gospodarczym i społecznym (III-I w. przed Chr.). Ostatnia część wykładu skoncentruje się na historii cesarstwa okresu pryncypatu i dominatu oraz poźnego antyku aż po czasy Justyniana Wielkiego obejmując zagadnienia etniczne (wędrówki ludów, separatyzmy etniczne w granicach imperium), religijne (chrześcijaństwo konflikt z państwem, spory doktrynalne, religie orientalne), kulturowe (romanizacja, hellenizacja, odrodzenie kultur narodowych) i gospodarcze (urbanizacja oraz gospodarka rolna, stosunki własności). Literatura Literatura uzupełniająca M.Jaczynowska, D.Musiał, M.Stępień, Historia starożytna. M.Jaczynowska, Historia starożytnego Rzymu. J.Wolski, Historia powszechna. Starożytność. J.Zabłocka, Historia Bliskiego Wschodu w starożytności. Literatura uzupełniająca: A.Atiya, Historia kościołów wschodnich, Warszawa M.Cary, H.H.Scullard, Dzieje Rzymu. N.Grimal, Dzieje starożytnego Egiptu. N.Hammond, Dzieje Grecji, Warszawa A.Olmstead, Dzieje imperium perskiego, Warszawa G.Ostrogorsky, Historia Bizancjum, L.Owczarek, Rzym od czasów najdawniejszych do upadku republiki, Kielce 1987 (antologia tekstów). L.Owczarek, Cesarstwo rzymskie (antologioa tekstów), Kielce 1986.

6 L.Piotrowicz, Dzieje rzymskie, Warszawa A.Sadurska, Archeologia starożytnego Rzymu, t.1-2. H.Saggs, Wielkość i upadek Babilonii. J.Śliwa, Sztuka i archeologia starożytnego Wschodu. J.Vogt, Upadek Rzymu. Do dalszej lektury: F.Cumont, Les religions orientales dans le paganisme romain (tł.ang.niem.). S.Eddy, The King is Dead. Studies in the Near Eastern Resistance to Hellenism, BC. C.Habicht, Pausanias Guide to Ancient Greece (tł.z niem.). E.Hornung, Grundzüge der ägyptischen Geschichte. E.Hunt, Holy Land Pilgrimage in the Late Roman Empire AD E.Kästner, Ölberge, Weinberge. Ein Griechenlandbuch. K.Kitchen, The Third Intermediate Period in Egypt ( BC). A.Kuhrt, The Ancient Near East c BC. R.MacMullen, Enemies of the Roman Order. Treason, Unrest and Alienation in the Empire. M.Pape, Griechische Kunstwerke aus Kriegsbeute und ihre öffentliche Aufstellung in Rom. C.Préaux, Le monde hellénistique. La Grèce et l Orient ( av.j.-c.). D.Schlumberger, L Orient hellénisé. C.Seltman, Greek Coins. S.Sherwin-White, A.Kuhrt, From Samarkhand to Sardis. A New Approach to the Seleucid Empire. W.Speyer, Büchervernichtung und Zensur des Geistes bei Heiden, Juden und Christen. E.Will, Histoire politique du monde hellénistique ( av.j.-c.), t.1-2. Adresy stron internetowych I. PRAKTYCZNE ASPEKTY PROJEKTOWANIA SYLABUSA 1. Przedmiot

7 Wpisujemy nazwę przedmiotu, która powinna być zgodna z obowiązującym programem studiów. 2. Prowadzący Wpisujemy osobę prowadzącą przedmiot oraz podajemy stopień/ tytuł naukowy prowadzącego zajęcia. 3. Forma zajęć Wpisujemy formę dydaktyczną, w jakiej przedmiot jest realizowany: wykład, wykład specjalizacyjny, konwersatorium, ćwiczenia, warsztaty, seminarium itp. 4. Rok studiów Podajemy informację, w jakim cyklu dydaktycznym jest przedmiot realizowany i na którym roku studiów. a) II rok semestr zimowy 2010/2011 b) II rok semestr letni 2010/2011 c) II rok semestr zimowy i letni 2010/ Liczba godzin 6. Punkty ECTS/ pole dla koordynatora ECTS Wpisujemy liczbę punktów przyporządkowaną przedmiotowi w programie studiów. 7. Forma zaliczenia Podajemy informację, czy przedmiot kończy się zaliczeniem, zaliczeniem z oceną czy egzaminem. 8. Wymagania wstępne Podajemy, jaką wiedzą lub umiejętnościami powinni wykazać się studenci rozpoczynający studiowanie określonego w sylabusie przedmiotu. 9. Cele przedmiotu/ bliżej efektów uczenia się Cele określamy nie w kategoriach zadań dla nauczyciela (zapoznanie, przekazanie itp.), lecz jako opis stanu studenta (poznanie, analizowanie, porządkowanie, ocenianie, wyrażanie opinii, dyskutowanie, docenianie itd.). Zwracamy uwagę, by cele odnosiły się nie tylko do kategorii wiedzy, ale również umiejętności i postaw. Przykład: zdobywanie usystematyzowanej wiedzy o dziejach Polski w XX wieku; analizowanie i interpretacja źródeł historycznych z uwzględnieniem kontekstu historycznego i kulturowego; rozpoznawanie głównych postaci życia politycznego, gospodarczego i kultury XX wieku; dyskutowanie i wyrażanie opinii na temat różnorodnych ocen PRL-u itp. 10.Metody dydaktyczne Podajemy stosowane przez prowadzącego zajęcia metody dydaktyczne, np. wykład, dyskusja, praca za źródłami, praca z mapą, projekt (np. badawczy praca semestralna), prezentacja itp.

8 11.Warunki zaliczenia przedmiotu Podajemy, w jaki sposób i w oparciu o jakie kryteria sprawdzimy osiągnięte cele/ efekty uczenia się przez studentów. Możemy zamieścić informacje związane z wymaganiami dotyczącymi uczestnictwa studentów w zajęciach (np. kontrola obecności, przygotowanie merytoryczne i aktywność na zajęciach). Możemy wskazać metody sprawdzania osiągnięć, np. bieżące ocenianie na zajęciach, test semestralny, praca semestralna, zaliczenie lektury, artykułu itp. Możemy podać studentom wykaz zagadnień dla wykładu kończącego się egzaminem (wymagań egzaminacyjnych nie zamieszczamy w sylabusie). 12. Tematyka zajęć Podajemy wykaz tematów (zagadnień) odpowiadających liczbie zajęć. Możemy zaznaczyć, że dany temat będzie realizowany na więcej niż jednych zajęciach. 13.Literatura Podajemy literaturę wymaganą do zaliczenia przedmiotu (podstawową). Wykaz możemy uzupełnić literaturą uzupełniającą.