I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE IM. MIKOŁAJA KOPERNIKA W RADOMIU KRYTERIA OCENIANIA I WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY ŚRÓDROCZNE I ROCZNE

Transkrypt

1 I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE IM. MIKOŁAJA KOPERNIKA W RADOMIU KRYTERIA OCENIANIA I WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY ŚRÓDROCZNE I ROCZNE Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE ZAKRES ROZSZERZONY,

2 Spis treści I.Podstawa prawna... 3 II.Cele... 4 III.Prawa i obowiązki Ucznia... 4 A.Prawa Ucznia... 4 B.Obowiązki Ucznia... 4 IV.Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych... 5 A.Zasady sprawdzania i oceniania prac pisemnych Pisemne prace klasowe Kartkówki Pisemne prace domowe: Wypracowania domowe... 7 B.Zasady oceniania wypowiedzi ustnych... 6 C.Ocenianie innych form jakości i efektów pracy ucznia... 8 D.Wagi przypisywane poszczególnym formom aktywności... 8 V.Kryteria oceniania i wymagania edukacyjne na poszczególne oceny Klasa II...11 str. 2

3 Klasa III 33 VII.Uwagi końcowe I. Podstawa prawna 1. Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (t.j. Dz.U ze zm.). 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U ze zmianami). 3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. poz. 977 oraz z 2014 r. poz. 803). 4. Statut I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Radomiu Rozdział 9 Ocenianie Wewnątrzszkolne. 5. Programy nauczania: Mariusz Menz, 2012, Program nauczania przedmiotu Wiedza o społeczeństwie w szkole ponadgimnazjalnej. Zakres podstawowy, W centrum uwagi, Nowa Era, Warszawa. str. 3

4 II. Cele Wymagania edukacyjne i kryteria oceniania stanowią podstawę do mierzenia efektów jakości pracy Ucznia, oceniania jego postępów w nauce (przyrost wiedzy i umiejętności) oraz klasyfikowania i promowania Uczniów. Wymagania edukacyjne i kryteria oceniania mają na celu: 1. systematyczne wspieranie rozwoju Ucznia poprzez diagnozowanie jego osiągnięć w odniesieniu do wymagań edukacyjnych; 2. wypracowanie i przestrzeganie czytelnych reguł oraz skutecznego systemu współpracy pomiędzy Nauczycielem, Uczniem i Rodzicami; 3. motywowanie Ucznia do dalszej pracy, pomoc w samodzielnym planowaniu własnego rozwoju; 4. kształtowanie świadomości Ucznia w zakresie umiejętności dokonywania refleksji i samooceny własnej pracy; 5. dokonywanie ciągłej ewaluacji działań edukacyjnych i bieżące podawanie Uczniom i Rodzicom informacji zwrotnej na temat efektów pracy ucznia; 6. wykorzystanie wyników osiągnięć pracy Nauczyciela i Uczniów do planowania i modyfikowania działań edukacyjnych Nauczyciela. III. Prawa i obowiązki Ucznia A. Prawa Ucznia 1. Uczniowie znają zasady oceniania z przedmiotu wiedza o społeczeństwie rozszerzony oraz zostają zapoznani z wymaganiami edukacyjnymi i kryteriami oceniania na początku roku szkolnego a o ewentualnych zmianach są poinformowani natychmiast po ich wprowadzeniu. str. 4

5 2. Uczeń ma prawo zgłosić nieprzygotowanie do zajęć lekcyjnych dwa razy w semestrze. Nieprzygotowanie zwalnia z odpowiedzi ustnej, obowiązku przedłożenia zeszytu lub pracy domowej oraz z pisania kartkówki. Zgłoszenie nieprzygotowania nie zwalnia z zapowiedzianych prac kontrolnych i sprawdzianów. W wyjątkowych sytuacjach (np. długa choroba, zdarzenie losowe, itp.) Nauczyciel może, (ale nie musi) uwzględnić dodatkowe nieprzygotowanie. 3. Nauczyciel respektuje tak zwany szczęśliwy numerek, który nie zwalnia z zapowiedzianych wcześniej sprawdzianów. 4. Oceny efektów pracy są jawne dla Ucznia. 5. Uczniowie mają prawo do zgłaszania Nauczycielowi własnych uwag i zastrzeżeń dotyczących sposobu oceniania efektów ich pracy. B. Obowiązki Ucznia 1. Posiadanie zeszytu przedmiotowego i systematyczne prowadzenie notatek. Za nie prowadzenie notatek Uczeń może otrzymać ocenę niedostateczną. 2. Posiadanie jednego podręcznika na ławce. 3. Pisanie pracy klasowej w terminie wyznaczonym przez Nauczyciela. 4. Uczeń, który nie zgłosił nieprzygotowania i nie ma pracy domowej lub nie ma zeszytu, może otrzymać ocenę niedostateczną. IV. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych A. Zasady sprawdzania i oceniania prac pisemnych str. 5

6 1. Pisemne prace klasowe Zasady planowania, sprawdzania i oceniania zgodnie są z 44 ust. 1 Statutu I LO. Uczeń, który nie przystąpił do pisania pracy w terminie poprawkowym nie otrzymuje oceny niedostatecznej bez uprzedniego sprawdzenia jego wiedzy w formie odpowiedzi ustanej lub pisania sprawdzianu. W przypadku dłuższej usprawiedliwionej nieobecności Ucznia przysługuje mu dodatkowy czas na nadrobienie zaległości i przystąpienie do pisemnej pracy klasowej w terminie uzgodnionym z Nauczycielem. Dla prac pisemnych z punktowanymi odpowiedziami obowiązują następujące kryteria procentowe: Procenty Ocena 0 % 39 % niedostateczny 40 % - 55 % dopuszczający 56 % - 70 % dostateczny 71 % - 90 % dobry 91 % - 96 % bardzo dobry 97 % % celujący 2. Kartkówki Zasady planowania, sprawdzania i oceniania zgodnie są z 44 ust. 1 Statutu I LO. str. 6

7 3. Pisemne prace domowe: Formy: a) Wykonywanie ćwiczeń; b) Analiza materiałów źródłowych, statystycznych, publicystycznych, ikonograficznych. Nauczyciel sprawdza merytoryczność pracy, poprawność językową i estetykę pracy oraz systematyczność odrabiana zalecanych prac. 4. Wypracowania domowe Nauczyciel ocenia zgodność pracy z tematem, trójdzielność pracy, związki przyczynowo skutkowe, analizę i ocenę przedstawionych wydarzeń, zjawisk, procesów oraz dobór materiału źródłowego. B. Zasady oceniania wypowiedzi ustnych 1. Odpowiedź z materiału obejmującego ostatnio realizowane tematy Nauczyciel ocenia merytoryczną stronę wypowiedzi, płynność wypowiedzi, zasób słownictwa i terminologii. 2. Interpretacja tekstu źródłowego, statystycznego, publicystycznego, ikonograficznego str. 7

8 Nauczyciel ocenia umiejętności interpretacji tekstu, oceny postaci, wydarzeń, zjawisk, procesów. 3. Referat, prezentacja multimedialna, praca metodą projektu Nauczyciel ocenia merytoryczną i graficzną formę pracy, umiejętność doboru, selekcji i analizy materiału źródłowego, umiejętności korzystania z różnorodnych źródeł informacji i posługiwania się technologią informacyjną. Nauczyciel zwraca uwagę na sposób przekazania wiedzy. 4. Debata Nauczyciel ocenia sposób doboru argumentów i ich uzasadnienie, kulturę wypowiedzi, poprawność językową, umiejętność pracy w grupie. 5. Odpowiedź ustna z bieżących informacji medialnych prasówka Nauczyciel ocenia dobór i selekcję informacji, analizę prezentowanych wydarzeń, sposób prezentacji, zasób słownictwa, kulturę wypowiedzi. C. Ocenianie innych form jakości i efektów pracy ucznia Nauczyciel we wszystkich formach ocieniania bierze pod uwagę możliwości edukacyjne Ucznia, jego zaangażowanie, wytrwałość, systematyczność, pracowitość i aktywność na zajęciach. Na ocenę Ucznia ma wpływ udział w konkursach, olimpiadach przedmiotowych, uczestnictwo w uroczystościach, wydarzeniach, spotkaniach o charakterze patriotyczno historycznym, społecznym, kulturalno edukacyjnym. D. Wagi przypisywane poszczególnym formom aktywności Poszczególnym formom aktywności przypisywane są następujące wagi: str. 8

9 Forma aktywności Waga Praca klasowa 3 Wypracowanie 3 Kartkówka 2 Odpowiedź ustna 2 Debata 2 Zadania praktyczne 2 Udział w życiu obywatelskim 2 Praca projektowa 2 Pisemne prace domowe 1 Aktywność na zajęciach 1 Referat 1 Prezentacja 1 Praca w grupach 1 Średnia ważona: Podstawą do wystawiania oceny na koniec semestralnej i rocznej będzie średnia ważona (SW) otrzymanych w ciągu semestru ocen (o), którym przyporządkowano wagi(w), obliczona według wzoru: Oi Wi SW= Wi str. 9

10 Przykład liczenia średniej ważonej: Uczeń otrzymał następujące oceny 5 (praca domowa), 4 (praca domowa), 4 (aktywność), 2 (kartkówka). Oceny: 5,4,4 mają wagę 1 zaś ocena 2 wagę 2. Liczenie średniej ważonej: sumę iloczynów ocen i ich wag 5x1+4x1+4x1+2x2 dzielimy przez sumę wag = 17 : 5 = 3,40 Uczeń otrzyma ocenę: dostateczny Zależność oceny semestralnej i rocznej od średniej ważonej pokazuje tabela Średnia ważona Ocena semestralna/roczna sw < 1,75 1 1,75 sw < 2,75 2 2,75 sw < 3,75 3 3,75 sw < 4,75 4 4,75 sw < 5,50 5 5,51 sw 6 Uwaga: Do oceny + dodaje się 0,5, a od oceny z odejmuje się 0,25. Przy ustaleniu oceny rocznej brana jest pod uwagę średnia ważona ze wszystkich ocen cząstkowych z pierwszego i drugiego semestru. str. 10

11 Uczeń może otrzymać ocenę pozytywną na koniec roku, jeśli z drugiego semestru uzyskał średnią ważoną, co najmniej 1,75. Uczniowi, który na pierwszy semestr otrzymał ocenę niedostateczną i go zaliczył, przyjmuje się średnią ważoną 1,75 za ten semestr. Nauczyciel w przypadkach problemowych może wziąć pod uwagę zaistniałe szczególne okoliczności, które mogą mieć wpływ na rodzaj wystawionej oceny. V. Kryteria oceniania i wymagania edukacyjne na poszczególne oceny Klasa II Plan wynikowy z wymaganiami na poszczególne oceny W centrum uwagi część 1 Wymagania podstawowe: oceny dopuszczająca i dostateczna Wymagania ponadpodstawowe: oceny dobra, bardzo dobra, celująca Temat lekcji Zagadnienia Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) Uczeń: Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) Uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą, oraz: Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną, oraz: Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) Uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą, oraz: Wymagania wykraczające (ocena celująca) Uczeń potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą, oraz: Życie zbiorowe i jego reguły socjologia formy życia społecznego normy zbiorowość, stosunki społeczne, Społeczeństwo socjologia, więź społeczna, zależność zbiór społeczny, styczność przestrzenna, socjologia ogólna, socjologia szczegółowa, ocenia sposoby rozwiązywania konfliktów str. 11

12 Socjalizacj a i kontrola społeczna społeczne instytucje społeczne anomia konflikty społeczne rozwiązywanie konfliktów społecznych socjalizacja pierwotna i wtórna modele socjalizacji czynniki socjalizacji kontrola społeczna stygmatyzacja społeczność, społeczeństwo, norma społeczna, instytucja społeczna, konflikt społeczny rodzaje norm społecznych wymienia przykłady instytucji społecznych podaje źródła konfliktów społecznych wychowanie, socjalizacja, uspołecznienie uzasadnia, dlaczego człowiek jest istotą społeczną tłumaczy, jaki wpływ na człowieka społeczna, działanie społeczne, para, krąg społeczny, publiczność, wspólnota, wartości, konformizm formy życia społecznego wymienia i opisuje formy zbiorowości omawia rodzaje norm społecznych opisuje funkcje norm społecznych przykłady instytucji społecznych podaje elementy konfliktów społecznych natura ludzka, socjalizacja pierwotna, socjalizacja wtórna, porządek społeczny, kontrola społeczna, resocjalizacja etapy socjalizacji styczność społeczna, sankcje, anomia wymienia i opisuje rodzaje więzi społecznych zadania instytucji społecznych opisuje przyczyny, przejawy i skutki anomii omawia sposoby rozwiązywania konfliktów dewiacja, stygmatyzacja różne modele socjalizacji opisuje czynniki socjalizacji omawia teorię stygmatyzacji łączność psychiczna, innowacja, rytualizm, wycofanie, bunt, alienacja wpływ poglądów Augusta Comte a, Herberta Spencera, Emila Durkheima, Maxa Webera na badania socjologiczne fazy konfliktu społecznego. porównuje różne modele socjalizacji opisuje typy socjalizacji omawia mechanizmy procesów socjalizacyjnych ocenia wpływ czynników socjalizacji na przystosowanie młodych ludzi do funkcjonowania w zbiorowości ocenia skutki stygmatyzacji społecznej str. 12

13 Grupy społeczne Rodzina społeczna resocjalizacja podział grup społecznych, czynniki grupotwórcze cechy grupy społecznej pozycja i rola społeczna status społeczny grupy odniesienia rodzina w ujęciu historycznym i współczesnym cechy współczesnej rodziny modele rodziny nowe formy ma kontrola społeczna grupa społeczna, interakcja społeczna wymienia cechy grupy społecznej omawia funkcjonowanie małej grupy społecznej terminu: rodzina wymienia cechy współczesnej rodziny wymienia czynniki socjalizacji opisuje formy i środki kontroli społecznej piramida Maslowa, pozycja społeczna, rola społeczna, status społeczny rodzaje grup społecznych opisuje klasyfikację potrzeb według Abrahama Maslowa konkubinat, związek partnerski omawia cechy współczesnej rodziny nowe formy rodziny opisuje sytuację społecznej tłumaczy, na czym polega proces resocjalizacji kategoria statystyczna, kategoria socjologiczna, kategoria społeczna, grupy odniesienia wymienia czynniki grupotwórcze omawia rodzaje ról społecznych i ich wpływ na funkcjonowanie grupy społecznej opisuje różne style kierowania grupą i opisuje charakter i formy rodziny na przestrzeni wieków funkcje rodziny i sposoby ich realizacji przez rodziny współczesne omawia postawy wyjaśnia wpływ liczebności, interakcji i więzi społecznych, celów, wartości i norm oraz poczucia odrębności i wspólnoty na sposób funkcjonowania grupy społecznej grupy odniesienia i omawia ich wpływ na społeczne funkcjonowanie jednostki modele rodziny ze względu na typ małżeństwa, wielkość, podział władzy i miejsce zamieszkania ocenia skutki resocjalizacji ocenia różne style kierowania grupą porównuje tradycyjny model rodziny ze współczesnym ocenia różne postawy rodzicielskie ocenia sytuację współczesnej rodziny w str. 13

14 Podziały społeczne Problemy życia społeczne go w rodziny funkcje rodziny zróżnicowanie społeczne struktura i warstwa społeczna ruchliwość społeczna nierówności społeczne wykluczenie społeczne problem bezrobocia sytuacja niepełnosprawn struktura społeczna, klasa, warstwa przyczyny zróżnicowania społecznego terminu: bezrobocie przyczyny i skutki bezrobocia współczesnej rodziny w stratyfikacja społeczna, system klasowy, system warstwowy, struktura klasowo warstwowa, struktura społecznozawodowa, ruchliwość społeczna opisuje różne rodzaje stratyfikacji społecznej omawia przyczyny, przejawy i skutki nierówności społecznych wykluczenie społeczne, polityka społeczna omawia sposoby rodzicielskie system kastowy, ruchliwość pozioma, ruchliwość pionowa, awans, degradacja porównuje różne rodzaje stratyfikacji społecznej omawia procesy społeczne, które mają wpływ na trwałość i stabilność stratyfikacji społecznej różne rodzaje struktury społecznej wymienia przyczyny i rodzaje ruchliwości społecznej rodzaje bezrobocia omawia przyczyny i przejawy wykluczenia społecznego kooptacja, zasada kumulatywnych korzyści opisuje i porównuje strukturę społeczeństwa polskiego czasów PRL i współcześnie opisuje następstwa wykluczenia społecznego omawia instrumenty aktywnej polityki ocenia społeczne skutki nierówności społecznych ocenia perspektywy ludzi młodych w str. 14

15 Zmiana społeczna ych perspektywy ludzi młodych przyczyny zmian społecznych reakcje na zmiany społeczne typy społeczeństw społeczeństwo współczesne formy zmian społecznych: rewolucja i reformy ruchy społeczne ruch kobiet ruch niepodległościo wy ruch praw obywatelskich zmiana społeczna, rewolucja, reformy omawia przyczyny i skutki zmian społecznych zwalczania bezrobocia główne problemy społeczne w i omawia możliwości ich rozwiązania proces społeczny, rozwój społeczny, regres społeczny, postęp społeczny, ruch społeczny społeczeństwo współczesne omawia istotę i złożoność ruchów społecznych i ocenia sytuację niepełnosprawnych w omawia problemy i ocenia perspektywy ludzi młodych w transformacja ustrojowa, ruch radykalny, ruch reformatorski, ruch emancypacyjny omawia sposoby i formy zmian społecznych oraz ocenia ich wpływ na jednostkę i społeczeństwo opisuje reakcje na zmiany społeczne wymienia i charakteryzuje typy społeczeństw społecznej dyfuzja, feminizm, ruch niepodległościowy non-violence, ruch praw obywatelskich ruchy społeczne na przykładzie ruchu kobiet, ruchu niepodległościowego i ruchu praw obywatelskich ocenia ruchy społeczne na przykładzie ruchu kobiet, ruchu niepodległościowego i ruchu praw obywatelskich Naród i czynniki ocenia postawy str. 15

16 mniejszoś ci narodowe narodotwórcze koncepcje narodu tożsamość narodowa postawy wobec ojczyzny i narodu szowinizm rasizm antysemityzm mniejszości narodowe i etniczne w sytuacja prawna mniejszości etnicznych i narodowych naród, symbole narodowe, patriotyzm wymienia czynniki narodotwórcze świadomość narodowa, kosmopolityzm, rasizm, antysemityzm, nacjonalizm, mniejszość narodowa, mniejszość etniczna czynniki narodotwórcze opisuje postawy wobec ojczyzny i narodu mniejszości narodowe i etniczne w tożsamość narodowa, asymilacja, ksenofobia, szowinizm, wielokulturowość opisuje koncepcję etniczno-kulturową i polityczną tworzenia się narodu negatywne postawy związane z postrzeganiem narodu sytuację prawną mniejszości narodowych i etnicznych w terminu: rekulturacja poglądy Johanna G. Herdera i Romana Dmowskiego na genezę państwa wyjaśnia przyczyny, przejawy i skutki zanikania tożsamości narodowej wobec ojczyzny i narodu ocenia negatywne postawy związane z postrzeganiem narodu Procesy narodowoś ciowe i społeczne integracja narodów w świecie zachodnim charakterystyka konfliktów między narodami konflikty na terminu: integracja omawia przyczyny i przejawy konfliktów między narodami migracja, imigrant omawia przyczyny i przejawy integracji w świecie zachodnim politykę państw wobec imigrantów integracja kulturowa, repatriant, uchodźca omawia konflikty etniczne na przykładzie Hiszpanii i byłej Jugosławii omawia wybrane unie regionalne świata wymienia przykłady ważniejszych konfliktów, wojen i aktów terrorystycznych na świecie ocenia politykę państw wobec imigrantów ocenia problem imigrantów w str. 16

17 Instytucja państwa Obywatel i obywatelst świecie polityka państw wobec imigrantów integracja kulturowa i polityka integracji imigranci w definicja państwa procesy państwowotwór cze geneza państwa współczesne państwa funkcje państwa cechy państwa prawomocność władzy państwo a naród wzorce obywatelstwa nabywanie i państwo, władza wymienia cechy państwa obywatelstwo, przeszkody w procesie integracji imigrantów w Europie Państwo i polityka wyjaśnia, na czym polega proces państwowotwórczy cechy państwa opisuje funkcje państwa tłumaczy, na czym polega prawomocność władzy prawo krwi, prawo ziemi problem imigrantów w terminu: legitymizacja różne koncepcje definicji państwa tłumaczy, na czym polega zasada samostanowienia narodów opisuje firmy legitymizacji władzy obywatelskość, i porównuje teorie dotyczące genezy państwa historyczne i współczesne ocenia wpływ zasady samostanowienia narodów na kształtowanie się współczesnej Europy ocenia postawę obywatelskiego nieposłuszeństwa str. 17

18 wo Polityka i kultura polityczna zrzekanie się obywatelstwa obywatelstwo a narodowość prawa i obowiązki obywatela polskiego obywatelstwo unijne obywatelskie nieposłuszeństw o obywatelskość polityka interpretacja pojęcia politycy przywódcy polityczni mężowie stanu polityka a moralność kultura polityczna typy kultury politycznej narodowość prawa i obowiązki obywatela w świetle Konstytucji RP terminu: polityka różne interpretacje pojęcia polityki omawia zasady nabywania i zrzekania się obywatelstwa polskiego porównuje cechy charakterystyczne obywatelstwa z wyznacznikami narodowości wymienia uprawnienia wynikające z posiadania obywatelstwa unijnego terminu: przywódca polityczny opisuje cechy charakterystyczne przywódców politycznych wyjaśnia zależności między polityką a moralnością cnota obywatelska określa dokonania postaci: Henry ego Davida Thoreau, Martina Lutera Kinga, Mahatmy Gandhiego opisuje i porównuje wzorce obywatelstwa na przestrzeni dziejów postawę obywatelskiego nieposłuszeństwa omawia uznany kanon cnot obywatelskich mąż stanu, kultura polityczna opisuje proces kreowania przywódców politycznych i sposoby sprawowania przez nich władzy omawia elementy kultury politycznej przykłady obywatelskiego nieposłuszeństwa omawia poglądy Arystotelesa, Niccola Machiavellego, Carla Schmitta i Michela Foucaulta na istotę polityki klasyfikację polityków według teorii Maxa Webera wyjaśnia związki między zjawiskami opisuje i ocenia kulturę polityczną w str. 18

19 Ideologie, doktryny i programy polityczne Systemy partyjne światopogląd i ideologia ideologia doktryna program prawica i lewica ideologie totalitarne faszyzm nazizm komunizm doktryna konserwatywna doktryna liberalna doktryna socjalistyczna socjaldemokracj a chrześcijańska demokracja partia polityczna funkcje partii politycznych ideologia, doktryna polityczna, program polityczny zależności między światopoglądem, ideologią, doktryną i programem politycznym partia polityczna, ordynacja wyborcza światopogląd, konserwatyzm, liberalizm, socjaldemokracja, chrześcijańska demokracja tłumaczy źródła współczesnych doktryn politycznych doktrynę konserwatyzmu, liberalizmu, socjaldemokracji i chrześcijańskiej demokracji partia masowa, system jednopartyjny, wymienia i charakteryzuje rodzaje kultury politycznej faszyzm, nazizm, komunizm, socjalizm, idea wodzostwa, korporacje, marksizm, rewolucja proletariacka, dyktatura proletariatu, stalinizm historyczne i współczesne sposoby klasyfikacji nurtów myśli politycznej omawia cechy charakterystyczne ideologii totalitarnych koteria arystokratyczna, klub polityczny, politycznymi a czynnikami kulturowymi korporacje, socjalizm utopijny, socjalizm naukowy, zasada subsydiarności, solidaryzm społeczny porównuje doktrynę konserwatyzmu, liberalizmu, socjaldemokracji i chrześcijańskiej demokracji zestawia cechy charakterystyczne ideologii totalitarnych zależności między systemem partyjnym a systemem ocenia ideologie totalitarne ocenia doktrynę konserwatyzmu, liberalizmu, socjaldemokracji i chrześcijańskiej demokracji ocenia ordynację większościową i proporcjonalną str. 19

20 Społeczeń stwo obywatels kie rodzaje partii politycznych systemy partyjne system partyjny a system wyborczy podmioty społeczeństwa obywatelskiego kapitał społeczny organizacje pozarządowe w organizacje pożytku publicznego omawia cechy charakterystyczne partii politycznej terminu: społeczeństwo obywatelskie wymienia podmioty społeczeństwa obywatelskiego system dwupartyjny, system wielopartyjny bez partii dominującej, system wyborczy opisuje funkcje partii politycznych wybrane systemy partyjne i podaje ich przykłady stowarzyszenie, fundacja opisuje podmioty społeczeństwa obywatelskiego omawia czynniki wpływające na funkcjonowanie społeczeństwa obywatelskiego system dwuipółpartyjny, system wielopartyjny z partią dominującą, ordynacja większościowa, ordynacja proporcjonalna, próg wyborczy proces powstawania partii politycznych różne rodzaje partii politycznych opisuje wybrane systemy partyjne i podaje ich przykłady kapitał społeczny, organizacja pożytku publicznego rozumienie społeczeństwa obywatelskiego na przestrzeni dziejów określa, jaki wpływ na rozwój wyborczym porównuje ordynację większościową z proporcjonalną polską i europejską scenę polityczną, porównuje i ocenia poglądy Johna Locke a, Georga Wilhelma Hegla i Alexisa de Tocqueville a dotyczące społeczeństwa obywatelskiego ocenia wpływ kapitału społecznego na rozwój społeczeństwa obywatelskiego str. 20

21 Demokrac ja zasady i procedury Modele ustrojowe państw wartości będące fundamentem współczesnej demokracji zasady demokracji fale demokratyzacji demokratyczne wybory formy demokracji bezpośredniej polskie tradycje demokratyczne formy współczesnych państw demokracja, wolność, równość, sprawiedliwość, wybory omawia wartości będące fundamentem współczesnej demokracji monarchia, rodzaje organizacji pozarządowych w Modele demokracji cenzus, demokracja bezpośrednia, demokracja przedstawicielska (pośrednia), demokratyzacja, referendum zasady współczesnej demokracji omawia zasady prawa wyborczego system polityczny, wotum społeczeństwa obywatelskiego ma kapitał społeczny zasady i cele funkcjonowania organizacji pozarządowych w plebiscyt, inicjatywa ludowa, recall rodzaje równości i sprawiedliwości wybory w omawia formy demokracji bezpośredniej i podaje ich przykłady wymienia i opisuje rodzaje referendów reżim polityczny, wyjaśnia, na czym polega zjawisko fal demokratyzacji oraz jakie są jego uwarunkowania i skutki omawia polskie tradycje demokratyczne kontrasygnata, ocenia znaczenie i przestrzeganie zasad i wartości demokratycznych we współczesnej demokracji i ocenia relacje między państwem a str. 21

22 demokraty cznych formy państw złożonych modele ustrojowe państw demokratycznyc h system parlamentarnogabinetowy system kanclerski system prezydencki system półprezydencki system parlamentarnokomitetowy relacja pomiędzy państwem a Kościołem republika, państwo unitarne, państwo złożone wymienia rodzaje form rządów państw współczesnych określa rodzaje reżimu politycznego państw współczesnych podaje rodzaje ustroju terytorialnoprawnego państw współczesnych zaufania, wotum nieufności, państwo wyznaniowe, państwo ateistyczne, konkordat rodzaje form rządów państw współczesnych omawia rodzaje reżimu politycznego państw współczesnych rodzaje ustroju terytorialnoprawnego państw współczesnych federacja, konfederacja, unia, system parlamentarnogabinetowy, system kanclerski, system prezydencki, system półprezydencki, system parlamentarnokomitetowy, odpowiedzialność polityczna, odpowiedzialność konstytucyjna, państwo neutralne światopoglądowo opisuje modele ustrojowe współczesnych państw demokratycznych systemy polityczne USA, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Francji i Szwajcarii omawia relacje między władzą świecką i duchowną we współczesnym konstruktywne wotum nieufności, weto zawieszające porównuje modele ustrojowe współczesnych państw demokratycznych relacje między władzą ustawodawczą i wykonawczą w systemie parlamentarnogabinetowym, kanclerskim, prezydenckim, półprezydenckim i parlamentarnokomitetowym Kościołem w str. 22

23 Władza ustawoda wcza w państwie demokraty cznym aparat państwowy parlament i jego funkcje struktura parlamentu funkcjonowanie parlamentu wybory parlamentarne mandat parlamentarny immunitet parlamentarny koalicja i opozycja organ państwa, parlament, mandat, immunitet parlamentarny rolę i zadania izb parlamentu urząd, legislatywa, kadencja, większość zwykła, większość bezwzględna, większość kwalifikowana, ordynacja wyborcza, klub parlamentarny, koalicja rządowa, opozycja funkcje parlamentu omawia sposoby podejmowania decyzji na forum parlamentu opisuje sposoby przeprowadzania wyborów do parlamentu, wyjaśnia, jaką rolę w działalności parlamentarzystów pełni mandat poselski i immunitet państwie aparat państwowy, tryb sesyjny, tryb permanencji, komisja zwyczajna, komisja nadzwyczajna, komisja śledcza, kworum, system większościowy, system proporcjonalny, mandat wolny, mandat imperatywny, immunitet formalny, immunitet materialny, dyscyplina klubowa omawia klasyfikację organów państwowych strukturę parlamentu wymienia sposoby funkcjonowania parlamentu rolę omawia zależności między parlamentarną i partyjną działalnością parlamentarzystów ocenia zasadność funkcjonowania immunitetu parlamentarnego w. str. 23

24 Władza wykonawc za w państwie demokraty cznym Współczes na demokracj a problemy i zagrożenia egzekutywa głowa państwa rząd w państwie demokratyczny m biurokracja partycypacja obywatelska bezpieczeństwo socjalne ruchy obywatelskiego sprzeciwu i emancypacji patologie głowa państwa, rząd rodzaje głów państwa opisuje skład i zadania rządu bezpieczeństwo socjalne, patologia, korupcja opisuje rodzaje korupcji i podaje jej przykłady egzekutywa, biurokraci omawia funkcje i zasady organizacji władzy wykonawczej sposoby wybierania głów państwa i zakres ich kompetencji emancypacja, demagogia podaje sposoby i przykłady walki z korupcją na przykładzie Polski opisuje wpływ bezpieczeństwa i zadania komisji parlamentarnych wyjaśnia sposób powstawania koalicji rządowej i opozycji oraz relacje między nimi egzekutywa polityczna, egzekutywa urzędnicza omawia czynniki wpływające na pozycję premiera w rządzie i państwie rolę biurokratów w zarządzaniu państwem partycypacja obywatelska, antyglobalizm, alterglobalizm, populizm, nepotyzm, klientelizm omawia cechy charakterystyczne relacje między władzą wykonawczą a władzą ustawodawczą i elektoratem w systemie prezydenckim, półprezydenckim, parlamentarno gabinetowym, parlamentarno komitetowym i kanclerskim ruchy obywatelskiego sprzeciwu i emancypacji oraz ich znaczenie dla współczesnej demokracji wpływ nepotyzmu i ocenia wady i zalety monarchii i republiki ocenia wpływ biurokratów na sposób funkcjonowania państwa ocenia wpływ bezpieczeństwa socjalnego na stabilność systemu demokratycznego ocenia wpływ korupcji na funkcjonowanie państwa i relacje między str. 24

25 Konstytucj a Rzeczypos politej Polskiej życia publicznego korupcja demagogia populizm nepotyzm i klientelizm konstytucja i jej funkcje zasady ustroju RP system rządów w suwerenność a prawo międzynarodow e procedura zmiany konstytucji stany nadzwyczajne terminu: konstytucja wymienia zasady ustroju Rzeczypospolitej Polskiej socjalnego na stabilność systemu demokratycznego System polityczny RP opisuje funkcje konstytucji zasady ustroju Rzeczypospolitej Polskiej partycypacji obywatelskiej narzędzia partycypacji obywatelskiej opisuje zjawiska populizmu i demagogii oraz ich wpływ na współczesną demokrację prezentuje atrybuty konstytucji jako ustawy zasadniczej omawia polskie tradycje konstytucyjne strukturę Konstytucji RP z 1997 r., opisuje procedurę zmiany ustawy zasadniczej rodzaje stanów nadzwyczajnych, klientelizmu na funkcjonowanie państwa demokratycznego omawia system rządów w, relacje między prawem krajowym i międzynarodowym, w tym unijnym obywatelami a państwem porównuje i ocenia zjawiska populizmu i demagogii oraz ich wpływ na współczesną demokrację ocenia wpływ nepotyzmu i klientelizmu na funkcjonowanie państwa demokratycznego formułuje argumenty uzasadniające lub odrzucające konieczność zmiany Konstytucji RP ocenia realną możliwość zmiany ustawy zasadniczej. str. 25

26 Parlament Rzeczypos politej Polskiej stan wojenny stan wyjątkowy stan klęski żywiołowej sejm i senat wybory posłowie i senatorowie organy sejmu i senatu funkcjonowanie sejmu i senatu skrócenie kadencji parlamentu funkcje parlamentu Zgromadzenie Narodowe sejm, senat skład i zadania parlamentu polskiego czynne prawo wyborcze, bierne prawo wyborcze, inicjatywa ustawodawcza, Zgromadzenie Narodowe strukturę i funkcje parlamentu polskiego opisuje cechy charakterystyczne wyborów do sejmu i senatu omawia obowiązki, zadania i uprawnienia posłów i senatorów tłumaczy, na czym polega kontrolna funkcja parlamentu omawia rolę i zadania Zgromadzenia sposoby ich wprowadzania i kompetencje organów państwa w tym zakresie dieta poselska, absolutorium, interpelacja poselska, zapytanie poselskie omawia rolę i zadania senatu w strukturze parlamentaryzmu polskiego sposób funkcjonowania sejmu i senatu określa uwarunkowania, w jakich może nastąpić skrócenie kadencji parlamentu w opisuje proces legislacyjny w parlamencie polskim tryb uchwalania ustawy opisuje skład, zadania i funkcje organów wewnętrznych sejmu i senatu uprawnienia parlamentu wynikające z członkostwa w Unii Europejskiej ocenia rolę i zadania senatu w strukturze parlamentaryzmu polskiego str. 26

27 Prezydent Rzeczypos politej Polskiej model prezydentury w zasady wyboru prezydenta kadencja prezydenta uprawnienia wobec parlamentu, rządu, władzy sądowniczej, prezydent a bezpieczeństwo państwa uprawnienia w polityce zagranicznej odpowiedzialnoś ć prezydenta inicjatywa ustawodawcza, weto ustawodawcze określa uprawnienia Prezydenta RP wobec parlamentu, rządu i władzy sądowniczej wymienia kompetencje Prezydenta RP w zakresie bezpieczeństwa państwa Narodowego desygnacja, Rada Bezpieczeństwa Narodowego zasady wyboru Prezydenta RP omawia uprawnienia Prezydenta RP wobec parlamentu, w relacjach z rządem oraz wobec władzy sądowniczej kompetencje Prezydenta RP w zakresie bezpieczeństwa państwa i w polityce zagranicznej budżetowej wymienia uprawnienia parlamentu w zakresie powoływania i odwoływania organów władzy publicznej prezydentura arbitrażowa, arbitraż ustrojowy, arbitraż polityczny, Rada Gabinetowa, odpowiedzialność konstytucyjna, odpowiedzialność polityczna, prerogatywy model prezydentury w opisuje pozycję prezydenta w systemie rządów w omawia zakres odpowiedzialności Prezydenta RP omawia uwarunkowania i skutki zawieszenia lub usunięcia Prezydenta RP z urzędu wyjaśnia, w jakich okolicznościach następuje opróżnienie urzędu Prezydenta RP wymienia najistotniejsze prerogatywy Prezydenta RP ocenia pozycję Prezydenta RP w systemie ustrojowym państwa polskiego str. 27

28 Rada Ministrów Rzeczypos politej Polskiej Sądy i trybunały procedura powołania rządu zmiana rządów i ministrów odpowiedzialnoś ć polityczna Rady Ministrów rząd mniejszościowy administracja rządowa kompetencje wojewody służba cywilna w struktura sądownictwa w premier, minister, wojewoda wymienia kompetencje Rady Ministrów terminu: wymiar sprawiedliwości terminu: służba cywilna omawia skład Rady Ministrów opisuje procedurę powoływania rządu strukturę i zadania administracji rządowej kompetencje wojewody skarga konstytucyjna, rząd większościowy, rząd mniejszościowy, administracja zespolona, administracja niezespolona uwarunkowania, w jakich może nastąpić zmiana rządu i ministrów w trakcie trwania kadencji sejmu omawia sposób pociągania całej Rady Ministrów i poszczególnych ministrów do odpowiedzialności politycznej przed sejmem omawia zadania i sposób funkcjonowania służby cywilnej w kasacja, pismo procesowe wyjaśnia okoliczności, w jakich powoływany jest rząd mniejszościowy oraz określa sposób jego funkcjonowania wyjaśnia, jaką rolę w państwie pełni Krajowa Rada ocenia pozycję premiera w systemie ustrojowym państwa polskiego ocenia sposób funkcjonowania służby cywilnej w ocenia znaczenie skargi konstytucyjnej dla funkcjo- str. 28

29 Organy kontroli państwow ej, ochrony prawa i zaufania publiczneg o konstytucyjne zasady działania sądów Sąd Najwyższy Krajowa Rada Sądownictwa Trybunał Konstytucyjny skarga konstytucyjna Trybunał Stanu Najwyższa Izba Kontroli Urząd Rzecznika Praw Obywatelskich Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji prokuratura policja Instytut Pamięci Narodowej procedura strukturę sądownictwa w wymienia konstytucyjne zasady działania sądów wymienia zadania i działalność Urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich opisuje zadania i działalność policji odpowiedzialność konstytucyjna opisuje strukturę sądownictwa w konstytucyjne zasady działania sądów omawia kompetencje Sądu Najwyższego, Trybunału Stanu, Trybunału Konstytucyjnego zasada apolityczności, lustracja działalność kontrolną NIK zadania i działalność KRRiT omawia strukturę i kompetencje Krajowej Rady Sądownictwa strukturę Sądu Najwyższego, Trybunału Stanu, Trybunału Konstytucyjnego opisuje sposób funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego tłumaczy, jaką funkcję pełni skarga konstytucyjna terminu: kasacja omawia zadania i działalność IPN wymienia osoby podlegające obowiązkowi lustracyjnemu procedurę lustracyjną opisuje zadania i działalność UOKiK Sądownictwa omawia elementy skargi konstytucyjnej strukturę NIK, prokuratury i IPN omawia sposób powoływania prezesa Najwyższej Izby Kontroli, rzecznika praw obywatelskich, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, prokuratora generalnego, prezesa nowania państwa ocenia zasadność prowadzenia lustracji w Polce str. 29

30 Samorząd terytorialn y w lustracyjna Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Urząd Komunikacji Elektronicznej samorząd formy samorządu struktura samorządu terytorialnego zadania samorządu terytorialnego organy samorządu terytorialnego referendum lokalne źródła dochodów samorządów procedura uchwalania budżetu nadzór nad samorządem terytorialnym samorząd, gmina, powiat, województwo strukturę samorządu terytorialnego w terminu: decentralizacja różne formy samorządu omawia cechy charakterystyczne samorządu terytorialnego w opisuje zadania własne gminy, powiatu i województwa skład i zadania organów stanowiących i wykonawczych gminy, powiatu i województwa zadania i działalność UKE subwencja, dotacja zakres zadań samorządu terytorialnego określa warunki, w jakich może się dobyć referendum lokalne wymienia źródła dochodów samorządu lokalnego Instytutu Pamięci Narodowej, prezesa Urzędu Komunikacji Elektroniczne omawia procedurę uchwalania budżetu jednostek samorządowych wyjaśnia, kto i w jaki sposób sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym ocenia funkcjonowanie samorządu terytorialnego w str. 30

31 Kultura i pluralizm kulturowy Współczes ne spory światopogl ądowe kultura w ujęciu opisowym i normatywnym kultura elitarna, masowa, narodowa i ludowa kontrkultura subkultura religia a kultura proces przejścia od pluralizmu kulturowego do wielokulturowoś ci aborcja eutanazja kara śmierci genetyka inżynieria genetyczna prawa mniejszości seksualnych kultura, kultura wysoka, kultura masowa, kultura narodowa, kultura ludowa, tolerancja wymienia cechy charakterystyczne kultury wysokiej i masowej oraz kultury narodowej i ludowej aborcja, eutanazja omawia istotę współczesnych sporów światopoglądowych na przykładzie aborcji, eutanazji i kary śmierci Kultura, media, edukacja folklor, subkultura, kontrkultura, akceptacja pluralizm kulturowy, omawia źródła i wielokulturowość, cechy multikulturalizm charakterystyczne wyjaśnia różnice kultury wysokiej i między opisową a masowej oraz normatywną kultury narodowej i definicją kultury ludowej opisuje formy opisuje rodzaje folkloru subkultur i podaje omawia przyczyny ich przykłady narodzin porównuje kontrkultury i postawy tolerancji i charakteryzuje różne akceptacji rozumienia tego pojęcia inżynieria genetyczna, GMO omawia osiągnięcia inżynierii genetycznej problem równouprawnienia terminu: eugenika założenia Powszechnej deklaracji o genomie ludzkim i prawach człowieka omawia etyczną stronę badań etnografia, folkloryzm porównuje cechy charakterystyczne kultury wysokiej i masowej oraz kultury narodowej i ludowej określa zależność między religią a kulturą i życiem publicznym w omawia proces przechodzenia od pluralizmu kulturowego do wielokulturowości formułuje własne stanowisko w sporze argumenty popierające lub krytykujące różne postawy wobec sporów światopoglądowych ocenia zjawiska pluralizmu kulturowego i wielokulturowości, a także ich wpływ życie społeczne oraz kulturalne ocenia osiągnięcia inżynierii genetycznej ocenia etyczną stronę badań genetycznych ocenia uregulowania prawne dotyczące aborcji i str. 31

32 Opinia publiczna Środki masowego przekazu kształtowanie się opinii publicznej rola opinii publicznej marketing społeczny historia badań opinii publicznej metody badań opinii publicznej ośrodki badania opinii publicznej w wpływ opinii publicznej na decyzje polityczne media na świecie i w funkcje mediów niezależność i terminu: opinia publiczna wyjaśnia różnice między opinią publiczną a opinią społeczną terminu: media omawia funkcje mediów tłumaczy, na czym polega zasada mniejszości seksualnych sondaż, ankieta, wywiad, sonda omawia rolę opinii publicznej opisuje najczęściej stosowane metody badania opinii publicznej terminu: globalna wioska klasyfikację środków masowego przekazu genetycznych public relations, marketing polityczny, próba reprezentatywna proces kształtowania się opinii publicznej opisuje public relations i marketing polityczny wpływ opinii publicznej na decyzje polityczne terminu: tabloid kierunki rozwoju mediów na świecie i w historię badań opinii publicznej wymienia ośrodki badań opinii publicznej w porównuje public relations z marketingiem politycznym zadania Rady Etyki Mediów kary śmierci w ocenia problem równouprawnienia mniejszości seksualnych ocenia wpływ opinii publicznej na życie społeczne i polityczne na przykładzie współczesnej Polski ocenia rolę i funkcje mediów w polskim życiu publicznym str. 32

33 Edukacja w XXI w. pluralizm mediów etyka mediów i dziennikarzy rozwój szkolnictwa zadania szkoły współczesnej edukacja wobec wyzwań społeczeństwa informacyjnego kształcenie ustawiczne edukacja a rynek pracy wolności słowa omawia zadania współczesnej szkoły w zakresie nauczania i wychowania określa, na czym polega niezależność i pluralizm mediów wyjaśnia, na czym polega proces uczenia się przez całe życie rolę społeczną szkoły dawniej i współcześnie uzasadnia, dlaczego media nazywane są czwartą władzą omawia etyczne zasady mediów i pracy dziennikarzy terminu: edukacja nieformalna wpływ współczesnej szkoły na kształtowanie się społeczeństwa informacyjnego analizuje rozwój szkolnictwa na przestrzeni dziejów omawia programy unijne realizujące ideę uczenia się przez całe życie ocenia wpływ współczesnej szkoły na kształtowanie się społeczeństwa informacyjnego ocenia wpływ uczenia się przez całe życie na współczesne społeczeństwo Klasa III Plan wynikowy z wiedzy o społeczeństwie do programu nauczania W centrum uwagi dla zakresu rozszerzonego Temat lekcji Zagadnienia Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) Uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą, Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną, oraz: Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) Uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą, Wymagania wykraczające (ocena celująca) Uczeń potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą, str. 33

34 Uczeń: oraz: oraz: oraz: PRAWO Prawo i systemy prawne normy prawa i ich charakter norma prawna a przepis prawny koncepcje budowy normy prawnej źródła norm prawnych system prawa stanowionego prawo stanowione a naturalne system prawa precedensowego prawo zwyczajowe prawo międzynarodowe prawo krajowe i miejscowe prawo publiczne i prywatne prawo materialne i formalne prawo cywilne prawo karne prawo administracyjne hierarchiczność systemu prawnego zasada spójności norma prawna, przepis prawny, hipoteza, dyspozycja, sankcja omawia cechy charakterystyczne normy prawnej omawia budowę normy prawnej według struktury trójelementowej źródła prawa, prawo pozytywne (stanowione), prawo zwyczajowe, prawo precedensowe, prawo religijne, prawo międzynarodowe, prawo krajowe, gałąź prawa, prawo miejscowe, prawo publiczne, prawo prywatne, prawo materialne, prawo formalne, prawo cywilne, prawo karne, prawo administracyjne system prawa stanowionego opisuje cechy charakterystyczne prawa precedensowego i prawa zwyczajowego wymienia cechy norma sankcjonowana, norma sankcjonująca, system prawa, prawo naturalne, precedens, zwyczaj, prawo karne materialne, prawo karne formalne omawia budowę normy prawnej według koncepcji norm sprzężonych wskazuje różnice między materialnymi a formalnymi źródłami prawa przedstawia cechy różniące prawo międzynarodowe od innych rodzajów prawa opisuje różnice między prawem materialnym i formalnym oraz między prawem normy generalnoabstrakcyjne, normy konkretnoindywidualne porównuje różne koncepcje budowy normy prawnej przedstawia charakter sankcji w normie prawnej wyjaśnia, na czym polega cywilnoprawna metoda regulacji stosunku prawnego tłumaczy, na czym polega administracyjnopraw na metoda regulacji stosunku prawnego omawia rodzaje niezgodności w systemie prawnym i sposoby ich usuwania wyjaśnia dylematy związane z występowaniem wyjaśnia, na czym polega zjawisko inflacji prawa i ocenia jego konsekwencje w życiu społecznym i dla obywateli str. 34

35 Rzeczpospolita Polska jako państwo prawa systemu prawnego zasada zupełności systemu prawnego źródła prawa w konstytucja ustawy umowy międzynarodowe ratyfikacja prawo unijne rozporządzenia akty prawa wewnętrznego akty prawa miejscowego praworządność państwo prawa konstytucja, ustawa, rozporządzenie, praworządność, Trybunał Konstytucyjny, Urząd Rzecznika Praw Obywatelskich, Najwyższa Izba Kontroli, sędzia, ławnik, kodeks omawia cechy charakterystyczne prawa krajowego i miejscowego prawo prywatne i publiczne przedstawia cechy i zasady prawa cywilnego oraz prawa karnego prawo administracyjne omawia zasadę zupełności systemu prawnego wyjaśnia, na czym polega hierarchiczność systemu prawnego rozporządzenie z mocą ustawy, ratyfikacja, dyrektywa, statut, apelacja, kasacja, dwuinstancyjność postępowania sądowego, skarga konstytucyjna, niezawisłość sędziowska, niezależność sądów, immunitet prywatnym i publicznym porównuje prawo stanowione z prawem naturalnym rodzaje prawa karnego przepisy wykonawcze, przepisy porządkowe, rozporządzenie unijne, decyzja, zalecenie wyjaśnia, jakie cechy konstytucji decydują o jej szczególnej formie opisuje kategorie ratyfikowanych umów zależności między prawem krajowym i międzynarodowym stosunki między prawem unijnym a prawem krajowym przedstawia standardy państwa prawa obowiązujące w relacjach państwa z obywatelem wyjaśnia, jakie czynniki mogą mieć wpływ na negatywne postrzeganie stanu prawa w państwie ocenia, czy III RP jest państwem prawa ocenia, czy państwo polskie jest państwem praworządnym ocenia, czy w są respektowane standardy państwa prawa w relacjach państwa z obywatelem ocenia rolę ławników w polskim str. 35

36 instytucje strzegące praworządności w gwarancje państwa prawnego niezawisłość sędziowska i niezależność sądów sędziowie ławnicy gałęzie prawa i kodeksy w kodeks prawa cywilnego kodeks prawa pracy kodeksy prawa karnego prawo administracyjne Konstytucji RP określa, które instytucje strzegą praworządności w wymienia gałęzie prawa i kodeksy obowiązujące w sędziowski źródła prawa w omawia znaczenie uchwał i rozporządzeń w hierarchii aktów prawnych przedstawia cechy charakterystyczne aktów prawa wewnętrznego i aktów prawa miejscowego omawia zasady państwa prawa wymienia środki odwoławcze od wyroków sądów oraz instrumenty chroniące wolności i prawa obywatelskie wyjaśnia, na czym polega zasada niezawisłości sędziowskiej tłumaczy, na czym polega zasada niezależności sądów i jak jest realizowana w praktyce przedstawia rolę i międzynarodowych rodzaje aktów prawnych stanowionych przez organy UE omawia rodzaje aktów prawa miejscowego przedstawia warunki wystąpienia praworządności formalnej i materialnej wymienia i charakteryzuje gwarancje państwa prawnego omawia gwarancje umożliwiające przestrzeganie zasady niezawisłości sędziowskiej opisuje prawa i odpowiedzialność sędziów w określa warunki, które musi spełnić kandydat na ławnika wyjaśnia różnice między sędzią a ławnikiem przez obywateli systemie sprawiedliwości str. 36

37 Prawo cywilne i rodzinne cechy prawa cywilnego osoba fizyczna a osoba prawna zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych odpowiedzialność cywilna postępowanie cywilne orzeczenia sądowe środki odwoławcze małżeństwo jako instytucja prawna warunki zawarcia małżeństwa skutki zawarcia małżeństwa ustanie małżeństwa i separacja władza rodzicielska prawa i obowiązki dzieci powód, pozwany, małżeństwo opisuje podstawowe zasady prawa cywilnego wyjaśnia, dlaczego małżeństwo jest instytucją prawną omawia prawa i obowiązki rodziców przedstawia prawa i obowiązki dzieci zadania ławników kodeksy prawa obowiązujące w osoba fizyczna, osoba prawna, zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych, odpowiedzialność cywilna, rozwód, separacja, konkubinat przedstawia podział prawa cywilnego określa warunki wystąpienia pełnej i ograniczonej zdolności do czynności prawnych wymienia rodzaje odpowiedzialności cywilnej i ich cechy charakterystyczne podaje warunki zawarcia małżeństwa i jego skutki prawne wyjaśnia, w jakich sytuacjach następuje unieważnienie apelacja, skarga kasacyjna, zażalenie, orzeczenie sądowe opisuje cechy prawa cywilnego przedstawia różnice między osobą fizyczną a osobą prawną omawia konsekwencje posiadania zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych opisuje zasady postępowania cywilnego omawia rodzaje postępowań przed sądami cywilnymi przedstawia cechy orzeczeń sądowych wymienia cechy charakterystyczne środków odwoławczych w wymienia przyczyny i przejawy kryzysu małżeństwa we współczesnym społeczeństwie wyjaśnia przyczyny niezadowolenia obywateli z działalności sądów ocenia, czy społeczne przyzwolenie na kary cielesne wobec dzieci jest słuszne i zgodne z prawem str. 37

38 Prawo karne podstawowe pojęcia prawa karnego odpowiedzialność karna uczestnicy powstania karnego organy procesowe postępowania karnego strony procesowe przedstawiciele procesowi naczelne zasady postępowania karnego rodzaje czynności procesowych postępowanie przygotowawcze postępowanie główne postępowanie odwoławcze apelacja kasacja przestępstwa przestępstwo, wykroczenie, zbrodnia, występek omawia zasady odpowiedzialności karnej wymienia kary i środki karne przewidziane w polskim prawie małżeństwa lub dochodzi do separacji tłumaczy, na czym polega władza rodzicielska czyn zabroniony, prokurator, oskarżyciel, oskarżony, podejrzany, skazany, obrońca, pełnomocnik, apelacja, świadek tłumaczy różnice między przestępstwem a wykroczeniem wymienia rodzaje przestępstw zasady prawa karnego i postępowania karnego wymienia uczestników postępowania karnego omawia prawa przysługujące procesach cywilnych omawia rodzaje małżeństw wyjaśnia różnice między małżeństwem a konkubinatem wina umyślna, wina nieumyślna, oskarżyciel publiczny, oskarżyciel prywatny, oskarżyciel posiłkowy, kasacja zwyczajna, kasacja nadzwyczajna, świadek incognito, świadek koronny omawia funkcje i zadania organów procesowych oraz stron procesowych w postępowaniu karnym przedstawia rolę przedstawicieli procesowych w procesie karnym wymienia rodzaje czynności procesowych kontratyp, dewolutywność, suspensywność przedstawia cele postępowania przygotowawczego i czynności w nim podejmowane omawia przebieg postępowania głównego w procesie karnym postępowanie odwoławcze, warunki apelacji i jej konsekwencje wyjaśnia różnice między przestępstwami ściganymi z oskarżenia publicznego i prywatnego formułuje stanowisko w sporze ocenia rolę oskarżycieli posiłkowych w procesie karnym str. 38

39 Prawo administracyjne ścigane z oskarżenia publicznego i prywatnego oskarżyciel posiłkowy prawa przysługujące ofierze prawa oskarżonego prawa świadka cechy prawa administracyjnego akt administracyjny i inne dokumenty struktura administracji publicznej podział aktów administracyjnych kryteria ważności aktu administracyjnego sądownictwo administracyjne w typy postępowania administracyjnego uczestnicy postępowania administracyjnego przebieg postępowania administracyjnego terminu: akt administracyjny przedstawia cechy charakterystyczne aktów administracyjnych wymienia kryteria ważności aktu administracyjnego ofierze, oskarżonemu i świadkom decyzja, postanowienie, odwołanie, zażalenie, skarga omawia normy postępowania administracyjnego opisuje strukturę administracji publicznej i sądownictwa administracyjnego w rodzaje aktów administracyjnych przedstawia przebieg postępowania administracyjnego opisuje uwarunkowania uchylenia lub omawia rodzaje kasacji i ich skutki prawne opisuje rolę i zadania oskarżyciela posiłkowego biegły, skarga kasacyjna wymienia kryteria stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej przedstawia strukturę i zadania NSA omawia rodzaje postępowania administracyjnego przedstawia rolę i zadania uczestników postępowania administracyjnego wyjaśnia różnice między decyzją a postanowieniem tłumaczy różnice między odwołaniem a zażaleniem omawia zasady o to, co jest ważniejsze w zapobieganiu przestępczości: surowość czy nieuchronność kary wymienia zadania poszczególnych izb NSA wyjaśnia, jakie czynniki ograniczają możliwość skutecznego załatwienia spraw z zakresu prawa administracyjnego ocenia, jakie znaczenie i skuteczność ma możliwość odwoływania się od decyzji administracyjnych str. 39