PLAN DYDAKTYCZNO WYCHOWAWCZY Z BIOLOGII DLA OSÓB O OBNIŻONYCH WYMAGANIACH EDUKACYJNYCH

Transkrypt

1 PLAN DYDAKTYCZNO WYCHOWAWCZY Z BIOLOGII DLA OSÓB O OBNIŻONYCH WYMAGANIACH EDUKACYJNYCH Część I. Informacje ogólne Klasa pierwsza Klasa druga Klasa trzecia Liczba godzin: Liczba godzin: Liczba godzin: a Realizacji treści podstawy programowej 60 godz. a Realizacji treści podstawy programowej 26 godz. a Realizacji treści podstawy programowej 25 godz. b Powtórzenie przed klasówkami 7 godz. b Powtórzenie przed klasówkami 3 godz. b Powtórzenie przed klasówkami 3 godz. c Prace klasowe 6 godz. c Prace klasowe 3 godz. c Prace klasowe 3 godz. d Inne (omówienia klasówek, egzamin próbny) - godz. d Inne (omówienia klasówek, egzamin próbny) godz. d Inne (omówienia klasówek, egzamin próbny) 2 godz. Razem 73 godz. Razem 33 godz. Razem 33 godz.

2 KLASA I Plan dydaktyczno- wychowawczy dla klasy I został opracowany w oparciu o podręczniki: Puls życia oraz Puls Życia 2 Plan wynikowy, rozkład materiału Miesiąc Dział Liczba godzin Tematy Wymagania edukacyjne Wrzesień Biologia nauka o życiu Jedność i różnorod To jest biologia Komórkowa budowa organizmów Systematyczny podział organizmów ność organizm Sposoby odżywiania się organizmów ów określa przedmiot badań biologii jako nauki podaje przykłady dziedzin biologii wymienia źródła wiedzy biologicznej wyjaśnia, do czego służą atlasy i klucze potrafi korzystać z poszczególnych źródeł wiedzy wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę organizacji życia wymienia struktury budowy komórki roślinnej i zwierzęcej posługuje się mikroskopem wyciąga wnioski dotyczące komórkowej budowy organizmów, na podstawie obserwacji preparatów podaje funkcje poszczególnych organelli wykonuje proste preparaty mikroskopowe - wymienia nazwy najwyższych jednostek klasyfikacji biologicznej organizmów (królestwa) wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka podaje kryteria wyróżnienia pięciu królestw (bakterie, prostisty, rośliny, zwierzęta, grzyby) określa, czym jest odżywianie wymienia podstawowe sposoby odżywiania się organizmów omawia różnice między organizmami samożywnymi a cudzożywnymi

3 Sposoby oddychania organizmów określa, czym jest oddychanie wyjaśnia, na czym polega wymiana gazowa wskazuje mitochondrium jako miejsce, w którym zachodzi utlenianie wymienia przykłady organizmów ilustrujących różne sposoby oddychania rozróżnia wymianę gazową i oddychanie wewnątrzkomórkowe Sposoby rozmnażania się organizmów - określa, czym jest rozmnażanie wyróżnia rozmnażanie płciowe i bezpłciowe podaje przykłady płciowego i bezpłciowego rozmnażania się organizmów rozpoznaje sposoby rozmnażania się organizmów wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie bezpłciowe rozpoznaje pączkujące drożdże obserwowane pod mikroskopem omawia różnice między rozwojem prostym a złożonym Podsumowanie Świat bakterii i wirusów Świat protistów wymienia miejsca występowania bakterii i wirusów rozpoznaje i nazywa formy morfologiczne bakterii widoczne na preparacie mikroskopowym lub ilustracji podaje charakterystyczne cechy budowy bakterii i wirusów podaje przykłady bakterii i wirusów określa znaczenie bakterii w przyrodzie i gospodarce człowieka wymienia miejsca występowania protistów wymienia grupy organizmów należących do protistów omawia czynności życiowe poszczególnych grup protistów Październik Bakterie i wirusy.

4 Grzyby i porosty opisuje budowę grzybów rozpoznaje pleśniaka białego w obrazie mikroskopowym wymienia sposoby rozmnażania się grzybów rozpoznaje porosty wśród innych organizmów omawia czynności życiowe grzybów podaje przykłady znaczenia grzybów w przyrodzie i gospodarce człowieka rozpoznaje porosty jako organizmy zbudowane z grzybni i glonu wyjaśnia, co to jest grzybica Zielenice wymienia miejsca występowania zielenic rozpoznaje pod mikroskopem przykładowe zielenice wymienia sposoby rozmnażania się zielenic Tkanki roślinne wyjaśnia, czym jest tkanka podaje przykłady tkanek roślinnych wskazuje na ilustracji komórki tworzące tkankę dokonuje podziału tkanek roślinnych na twórcze i stałe wymienia cechy budowy poszczególnych tkanek roślinnych opisuje funkcje wskazanych tkanek Budowa i funkcje korzenia wymienia podstawowe funkcje korzenia rozpoznaje rodzaje korzeni (palowy, wiązkowy, spichrzowy) omawia budowę zewnętrzną korzenia rozpoznaje pod mikroskopem tkanki budujące korzeń Świat roślin Liść wytwórnia pokarmu wymienia funkcje liści rozpoznaje elementy budowy liścia rozpoznaje liście pojedyncze i złożone rozpoznaje różne modyfikacje liści rozpoznaje na preparacie mikroskopowym tkanki budujące liść rozróżnia typy ulistnienia łodygi

5 Budowa i funkcje łodygi omawia funkcje łodygi nazywa elementy budowy zewnętrznej łodygi rozpoznaje tkanki budujące łodygę rozróżnia formy łodyg rozróżnia rośliny jednoroczne, dwuletnie i wieloletnie wymienia rodzaje ruchów roślin Mszaki najprostsze rośliny lądowe Paprotniki Rośliny nagonasienne wymienia miejsca występowania mszaków podaje nazwy organów mszaków rozpoznaje mszaki wśród innych roślin omawia znaczenie mszaków przyrodzie i gospodarce człowieka wymienia miejsca występowania paprotników rozpoznaje organy paproci rozpoznaje paprotniki wśród innych roślin wyjaśnia rolę poszczególnych organów paprotników wymienia miejsca występowania roślin nagonasiennych rozpoznaje rośliny nagonasienne wśród innych roślin wymienia przystosowania roślin nagonasiennych do warunków życia omawia znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka Listopad Rośliny okrytonasienne 2 podsumowanie wymienia miejsca występowania roślin okrytonasiennych nazywa elementy budowy kwiatu rozróżnia kwiat i kwiatostan rozpoznaje rośliny okrytonasienne wśród innych roślin wymienia sposoby rozsiewania nasion i owoców rozróżnia owoce pojedyncze i złożone omawia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka

6 Tkanki zwierzęce Gąbki i parzydełkowce wyjaśnia, czym jest tkanka wymienia podstawowe rodzaje tkanek zwierzęcych określa najważniejsze funkcje tkanek zwierzęcych wymienia rodzaje tkanki łącznej wymienia funkcje krwi rozpoznaje pod mikroskopem lub na ilustracji rodzaje tkanek wyjaśnia, co to są gąbki podaje miejsce występowania gąbek i parzydełkowców omawia sposób poruszania się stułbi omawia znaczenie gąbek i parzydełkowców w przyrodzie Płazińce i nicienie rozpoznaje na ilustracji płazińce i nicienie charakteryzuje tasiemce i glisty jako pasożyty układu pokarmowego wskazuje na ilustracji elementy budowy tasiemca Grudzień Pierścienice Mięczaki rozpoznaje pierścienice wśród innych zwierząt wymienia cechy charakterystyczne dla pierścienic rozpoznaje na ilustracji układy pierścienic: pokarmowy, nerwowy i krwionośny rozpoznaje ślimaki, małże i głowonogi wśród innych zwierząt wymienia części ciała ślimaków, małży i głowonogów wymienia narządy oddechowe mięczaków wskazuje małże jako organizmy produkujące perły Świat bezkręgowców Stawonogi 2 podsumowanie rozpoznaje stawonogi wśród innych zwierząt rozpoznaje na ilustracji przeobrażenie zupełne i niezupełne owadów wymienia charakterystyczne cechy budowy skorupiaków, owadów i pajęczaków

7 Porównanie bezkręgowców i kręgowców Ryby kręgowce wodne określa pokrycie ciała bezkręgowców i kręgowców podaje nazwy elementów szkieletu kręgowców wymienia funkcje szkieletu bezkręgowców podaje przykłady szkieletów bezkręgowców wymienia elementy budowy układu nerwowego bezkręgowców i kręgowców podaje nazwy płetw ryby rozpoznaje skrzela jako narządy wymiany gazowej wymienia przystosowania ryb do życia w wodzie określa rodzaj zapłodnienia u ryb Płazy zwierzęta dwuśrodowiskowe określa środowiska życia płazów wymienia stadia rozwojowe żaby podaje po dwa przykłady płazów ogoniastych i bezogonowych wymienia przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie wyjaśnia, na czym polega hibernacja omawia cykl rozwojowy żaby Świat gadów określa środowisko życia gadów podaje cztery przykłady gadów występujących w Polsce wymienia przystosowania gadów do życia na lądzie omawia znaczenie błon płodowych w rozwoju gadów wymienia narządy zmysłów gadów Styczeń Świat kręgowców Ptaki kręgowce latające wymienia ptaki różnych środowisk rozpoznaje rodzaje piór ptaków wymienia elementy budowy jaja wyjaśnia konieczność migracji ptaków wymienia przystosowania budowy ptaków do lotu omawia różnice pomiędzy gniazdownikami i zagniazdownikami oraz podaje ich przykłady

8 Świat ssaków omawia charakterystyczne cechy ssaków podaje przykłady siedlisk zajmowanych przez ssaki rozróżnia ssaki wśród innych zwierząt wyjaśnia rolę gruczołów potowych i włosów w termoregulacji podaje przykłady gatunków ssaków Życie ssaków rozróżnia ssaki wodne i lądowe wymienia narządy zmysłów ssaków rozróżnia uzębienie drapieżnika i roślinożercy wymienia przystosowania ssaków do zajmowania różnych siedlisk 2 podsumowanie Organizm człowieka jako funkcjonalna całość wymienia dziedziny biologii zajmujące się budową i funkcjonowaniem człowieka klasyfikuje człowieka do królestwa zwierząt wskazuje komórkę jako element budulcowy ciała człowieka podaje przykłady tkanek wylicza układy narządów człowieka opisuje podstawowe funkcje układów narządów człowieka Luty Organizm człowieka. Skóra powłoka organizmu Budowa i funkcje skóry Higiena i choroby skóry wymienia podstawowe funkcje skóry wymienia warstwy skóry wskazuje funkcje poszczególnych warstw skóry wylicza wytwory naskórka opisuje melaninę jako czynnik decydujący o kolorze skóry wyjaśnia konieczność dbania o skórę wymienia choroby skóry opisuje dolegliwości skóry klasyfikuje rodzaje oparzeń i odmrożeń podaje zasady udzielania pierwszej pomocy

9 Budowa szkieletu wskazuje elementy biernego i czynnego aparatu ruchu rozpoznaje szkielet osiowy na modelu lub schemacie wskazuje obręcz barkową i miedniczną na modelu lub schemacie podaje nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu wymienia tkanki budujące szkielet Budowa i rola szkieletu osiowego wylicza elementy szkieletu osiowego wskazuje mózgo- i trzewioczaszkę na modelu lub ilustracji określa elementy budowy klatki piersiowej wymienia narządy chronione przez klatkę piersiową podaje nazwy odcinków kręgosłupa Marzec Aparat ruchu Budowa i funkcjonowanie kończyn Kości elementy składowe szkieletu wymienia elementy budowy obręczy barkowej opisuje elementy budowy obręczy miednicznej wskazuje kości kończyn górnej i dolnej na modelu lub schemacie opisuje budowę fizyczną kości wskazuje miejsce występowania szpiku kostnego omawia doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości określa różne kształty kości wymienia rodzaje połączeń kości opisuje budowę stawu rozpoznaje rodzaje stawów odróżnia staw zawiasowy od kulistego określa zakres ruchów różnych rodzajów stawów

10 2 Budowa i znaczenie mięśni wskazuje na ilustracji najważniejsze mięśnie szkieletowe określa funkcje wskazanych mięśni szkieletowych wymienia rodzaje tkanki mięśniowej opisuje budowę tkanki mięśniowej wykonuje rysunek tkanki mięśniowej spod mikroskopu wymienia warunki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mięśni demonstruje sposób działania mięśni szkieletowych wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie mięśni 2 Choroby aparatu ruchu wymienia naturalne krzywizny kręgosłupa rozpoznaje wady postawy wylicza przyczyny powstawania wad postawy wskazuje ślad stopy z płasko-stopiem wymienia choroby aparatu ruchu opisuje urazy kończyn wyjaśnia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn 2 Podsumowanie, sprawdzenie Kwiecień Układ pokarmowy Pokarm budulec i źródło energii wymienia podstawowe składniki pokarmowe klasyfikuje substancje odżywcze na budulcowe i energetyczne wskazuje źródła węglowodanów wskazuje produkty spożywcze zawierające białko wymienia pokarmy zawierające tłuszcze omawia aminokwas jako cząsteczkę budulcową białek wyróżnia pokarmy pełnowartościowe i niepełnowartościowe przedstawia źródła tłuszczu w diecie człowieka

11 2 Witaminy, sole mineralne, woda Budowa i rola układu pokarmowego rozróżnia witaminy rozpuszczalne w wodzie i w tłuszczach omawia rolę trzech witamin rozpuszczalnych w wodzie i dwóch rozpuszczalnych w tłuszczach opisuje rolę dwóch makroelementów wymienia mikroelementy opisuje rolę wody w organizmie wyjaśnia, na czym polega trawienie wymienia rodzaje zębów budujących uzębienie charakteryzuje budowę zęba opisuje funkcje poszczególnych rodzajów zębów wskazuje na planszy lub modelu odcinki przewodu pokarmowego podaje funkcje wątroby i trzustki lokalizuje wątrobę i trzustkę odpowiednio po prawej i lewej stronie pod żebrami podaje nazwy procesów zachodzących w przewodzie pokarmowym wymienia enzymy działające w przewodzie pokarmowym Higiena i choroby układu pokarmowego wymienia czynniki, od których zależy rodzaj diety wskazuje na piramidzie żywieniowej grupy pokarmów wymienia zasady higienicznego odżywiania się wymienia choroby układu pokarmowego wyjaśnia, jakie mogą być skutki złego odżywiania się określa przyczyny chorób układu pokarmowego omawia sposób udzielania pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia Maj 2 podsumowanie Układ krążenia Budowa i funkcje krwi omawia funkcje krwi podaje nazwy składników morfotycznych krwi wymienia grupy krwi wskazuje uniwersalnego dawcę i biorcę wylicza składniki biorące udział w krzepnięciu krwi

12 Krwiobiegi omawia na ilustracji mały lub duży obieg krwi omawia funkcje wybranego naczynia krwionośnego porównuje żyłę i tętnicę omawia rolę zastawek w żyłach Serce i jego rola w organizmie wskazuje na sobie położenie serca wymienia elementy budowy serca rozpoznaje na schemacie zasadnicze elementy budowy serca i naczyń krwionośnych wyjaśnia, czym jest puls Czerwiec Choroby i higiena układu krwionośnego wymienia choroby układu krwionośnego odczytuje wyniki badania laboratoryjnego krwi wymienia czynniki wpływające korzystnie na funkcjonowanie układu krwionośnego omawia pierwszą pomoc w przypadku krwotoków Układ limfatyczny wymienia cechy układu limfatycznego opisuje budowę układu limfatycznego omawia rolę węzłów chłonnych wylicza narządy współpracujące z układem limfatycznym Odporność organizmu wymienia elementy układu odpornościowego wyróżnia odporność nabytą i wrodzoną wylicza bariery obronne organizmu wskazuje szczepionkę i surowicę jako czynniki odpowiadające za odporność nabytą wyjaśnia, że AIDS jest chorobą wywołaną przez HIV

13 Budowa i rola układu oddechowego wymienia odcinki układu oddechowego omawia funkcje narządów układu oddechowego wskazuje płuca jako miejsce wymiany gazowej omawia rolę nagłośni Mechanizm wymiany gazowej wymienia narządy biorące udział w procesie wentylacji odczytuje z tabeli skład powietrza wdychanego i wydychanego analizuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach oblicza ilość wdechów i wydechów przed i po wysiłku demonstruje na sobie mechanizm wdechu i wydechu omawia na ilustracji ruch żeber oraz przepony przy wdechu i wydechu Oddychanie wewnątrzkomórkowe wskazuje mitochondrium jako miejsce oddychania wewnątrzkomórkowego zapisuje słownie równanie reakcji chemicznej ilustrujące utlenianie glukozy wskazuje ATP jako nośnik energii interpretuje zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym Układ oddechowy Higiena i choroby układu oddechowego wyjaśnia, jak należy wdychać powietrze, aby unikać infekcji układu oddechowego wskazuje na kichanie i kaszel jako reakcje obronne organizmu wymienia trzy choroby układu oddechowego opisuje przyczyny astmy omawia zasady postępowania w przypadku utraty oddechu 2 podsumowanie

14 Budowa i działanie układu wydalniczego wyjaśnia pojęcia wydalanie i defekacja wymienia zbędne produkty przemiany materii wskazuje drogi wydalania zbędnych produktów przemiany materii wskazuje na modelu lub ilustracji miejsca powstawania moczu pierwotnego i ostatecznego Układ wydalniczy Higiena układu wydalniczego uzasadnia konieczność regularnego opróżniania pęcherza moczowego wymienia choroby układu wydalniczego analizuje na ilustracji przebieg dializy określa niezbędną ilość wody, jaką należy codziennie przyjąć

15 K L A S A I I Plan dydaktyczno- wychowawczy dla klasy II został opracowany w oparciu o podręczniki: Puls Życia 2 Tematy Wymagania edukacyjne Budowa i rola układu oddechowego Mechanizm wymiany gazowej Oddychanie wewnątrzkomórkowe wymienia odcinki układu oddechowego omawia funkcje narządów układu oddechowego wskazuje płuca jako miejsce wymiany gazowej omawia rolę nagłośni wymienia narządy biorące udział w procesie wentylacji odczytuje z tabeli skład powietrza wdychanego i wydychanego analizuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach oblicza ilość wdechów i wydechów przed i po wysiłku demonstruje na sobie mechanizm wdechu i wydechu omawia na ilustracji ruch żeber oraz przepony przy wdechu i wydechu wskazuje mitochondrium jako miejsce oddychania wewnątrzkomórkowego zapisuje słownie równanie reakcji chemicznej ilustrujące utlenianie glukozy wskazuje ATP jako nośnik energii interpretuje zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym

16 Higiena i choroby układu oddechowego wyjaśnia, jak należy wdychać powietrze, aby unikać infekcji układu oddechowego wskazuje na kichanie i kaszel jako reakcje obronne organizmu wymienia trzy choroby układu oddechowego opisuje przyczyny astmy omawia zasady postępowania w przypadku utraty oddechu Budowa i działanie układu wydalniczego wyjaśnia pojęcia wydalanie i defekacja wymienia zbędne produkty przemiany materii wskazuje drogi wydalania zbędnych produktów przemiany materii wskazuje na modelu lub ilustracji miejsca powstawania moczu pierwotnego i ostatecznego Higiena układu wydalniczego uzasadnia konieczność regularnego opróżniania pęcherza moczowego wymienia choroby układu wydalniczego analizuje na ilustracji przebieg dializy określa niezbędną ilość wody, jaką należy codziennie przyjąć Układ hormonalny wymienia gruczoły dokrewne i wydzielane przez nie hormony wskazuje na ilustracji lokalizację najważniejszych gruczołów dokrewnych klasyfikuje gruczoły na gruczoły wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego wyjaśnia pojęcie gruczoł dokrewny wyjaśnia, czym są hormony Działanie układu hormonalnego wymienia skutki nadmiaru i niedoboru hormonu wzrostu wyjaśnia pojęcie równowaga hormonalna podaje przyczyny cukrzycy

17 Budowa i rola układu nerwowego Ośrodkowy układ nerwowy Obwodowy układ nerwowy. Odruchy Choroby i higiena układu nerwowego Budowa i działanie narządu wzroku wymienia funkcje układu nerwowego wymienia elementy budowy ośrodkowego układu nerwowego i obwodowego układu nerwowego rozpoznaje na ilustracji ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy opisuje elementy budowy komórki nerwowej wskazuje przebieg bodźca nerwowego na ilustracji neuronu wyróżnia somatyczny i autonomiczny układ nerwowy wskazuje na ilustracji najważniejsze elementy mózgowia wymienia mózgowie i rdzeń kręgowy jako narządy ośrodkowego układu nerwowego określa mózgowie jako jednostkę nadrzędną w stosunku do pozostałych części układu nerwowego wskazuje na ilustracji elementy budowy rdzenia kręgowego wymienia rodzaje nerwów obwodowych podaje po trzy przykłady odruchów warunkowych i bezwarunkowych wyróżnia włókna czuciowe i ruchowe opisuje na podstawie ilustracji łuk odruchowy wyjaśnia różnice między odruchem warunkowym a bezwarunkowym odróżnia odruchy warunkowe i bezwarunkowe wymienia czynniki powodujące stres podaje przykłady trzech chorób spowodowanych stresem wymienia sposoby radzenia sobie ze stresem wymienia przykłady chorób układu nerwowego przyporządkowuje charakterystyczne objawy chorobom układu nerwowego omawia znaczenie zmysłów w życiu człowieka rozróżnia w narządzie wzroku aparat ochronny i gałkę oczną wymienia elementy stanowiące aparat ochronny oka rozpoznaje na ilustracji elementy budowy oka omawia funkcje elementów budowy oka opisuje funkcje elementów aparatu ochronnego oka wyjaśnia pojęcie akomodacja omawia znaczenie adaptacji oka

18 Ucho narząd słuchu i równowagi rozpoznaje na ilustracji elementy budowy ucha wymienia funkcje poszczególnych odcinków ucha wyróżnia ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne wskazuje położenie narządu równowagi Higiena oka i ucha Zmysły powonienia, smaku i dotyku Męski układ rozrodczy Żeński układ rozrodczy Funkcjonowanie żeńskiego układu rozrodczego wymienia wady wzroku omawia przyczyny powstawania wad wzroku omawia zasady higieny oczu i uszu wymienia choroby oczu rozpoznaje krótkowzroczność i dalekowzroczność na ilustracji definiuje hałas jako czynnik powodujący głuchotę omawia rolę zmysłu smaku, powonienia i dotyku wskazuje rozmieszczenie receptorów dotyku, smaku i powonienia wymienia podstawowe smaki wylicza bodźce odbierane przez skórę opisuje kubki smakowe jako właściwy narząd smaku wymienia męskie narządy rozrodcze i ich funkcje wymienia męskie cechy płciowe wskazuje narządy męskiego układu rozrodczego na ilustracji rysuje schematycznie i opisuje plemnika omawia proces powstawania nasienia omawia funkcję testosteronu wymienia wewnętrzne narządy rozrodcze wskazuje wewnętrzne narządy żeńskiego układu rozrodczego na ilustracji wylicza żeńskie zewnętrzne narządy płciowe opisuje funkcje żeńskiego układu rozrodczego wymienia żeńskie hormony płciowe wymienia kolejne fazy cyklu miesiączkowego wskazuje w cyklu miesiączkowym dni płodne i niepłodne definiuje jajnik jako miejsce powstawania komórki jajowej

19 Higiena układu rozrodczego. Planowanie rodziny Rozwój człowieka od poczęcia do narodzin Ciąża i poród Okresy rozwojowe człowieka Zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne wymienia choroby układu rozrodczego wymienia naturalne i sztuczne metody planowania rodziny wskazuje kontakty płciowe jako potencjalne źródło zakażenia układu rozrodczego wyjaśnia różnicę między nosicielstwem HIV a chorobą AIDS wymienia drogi zakażenia HIV, HBV i HCV oraz HPV i omawia zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez te wirusy przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową wymienia nazwy błon płodowych podaje, jak długo trwa rozwój płodowy porządkuje etapy rozwoju zarodka od zapłodnienia do zagnieżdżenia wyjaśnia pojęcie zapłodnienie wymienia zmiany zachodzące w organizmie kobiety podczas ciąży omawia zasady higieny zalecane kobietom ciężarnym podaje czas trwania ciąży omawia wpływ różnych czynników na prawidłowy rozwój zarodka i płodu wylicza etapy życia człowieka wymienia rodzaje dojrzałości wymienia różnice w tempie dojrzewania dziewcząt i chłopców określa zmiany rozwojowe swoich rówieśników opisuje objawy starzenia się organizmu omawia wpływ trybu życia na stan zdrowia opisuje zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne podaje przykłady wpływu środowiska na życie i zdrowie ludzi omawia znaczenie aktywności fizycznej dla prawidłowego funkcjonowania organizmu Choroby zakaźne i cywilizacyjne podaje przykłady trzech chorób zakaźnych i czynników, które je wywołują wymienia choroby cywilizacyjne wymienia najczęstsze przyczyny nowotworów omawia podstawowe zasady profilaktyki chorób nowotworowych klasyfikuje podaną chorobę do grupy chorób cywilizacyjnych lub zakaźnych omawia znaczenie szczepień ochronnych wskazuje alergie jako skutek zanieczyszczenia środowiska wskazuje metody zapobiegania chorobom cywilizacyjnym

20 Uzależnienie podaje przykłady używek omawia negatywny wpływ na zdrowie człowieka niektórych substancji psychoaktywnych oraz nadużywania kofeiny i niektórych leków opisuje MONAR jako miejsce leczenia uzależnień od narkotyków KLASA III Plan dydaktyczno- wychowawczy dla klasy III został opracowany w oparciu o podręcznik: Puls życia 3 Tematy Wymagania edukacyjne Czym jest genetyka? definiuje pojęcia: genetyka oraz zmienność organizmów rozpoznaje cechy dziedziczne i niedziedziczne wymienia cechy gatunkowe i indywidualne podanych organizmów oraz podaje przykłady tych cech wyjaśnia, że jego podobieństwo do rodziców jest wynikiem dziedziczenia omawia zastosowania genetyki w różnych dziedzinach: medycynie, kryminalistyce, uprawie roślin, hodowli zwierząt, archeologii uzasadnia występowanie zmienności wśród ludzi

21 Nośnik informacji genetycznej DNA Przekazywanie materiału genetycznego określa rolę DNA jako nośnika informacji genetycznej wylicza elementy budujące DNA przedstawia budowę nukleotydu wymienia nazwy zasad azotowych wyjaśnia regułę komplementarności zasad definiuje pojęcia: gen i genom wskazuje na ilustracji komórki miejsce występowania DNA przedstawia budowę chromosomu definiuje pojęcie kariotyp omawia proces replikacji porównuje budowę DNA z budową RNA rozpoznaje na modelu lub ilustracji podaje nazwy poszczególnych podziałów komórkowych definiuje pojęcia: chromosomy homologiczne, komórki haploidalne, komórki diploidalne podaje liczbę chromosomów w komórce somatycznej i komórce płciowej człowieka szacuje liczbę chromosomów w komórce haploidalnej, znając liczbę chromosomów w diploidalnej komórce danego organizmu wskazuje miejsce zachodzenia mitozy i mejozy w organizmie człowieka Odczytywanie informacji genetycznej omawia znaczenie mitozy i mejozy wyjaśnia pojęcia: kod genetyczny, gen, kodon wskazuje kodon na modelu lub ilustracji DNA omawia znaczenie kodu genetycznego omawia budowę kodonu i genu

22 Dziedziczenie cech omawia badania Mendla rozpoznaje u ludzi cechy dominujące i recesywne zapisuje genotypy homozygoty dominującej i recesywnej oraz heterozygoty na schemacie krzyżówki genetycznej rozpoznaje genotyp oraz określa fenotyp rodziców i pokolenia potomnego wykonuje krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia jednego genu Dziedziczenie płci u człowieka podaje liczbę chromosomów występujących w komórce diploidalnej człowieka rozpoznaje na fotografii kariogram człowieka wskazuje na kariogamie człowieka chromosomy płci wyjaśnia zasadę dziedziczenia płci podaje przykłady chorób dziedzicznych sprzężonych z płcią określa cechy chromosomów X i Y Mechanizm dziedziczenia cech Mutacje wymienia cztery główne grupy krwi występujące u ludzi rozpoznaje grupy krwi na podstawie zapisu genotypów osób omawia sposób dziedziczenia grup krwi omawia sposób dziedziczenia czynnika Rh określa konsekwencje wystąpienia konfliktu serologicznego wyjaśnia pojęcie mutacja wylicza czynniki mutagenne rozróżnia mutacje genowe i chromosomowe omawia skutki wybranych mutacji genowych podaje przykłady chorób człowieka warunkowanych mutacjami genowymi (mukowiscydoza) i chromosomowymi (zespół Downa) charakteryzuje wybrane choroby genetyczne

23 Ewolucja i jej dowody Mechanizmy ewolucji Pochodzenie człowieka definiuje pojęcie ewolucja wymienia dowody ewolucji podaje przykłady różnych rodzajów skamieniałości omawia etapy powstawania skamieniałości definiuje pojęcie relikt podaje przykłady reliktów wskazuje przykłady narządów szczątkowych w organizmie człowieka definiuje pojęcia: struktury omawia główne założenia teorii ewolucji Darwina definiuje pojęcie endemit podaje przykłady endemitów omawia ideę walki o byt wyjaśnia, na czym polega dobór naturalny i dobór sztuczny ilustruje przykładami działanie doboru naturalnego i doboru sztucznego wymienia przykłady organizmów należących do rzędu naczelnych wskazuje na mapie miejsce, w którym rozpoczęła się ewolucja naczelnych wymienia cechy człowieka, które pozwalają zaklasyfikować go do poszczególnych jednostek systematycznych wskazuje u człowieka cechy wspólne z innymi naczelnymi określa na przykładzie szympansa różnice pomiędzy człowiekiem a innymi naczelnymi podaje cechy człowieka rozumnego

24 Czym zajmuje się ekologia Cechy populacji Konkurencja wyjaśnia, czym zajmuje się ekologia wskazuje w terenie siedlisko przykładowego gatunku definiuje pojęcie nisza ekologiczna wymienia cechy pozwalające zaklasyfikować organizmy do jednego gatunku określa wpływ wybranych czynników środowiska na funkcjonowanie organizmu wymienia czynniki ograniczające występowanie gatunków w różnych środowiskach odczytuje z wykresu dane dotyczące zakresu tolerancji określa właściwości środowiska wodnego porównuje warunki życia na lądzie i w wodzie definiuje pojęcia: populacja, gatunek wymienia cechy populacji wymienia czynniki wpływające na liczebność populacji określa przyczyny migracji omawia zmiany liczebności populacji wymienia typy rozmieszczenia osobników w populacji ilustruje różne typy rozmieszczenia osobników w populacji i podaje przykłady gatunków rozmieszczonych w dany sposób podaje przykłady zwierząt żyjących w stadzie określa wady i zalety różnych typów rozmieszczenia populacji charakteryzuje grupy wiekowe w populacjach wylicza zależności międzygatunkowe klasyfikuje dodatnie i ujemne zależności międzygatunkowe definiuje pojęcie konkurencja wymienia czynniki, o które konkurują organizmy opisuje działania, które pozwalają zwyciężać w konkurencji omawia przyczyny i skutki konkurencji międzygatunkowej i wewnątrzgatunkowej

25 Roślinożerność podaje przykłady roślinożerców określa znaczenia roślinożerców w przyrodzie omawia na przykładach adaptacje roślinożerców do zjadania pokarmu roślinnego charakteryzuje sposoby obrony roślin przed zjadaniem Drapieżnictwo Pasożytnictwo wyjaśnia na wybranych przykładach, na czym polega drapieżnictwo wymienia charakterystyczne cechy drapieżnika i jego ofiary wymienia przykłady drapieżników i ich ofiar omawia przystosowania organizmów do drapieżnictwa podaje przykłady roślin drapieżnych wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo klasyfikuje pasożyty zewnętrzne i wewnętrzne podaje przykłady pasożytów zewnętrznych i wewnętrznych wymienia przykłady pasożytnictwa u roślin Nieantagonistyczne zależności między gatunkami określa warunki współpracy między gatunkami wylicza nieantagonistyczne zależności międzygatunkowe definiuje pojęcia: mutualizm, komensalizm podaje przykłady wybranej zależności nieantagonistycznej omawia budowę korzeni roślin motylkowatych Struktura ekosystemu i jej funkcjonowanie przedstawia składniki biotopu i biocenozy wskazuje w terenie biotop i biocenozę wybranego ekosystemu rozróżnia ekosystemy sztuczne i naturalne wymienia piętra lasu wyjaśnia, na czym polega równowaga dynamiczna ekosystemu wskazuje w terenie miejsce zachodzenia sukcesji wtórnej podaje przykłady gatunków żyjących w poszczególnych piętrach lasu

26 Materia i energia w ekosystemie Różnorodność biologiczna Zanieczyszczenia i ochrona atmosfery wyjaśnia przyczyny istnienia łańcuchów pokarmowych podaje nazwy ogniw łańcucha pokarmowego rysuje schemat prostej sieci pokarmowej przyporządkowuje znane organizmy do poszczególnych ogniw łańcucha pokarmowego rysuje schematy prostych łańcuchów pokarmowych w wybranych ekosystemach wskazuje różnice między producentami a konsumentami omawia na podstawie ilustracji piramidę ekologiczną wykazuje, że materia krąży w ekosystemie wykazuje, że energia przepływa przez ekosystem podaje przykład pierwiastka krążącego w ekosystemie wymienia nekrofagi jako organizmy przyczyniające się do krążenia materii definiuje termin różnorodność biologiczna wylicza czynniki wpływające na stan ekosystemów podaje przykłady działalności człowieka, przyczyniające się do spadku różnorodności biologicznej wymienia poziomy różnorodności biologicznej omawia wskazany czynnik kształtujący różnorodność biologiczną wyjaśnia różnice pomiędzy dwoma poziomami różnorodności biologicznej uzasadnia konieczność zachowania różnorodności biologicznej wymienia czynniki wpływające na zanieczyszczenie atmosfery wylicza skutki kwaśnych opadów podaje przykłady naturalnych i powstałych w wyniku działalności ludzi zanieczyszczeń atmosfery omawia wpływ kwaśnych opadów na środowisko omawia warunki tworzenia się smogu, kwaśnych opadów i dziury ozonowej omawia warunki globalnego ocieplania się klimatu wskazuje źródła zanieczyszczeń powietrza w najbliższej okolicy

27 Wpływ człowieka na stan czystości wód Zagrożenia i ochrona gleb Ochrona środowiska na co dzień wymienia źródła zanieczyszczenia wód słodkich wylicza klasy czystości wód wymienia przyczyny zanieczyszczeń wód słonych podaje metody oczyszczania wód omawia sposoby ochrony wód charakteryzuje metody oczyszczania ścieków stosowane w nowoczesnych oczyszczalniach wymienia funkcje gleby w ekosystemie wyjaśnia, dlaczego próchnica jest ważnym elementem gleby wylicza czynniki wpływające na degradację gleby podaje przykłady czynników prowadzących do wyjałowienia gleby omawia metody rekultywacji gleby określa czas biodegradacji wskazanego produktu wyjaśnia pojęcie recykling rozpoznaje surowce wtórne rozpoznaje oznaczenia produktów przyjaznych środowisku wymienia sposoby unieszkodliwiania odpadów przyporządkowuje odpady do odpowiednich pojemników przeznaczonych do segregacji ocenia wpływ różnych metod unieszkodliwiania odpadów na środowisko analizuje problem dzikich wysypisk