WYMAGANIA PROGRAMOWE Z BIOLOGII W GIMNAZJUM. Dla klasy I gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Transkrypt

1 WYMAGANIA PROGRAMOWE Z BIOLOGII W GIMNAZJUM Dla klasy I gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział I. Organizm człowieka. Skóra powłoka organizmu Temat 1. Czego będziemy się uczyć na lekcjach biologii w kl.1? 2. Doświadczenie i obserwacja źródła wiedzy biologicznej. 3. Test wiedzy zastanej z biologii. 4. Organizm człowieka jako funkcjonalna całość. 5. Budowa i funkcje skóry. Na ocenę dopuszczającą (1) Poziom wymagań Na ocenę dostateczną (1) + (2) Na ocenę dobrą (1) + (2) + (3) Na ocenę bardzo dobrą (1) + (2) + (3) + (4) Uczeń: 1) wymienia dziedziny biologii zajmujące się budową i funkcjonowaniem człowieka 2) wskazuje komórkę jako element budulcowy ciała człowieka 3) wylicza układy narządów człowieka 1) wymienia podstawowe funkcje skóry 2) wymienia wytwory naskórka Uczeń: 1) klasyfikuje człowieka do królestwa zwierząt 2) opisuje podstawowe funkcje układów 1) podaje funkcje skóry i warstwy podskórnej 2) wylicza warstwy skóry Uczeń: 1) opisuje cechy różniące człowieka od innych zwierząt 2) wyjaśnia, na czym polega homeostaza 1) wykazuje na konkretnych przykładach zależność funkcji skóry od jej budowy 2) opisuje funkcje wytworów naskórka Uczeń: 1) opisuje hierarchiczną budowę organizmu człowieka 2) wykazuje, na podstawie dotychczasowych wiadomości, współzależność układów w organizmie człowieka 1) planuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu 6. Higiena i choroby skóry. 1) wymienia choroby skóry 2) podaje przykłady dolegliwości skóry 3) omawia zasady pielęgnacji skóry młodzieńczej 1) wyjaśnia konieczność dbania o skórę 2) klasyfikuje rodzaje oparzeń i odmrożeń 3) omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń 1) omawia objawy dolegliwości skóry 2) wyjaśnia, czym są alergie skórne 1) proponuje środki do pielęgnacji skóry młodzieńczej 2) ocenia wpływ promieni słonecznych na skórę 3) demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń

2 7. Budowa szkieletu. 1) wskazuje elementy biernego i czynnego aparatu ruchu 2) podaje nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu 1) wskazuje na schemacie, rysunku, modelu szkielet osiowy, obręczy i kończyn 2) rozpoznaje różne kształty kości 1) wyjaśnia sposób działania biernego i czynnego aparatu ruchu 1) wskazuje różnice w budowie kości długiej i płaskiej 2) porównuje kości o różnych kształtach 8. Budowa i rola szkieletu osiowego. 1) wylicza elementy szkieletu osiowego 2) wymienia elementy budujące klatkę piersiową 3) podaje nazwy odcinków kręgosłupa 1) wskazuje na modelu lub ilustracji mózgo- i trzewioczaszkę 2) wymienia narządy chronione przez klatkę piersiową 3) wskazuje na schemacie, rysunku, modelu elementy szkieletu osiowego 1) wymienia kości budujące szkielet osiowy 2) charakteryzuje funkcje szkieletu osiowego 3) wyjaśnia związek budowy czaszki z pełnionymi przez nią funkcjami 1) omawia rolę chrząstek w budowie klatki piersiowej 2) wykazuje związek budowy odcinków kręgosłupa z pełnioną przez nie funkcją II. Aparat ruchu 9. Szkielet kończyn oraz ich obręczy. 1) wymienia elementy budowy obręczy barkowej i miednicznej 1) wskazuje na modelu lub schemacie kości kończyn górnej i dolnej 2) wymienia rodzaje połączeń kości 3) opisuje budowę stawu 4) rozpoznaje rodzaje stawów 5) odróżnia staw zawiasowy od kulistego 1) wymienia kości tworzące obręcze barkową i miedniczną 2) porównuje budowę kończyny górnej i dolnej 3) charakteryzuj-je połączenia kości 1) wykazuje związek budowy z funkcją kończyny dolnej 2) wykazuje związek budowy obręczy miednicznej z pełnioną przez nią funkcją 3) wyjaśnia związek budowy stawu z zakresem ruchu kończyny 10. Kości elementy składowe szkieletu. 1) opisuje budowę fizyczną kości 2) wskazuje miejsce występowania szpiku kostnego 1) omawia doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości 1) charakteryzuje zmiany zachodzące w układzie kostnym wraz z wiekiem 2) omawia znaczenie składników chemicznych w budowie kości 3) opisuje rolę szpiku kostnego 1) planuje doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości 11. Tkanki budujące szkielet. 1) wymienia rodzaje tkanek budujących szkielet 2) wskazuje na ilustracji tkankę kostną, chrzęstną 1) opisuje budowę tkanki kostnej (istota zbita, istota gąbczasta ) 2) wskazuje miejsca występowania tkanek 1) porównuje budowę tkanki kostnej i chrzęstnej 1) porównuje budowę i rolę istoty zbitej i istoty gąbczastej

3 12. Budowa i znaczenie mięśni. 1) wskazuje na ilustracji najważniejsze mięśnie szkieletowe przy pomocy nauczyciela 2) wymienia rodzaje tkanki mięśniowej 1) wskazuje położenie tkanki mięśniowej gładkiej i poprzecznie prążkowanej szkieletowej 1) określa funkcje wskazanych mięśni szkieletowych 2) opisuje budowę tkanki mięśniowej 3) wykonuje rysunek tkanki mięśniowej spod mikroskopu 4) określa funkcje wskazanych mięśni szkieletowych 5) opisuje budowę tkanki mięśniowej 6) wykonuje rysunek tkanki mięśniowej spod mikroskopu 7) przedstawia negatywny wpływ środków dopingujących na zdrowie człowieka 1) rozpoznaje mięśnie szkieletowe wskazane na ilustracji 2) opisuje czynności mięśni wskazanych na schemacie 3) rozpoznaje pod mikroskopem różne rodzaje tkanki mięśniowej 1) wykazuje związek budowy z funkcją tkanki mięśniowej 2) uzasadnia konieczność regularnych ćwiczeń gimnastycznych 13. Jak działają mięśnie? 1) podaje warunki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mięśni 1) wyjaśnia na czym polega antagonistyczne działanie mięśni 1) wyjaśnia warunki prawidłowej pracy mięśni 2) analizuje przyczyny urazów ścięgien 1) przedstawia negatywny wpływ środków dopingujących na zdrowie człowieka 14. Choroby aparatu ruchu. 1) wymienia naturalne krzywizny kręgosłupa 2) opisuje przyczyny powstawania wad postawy 3) przewiduje skutki przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała 4) wymienia choroby aparatu ruchu 1) rozpoznaje na ilustracji wady postawy 2) wskazuje ślad stopy z płaskostopiem 3) opisuje urazy kończyn 4) omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn 1) rozpoznaje naturalne krzywizny kręgosłupa 2) wyjaśnia przyczyny wad postawy 3) omawia sposoby zapobiegania deformacjom szkieletu 4) określa czynniki wpływające na prawidłowy rozwój muskulatury ciała 5) omawia przyczyny chorób aparatu ruchu 6) omawia przyczyny zmian zachodzących w układzie kostnym na skutek osteoporozy 1) wyszukuje informacje dotyczące zapobiegania płaskostopiu 2) wyjaśnia konieczność rehabilitacji po urazach 3) planuje i demonstruje udzielanie pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn 15. Powtórzenie i utrwalenie działu Aparat ruchu. 16. Sprawdzenie działu Aparat ruchu.

4 III. Układ pokarmowy 17. Pokarm budulec i źródło energii. 18. Witaminy, sole mineralne, woda. 1) wymienia podstawowe składniki pokarmowe 2) wymienia produkty spożywcze zawierające białko 3) podaje źródła węglowodanów 4) wylicza pokarmy zawierające tłuszcze 1) omawia rolę trzech witamin rozpuszczalnych w wodzie i dwóch rozpuszczalnych w tłuszczach 2) podaje rolę dwóch makroelementów 3) wymienia po trzy makroelementy i mikroelementy 1) klasyfikuje składniki odżywcze na budulcowe i energetyczne 2) określa aminokwasy jako cząsteczki budulcowe białek 1) rozróżnia witaminy rozpuszczalne w wodzie i w tłuszczach 2) rola wody w organizmie 1) omawia rolę składników pokarmowych w organizmie 2) określa znaczenie błonnika w prawidłowym funkcjonowaniu pokarmowego 3) uzasadnia konieczność systematycznego spożywania owoców i warzyw 4) porównuje pokarmy pełnowartościowe i niepełnowartościowe 5) charakteryzuj-je rolę tłuszczów w organizmie 6) wymienia najważniejsze pierwiastki budujące ciała organizmów 1) charakteryzuj-je rodzaje witamin 2) przedstawia rolę i skutki niedoboru witamin A, C, B6, B12, kwasu foliowego, D 3) przedstawia rolę i skutki niedoboru składników mineralnych (Mg, Fe, Ca) 4) omawia znaczenie makroelementów i mikroelementów w organizmie człowieka 1) wyjaśnia związek między spożywaniem produktów białkowych a wzrostem ciała 2) porównuje wartość energetyczną węglowodanów i tłuszczów 3) wyjaśnia skutki nadmiernego spożywania tłuszczów 4) wykazuje kluczową rolę węgla dla istnienia życia 5) identyfikuje podstawowe składniki pokarmowe z podstawowymi grupami związków chemicznych występujących w organizmach 1) analizuje skutki niedoboru witamin, makroelementów i mikroelementów 2) omawia rolę aminokwasów egzogennych w organizmie 19. Wykrywanie składników pokarmowych doświadczenia. 1) formułuje temat doświadczenia 2) formułuje problem badawczy 1) formułuje hipotezy, obserwacje 2) wskazuje próbę kontrolną, próbę badaną 1) formułuje wnioski 2) zapisuje przebieg doświadczenia w oparciu o metodę naukową 1) samodzielnie planuje przeprowadza doświadczenia

5 20. Budowa i rola pokarmowego. 1) wyjaśnia, na czym polega trawienie 2) wymienia rodzaje zębów u człowieka 3) podaje funkcje wątroby i trzustki 4) podaje nazwy procesów zachodzących w odcinkach przewodu pokarmowego 1) opisuje rolę rodzajów zębów 2) wskazuje odcinki przewodu pokarmowe-go na planszy lub modelu 3) rozpoznaje wątrobę i trzustkę na schemacie 4) lokalizuje wątrobę i trzustkę na własnym ciele 1) charakteryzuj-je zęby człowieka 2) omawia funkcje odcinków przewodu pokarmowego 3) lokalizuje odcinki przewodu pokarmowego, wskazując odpowiednie miejsca na powierzchni ciała 1) omawia znaczenie procesu trawienia 2) omawia rolę odcinków przewodu pokarmowego 3) opisuje procesy trawienia we wszystkich odcinkach przewodu pokarmowego 21. Higiena i choroby pokarmowe-go. 1) wymienia czynniki, od których zależy rodzaj diety 2) określa zasady zdrowego żywienia 3) wymienia choroby pokarmowego 1) wskazuje grupy 1) objaśnia pojęcie pokarmów na wartość piramidzie energetyczna żywieniowej pokarmu 2) przewiduje skutki 2) wykazuje złego odżywiania się zależność między 3) wyjaśnia, dlaczego dietą a czynnikami, należy stosować dietę które ją warunkują zróżnicowaną 3) charakteryzuj-je i dostosowaną do choroby potrzeb organizmu pokarmowego (wiek, stan zdrowia, tryb życia, aktywność fizyczna, pora roku itp.) 4) określa przyczyny chorób pokarmowe-go 5) omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia 1) wykazuje zależność między higieną odżywiania się a profilaktyką chorób pokarmowego 2) przygotowuje wystąpienie na temat chorób związanych z zaburzeniami w łaknieniu i przemianie materii 3) demonstruje i komentuje udzielanie pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia IV. Układ krążenia 22. Powtórzenie i utrwalenie działu Układ pokarmowy. 23. Sprawdzenie działu Układ pokarmowy. 24. Budowa i funkcje krwi. 1) podaje nazwy elementów morfotycznych krwi 2) wymienia grupy krwi 3) wylicza składniki biorące udział w krzepnięciu krwi 25. Krwiobiegi. 1) wymienia narządy, w których przemieszcza się krew 2) omawia na ilustracji mały i duży obieg krwi 1) omawia funkcje krwi 2) wskazuje uniwersalnego dawcę i biorcę 3) przedstawia społeczne znaczenie krwiodawstwa 1) omawia funkcje wybranego naczynia krwionośnego 2) porównuje budowę i funkcje żył, tętnic i naczyń włosowatych 3) opisuje funkcje 1) omawia znaczenie krwi 2) charakteryzuje elementy morfotyczne krwi 3) omawia rolę hemoglobiny 1) porównuje krwiobieg mały i duży 2) charakteryzuj-je cel krwi płynącej w małym i dużym krwiobiegu 1) omawia zasady transfuzji krwi 2) wyjaśnia mechanizm krzepnięcia krwi 3) rozpoznaje elementy morfotyczne krwi na podstawie obserwacji mikroskopowej 1) rozpoznaje poszczególne naczynia krwionośne na ilustracji 2) wykazuje związek budowy naczyń krwionośnych

6 zastawek żylnych z pełnionymi przez nie funkcjami 26. Budowa i działanie serca. 1) wskazuje na sobie położenie serca 2) wymienia elementy budowy serca 1) rozpoznaje elementy budowy serca i naczynia krwionośnego na schemacie (ilustracji z podręcznika) 2) wyjaśnia, czym jest puls 1) opisuje mechanizm pracy serca 2) omawia fazy pracy serca 3) mierzy koledze puls 4) podaje prawidłowe ciśnienie krwi u zdrowego człowieka 1) wykazuje rolę zastawek w funkcjonowaniu serca 2) porównuje wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego 27. Choroby i higiena krwionośnego. 1) wymienia choroby krwionośnego 2) omawia pierwszą pomoc w wypadku krwawień i krwotoków 1) odczytuje wyniki badania laboratoryjnego 2) wymienia czynniki wpływające korzystnie na funkcjonowanie krwionośnego 3) przedstawia znaczenie aktywności fizycznej i prawidłowej diety dla właściwego funkcjonowania krążenia 1) analizuje przyczyny chorób krwionośnego 2) charakteryzuj-je objawy krwotoku żylnego i tętniczego 1) przygotowuje portfolio na temat chorób krwionośnego 2) demonstruje pierwszą pomoc w przypadku krwotoków 3) przygotowuje wywiad z pracownikiem służby zdrowia na temat chorób krwionośnego 28. Układ limfatyczny. 1) wymienia cechy limfatycznego 2) wymienia narządy limfatycznego 1) opisuje budowę limfatycznego 2) omawia rolę węzłów chłonnych 1) opisuje rolę limfatycznego 2) omawia rolę śledziony, grasicy i migdałków 1) porównuje układ limfatyczny i krwionośny 29. Odporność organizmu. 1) wymienia elementy odpornościowego 2) definiuje szczepionkę i surowicę jako czynniki odpowiadające za odporność nabytą 1) wyróżnia odporność swoistą i nieswoistą, czynną i bierną, naturalną i sztuczną 2) wyjaśnia, że AIDS jest chorobą wywołaną przez HIV 3) wyjaśnia, na czym polega transplantacja narządów 4) podaje przykłady narządów, które można przeszczepiać 1) omawia rolę elementów odpornościowego 2) charakteryzuj-je rodzaje odporności 3) wyjaśnia sposób działania HIV 1) wyjaśnia mechanizm działania odporności swoistej 2) opisuje rodzaje leukocytów 3) odróżnia działanie szczepionki od surowicy 4) przedstawia znaczenie przeszczepów oraz zgody na transplantację narządów po śmierci 30. Powtórzenie i utrwalenie działu Układ krążenia. 31. Sprawdzenie działu Układ krążenia.

7 32. Budowa i rola oddechowe-go. 1) wymienia odcinki oddechowego 2) definiuje płuca jako miejsce wymiany gazowej 1) omawia funkcje elementów oddechowego 2) opisuje rolę nagłośni 1) wyróżnia drogi oddechowe i narządy wymiany gazowej 2) wykazuje związek budowy elementów oddechowego z pełnionymi funkcjami 1) odróżnia głośnię i nagłośnię 2) demonstruje mechanizm modulacji głosu 33. Mechanizm wymiany gazowej. 1) wymienia narządy biorące udział w procesie wentylacji 2) demonstruje na sobie mechanizm wdechu i wydechu 1) wskazuje różnice w ruchach klatki piersiowej i przepony podczas wdechu i wydechu 2) przedstawia rolę krwi w transporcie gazów oddechowych 3) oblicza ilość wdechów i wydechów przed i po wysiłku 1) wyróżnia mechanizm wentylacji i oddychania komórkowego 2) wyjaśnia zależność między ilością oddechów a wysiłkiem 3) opisuje dyfuzję O2 i CO2 zachodzącą w pęcherzykach płucnych 1) interpretuje wyniki doświadczenia na wykrywanie CO2 w powietrzu wydychanym 2) analizuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach V. Układ oddechowy 34. Oddychanie wewnątrzkomórkowe. 1) definiuje mitochondrium jako miejsce oddychania wewnątrzkomórkowego 2) wskazuje ATP jako nośnik energii 1) zapisuje słownie równanie reakcji chemicznej ilustrujące utlenianie glukozy 2) omawia zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym 1) określa znaczenie oddychania wewnątrzkomórkowego 2) zapisuje utlenianie glukozy równaniem reakcji chemicznej 3) omawia rolę ATP w procesie utleniania biologicznego 1) opisuje zależność między ilością mitochondriów a zapotrzebowaniem narządów na energię 2) przedstawia graficznie zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym 35. Higiena i choroby oddechowe-go. 1) definiuje kichanie i kaszel jako reakcje obronne organizmu 2) wymienia kilka chorób oddechowego 1) wskazuje źródła infekcji górnych i dolnych dróg oddechowego 2) określa sposoby zapobiegania chorobom oddechowego 3) opisuje przyczyny astmy 4) omawia zasady postępowania w przypadku utraty oddechu 1) podaje objawy wybranych chorób oddechowego 2) wyjaśnia związek między wdychaniem powietrza przez nos a profilaktyką chorób oddechowego 1) wykazuje zależność między skażeniem środowiska a zachorowalnością na astmę 2) demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku zatrzymania oddechu 36. Powtórzenie i utrwalenie działu Układ oddechowy. 37. Sprawdzenie działu Układ oddechowy.

8 38. Budowa wydalnicze-go. 1) wymienia przykłady substancji, które są wydalane przez organizm człowieka 1) wyjaśnia pojęcia wydalanie i defekacja 2) wymienia drogi wydalania zbędnych produktów przemiany materii 1) porównuje wydalanie i defekację 1) rozpoznaje na modelu lub materiale świeżym warstwy budujące nerkę 2) omawia rolę wydalniczego w utrzymaniu homeostazy organizmu VI. Układ wydalniczy 39. Jak powstaje mocz? 40. Higiena wydalnicze-go. 1) wskazuje miejsce powstawania moczu pierwotnego na modelu lub ilustracji 1) wymienia choroby wydalniczego 2) określa dzienne zapotrzebowanie organizmu człowieka na wodę 1) podaje skład moczu pierwotnego i moczu ostatecznego 1) uzasadnia konieczność regularnego opróżniania pęcherza moczowego 2) omawia na ilustracji przebieg dializy 1) omawia na podstawie ilustracji proces powstawania moczu 1) omawia przyczyny chorób wydalniczego 1) na podstawie wyników ogólnych moczu określa prawdopodobieństwo wystąpienia głównych chorób moczowego 1) uzasadnia konieczność picia dużych ilości wody podczas leczenia schorzeń nerek 2) ocenia rolę dializy w ratowaniu życia 41. Układ hormonalny. 1) wymienia gruczoły dokrewne i wydzielane przez nie hormony 2) wskazuje na ilustracji położenie najważniejszych gruczołów dokrewnych 1) klasyfikuje gruczoły na wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego 2) wyjaśnia pojęcie gruczoł dokrewny 3) wyjaśnia, czym są hormony 1) określa cechy hormonów 2) przyporządkowuje nazwy gruczołów do wytwarzanych przez nie hormonów 1) przedstawia biologiczną rolę: hormonu wzrostu, tyroksyny, insuliny, adrenaliny, testosteronu, estrogenów 2) omawia znaczenie swoistego działania hormonów VII. Regulacja nerwowo-hormonalna 42. Działanie hormonalne-go. 43. Budowa i rola nerwowego. 1) wymienia skutki nadmiaru i niedoboru hormonu wzrostu 1) wymienia funkcje nerwowego 2) wymienia elementy budowy ośrodkowego nerwowego i obwodowego nerwowego 3) rozpoznaje na ilustracji ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy 1) wyjaśnia pojęcie równowaga hormonalna 2) podaje przyczyny cukrzycy 1) opisuje elementy budowy komórki nerwowej 2) wskazuje przebieg bodźca nerwowego na ilustracji neuronu 3) wyróżnia somatyczny i autonomiczny układ nerwowy 1) omawia antagonistyczne działanie hormonów insuliny i glukagonu 2) interpretuje skutki nadmiaru i niedoboru hormonów 1) opisuje funkcje nerwowego 2) porównuje działanie nerwowego i hormonalnego 3) wykazuje związek budowy komórki nerwowej z pełnioną funkcją 4) omawia działanie ośrodkowego i obwodowego nerwowego 1) uzasadnia związek niedoboru insuliny z cukrzycą 1) tłumaczy rolę regulacji nerwowohormonalnej w utrzymaniu homeostazy 2) wyjaśnia sposób działania synapsy 3) charakteryzuje funkcje somatycznego i autonomicznego nerwowego 4) porównuje funkcje współczulnej i przywspółczulnej części autonomicznego nerwowego

9 44. Ośrodkowy układ nerwowy. 1) wskazuje na ilustracji najważniejsze elementy mózgowia 2) wymienia mózgowie i rdzeń kręgowy jako narządy ośrodkowego nerwowego 1) określa mózgowie jako jednostkę nadrzędną w stosunku do pozostałych części nerwowego 2) wskazuje elementy budowy rdzenia kręgowego na ilustracji 1) opisuje budowę rdzenia kręgowego 2) objaśnia na ilustracji budowę mózgowia 1) uzasadnia nadrzędną funkcję mózgowia w stosunku do pozostałych części nerwowego 45. Obwodowy układ nerwowy. 1) wymienia rodzaje nerwów obwodowych 1) wyróżnia włókna czuciowe i ruchowe 1) omawia rolę obwodowego nerwowego 1) porównuje funkcje współczulnej i przywspółczulnej części autonomicznego nerwowego 46. Odruchy. 1) podaje po trzy przykłady odruchów warunkowych i bezwarunkowych 1) opisuje na ilustracji drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym 2) odróżnia odruchy warunkowe i bezwarunkowe 1) wyjaśnia różnice między odruchem warunkowym a bezwarunkowym 2) charakteryzuje odruchy warunkowe i bezwarunkowe 3) przedstawia graficznie drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym 1) dowodzi znaczenia odruchów w życiu człowieka 2) przedstawia rolę odruchów warunkowych w uczeniu się 47. Choroby i higiena nerwowego. 1) wymienia czynniki powodujące stres 2) podaje przykłady trzech chorób spowodowanych stresem 1) wymienia sposoby radzenia sobie ze stresem 2) wymienia przykłady chorób nerwowego 3) przyporządkowuje chorobom nerwowego charakterystyczne objawy 1) wyjaśnia dodatni i ujemny wpływ stresu na funkcjonowanie organizmu 2) opisuje przyczyny nerwic 3) rozpoznaje cechy depresji 1) analizuje przyczyny chorób nerwowego 2) analizuje związek pomiędzy prawidłowym wysypianiem się a funkcjonowaniem organizmu. W szczególności omawia wpływ snu na procesy uczenia się i zapamiętywania oraz na odporność organizmu 48. Powtórzenie i utrwalenie działu Regulacja nerwowo hormonalna. 49. Sprawdzenie działu Regulacja nerwowo hormonalna. 50. Budowa i działanie narządu wzroku. 1) omawia znaczenie zmysłów w życiu człowieka 2) rozróżnia w narządzie wzroku aparat ochronny i gałkę oczną 1) opisuje funkcje elementów aparatu ochronnego oka 2) wyjaśnia pojęcie akomodacja 3) omawia znaczenie 1) określa funkcje aparatu ochronnego i gałki ocznej 2) wykazuje związek budowy 1) omawia powstawanie obrazu na siatkówce 2) planuje doświadczenie wykazujące reakcje

10 3) wymienia elementy stanowiące aparat ochronny oka 4) rozpoznaje na ilustracji elementy budowy oka 5) omawia funkcje elementów budowy oka 6) wymienia wady wzroku 7) omawia przyczyny powstawania wad wzroku 8) wymienia choroby oczu adaptacji oka 4) rozpoznaje krótkowzroczność i dalekowzroczność na ilustracji elementów oka z pełnionymi przez nie funkcjami 3) opisuje drogę światła w oku 4) wskazuje lokalizację receptorów wzroku 5) ilustruje za pomocą prostego rysunku drogę światła w oku 6) charakteryzuje wady wzroku 7) wyjaśnia, na czym polega daltonizm i astygmatyzm 8) charakteryzuje choroby oczu 9) omawia sposób korygowania wad wzroku tęczówki na różne natężenie światła 3) rozróżnia rodzaje soczewek korygujących wady wzroku 51. Ucho narząd słuchu i równowagi. 1) rozpoznaje na ilustracji elementy budowy ucha 2) wymienia funkcje odcinków ucha 3) omawia zasady higieny uszu 1) wyróżnia ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne 2) wskazuje położenie narządu równowagi 3) definiuje hałas jako czynnik powodujący głuchotę 1) charakteryzuje funkcje elementów ucha 2) omawia funkcje ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego 1) wyjaśnia mechanizm odbierania i rozpoznawania dźwięków 2) wskazuje lokalizację receptorów słuchu i równowagi 3) wyjaśnia zasadę działania narządu równowagi 4) analizuje, w jaki sposób nadmierny hałas może spowodować uszkodzenie słuchu 52. Zmysł powonienia, smaku i dotyku. 1) przedstawia rolę zmysłu smaku, powonienia i dotyku 2) wskazuje rozmieszczenie receptorów dotyku, smaku i powonienia 3) wymienia podstawowe smaki 4) wylicza bodźce odbierane przez skórę 1) opisuje kubki smakowe jako właściwy narząd smaku 1) wskazuje miejsce położenia kubków smakowych 1) uzasadnia, że skóra jest narządem dotyku 2) analizuje znaczenie wolnych zakończeń nerwowych w skórze IX. Rozmnażanie i rozwój człowieka 53. Męski układ Rozrodczy. 1) wymienia męskie narządy rozrodcze i ich funkcje 2) wymienia męskie cechy płciowe 3) wskazuje na ilustracji narządy męskiego rozrodczego 1) rysuje schematycznie i opisuje plemnika 2) omawia proces powstawania nasienia 3) określa funkcję testosteronu 1) charakteryzuj-je męskie pierwszo-, drugoi trzeciorzędowe cechy płciowe 1) uzasadnia, że główka plemnika jest właściwą gametą męską 2) wykazuje zależność między produkcją hormonów płciowych a zmianami zachodzącymi w ciele mężczyzny

11 54. Żeński układ rozrodczy. 1) wymienia wewnętrzne narządy rozrodcze 2) wskazuje na ilustracji wewnętrzne narządy żeńskiego rozrodczego 3) wylicza zewnętrzne żeńskie narządy płciowe 1) opisuje funkcje żeńskiego rozrodczego 1) charakteryzuj-je żeńskie pierwszo-, drugoi trzeciorzędowe cechy płciowe 2) opisuje funkcje wewnętrznych narządów rozrodczych 1) tworzy w dowolnej formie prezentację na temat dojrzewania 2) wykazuje związek budowy komórki jajowej z pełnioną przez nią funkcją 55. Funkcjonowanie żeńskiego rozrodczego. 1) wymienia żeńskie hormony płciowe 2) wymienia kolejne fazy cyklu miesiączkowego 1) wskazuje w cyklu miesiączkowym dni płodne i niepłodne 2) definiuje jajnik jako miejsce powstawania komórki jajowej 1) interpretuje ilustracje przebiegu cyklu miesiączkowego 1) omawia zmiany hormonalne i zmiany w macicy zachodzące w trakcie cyklu miesiączkowym 2) analizuje rolę ciałka żółtego 56. Higiena rozrodczego. 1) wymienia choroby rozrodczego 1) wskazuje kontakty płciowe jako potencjalne źródło zakażenia rozrodczego 2) przyporządkowuje chorobom źródła zakażenia 3) wyjaśnia różnicę między nosicielstwem HIV a chorobą AIDS 4) wymienia drogi zakażenia wirusami HIV, HBV i HCV oraz HPV oraz omawia zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez te wirusy 5) przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową 1) wyjaśnia konieczność regularnych wizyt u ginekologa 2) przyporządkowuje chorobom ich charakterystyczne objawy 1) wymienia zachowania mogące prowadzić do zakażenia HIV 2) przewiduje indywidualne i społeczne skutki zakażenia wirusami HIV, HBV i HCV oraz HPV 57. Planowanie rodziny. 1) wymienia naturalne i sztuczne metody planowania rodziny 1) opisuje naturalne i sztuczne metody antykoncepcji 1) porównuje naturalne i sztuczne metody planowania rodziny 1) ocenia naturalne i sztuczne metody antykoncepcji 58. Rozwój człowieka od poczęcia do narodzin. 1) wymienia nazwy błon płodowych 2) podaje, jak długo trwa rozwój płodowy 1) porządkuje etapy rozwoju zarodka od zapłodnienia do zagnieżdżenia 2) wyjaśnia pojęcie zapłodnienie 1) charakteryzuje funkcje błon płodowych 2) charakteryzuje okres rozwoju płodowego 1) analizuje funkcje łożyska 59. Ciąża i poród. 1) wymienia zmiany zachodzące w organizmie kobiety podczas ciąży 1) omawia zasady higieny zalecane dla kobiet ciężarnych 2) podaje czas trwania ciąży 3) omawia wpływ różnych czynników na prawidłowy rozwój zarodka i płodu 1) wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w organizmie kobiety podczas ciąży 2) charakteryzuje etapy porodu 1) uzasadnia konieczność przestrzegania zasad higieny przez kobiety w ciąży 2) omawia mechanizm powstawania ciąży pojedynczej i mnogiej

12 60. Okresy rozwojowe człowieka. 1) wylicza etapy życia człowieka 2) wymienia rodzaje dojrzałości 3) wymienia różnice w tempie dojrzewania dziewcząt i chłopców 1) określa zmiany rozwojowe u swoich rówieśników 2) opisuje objawy starzenia się organizmu 1) charakteryzuje wskazane okresy rozwojowe 2) przedstawia cechy i przebieg fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania człowieka 1) analizuje różnice między przekwitaniem a starością 2) przyporządkowuje okresom rozwojowym zmiany zachodzące w organizmie 61. Powtórzenie i utrwalenie działu Rozmnażanie i rozwój człowieka. 62. Sprawdzenie działu Rozmnażanie i rozwój człowieka. 63. Zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne. 1) omawia wpływ trybu życia na stan zdrowia 1) opisuje zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne 2) podaje przykłady wpływu środowiska na życie i zdrowie ludzi 3) przedstawia znaczenie aktywności fizycznej dla prawidłowego funkcjonowania organizmu 1) charaktery-zuje czynniki wpływające na zdrowie 2) przedstawia znaczenie pojęć zdrowie i choroba 3) rozróżnia zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne 1) wykazuje wpływ środowiska życia na zdrowie X. Zdrowie a cywilizacja 64. Choroby zakaźne i cywilizacyjne. 1) podaje przykłady trzech chorób zakaźnych i czynniki, które je wywołują 2) wymienia choroby cywilizacyjne 3) wymienia najczęstsze przyczyny nowotworów 1) przedstawia 1) wymienia podstawowe zasady najważniejsze profilaktyki chorób choroby człowieka nowotworowych wywoływane przez 2) klasyfikuje podaną wirusy, bakterie, chorobę do grupy protisty i pasożyty chorób cywilizacyjnych zwierzęce oraz lub zakaźnych przedstawia zasady 3) omawia znaczenie profilaktyki tych szczepień ochronnych chorób 4) wskazuje alergie 2) podaje jako skutek kryterium podziału zanieczyszczenia na choroby zakaźne środowiska i cywilizacyjne 5) wskazuje metody 3) podaje zapobiegania przykłady chorobom szczepień cywilizacyjnym obowiązkowych i nieobowiązkowych 4) wyjaśnia przyczyny powstawania chorób społecznych 1) oblicza własne BMI 2) dowodzi, że stres jest przyczyną chorób cywilizacyjnych 3) uzasadnia, że nerwice są chorobami cywilizacyjnymi 4) uzasadnia konieczność okresowego wykonywania podstawowych badań kontrolnych 5) wyjaśnia, dlaczego nie należy bez wyraźnej potrzeby przyjmować leków ogólnodostępnych oraz dlaczego antybiotyki i inne leki należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza

13 65. Uzależnienia. 1) podaje przykłady używek 2) przedstawia negatywny wpływ na zdrowie człowieka niektórych substancji psychoaktywnych oraz nadużywania kofeiny i niektórych leków (zwłaszcza oddziałujących na psychikę) 1) opisuje MONAR jako miejsce, gdzie można uzyskać pomoc w leczeniu uzależnień 1) opisuje wpływ palenia tytoniu na zdrowie 2) omawia skutki działania alkoholu na funkcjonowanie organizmu 3) wyjaśnia mechanizm powstawania uzależnień 4) wyjaśnia znaczenie profilaktyki uzależnień 5) wyjaśnia, jak uniknąć uzależnień 1) wykazuje zależność między przyjmowaniem używek a powstawaniem nałogu 2) wykonuje w dowolnej formie prezentację na temat profilaktyki uzależnień (na podstawie 42 ust.2 statutu gimnazjum) 2. Ustala się następujące ogólne kryteria ocen: 1) stopień celujący otrzymuje uczeń, który: a) opanuje w pełni wszystkie wiadomości i umiejętności z podstawy programowej, samodzielnie i twórczo rozwija swoje uzdolnienia; b) biegle posługuje się wiadomościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych lub praktycznych z podstawy programowej, proponuje rozwiązania nietypowe, c) osiąga sukcesy w konkursach interdyscyplinarnych i przedmiotowych, konkursach artystycznych, w zawodach sportowych i innych, kwalifikuje się do finałów na szczeblu międzyszkolnym, wojewódzkim (regionalnym), krajowym lub posiada inne porównywalne osiągnięcia; 2) stopień bardzo dobry otrzymuje uczeń, który: a) opanował pełny zakres wiedzy i umiejętności określony w podstawie programowej; b) sprawnie posługuje się zdobytymi wiadomościami, rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne ujęte w podstawie programowej, potrafi zastosować posiadaną wiedze do rozwiązywania zadań i problemów w nowych sytuacjach; 3) stopień dobry otrzymuje uczeń, który: a) opanował zdecydowaną większość wiadomości określonych w podstawie programowej i właściwie je stosuje, b) rozwiązuje (wykonuje) samodzielnie typowe zadania teoretyczne lub praktyczne; 4) stopień dostateczny otrzymuje uczeń, który: a) opanował wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej; b) rozwiązuje ( wykonuje) typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o średnim stopniu trudności; c) często popełnia błędy, korzysta z pomocy nauczyciela przy rozwiązywaniu różnych problemów; 5) stopień dopuszczający otrzymuje uczeń, który: a) ma braki w opanowaniu wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej, ale braki te nie przekreślają możliwości uzyskania przez ucznia podstawowej wiedzy z danego przedmiotu w ciągu dalszej nauki; b) rozwiązuje przy pomocy nauczyciela zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim stopniu trudności. 6) stopień niedostateczny otrzymuje uczeń, który: a) nie opanował wiadomości i umiejętności określonych w podstawie programowej, a braki w wiadomościach i umiejętnościach uniemożliwiają dalsze zdobywanie wiedzy z tego przedmiotu,

14 b) nie jest w stanie nawet przy pomocy i pod kierunkiem nauczyciela rozwiązać (wykonać) zadań o niewielkim (elementarnym) stopniu trudności.