Błony śluzowe i ściany wewnętrznych przewodów organizmu

Transkrypt

1 Błona śluzowa (warstwa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu) Błony śluzowe i ściany wewnętrznych przewodów organizmu Warstwy ścian wewnętrznych przewodów (ujęcie ogólne): błona podśluzowa (nie zawsze) nabłonek blaszka właściwa (tkanka łączna) warstwa mięśni gładkich (niekiedy) błona podśluzowa (nie zawsze) Blaszka właściwa: tkanka łączna, naczynia krwionośne, włókna nerwowe, małe gruczoły Błona podśluzowa: j.w., umoŝliwia ruchomość blaszki właściwej względem podłoŝa Drogi oddechowe - jama nosowa - jama gardłowa - krtań - tchawica - drzewo oskrzelowe (oskrzela i oskrzeliki) jama nosowa jama gardłowa krtań tchawica mięśniówka zewnętrzna warstwa włóknista Nabłonek dróg oddechowych - nabłonek wielorzędowy z migawkami komórki z migawkami komórki kubkowe komórki niezróŝnicowane komórki dokrewne Jama nosowa - część oddechowa błona podśluzowa Liczne małe gruczoły surowiczo-śluzowe Funkcje: ogrzewanie powietrza (sieć naczyniowa) nawilŝanie powietrza (gruczoły) 1

2 Tchawica Krtań błona podśluzowa wewnętrzne mięśnie szkieletowe rusztowanie z chrząstki szklistej/spręŝystej błona podśluzowa z gruczołami tchawiczymi podkowy chrzęstne połączone włóknami kolagenowymi małe gruczoły (krtaniowe) Drogi oddechowe są jedynymi przewodami zawierającymi w ścianie usztywnienie z chrząstki (zapewnienie droŝności) Oskrzela Drzewo oskrzelowe oskrzela główne oskrzela oskrzeliki oskrzeliki oddechowe warstwa mięśni gładkich błona podśluzowa z gruczołami płytki chrzęstne Oskrzela główne mają taką samą budowę ściany jak tchawica mięśnie gładkie Oskrzeliki brak chrząstki, brak błony podśluzowej i gruczołów nabłonek wielorzędowy nabłonek jednowarstwowy walcowaty sześcienny Warstwy ściany: warstwa mięśni gładkich warstwa włóknista Oskrzeliki oddechowe ściana nieciągła, w części utworzona przez pęcherzyki płucne 2

3 błona śluzowa czerwień wargowa Błona śluzowa jamy ustnej: nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący blaszka właściwa i błona podśluzowa zawiera małe gruczoły (wargowe, policzkowe, podniebienne, językowe) Przewód pokarmowy migdałek językowy Rdzeń: mięśnie szkieletowe Powierzchnia dolna: sploty Ŝylne Powierzchnia górna: brodawki (uwypuklenia, błony śluzowej), brak błony podśluzowej Brodawki mechaniczne: nitkowate Język brodawki nitkowate foramen caecum brodawki okolone brodawki liściaste brodawki grzybowate Wyjątki: (rogowacenie, brak błony podśluzowej): dziąsła, język, podniebienie twarde (obszary naraŝone na obciąŝenia mechaniczne) G Brodawki zmysłowe (z kubkami smakowymi): grzybowate liściaste okolone brodawka wtórna brodawka pierwotna kubki smakowe Brodawka grzybowata charakterystyczny kształt niezrogowaciała nieliczne kubki smakowe Brodawki nitkowate ostro zakończone zrogowaciałe Brodawki liściaste kształt fałdów 3 regularne brodawki wtórne liczne kubki smakowe Brodawka okolona duŝa otoczona głębokim rowkiem liczne brodawki wtórne liczne kubki smakowe taste buds Gruczoły językowe tylne (von Ebnera) złoŝone gruczoły surowicze produkują lipazę rozkładającą tłuszcze opłukują powierzchnie kubków smak. Warstwy cewy pokarmowej: 1. Błona śluzowa nabłonek blaszka właściwa mięśniówka błony śluzowej (muscularis mucosae) 2. Błona podśluzowa 3. Błona mięśniowa warstwa okręŝna warstwa podłuŝna 4. Błona zewnętrzna (włóknista lub surowicza) błona surowicza błona mięśniowa warstwa podłuŝna warstwa okręŝna błona mięśniówka podśluzowa bł. śluzowej nabłonek blaszka właściwa z gruczołami mięśniówka błony śluzowej błona podśluzowa błona mięśniowa grudka chłonna Naczynia krwionośne bl. właściwa nabłonek gruczoł 3

4 śołądek wpust trzon/dno odźwiernik Przełyk: nabłonek wielowarstwowy płaski śluzowe gruczoły przełykowe w blaszce właściwej i błonie podśluzowej błona mięśniowa: mięśnie szkieletowe przechodzące w gładkie Ogólna budowa histologiczna błony śluzowej: nabłonek jednowarstwowy walcowaty wpukla się tworząc dołeczki Ŝołądkowe w blaszce właściwej gęsto ułoŝone gruczoły (wpustowe, właściwe, odźwiernikowe) Nabłonek powierzchniowy Gruczoły właściwe Ŝołądka wysokie, jasne walcowate komórki produkują śluz chroniący błonę śluzową przed działaniem soku Ŝołądkowego Komórki śluzowe szyjki produkują rozpuszczalny śluz komórki śluzowe szyjki komórki główne komórki okładzinowe kom. niezróŝnicowane komórki dokrewne Komórki główne są typowymi komórkami wytwarzającymi białka produkują enzymy: pepsynę, lipazę i podpuszczkę (u niemowląt) 4

5 Komórki okładzinowe duŝe, piramidowe zawierają kanaliki wewnątrzkomórkowe i duŝo mitochondriów aktywnie wydzielają jony H+ i Cl(produkcja kwasu solnego) Odźwiernik: głębsze dołeczki gruczoły odźwiernikowe produkujące śluz gruba okręŝna warstwa mięśniówki (zwieracz) Komórki dokrewne produkują hormony peptydowe, przewaŝnie o lokalnym działaniu Jelito cienkie Zwiększenie powierzchni chłonnej jelita cienkiego: fałdy okręŝne: x 2-3 kosmki jelitowe: x 10 brzeŝek szczoteczkowy (mikrokosmki) na powierzchni nabłonka jelitowego: x 20 Jelito cienkie wchłania produkty trawienia pokarmu Gruczoły odźwiernikowe komórki śluzowe komórki dokrewne Błona śluzowa jelita cienkiego dzieli się na dwa piętra: górne: kosmki jelitowe dolne: krypty (gruczoły) jelitowe Enterocyty Jednowarstwowy walcowaty nabłonek jelitowy pokrywający kosmki wpukla się tworząc krypty. Zbudowany jest z kilku typów komórek: enterocyty komórki kubkowe komórki dokrewne komórki niezróŝnicowane (tylko w kryptach) komórki Panetha (tylko w kryptach) wysokie walcowate brzeŝek szczoteczkowy liczne organelle Funkcja: wchłaniają produkty trawienia i przekazują je do naczyń krwionośnych i limfatycznych 5

6 Komórki kubkowe produkują śluz Komórki niezróŝnicowane leŝą w dolnej części krypt i odpowiadają za regenerację nabłonka Komórki Panetha leŝą w dnie krypt zawierają liczne ziarna wydzielnicze produkują białka antybakteryjne i antypasoŝytnicze Kosmek jelitowy nabłonek jelitowy wewnątrz zrąb: tkanka łączna wiotka, zawiera: - kapilary okienkowe - pojedyncze naczynie limfatyczne pęczków mięśni gładkich Dwunastnica szerokie kosmki gruczoły dwunastnicze w bł. podśluzowej, produkujące zasadową wydzielinę Krypta jelitowa dno: komórki Panetha powyŝej: komórki niezróŝnicowane górna połowa: dojrzewające enterocyty, komórki kubkowe i dokrewne Jelito czcze węŝsze i krótsze kosmki więcej komórek kubkowych Jelito kręte krótsze i rzadsze kosmki więcej komórek kubkowych skupiska grudek chłonnych (kępki Peyera) 6

7 Wyrostek robaczkowy jest anatomicznie i histologicznie częścią jelita grubego Jelito grube brak kosmków głębokie, regularne krypty bardzo duŝo komórek kubkowych brak komorek Panetha zewnętrzna warstwa mięśniówki podzielona na trzy taśmy Jelito grube wchłania wodę i wydziela śluz Układ nerwowy cewy pokarmowej Drogi moczowe kielichy i miedniczki nerkowe moczowód pęcherz moczowy cewka moczowa Moczowód - nabłonek przejściowy dróg moczowych - blaszka właściwa (bez gruczołów) błona mięśniowa warstwa włóknista splot podśluzówkowy (Meissnera) - unerwia warstwę mięśniową błony śluzowej (muscularis mucosae) i gruczoły splot mięśniówkowy (Auerbacha) - unerwia błonę mięśniową (regulacja perystaltyki) Adaptacja ściany pęcherza moczowego do zmiennej pojemności Pęcherz moczowy pusty - nabłonek przejściowy dróg moczowych - blaszka właściwa gruba warstwa mięśniowa warstwa włóknista lub surowicza pełny A. Wygładzanie fałdów błony śluzowej i reorientacja pęczków mięśniowych B. Rozciągnięcie nabłonka przejściowego (zmniejszenie liczby warstw i spłaszczenie komórek baldaszkowatych) Nabłonek przejściowy (urotelium): wielowarstwowy z komórkami baldaszkowatymi na powierzchni C. Zwiększenie powierzchni przyszczytowej błony komórkowej komórek baldaszkowatych Funkcja: ochrona ściany dróg moczowych, adaptacja do zmieniającej się powierzchni 7

8 Układ rozrodczy męski Głowa najądrza zawiera przewodzików wyprowadzających Ściana przewodziku: nabłonek jednowarstwowy sześcienny/walcowaty cienka warstwa mięśni gładkich Trzon i ogon najądrza zbudowany jest z pojedynczego, zespiralizowanego przewodu najądrza Ściana przewodu: nabłonek jednowarstwowy walcowaty ze stereocyliami warstwa mięśni gładkich Nabłonek: komórki walcowate z migawkami komórki sześcienne z mikrokosmkami Nabłonek: komórki podstawne (niezróŝnicowane) komórki główne ze stereocyliami Komórki główne: resorbują płyn fagocytują resztki cytoplazmy spermatyd wydzielają substancje wspomagające Ŝywotność i dojrzewanie plemników Nasieniowód Ściana: A. Błona śluzowa nabłonek jednowarstwowy walcowaty blaszka właściwa B. Gruba mięśniówka gładka warstwa podłuŝna warstwa okręŝna warstwa podłuŝna C. Warstwa włóknista (przydanka łącznotkankowa) Układ rozrodczy Ŝeński Jajowód (b. liczne rozgałęzione fałdy) mięśniówka gładka błona surowicza Nabłonek jednowarstwowy walcowaty komórki z migawkami (przesuwają oocyt) komórki wydzielnicze (produkują substancje odŝywcze dla oocytu) 8

9 Macica Trzon i dno macicy - endometrium Więzadło szerokie Światło macicy Warstwy ściany: (endometrium) - nabłonek jednowarstwowy walcowaty - blaszka właściwa z gruczołami warstwa mięśniowa (myometrium) błona surowicza gruczoły nierozgałęzione, produkujące wydzielinę białkową liczne tętniczki (spiralne) Fazy czynnościowe endometrium w cyklu miesięcznym: faza wzrostu (regeneracja błony śluzowej) faza wydzielania faza niedokrwienia faza złuszczania (menstruacja) Faza wzrostu Faza wydzielania I Faza wydzielania II Szyjka macicy Pochwa gruczoły rozgałęzione, produkujące śluz nie ulega złuszczeniu w cyklu miesięcznym Ściana: - nabłonek wielowarstwowy płaski - blaszka właściwa (bez gruczołów) warstwa mięśniowa (m. gładkie) warstwa włóknista 9