Prawo karne intertemporalne obowiązywanie ustawy karnej w aspekcie czasowym. Pojęcie prawa intertemporalnego Obowiązywanie ustawy karnej

Transkrypt

1 Prawo karne intertemporalne obowiązywanie ustawy karnej w aspekcie czasowym Pojęcie prawa intertemporalnego Obowiązywanie ustawy karnej

2 Formy zmiany ustawy karnej Penalizacja Depenalizacja Depenalizacja częściowa Zaostrzenie karalności Złagodzenie karalności

3 Czasowy zakres zastosowania ustawy karnej Zakaz retroaktywnego wprowadzania karalności czynu Zakaz retroaktywnego podwyższania sankcji karnej Nakaz stosowania ustawy względniejszej

4 Konstytucyjna i prawnomiędzynarodowa podstawa zasady lex mitior agit i lex severior retro non agit

5 art. 42 ust. 1 Konstytucji : Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego. art. 7 ust. 1 Europejskiej Konwencji i Praw Człowieka : Nikt nie może być uznany za winnego popełnienia czynu polegającego na działaniu lub zaniechaniu działania, który według prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowił czynu zagrożonego karą w czasie jego popełnienia. Nie będzie również wymierzona kara surowsza od tej, którą można było wymierzyć w czasie, gdy czyn zagrożony karą został popełniony. art. 15 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych : Nikt nie może być skazany za czyn lub zaniechanie, które w myśl prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowiły przestępstwa w chwili ich popełnienia. Nie może być również zastosowana kara surowsza od tej, którą można było wymierzyć w chwili popełnienia przestępstwa. Jeżeli po popełnieniu przestępstwa ustanowiona zostanie przez ustawę kara łagodniejsza za takie przestępstwo, przestępca będzie miał prawo z tego korzystać.

6 Art. 4 par.1 KK Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę poprzednio obowiązującą, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

7 » Pojęcie ustawy względniejszej» Pojęcie ustawy nowej» Pojęcie ustawy poprzednio obowiązującej» Pojęcie czasu orzekania» Pojęcie czasu popełnienia przestępstwa

8 Pojęcie ustawy względniejszej Dla oceny, która z dwóch porównywanych ustaw ma charakter względniejszy dla sprawcy przyjmuje się metodę porównania hipotetycznych orzeczeń wydanych na podstawie obu ustaw. W.Wolter: Aby poprawnie rozstrzygnąć, która z ustaw jest względniejsza dla sprawcy, trzeba dokonać dwóch operacji roboczych: przy uwzględnieniu całego konkretu sprawy i całego stanu prawnego wymierzyć karę według nowej ustawy, następnie według dawnej w wtedy ujawni się z miejsca, czy ustawa dawna jest względniejsza dla sprawcy czy też nie Porównywanie dwóch ustaw musi mieć charakter kompleksowy to znaczy uwzględniać wszystkie ujemne konsekwencje wydanego o te ustawy orzeczenia.

9 Porównanie uwzględnia: regulacje dotyczące rodzaju i wysokości kar i środków karnych instytucje sądowego wymiaru kary stosowanie warunkowego umorzenia stosowanie recydywy zasady wymiaru kary warunkowe zwolnienie amnestie przepisy dotyczące miejscowego zakresu zastosowania ustawy karnej

10 Obiektywna i subiektywna ocena dolegliwości ustawy: Przyjmuje się, że ocena, która z ustaw jest względniejsza dla sprawcy dokonywana jest w oparciu o przesłanki obiektywne, nie zaś subiektywne przekonanie sprawcy, choć jego oświadczenie w tym zakresie powinno stanowić najistotniejsza dyrektywę rozstrzygania sytuacji wątpliwych

11 » Pojęcie ustawy nowej» Pojęcie ustawy poprzednio obowiązującej (każdy stan prawny między czasem popełnienia a czasem orzekania)» Pojęcie czasu orzekania (wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia)» Pojęcie czasu popełnienia przestępstwa (zgodnie z definicją kodeksową czas działania lub zaniechania)

12 Zasada prymatu ustawy nowej Zakres zastosowania zasady lex mitior agit Zakaz stosowania ustawy nowej łącznie z ustawą poprzednio obowiązującą Zasada zmiany orzeczenia Zatarcie skazania na skutek uchylenia normy prawno karnej Zasada lex mitior agit a regulacje blankietowe

13 Moment zmiany ustawy Forma zmiany ustawy penalizacja depenalizacja zaostrzenie kary Między czasem czynu a czasem orzekania Art. 1 k.k. zakaz retroaktywności ustawy nowej Brak podstaw odpowiedzialności karnej (art. 4 par. 1 nakaz stosowania ustawy nowej) Art. 4 par. 1 (zakaz retroaktywnego stosowania nowej ustawy surowszej stosuje się ustawę poprzednio obowiązującą Po wydaniu orzeczenia Art. 1 zakaz retroaktywności ustawy nowej Art. 4 par. 4 zatarcie skazania Art. 4 par. 1 (zakaz retroaktywnego stosowania nowej ustawy surowszej stosuje się ustawę poprzednio obowiązującą złagodzenie kary Art. 4 par. 1 (nakaz stosowania nowej ustawy względniejszej) Modyfikacja kary (w wypadkach określonych w ustawie art. 4 par. 2 i 3

14 Struktura normatywna przepisu prawa karnego Struktura przestępstwa

15 Normy sprzężone Norma sankcjonowana Norma sankcjonująca Przepis prawa karnego stanowi podstawę dekodowania dwóch odmiennych norm normy sankcjonującej i normy sankcjonowanej

16 Przepis prawa karnego Prawo karne materialne: zbiór przepisów, który obejmuje katalog czynów karalnych i przewidywanych przez ustawodawcę kar, grożących za popełnienie takich czynów, a także zasady odpowiedzialności karnej (K.Buchała, A.Zoll) Zbiór norm odnoszących się do stosowania kary

17 Charakterystyczna syntaktyka przepisu prawa karnego Kto, ( ), podlega karze ( ).

18 Norma sankcjonowana Zakaz lub nakaz określonego zachowania (norma merytoryczna) Elementy normy sankcjonowanej: zakres normowania zakres zastosowania

19 Norma sankcjonowana Art. 148 k.k. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

20 Czy każdy przepis prawa karnego daje podstawę do dekodowania normy sankcjonowanej?

21 Norma sankcjonująca Właściwa norma prawa karnego, o strukturze normy kompetencyjnej Norma dwuelementowa: zakres zastosowania (hipoteza) zakres normowania (dyspozycja)

22 Norma sankcjonująca Adresat: sąd (wyjątkowo prokurator lub inny organ wymiaru sprawiedliwości) Hipoteza: opis zachowania karalnego (typ czynu zabronionego), inne przesłanki odpowiedzialności karnej (np. z części ogólnej k.k.) Dyspozycja: kompetencja do orzeczenia sankcji karnej (obowiązek orzeczenia sankcji karnej

23 Normatywna interpretacja przepisu prawa karnego Nie wszystkie elementy zawarte w przepisie prawa karnego mają znaczenie w perspektywie obu struktur normatywnych tj. normy sankcjonowanej i sankcjonującej dla treści normy sankcjonowanej nie ma znaczenia: znamię zaistnienia skutku, okoliczności dotyczące winy i strony podmiotowej dla treści normy sankcjonującej znaczenie ma naruszenie normy sankcjonowanej bezprawność zachowania

24 Naruszenie normy sankcjonowanej u podstaw normy sankcjonowanej znajduje się określone rozstrzygnięcie w zakresie aksjologii sytemu prawnego (dobro prawne, interes prawny) wartościująca funkcja normy sankcjonowanej norma wyraża także powinność określonego zachowania (rozkazodawcza funkcja normy sankcjonowanej)

25 Naruszenie normy sankcjonowanej Istotna z punktu widzenia normy sankcjonującej ocena (bezprawia czynu) czynu musi zawierać te dwa aspekty: zachowanie musi naruszać polecenie Zachowanie musi być negatywnie oceniane w perspektywie chronionego normą sankcjonowaną dobra prawnego

26 Naruszenie normy sankcjonowanej Dobra prawne o charakterze względnym i charakterze bezwzględnym Reguły postępowania z danym dobrem prawnym jeżeli dane zachowanie jest zgodne z regułami postępowania z danym dobrem, to nawet jeżeli zagraża dobru lub je niszczy, nie może być ujemnie oceniane (A.Zoll)

27 Sprzeczne z normą sankcjonowaną będzie więc tylko takie zachowanie, które naraża na niebezpieczeństwo dobro prawne lub je narusza i jednocześnie narusza wykształconą przez wiedzę lub doświadczenie regułę postępowania z tym dobrem prawnym A.Zoll

28 Pojęcie przestępstwa Zespół przesłanek ujętych w hipotezie normy sankcjonującej odnoszących się do czynu Przesłanki te można grupować (klasyfikować) Owa klasyfikacja przesłanek odpowiedzialności karnej tworzy strukturę przestępstwa

29 Ujęcie przestępstwa Materialne ujęcie przestępstwa Formalne ujęcie przestępstwa Polska koncepcja mieszana, materialnoformalna