Transkrypt

1 Grafika inżynierska

2 Dr inż. Izabela Polowczyk p. 203, C-6 Podręczniki: Rysunek techniczny maszynowy Tadeusz Dobrzański Rysunek techniczny Tadeusz Buksiński Rysunek techniczny zbiór testów Wojciech Białecki Strona Zakładu Inżynierii Chemicznej: Informacje: studport

3 WPROWADZENIE Rysunek to graficzne odtworzenie, np. na papierze, widoku przedmiotu istniejącego lub projektowanego z uwzględnieniem jego położenia, kształtu i wymiarów. W zależności od przeznaczenia lub techniki wykonania rozróżnia się trzy zasadnicze rodzaje rysunku: artystyczny, ilustracyjny i techniczny. Rysunek techniczny w sposób zwięzły i przejrzysty wyraża kształty i wymiary przedmiotów istniejących lub projektowanych do celów produkcyjnych w przemyśle. Rysunek techniczny, wykonany zarówno jako szkic odręcznie - jak i za pomocą przyborów kreślarskich, musi odpowiadać pewnym przepisom, które umożliwiają jednoznaczne zrozumienie jego treści.

4 Norma dokument techniczno-prawny określający w sposób jednoznaczny wymagania dotyczące określonego zagadnienia technicznego. Rysunek techniczny jest rysunkiem znormalizowanym. Obecnie niemal wszystkie elementy rysunku podlegają ogólnopaństwowym przepisom nazywanym Polskimi Normami PN. Opracowuje je Polski Komitet Normalizacyjny PKN. Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna ISO skupia narodowe komitety normalizacyjne i zajmuje się ich ujednoliceniem wydaje międzynarodowe normy ISO. Istnieją ponadto normy branżowe BN i zakładowe ZN. Normy rysunkowe zawierają szczegółowo opracowane przepisy dotyczące wszystkich zagadnień związanych z wykonaniem rysunku technicznego. Norma rysunku chemicznego BN-72/ symbole graficzne aparatów, maszyn i urządzeń przemysłu chemicznego

5

6 W normie PN-ISO :1994 ustalono i zdefiniowano terminy stosowane w dokumentacji technicznej wyrobów: RYSUNEK TECHNICZNY; RYSUNEK jest to informacja techniczna podana na nośniku informacji, przedstawiona graficznie zgodnie z przyjętymi zasadami i zwykle w podziałce. SZKIC jest to rysunek, wykonany na ogół odręcznie i niekoniecznie w podziałce. RYSUNEK WYKONAWCZY jest to rysunek, na ogół opracowany na podstawie danych projektowych, zawierający wszystkie informacje potrzebne do wykonania elementu. RYSUNEK ZŁOŻENIOWY jest to rysunek przedstawiający wzajemne usytuowanie i/lub kształt zespołu na wyższym poziomie strukturalnym zestawianych części. RYSUNEK ELEMENTU jest to rysunek przedstawiający pojedynczy element składowy, zawierający wszystkie informacje wymagane do określenia tego elementu.

7 Wykaz części jest to kompletna lista pozycji tworzących zespół albo poszczególnych części przedstawionych na rysunku. Schemat jest to rysunek, w którym zastosowano symbole graficzne w celu pokazania funkcji części składowych układu i ich współzależności. Szczegół jest to przedstawienie na rysunku, zwykle w powiększeniu, pozycji lub części przedmiotu, albo zespołu w celu podania wymaganej informacji.

8 KŁAD jest to przedstawienie rysunkowe pokazujące tylko zarysy przedmiotu leżące w jednej lub kilku płaszczyznach przekroju. PRZEKRÓJ jest to kład przedstawiający dodatkowo zarysy leżące poza płaszczyzną przekroju. WIDOK jest to rzut prostokątny przedstawiający widoczną część przedmiotu, a także w miarę potrzeby jego zarysy niewidoczne. RZUT PIONOWY jest to widok w płaszczyźnie pionowej. WIDOK Z GÓRY jest to widok, kład lub przekrój w płaszczyźnie poziomej, widziany z góry.

9 Zasady wykonania rysunku technicznego 1. Formaty arkuszy rysunkowych formaty podstawowe PN-80/N Rysunek techniczny. Formaty arkuszy wycofana! PN-EN ISO 5457: 2002 Dokumentacja techniczna wyrobu Wymiary i układ arkuszy rysunkowych. Ustalono formaty, elementy graficzne nadruku oraz oznaczenie arkuszy rysunkowych z nadrukiem dla rysunków technicznych, występujących w różnych dziedzinach techniki, łącznie z wykonywanymi z zastosowaniem komputera

10 Format podstawowy Wymiar formatu (kopii rysunku po obcięciu) A0 841 x 1189 A1 594 x 841 A2 420 x 594 A3 297 x 420 A4 210 x 297 A5 148 x 210

11

12 Formaty pochodne powstają przez zwielokrotnienie krótszych boków formatów podstawowych. np. A4x3 (297x630mm) do A4x9 (297x1892mm) A3x3 (420x891mm) do A3x7 (420x2080mm) itp. Forma graficzna arkusza rysunkowego (PN-EN ISO 5457: 2002). Każdy arkusz powinien mieć obramowanie pola rysunku, w odległości a od linii obcięcia kopii, przy czym a=5 mm na formatach A3 i mniejszych oraz a=7-10 mm na formatach większych. Grubość linii obramowania min. 0,7 mm.

13 Wymiary oryginału i kopii rysunku

14

15

16 Wykorzystanie powierzchni arkusza A4 i pozostałych

17 PN-86/N Rysunek techniczny -- Składanie formatów arkuszy (PN-N-01603:1986)

18 PN-EN ISO 216:2009 Papier do pisania i określone grupy druków -- Formaty netto -- Szereg A i B oraz oznakowanie kierunku podłużnego Podstawowa w Polsce norma arkuszy papieru jest zgodna z międzynarodową normą ISO 216. Najbardziej znanym formatem tego rodzaju jest A4. Norma ta pierwotnie została stworzona przez niemiecką instytucję DIN (DIN 476) w 1922 r., choć formaty papieru zawarte w tej normie powstały we Francji na przełomie XVIII i XIX w., i były już wcześniej powszechnie używane w Europie Zachodniej, oprócz Wielkiej Brytanii. Norma ISO 216 definiuje trzy serie formatów: A, B i C. Format C określa głównie rozmiary kopert. Wymiary formatów B są średnią geometryczną z dwóch pośrednich wymiarów A (zatem i ich proporcje są jak 1 do 2), z zaokrągleniem do pełnych mm, np. wymiary boków B1 są średnią geometryczną z boków A1 i A0. Wreszcie, wymiary formatów C są średnią geometryczną z odpowiednich wymiarów A i B, np. format C2 jest średnią geometryczną z A2 i B2. Seria formatów C jest głównie pomyślana do kopert. Ich numeracja informuje, jakiego rodzaju papier formatu A można bez składania umieścić w danej kopercie, np. do koperty C4 mieści się bez składania papier A4. Ze względu na swoją praktyczność norma ta jest stosowana w większości krajów świata. Wyjątkiem są tylko USA, Kanada, Meksyk i Japonia. W USA i Kanadzie najbardziej popularnym formatem papierów jest system Letter- Legal-Executive, zaś w Japonii istnieje system, który ma nieco podobną strukturę do systemu ISO, ale z zupełnie innymi wymiarami niż w ISO.

19 formaty zasadnicze Symbol formatu formaty pomocnicze SZEREG A SZEREG B SZEREG C Wymiary arkusza [mm] Symbol formatu Wymiary arkusza [mm] Symbol formatu Wymiary arkusza [mm] 4A A A B C A B C A B C A B C A B C A B C A B C A B C A B C A B C A B C DL C7/

20

21 Lista oficjalnych formatów stosowanych w USA: Cale [mm] Proporcje Nazwa Quarto ,25 Foolscap ,625 Executive 10½ 7¼ ,4483 Government-Letter 10½ ,3125 Letter 11 8½ ,2941 Legal 14 8½ ,6471 Ledger, Tabloid ,5455 Post 19¼ 15½ ,2419 Crown ,3333 Large Post 21 16½ ,2727 Demy 22½ 17½ ,2857 Medium ,2778 Royal ,25 Elephant ,2174 Double Demy 35 23½ ,4894 Quad Demy ,2857 STMT 8½ 5½ ,5455 A (Letter) 11 8½ ,2941 B (Ledger, Tabloid) ,5455 C ,2941 D ,5455 E ,2941

22 2. Tabliczki rysunkowe (PN-EN ISO 7200:2007 Dokumentacja techniczna wyrobu -- Pola danych w tabliczkach rysunkowych i nagłówkach dokumentów) Według normy PN-85/M (Dokumentacja konstrukcyjna. Tabliczki rysunkowe wycofana!) wyróżnia się trzy rodzaje tabliczek rysunkowych: a) tabliczki podstawowe b) tabliczki zmniejszone c) tabliczki uproszczone Informacje podstawowe w tabliczce należy grupować w trzech strefach A, B, C. Strefa A zawiera: (1) numer rysunku, (2) nazwę przedmiotu, (3) nazwę i/ lub znak przedsiębiorstwa Strefa B zawiera między innymi: podziałkę rysunku, format arkusza, rodzaj materiału itp. Strefa C zawiera między innymi: informacje administracyjne: stanowiska, nazwiska i podpisy osób odpowiedzialnych za opracowanie rysunku.

23

24

25 Umieszczanie tabliczek rysunkowych

26

27 3. Linie rysunkowe PN-82/N (wycofana!) PN-EN ISO : 2002 Rysunek techniczny -- Zasady ogólne przedstawiania -- Część 20: Wymagania podstawowe dotyczące linii PN-EN ISO : 2006 Rysunek techniczny. Zasady ogólne przedstawiania. Część 21: Linie w systemie CAD PN-ISO : 2003 Rysunek techniczny -- Zasady ogólne przedstawiania -- Część 22: Wymagania podstawowe i zastosowanie linii wskazujących i linii odniesienia PN-ISO : 2003 Rysunek techniczny -- Zasady ogólne przedstawiania -- Część 24: Linie na rysunkach technicznych maszynowych

28 1. Grubość linii grubych należy dobierać głównie w zależności od wielkości rysowanego przedmiotu, stopnia złożoności jego budowy i przeznaczenia rysunku. Odmiana linii Grubość linii mm Cienka 0,13 0,18 0,25 0,35 0,5 Gruba 0,35 0,5 0,7 1,0 1,4 Bardzo gruba 0,7 1,0 1,4 2,0 2,0

29 2. Odstępy między kreskami w liniach kreskowych, między kreskami i punktami w liniach punktowych oraz między punktami w liniach dwupunktowych zależą od grubości linii i wynosić powinny: dla linii o grubości do 0,35mmm co najmniej czterokrotną grubość linii, dla linii o większej grubości - co najmniej 2 mm. 3. Linie kreskowe i punktowe powinny zaczynać się i kończyć kreskami. 4. Linie kreskowe i punktowe powinny przecinać się i łączyć kreskami. 5. Przy rysowaniu krótkich osi symetrii, gdy wymiar przedmiotu nie przekracza 12 mm linię punktową można zastąpić linią ciągłą cienką. 6. Minimalną odległość między równoległymi liniami o równej grubości zaleca się przyjmować: dla linii o grubości 0,18, 0,25 3 grubości linii dla linii o grubości 0,35, 0,5 2 grubości linii dla linii o grubości 0,7 1,5 grubości linii dla linii o grubości 1,0 i więcej 1,4 mm 7. Minimalna odległość między liniami równoległymi o różnej grubości powinna być równa grubości linii grubszej.

30 Zasady rysowania linii nieciągłych:

31 Ciągła cienka Ciągła gruba Ciągła bardzo gruba Ciągła zygzakowa lub falista (cienka) Linie wymiarowe, pomocnicze linie wymiarowe, linie odniesienia, linie ograniczające szczegół powiększany, linie kreskowania, zarysy kładów miejscowych, łagodne przejścia i przecięcia, oznaczenie gwintu Zarysy widoczne widoków i przekrojów, widoczne wyraźne krawędzie przejść Połączenia klejone i lutowane Urwania i przerwania rzutów przedmiotów Kreskowa cienka Punktowa cienka Dwupunktowa gruba Zarysy i krawędzie niewidoczne Osie symetrii Skrajne położenia ruchomych części przedmiotów, zarysy przedmiotów współpracujących przyległych

32 4. Pismo techniczne PN-80/N (wycofana!) PN-EN ISO :2002 Dokumentacja techniczna wyrobu -- Pismo -- Część 0: Zasady ogólne PN-EN ISO :2002 Dokumentacja techniczna wyrobu -- Pismo -- Część 2: Alfabet łaciński, cyfry i znaki PN-EN ISO :2002 Dokumentacja techniczna wyrobu -- Pismo -- Część 3: Alfabet grecki PN-EN ISO :2002 Dokumentacja techniczna wyrobu -- Pismo -- Część 4: Znaki diakrytyczne i specjalne alfabetu łacińskiego PN-EN ISO :2002 Dokumentacja techniczna wyrobu -- Pismo -- Część 5: Pismo alfabetu łacińskiego, cyfry i znaki w projektowaniu wspomaganym komputerowo (CAD) PN-EN ISO :2002 Dokumentacja techniczna wyrobu -- Pismo -- Część 6: Alfabet cyrylicki Stosuje się dwa rodzaje pisma A i B, proste i nachylone pod kątem 15 od pionu. W piśmie rodzaju A wysokość pisma wynosi 14s, gdzie s to grubość linii pisma. s = h/14 W piśmie rodzaju B wysokość pisma wynosi 10s. s =h/10 Konstrukcja pisma jest oparta na siatce pomocniczej kwadratowej lub rombowej

33

34

35 Wymiary w mm pisma technicznego rodzaju A Wysokość pisma (liter wielkich) 2,5 3,5 5,0 7,0 10,0 14,0 20,0 Grubość linii pisma 0,18 0,25 0,36 0,5 0,7 1,0 1,4

36 5. Podziałki rysunkowe PN-EN ISO 5455:1998 Rysunek techniczny -- Podziałki Podziałką rysunku nazywa się stosunek liczbowy wymiarów liniowych przedstawionych na rysunku do odpowiednich wymiarów Rzeczywistych rysowanego przedmiotu. Powiększające: 50:1, 20:1, 10:1, 5:1, 2:1 Naturalna: 1:1 Zmniejszające: 1:2, 1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500 W wyjątkowych sytuacjach można poszerzyć podany szereg zalecanych podziałek o całkowite wielokrotności 10 lub zastosować wartości pośrednie.

37 6. Napisy na rysunkach Napisy dotyczące bezpośrednio poszczególnych rzutów przedmiotów lub ich fragmentów należy umieszczać w jednym wierszu nad cienką linią odniesienia lub w dwóch wierszach nad i pod tą linią. Linię odniesienia zakańcza się: strzałką kropką. nie zakańcza się niczym