Teoria polityki społecznej

Transkrypt

1 Teoria polityki społecznej Opisowa teoria świadczeń społecznych Wykład 3 dr hab. Ryszard Szarfenberg Rok akademicki

2 Teoria opisowa konceptualna na tle innych rodzajów teorii naukowej polityki społecznej 1. Teoria opisowa umożliwia opis polityki społecznej (problemów i inżynierii) a) Definicje konceptualne b) Definicje operacyjne polityki społecznej 2. Teoria wyjaśniająca umożliwia wyjaśnianie polityki społecznej a) Hipotezy dotyczące przyczyn polityki społecznej i mechanizmów przyczynowych b) Hipotezy dotyczące skutków polityki społecznej i mechanizmów skutkowych 3. Teoria normatywna umożliwia ocenianie polityki społecznej a) Teoria dobra człowieka 4. Teoria praktyczna umożliwia świadome zmienianie polityki społecznej a) Teoria translacji teorii w rozumieniu 1, 2 i 3 na zalecenia mówiące gdzie i jak zmieniać politykę społeczną

3 Transakcje w społeczeństwie wymiany i transfery Wymiana A daje x (przedmiot wymiany) B, a B daje y (przedmiot rekompensaty) A, czyli A daje coś B, za co otrzymuje coś innego od B Transfer A (dawca) daje x B (biorca), a B nie daje nic A, czyli A daje coś B, za co nie otrzymuje od B nic w zamian Transakcje Wymiany Transfery

4 Rodzaje wymian Podział według zasad wymiany rynkowe (według popytu i podaży) społeczne (według norm i/lub więzi społecznych) Podział według rodzaju wymienianego przedmiotu równorodzajowe (x tego samego rodzaju co y) nierównorodzajowe (x i y należą do różnych rodzajów) Podział według wartości wymienianych przedmiotów ekwiwalentne (wartość x zbliżona do wartości y) nieekwiawlentne (wartość x różni się od wartości y subiektywnie i/lub obiektywnie)

5 Transfery bezpośrednie i zapośredniczone Relacja transferowa bezpośrednia Dawca Przedmiot Transferu Biorca Relacja transferowa zapośredniczona Dawca T1 Podmiot transferujący T2 Biorca T3 Dostawca T4

6 Rodzaje transferów Podział według celu przekazania transferu Zaspokojenie potrzeb biorcy / usamodzielnienie biorcy Podział według udziału pośredników Zapośredniczone (jeden lub wielu pośredników) / niezapośredniczone (bez pośrednika) Podział według rodzaju pośrednika Publiczne (rządowy, samorządowy) / prywatne (for-profit / non-profit) Podział według rodzaju przedmiotu transferu Pieniężne (gotówkowe, podatkowe) / niepieniężne (rzeczy, usługi, czas) Podział według rodzaju biorcy Ubodzy / ubezpieczeni / potrzebujący / zasłużeni Podział według sytuacji dawcy do sytuacji biorcy Progresywne (od bogatych do biednych) / neutralne / regresywne (od biednych do bogatych)

7 Transfery socjalne jako rodzaj transferów Czysty typ transferu socjalnego: transfer obowiązkowy, redystrybucyjny, publiczny Przeciwieństwo transferu socjalnego: Transfer dobrowolny, nieredystrybucyjny, prywatny

8 Świadczenie społeczne jako część relacji transferowej Świadczenie społeczne jest tym, co otrzymuje odbiorca, adresat polityki społecznej. Jest to odpowiednik produktu w logice projektów społecznych (teoria ewaluacji)

9 Doprecyzowanie koncepcji relacji świadczeniowej A świadczy x (przedmiot świadczenia) B, jeżeli 1. Biorca ma uprawnienie/prawo do przedmiotu świadczenia, czyli ktoś ma obowiązek udzielenia biorcy świadczenia (obowiązkowość) 2. Biorca nie oddaje dawcy pełnej wartości przedmiotu świadczenia (nieekwiwalentność, możliwa jest jednak częściowa odpłatność) Nie każdy transfer jest świadczeniem Transfery nie muszą być obowiązkowe Problem wymian nieekwiwalentnych częściowo odpłatne świadczenia a definicja transferu wykluczająca wzajemność

10 Rodzaje świadczeń społecznych Podział według odpłatności częściowo odpłatne / bezpłatne Podział według źródła finansowania różnicy między ceną rynkową a udziałem biorcy publiczne (finansowane ze środków publicznych) / prywatne (finansowane ze środków prywatnych) / publiczno-prywatne (kombinacja źródeł) Podział według źródła uzasadnienia uprawnienia prawne / obyczajowe / zwyczajowe Podział rodzaju przedmiotu świadczenia pieniężne / niepieniężne Podział według rodzaju świadczeniobiorcy potrzebujący / zasłużeni

11 Rodzaje świadczeń według redystrybucyjności, publiczności i obowiązkowości Redystrybucyjne Nieredystrybucyjne Indywidualne konta emerytalne zarządzane przez rząd Publiczne Prywatne Obowiązkowe Dobrowolne Obowiązkowe Dobrowolne Ubezpieczenia społeczne, pomoc społeczna Dobrowolne uczestnictwo w publicznych programach Świadczenia, do których dostarczenia zobowiązano pracodawców Ulgi podatkowe zachęcające do pewnych świadczeń, np. na programy emerytalne organizowane przez pracodawców Całkowicie prywatne, np. świadczenia z polisy kupionej na rynku ubezpieczeniowym

12 Koncepcja świadczenia selektywnego Czy X może samodzielnie zaspokoić potrzeby? Tak Nie X każdy biorca świadczenia Czy X ma zaspokojone potrzeby? Tak Nie potrzebuje transferu Nie potrzebuje transferu Nie Nie potrzebuje transferu Transfer selektywny Typowe problemy organizacji świadczeń selektywnych 1. Jak rozpoznać, czy X ma zaspokojone potrzeby? TEST POTRZEB 2. Jak rozpoznać, czy X ma zdolność do samodzielnego zaspokojenia potrzeb? TEST ZDOLNOŚCI 3. Jak ograniczyć negatywny wpływ świadczenia na zachowania X?

13 Trzy rodzaje podstawowych relacji świadczeniowych Czy mamy sprawdzać zdolność X do samodzielnego zaspokojenia swoich potrzeb? Czy mamy sprawdzać przeszły wkład X jako dawcy? Tak Nie Tak? Pomoc społeczna Nie X każdy biorca świadczenia Ubezpieczenie społeczne Zaopatrzenie społeczne Nazwy w komórkach tabeli odpowiadają koncepcji trzech technik zabezpieczenia społecznego. Typowe problemy organizacji świadczeń 1. Kiedy przeszły wkład i samodzielność X nie powinny mieć znaczenia? TEST KATEGORII 2. Jak sprawdzać przeszły wkład X? TEST WKŁADU 3. Jak sprawdzać zdolność do samodzielnego zaspokojenia potrzeb przez X? TEST ZDOLNOŚCI 4. Jak ograniczyć negatywny wpływ świadczenia na zachowania X, np. mając dochód ze świadczeń mniej pracuje?

14 Trzy testy: kategorii, wkładu, zdolności Problem decyzyjny: X wysuwa roszczenie o świadczenie czy i jakie świadczenie mu przyznać? TEST KATEGORII: czy X należy do kategorii uprawnionej niezależnie od testu wkładu i testu zdolności? TAK => przyznać świadczenie zaopatrzeniowe NIE => TEST WKŁADU: czy X w przeszłości pracował na rzecz / był użyteczny dla społeczeństwa? TAK => przyznać świadczenie ubezpieczeniowe NIE => TEST ZDOLNOŚCI: czy X może samodzielnie zaspokoić swoje potrzeby przez pracę lub zasoby? TAK => odmówić przyznania świadczenia NIE => przyznać świadczenie pomocowe

15 Logika systemu świadczeń społecznych System świadczeniowy Zgłoszenie roszczenia X Receptor Możliwość odwołania od decyzji o odmowie świadczenia Świadczenie ubezpieczeniowe Świadczenie pomocowe Efektor Efektor TAK NIE Test wkładu NIE Test zdolności NIE TAK Test kategorii TAK Efektor Efektor Świadczenie kategorialne Odmowa świadczenia