Podstawy prawa w gospodarce (PPwG) Rząd i administracja rządowa

Transkrypt

1 Podstawy prawa w gospodarce (PPwG) Rząd i administracja rządowa

2 Przedmiot 1 Organizacja administracji w Polsce 2 Administracja centralna 3 Terenowa administracja rządowa 4 Administracja specjalna 2

3 Administracja centralna [1/2] Administracja centralna to układ organizacyjnofunkcjonalny, który tworzą organy, urzędy i inne podmioty o różnym statusie prawnym, powołane do realizowania zadań administracji publicznej w ramach ich właściwości obejmującej skalę całego państwa. Kształt administracji wyznaczają rozmaite akty prawne: Konstytucja, Ustawy zwykłe i akty wykonawcze, precyzujące rozwiązania konstytucyjne. Szczególne miejsce pośród nich przypada: o Ustawie z 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów, o Ustawie z 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej. 3

4 Administracja centralna organy [2/2] Organy centralne administracji Organy naczelne Pozostałe organy centralne Segment politycznorządowy (nadrzędny w stosunku do innych organów administracji) Segment administracyjnowykonawczy 4

5 Właściwość organu [1/4] [schemat] 5

6 Rada Ministrów organizacja [1/2] Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i Ministrów. W skład mogą być powoływani również wiceprezesi RM oraz przewodniczący komitetów określonych w ustawach. Prezes RM jak i wiceprezesi mogą być jednocześnie ministrami. Rada Ministrów jest organem kolegialnym. Formami działania są posiedzenia oraz tryb obiegowy (zebranie stanowisk członków RM). Rada ministrów może ustanawiać tzw. pełnomocników rządu. Organy pomocnicze Rady Ministrów: Stały Komitet lub komitety Rady Ministrów, komitety do rozpatrywania określonych kategorii spraw lub określonej sprawy, rady lub zespoły opiniodawcze i doradcze, Komisje kodyfikacyjne, Komisje wspólne (powoływane z innymi instytucjami lub środowiskami), Rada Legislacyjna, Rządowe Centrum Legislacji (obsługa prawna RM i opracowywanie rządowych projektów ustaw). 6

7 Rada Ministrów działanie [1/2] Porządek obrad posiedzenia Rady Ministrów 7

8 Rada Ministrów funkcje [2/2] Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną należą do niej wszystkie sprawy polityki państwa niezastrzeżone przez Konstytucję lub inne ustawy dla innego organu lub samorządu (domniemanie kompetencji na rzez RM). Rada Ministrów koordynuje i kontroluje pracę wszystkich organów administracji rządowej. Rada Ministrów w szczególności: Zapewnia wykonanie ustaw i wydaje rozporządzenia do ustaw, Chroni interesy Skarbu Państwa, Uchwala i kieruje wykonaniem budżetu państwa Utrzymuje stosunki międzynarodowe, zawiera umowy z rządami innych państw i organizacjami międzynarodowymi, Zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa, sprawując ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju, Określa organizację i tryb swojej pracy. Wydaje rozporządzenia (na podstawie upoważnień - w celu wykonania ustaw, podejmuje uchwały (obowiązują jednostki podległe Radzie Ministrów). 8

9 Prezes i wiceprezes Rady Ministrów Prezes Rady Ministrów jest: Przewodniczącym RM, Samodzielnym (naczelnym) organem administracji. Funkcje: Kieruje pracami RM, Reprezentuje RM, Zapewnia wykonanie polityki RM i określa sposoby jej wykonania; Koordynuje i kontroluje pracę ministrów, Wykonuje zadania określone w odrębnych przepisach; Wydaje rozporządzenia (na podstawie upoważnień - w celu wykonania ustaw), wydaje zarządzenia (obowiązują jednostki organizacyjne podległe PRM). Wiceprezes (wiceprezesi) RM zastępcy / pomocnicy PRM, bez własnych kompetencji (nie jest samodzielnym organem administracji) działa w zakresie kompetencji PRM. 9

10 Minister i ministerstwo Minister jest powoływany do kierowania określonym działem administracji rządowej lub do wypełniania zadań wyznaczonych przez PRM: Minister kierujący działem administracji - działa we własnym imieniu w ramach jego kompetencji; jest samodzielnym (naczelnym) organem administracji, Minister wykonujący zadanie powierzone przez PRM (działa w ramach upoważnienia w zakresie kompetencji PRM). Zadania ministra, kierującego działem administracji rządowej: Prowadzi politykę resortową (resort to wyodrębniony organizacyjnie dział, grupujący sprawy jednorodne lub pokrewne, kierowany przez jeden organ centralny). Prawotwórstwo: przygotowywanie założeń projektów ustaw, wydawanie rozporządzeń na podstawie udzielonych upoważnień ustawowych, wydawanie zarządzeń, obowiązujących podległe mu jednostki). Sprawuje nadzór nad centralnymi instytucjami resortowymi. Zadania związane z projektowaniem i wykonaniem budżetu. 10

11 Minister i ministerstwo Ministerstwo aparat, przy pomocy którego minister wykonuje swoje zadania i kompetencje. Ministerstwa tworzy, znosi lub przekształca Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. Strukturę ministerstwa określa ustawa o Radzie Ministrów. Ustawa wyznacza następujące komórki organizacyjne: Departamenty (zadania merytoryczne urzędu), Biura (zadania w zakresie obsługi ministra), Sekretariaty (do obsługi ministra i innych ciał organizacyjnych zespołów, rad, komitetów), Wydziały (komórki, które mogą być tworzone w ramach departamentów i biur). Na szczycie struktury ministerstwa stoją: sekretarz i podsekretarze stanu (bezpośredni, polityczni pomocnicy i zastępcy ministra). W ministerstwie występuje również stanowisko dyrektora generalnego odpowiedzialny jest za sprawne funkcjonowanie urzędu i gotowość do realizacji wyznaczonych zadań. 11

12 Dział administracji rządowej [1/3] Dział administracji rządowej to: Wyznaczony ustawowo krąg spraw z zakresu administracji, podlegający kierownictwu ministra, Określone w ustawie organy i inne podmioty szczebla centralnego, działające w dziedzinach spraw objętych działem przyporządkowane lub nadzorowane przez ministra. Rozdysponowane działów administracji rządowej jest kompetencją PRM, który przyporządkowuje działy w drodze wydawania rozporządzeń (tzw. atrybucyjnych), za pomocą których: Ustalany jest dział (lub działy) do obsługi przez danego ministra, Ustalane jest urząd (ministerstwo), który ma obsługiwać ministra, kierującego działem, Określa organy podległe ministrowi lub przez niego nadzorowane. 12

13 13

14 Dział administracji rządowej [3/3] Art Dział gospodarka obejmuje sprawy gospodarki, w tym konkurencyjności gospodarki, współpracy gospodarczej z zagranicą, energetyki, oceny zgodności, miar i probiernictwa, własności przemysłowej, innowacyjności, działalności gospodarczej, promocji gospodarki polskiej w kraju i za granicą oraz współpracy z organizacjami samorządu gospodarczego. 2. Do ministra właściwego do spraw gospodarki należą w szczególności sprawy: 1) kształtowania warunków podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej; 2) podejmowania działań sprzyjających wzrostowi konkurencyjności oraz innowacyjności gospodarki polskiej; 3) formułowania założeń współpracy gospodarczej z zagranicą; 4) współpracy z organizacjami międzynarodowymi o charakterze gospodarczym oraz prowadzenia działań w zakresie kształtowania i realizacji zasad wymiany handlowej Unii Europejskiej z krajami trzecimi, w tym w szczególności w ramach wspólnej polityki handlowej Unii Europejskiej; / /. 3. Minister właściwy do spraw gospodarki sprawuje nadzór nad Prezesem Głównego Urzędu Miar i Prezesem Urzędu Regulacji Energetyki oraz nad działalnością Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej. 4. Ministrowi właściwemu do spraw gospodarki podlega Urząd Dozoru Technicznego, Agencja Rezerw Materiałowych oraz Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. 5. Minister właściwy do spraw gospodarki pełni funkcję koordynatora krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych. 14

15 Rozporządzenie w sprawie powołania urzędu Rozporządzenie atrybucyjne dla ministra 15

16 Centralne organy administracji [1/2] Centralne organy administracji to organy, którym nie można przypisać statusu naczelnych, choć działaj w podobnej skali terytorialnej (krajowej) dla odróżnienia od organów naczelnych nazywane są urzędami centralnymi. Pełnią funkcje wykonawcze w rozmaitych dziedzinach administracji publicznej. Wszystkie COA podporządkowane są organom stopnia rządowego (organom naczelnym): są wpisane w struktury działów administracji rządowej (większość) lub funkcjonują poza działami administracji (w tym przypadku podlegają PRM lub bardzo rzadko RM). Np. Prezes GUS, Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Komisja Nadzoru Finansowego, Szef Agencji Wywiadu organy podporządkowane PRM. Nadzór nad organami centralnymi sprawowany przez organy naczelne obejmuje kwestie obsady stanowisk kierowniczych, kształt struktury urzędów, wpływ na kierunki działania. Typy organów centralnych (wyróżnione ze względu na ich funkcje szczegółowe): administracyjne, regulacyjne, inspekcyjne. 16

17 Centralne organy administracji (COA) [2/2] Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego Szef Agencji Wywiadu Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Szef Służby Cywilnej Szef Centralnego Biura Antykorupcyjnego Komisja Nadzoru Finansowego Główny Geodeta Kraju Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad Główny Inspektor Transportu Drogowego Prezes Urzędu Transportu kolejowego Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej Główny Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa Główny Lekarz Weterynarii Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Komendant Główny Policji Komendant Główny Straży Granicznej Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców Prezes Urzędu Zamówień Publicznych Prezes Wyższego Urzędu Górniczego Urząd Do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Prezes Głównego Urzędu Miar Prezes Urzędu Regulacji Energetyki Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych Generalny Inspektor Ochrony Środowiska Prezes Państwowej Agencji Atomistyki Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej Główny Inspektor Sanitarny Główny Inspektor Farmaceutyczny Inspektor do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych 17

18 Nietypowe jednostki administracji centralnej W ramach aparatu administracji występują jeszcze inne podmioty, zaangażowane w wykonywanie funkcji administracji publicznej w skali kraju są to tzw. agencje, fundusze celowe i inne. Są to jednostki o różnym charakterze prawnym, utworzone do wykonywania wydzielonych zadań administracji publicznej często o charakterze gospodarczym i finansowym, będących w dziedzinie zainteresowania rządu. Status i formy prawne agencji: Agencje o statusie centralnych organów administracji (Państwowa Agencja Atomistyki Prezes PAA), Agencje niestanowiące organów / urzędów administracyjnych: o Agencje o statusie państwowych jednostek organizacyjnych (np. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości), o Agencje o statusie spółek (Agencja Rozwoju Przemysłu S.A.). Fundusze celowe i inne: Fundusz Pracy, PFRON; fundacje prawa publicznego (np. Zakład Narodowy im Ossolińskich, Fundusz Współpracy); państwowe osoby prawne, których organy pełnią funkcje administracyjne np. Polska Konfederacja Sportu Prezes Konfederacji). 18

19 Administracja terenowa zespolona i niezespolona Administracja terenowa część administracji publicznej, której cele, funkcje i zadania realizowane są w skali określonych jednostek podziału terytorialnego państwa (a nie w całej jego skali) przez organy, urzędy i inne podmioty, których zakres właściwości zamyka się w poszczególnych jednostkach terytorialnych. Administrację terenową tworzą dwa segmenty, którymi są: Administracja rządowa (tzw. zespolona i niezespolona), Administracja samorządowa (samorząd terytorialny). Administracja terenowa Administracja rządowa Administracja samorządowa Administracja zespolona (OAZ) Administracja niezespolona (OANZ) 19

20 Podmioty wykonujące zadania administracji rządowej w terenie Wojewoda Administrację rządową w terenie wykonują Organy administracji rządowej (zespolonej) Organy administracji rządowej niezespolonej Jednostki samorządu terytorialnego i ich związki Starosta Jeżeli wynika to z ustawy lub porozumienia Jeżeli wynika to z ustawy Inne podmioty Jeżeli wynika to z ustawy 20

21 Wojewoda pozycja i funkcje Wojewoda monokratyczny, samodzielny organ administracji, o właściwości wojewódzkiej. Jest powoływany / odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego ds. administracji publicznej. Funkcje wojewody: Przedstawiciel RM w województwie (transmisja polityki rządu), Zwierzchnictwo wobec rządowej administracji zespolonej (jest również organem administracji zespolonej), Organ nadzoru nad samorządem terytorialnym (z wyłączeniem spraw finansowych) oraz organ kontrolny w zakresie zadań zlecanych, Reprezentant Skarbu Państwa w województwie, Organ wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym (na podstawie ustaw jest również organem pierwszej instancji orzecznictwo administracyjne), Organ administracji rządowej, do którego należą wszystkie sprawy niezastrzeżone do właściwości innych organów, Organ prawodawczy (funkcja prawodawcza). 21

22 Akty prawne wojewody Wojewoda posiada kompetencje do stanowienia aktów prawa miejscowego na podstawie i w granicach upoważnień ustawowych: Akty wykonawcze (rozporządzenia wojewody), Rozporządzenia porządkowe: Art W zakresie nieuregulowanym w przepisach powszechnie obowiązujących wojewoda może wydawać rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. 2. Rozporządzenia porządkowe mogą przewidywać, za naruszenie ich przepisów, kary grzywny wymierzane w trybie i na zasadach określonych w ustawie / / Kodeks wykroczeń / /. Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie Akty prawa miejscowego wydawane przez wojewodę objęte są nadzorem Prezesa Rady Ministrów, który może uchylać je: W przypadku niezgodności z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania, Z powodu niezgodności z polityka rządu lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności. 22

23 Rozporządzenie porządkowe wojewody - przykład Podstawa prawna wydania rozporządzenia porządkowego 23

24 Administracja zespolona (OAZ) Lp. OAZ 1 Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej 2 Komendant wojewódzki Policji 3 Kurator oświaty 4 Państwowa Straż Rybacka 5 Państwowa Straż Łowiecka 6 Wojewódzki inspektor farmaceutyczny 7 Wojewódzki inspektor inspekcji handlowej 8 Wojewódzki inspektor jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych 9 Wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego 10 Wojewódzki inspektor nadzoru geodezyjnego 11 Wojewódzki inspektor ochrony roślin i nasiennictwa 12 Wojewódzki inspektor ochrony środowiska 13 Wojewódzki inspektor transportu drogowego 14 Wojewódzki konserwator przyrody 15 Wojewódzki konserwator zabytków 16 Wojewódzki lekarz weterynarii 24

25 Administracja niezespolona (OANZ) [1/3] Przesłanki tworzenia rozmaite, zależne od dziedziny objętej kompetencją danej jednostki, np.: Zapewnienie kierownictwa w skali całego kraju (administracja wojskowa), Względy terytorialnego zakresu działania nieadekwatność zasadniczego podziału terytorialnego kraju w stosunku do potrzeb danej sfery administracji (np. urzędy górnicze, celne, żeglugi śródlądowej), Specyfika zadań (wąska specjalizacja) i uniezależnienie kompetencji kontrolnych od wpływów lokalnych np. sprawy normalizacji i miar. Tworzenie może następować wyłącznie: w drodze ustawy oraz pod warunkiem, że jest to uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania, przekraczającym obszar województwa. OANZ Terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi lub centralnemu organowi administracji rządowej Kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujący zadania w dziedzinie administracji rządowej w województwie 25

26 Administracja niezespolona (OANZ) [2/3] Lp. 1 OANZ Dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień 2 Dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych Dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej Dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych Dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar Dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzędów probierczych 7 Dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej 8 Dyrektorzy urzędów morskich 9 Dyrektorzy urzędów statystycznych 10 Dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej 11 Graniczni i powiatowi lekarze weterynarii Przykładowo, w terenie działają izby skarbowe (Dyrektorzy) oraz urzędy skarbowe (Naczelnicy). Podlegają ministrowi właściwemu ds. finansów publicznych. Organy te zajmują się ustalaniem, poborem podatków oraz wykonywaniem kontroli skarbowej. Izby są organami wyższego stopnia w stosunku do urzędów. 12 Komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci placówek i dywizjonów Straży Granicznej 13 Okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego 14 Państwowi graniczni inspektorzy sanitarni 15 Regionalni dyrektorzy ochrony środowiska 26

27 Administracja niezespolona (OANZ) [3/3] Organy administracji niezespolonej stanowią akty prawa miejscowego (w tym rozporządzenia porządkowe), obowiązujące na obszarze województwa lub jego części, na podstawie upoważnień ustawowych albo jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Konieczność uzgadnia projektów aktów prawa miejscowego z właściwym wojewodą, Akty prawa miejscowego podlegają nadzorowi. Prezes Rady Ministrów może uchylać te akty: jeżeli są niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania lub z powodu niezgodności z polityką Rady Ministrów lub naruszenia zasad gospodarności i rzetelności. 27