ANALIZA INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH W SZCZECINIE I WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM. 1. Inwestycje zagraniczne w Szczecinie i regionie

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 50 PRACE KATEDRY EKONOMETRII I STATYSTYKI NR JÓZEF HOZER MARIUSZ DOSZYŃ CHRISTIAN LIS DOMINIK ROZKRUT Uniwersytet Szczeciński ANALIZA INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH W SZCZECINIE I WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM 1. Inwestycje zagraniczne w Szczecinie i regionie Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski charakteryzuje się duŝym zróŝnicowaniem regionalnym. Według badań Państwowej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych (PAIiIZ) w Polsce jest obecnie 669 firm, które zainwestowały więcej niŝ 1 mln USD. Najwięcej tego typu spółek znajduje się w województwie mazowieckim (0%). W województwie zachodniopomorskim znajduje się 95 tego typu firm, co stanowi,6% tego typu przedsiębiorstw w Polsce. Z punktu widzenia poszczególnych regionów istotne znaczenie ma struktura inwestycji. Wśród duŝych firm zagranicznych inwestujących w województwie zachodniopomorskim w 00 roku dominowały firmy zajmujące się handlem (,7% spółek), hotelarstwem i gastronomią (1,7% spółek) oraz firmy sektora finansowego (1,7% spółek). Jak widać, większość inwestycji dotyczy sfery usług. Praktycznie nie ma inwestycji związanych z działalnością produkcyjną, których realizacja wymagałaby wdraŝania nowoczesnych technologii. Według danych PAIiIZ, w województwie zachodniopomorskim rozwinięta jest sieć handlowo-usługowa, którą reprezentują najwięksi inwestorzy z tego sekto-

2 8 Józef Hozer, Mariusz Doszyń, Christian Lis, Dominik Rozkrut ra w Polsce (Casino, Metro AG, Tesco, Carrefour, BP International, McDonalds). Największym inwestorem z sektora produkcyjnego jest pochodzący z Cypru Kronospan Holdings Ltd, zajmujący się produkcją wyrobów z drewna. W województwie zachodniopomorskim swoje zakłady ulokowali takŝe tacy inwestorzy, jak CBR Baltic B.V. (Holandia) czy PepsiCo (USA). Pod koniec 00 roku w Szczecinie funkcjonowało 5 spółek, a wartość ich inwestycji przekroczyła 1 mln USD. Wśród nich najwięcej było spółek z USA (,% spółek), Niemiec (0,0%), Danii (11,1%) i Holandii (11,1%) Rys. 1. Liczba firm w województwach (bezpośrednie inwestycje zagraniczne powyŝej 1 mln USD, grudzień 00 roku) Źródło: PAIiIZ.. Napływ kapitału zagranicznego do Szczecina i regionu W latach w województwie zachodniopomorskim zaobserwowano, pomimo niewielkiego spadku liczby funkcjonujących spółek z kapitałem zagranicznym, wzrost wartości kapitału zagranicznego z poziomu 901, mln zł w 1999 roku do 1 5,5 mln zł w 00 roku. Oznacza to, Ŝe przyrost podstawowego kapitału zagranicznego wyniósł przeciętnie 8,% rocznie. Dynamika

3 Analiza inwestycji zagranicznych w Szczecinie 9 przyrostu rocznego podstawowego kapitału ogółem w spółkach z kapitałem zagranicznym w województwie zachodniopomorskim była jeszcze większa i wyniosła w analizowanym okresie średnio,%. Wpływ na to zjawisko miał szybszy wzrost kapitału krajowego niŝ zagranicznego w tych spółkach (tabela ). Pod względem liczby spółek z kapitałem zagranicznym województwo zachodniopomorskie uplasowało się na 9 miejscu w kraju (w grudniu 00 roku). 7% % 5% 8% 1% 1% Handel Hotelarstwo i gastronomia Finanse Wyrób artykułów Ŝywnościowych, napojów i tytoniu Dostarczanie energii, gazu i wody Pozostałe Rys.. Udział firm według rodzaju działalności w województwie zachodniopomorskim (bezpośrednie inwestycje zagraniczne powyŝej 1 mln USD w grudniu 00 roku) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PAIiIZ. Liczbę spółek przedstawionych w tabeli ustalono na podstawie obowiązkowych sprawozdań KZ dla podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego. Jest to faktyczna liczba funkcjonujących spółek w gospodarce (badania pełne). Liczba spółek zarejestrowanych w rejestrze REGON jest znacznie wyŝsza tylko w Szczecinie było ich 15 w 00 roku.

4 50 Józef Hozer, Mariusz Doszyń, Christian Lis, Dominik Rozkrut 6,7%,%,% 11,1%,% 8,9% 0,0% 11,1% 11,1% USA Niemcy Dania Holandia Francja Wielka Brytania Austria Szwecja Pozostałe Rys.. Struktura spółek z udziałem kapitału zagranicznego w Szczecinie według kraju rejestracji inwestora (bezpośrednie inwestycje zagraniczne powyŝej 1 mln USD w grudniu 00 roku) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PAIiIZ. 7,%,%,% 7,% 5,% 15,8% 1,7% 8,% 9,5% 1,6% 1,6% Holandia USA Niemcy Szwecja Dania Wielka Brytania Grecja Francja Austria Cypr Pozostałe Rys.. Struktura spółek z udziałem kapitału zagranicznego w województwie zachodniopomorskim według kraju rejestracji inwestora (bezpośrednie inwestycje zagraniczne powyŝej 1 mln USD w grudniu 00 roku) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PAIiIZ.

5 Analiza inwestycji zagranicznych w Szczecinie 51 Kapitał podstawowy w spółkach z kapitałem zagranicznym w województwie zachodniopomorskim w latach Tabela 1 Lata Liczba Kapitał podstawowy (mln zł) spółek ogółem krajowy zagraniczny rozproszony ,8 5, 901, 0, ,8 6,9 969,8 0, ,0 116,9 97,5 0, ,1 168, 1067,8 0, ,9 187, 15,5 0,0 Źródło: Działalność gospodarcza spółek z udziałem kapitału zagranicznego. GUS Warszawa, za odpowiednie lata. W roku 00 liczba spółek z kapitałem zagranicznym w województwie zachodniopomorskim, których wartość kapitału przekroczyła 1 mln USD, wyniosła 51 i stanowiła 5,% łącznej liczby wszystkich funkcjonujących spółek z kapitałem zagranicznym, jednocześnie wartość kapitału w tych spółkach stanowiła aŝ 81,% kapitału zagranicznego ogółem. Świadczy to o bardzo silnej koncentracji kapitału zagranicznego w regionie, czyli w rękach niewielu największych inwestorów znajduje się przewaŝająca część kapitału. Według danych PAIiIZ-u, 1101 spółek z kapitałem zagranicznym przekraczającym 1 mln USD zainwestowało do 1 grudnia 00 roku w Polsce około mln USD, czyli 95,5% łącznej wartości inwestycji zagranicznych.. Analiza spółek z udziałem kapitału zagranicznego w Szczecinie i regionie Według badań PAIiIZ, w województwie zachodniopomorskim spośród firm, które zainwestowały więcej niŝ 1 mln USD, najwięcej było zarejestrowanych w Holandii (15 firm). Dosyć duŝo jest równieŝ inwestorów z USA (1 lokalizacji). Na trzecim miejscu uplasowały się spółki pochodzące z Niemiec oraz Szwecji (po 1 lokalizacji).

6 5 Józef Hozer, Mariusz Doszyń, Christian Lis, Dominik Rozkrut Innym źródłem informacji na temat liczby spółek z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce w poszczególnych województwach jest Główny Urząd Statystyczny. Według danych GUS-u, w 00 roku było 1 88 spółek z kapitałem zagranicznym, z pominięciem sektora ubezpieczeniowego i bankowego. W województwie zachodniopomorskim było 955 tego typu spółek, co stanowiło 6,5% wszystkich spółek. W roku 00 było 170 spółek o wartości kapitału podstawowego przekraczającej 1 mln USD, z czego w województwie zachodniopomorskim 9. Wartość kapitału podstawowego zagranicznego posiadanego przez spółki wyniosła 90 88,9 mln zł (stan na koniec 00 roku). Według danych GUS-u inwestorzy zagraniczni zainwestowali w województwie zachodniopomorskim 1 067,8 mln zł, co stanowi 1,% wartości zainwestowanego kapitału podstawowego zagranicznego w Polsce ogółem. Dysproporcje między danymi PAIiIZ i GUS-u wynikają między innymi ze stosowanej metodologii opracowywania danych. W klasyfikacji PAIiIZ o przypisaniu spółki do danego województwa decyduje lokalizacja jej siedziby, natomiast nie jest brane pod uwagę rozmieszczenie jej zakładów produkcyjnych czy usługowych. MoŜliwa jest jednak sytuacja, Ŝe spółki, które są zarejestrowane w głównych aglomeracjach, prowadzą działalność gospodarczą w róŝnych regionach kraju. Warto równieŝ pamiętać, Ŝe przedmiotem zainteresowania PAIiIZ są firmy, które zainwestowały więcej niŝ 1 mln USD. Struktura zainwestowanego kapitału zagranicznego w województwie zachodniopomorskim róŝniła się od struktury kapitału zagranicznego w całym kraju. O ile w kraju największy zainwestowany kapitał pochodził z Francji i Stanów Zjednoczonych, o tyle w województwie zachodniopomorskim, ze względu na połoŝenie regionu, do największych inwestorów do końca 00 roku naleŝy zaliczyć Niemcy (09,8 mln zł), Danię (0,7 mln zł), Szwecję (117,7 mln zł) i Holandię (16, mln zł). Z grupy największych inwestorów regionu jedynie spółki niemieckie odnotowały w 00 roku w porównaniu z 1999 rokiem spadek zainwestowanego kapitału o 1,%. W tym czasie wzrost inwestycji duńskich był największy i wyniósł,8%, Szwecja odnotowała wzrost podstawowego kapitału inwestycyjnego w regionie o 111,7%, a Holandia o,5%.

7 Analiza inwestycji zagranicznych w Szczecinie 5. Ocena rozwoju gospodarczego Szczecina Niestety, brak większych sukcesów w przyciąganiu inwestycji zagranicznych do Szczecina i okolic nie pozostaje bez wpływu na rozwój regionu i jego stolicy. Wprawdzie prezentowane ostatnio analizy koniunktury gospodarczej województwa zachodniopomorskiego wydają się dawać pewne dowody na odwrócenie się w końcówce 00 roku niekorzystnych tendencji rozwojowych, lecz stale się powiększa dystans dzielący ten region od najlepszych w kraju. liczba spółek lata Rys. 5. Liczba podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego w Szczecinie w latach Źródło: Urząd Statystyczny w Szczecinie. Jeśli chodzi o podstawowe tendencje w województwie, to daje się zaobserwować zahamowanie wzrostu bezrobocia, powoli zaczynają rosnąć przychody ze sprzedaŝy przemysłu i pojawia się pewien trend wzrostowy obrotów ładunkowych w portach województwa. Wydawać by się mogło, Ŝe tendencje te są w duŝej mierze zasługą Szczecina, największego miasta regionu i jego centrum gospodarczego. Niestety, dokładniejsza analiza nie potwierdza poglądu, Ŝe Szczecin jest lokomotywą gospodarczą regionu, ciągnącą jego wyniki do góry. Wręcz przeciwnie, moŝna stwierdzić, Ŝe wyniki Szczecina dopasowują się do słabych wyników województwa.

8 5 Józef Hozer, Mariusz Doszyń, Christian Lis, Dominik Rozkrut Rys. 6. Liczba bezrobotnych w Szczecinie Źródło: opracowanie własne. Niepokojąca jest w Szczecinie sytuacja w sferze budownictwa mieszkaniowego pomimo Ŝe rośnie liczba oddawanych corocznie mieszkań w województwie i w kraju (choć tendencje te zatrzymały się w 00 roku, a w 00 roku zanotowano juŝ nieco słabsze wyniki), w stolicy województwa liczba ta malała (!) od 001 roku. Oddano wtedy do uŝytku 85 mieszkań, a w 00 roku liczba ta spadła juŝ do 181. Niewielką poprawę odnotowano w 00 roku, kiedy oddano 1961 mieszkań, ale odnosząc to do wyników krajowych czy pozostałych miast wojewódzkich, moŝna stwierdzić, Ŝe w ostatnich latach nie odnotowano koniunktury na rynku nowych mieszkań. W rekordowym bowiem 00 roku, zarówno dla kraju (16,7 tys. mieszkań) jak i województwa zachodniopomorskiego (5,6 tys. mieszkań), w którego wyniku istotny udział ma Szczecin, miasto zanotowało najsłabszy wynik po 000 roku, czyli wspomniane 181 oddanych do uŝytku mieszkań. W najgorszym świetle Szczecin przedstawia się z punktu widzenia liczby bezrobotnych, a w szczególności jej dramatycznego wzrostu w ostatnich latach. W okresie od końca drugiego kwartału 1998 roku do końca pierwszego kwartału 00 roku liczba bezrobotnych w Szczecinie zwiększyła się przeszło pięciokrotnie (dokładnie 5,07). Bezrobocie to bolączka całego kraju, szkoda jednak,

9 Analiza inwestycji zagranicznych w Szczecinie 55 Ŝe w województwie zachodniopomorskim rośnie ono w tempie wyŝszym od przeciętnej, a w Szczecinie wzrost ten był niemal katastrofalny. W roku 00 zahamowano te dramatyczne tendencje, lecz wielkość bezrobocia przez długi czas będzie jeszcze jednym z największych problemów w mieście i regionie, nie da się bowiem szybko znaleźć pracy tak duŝej liczbie bezrobotnych. Warto teŝ dodać, Ŝe w ostatnich latach nastąpił spadek liczby mieszkańców miasta. 500 tys. ton Rys. 7. Liczba mieszkań oddanych w Szczecinie Źródło: opracowanie własne. Opisywany tu długotrwały wzrost liczby bezrobotnych skutkuje wyjątkowo słabą pozycją Szczecina w porównaniu z pozostałymi miastami wojewódzkimi zajmuje czwarte miejsce od końca ze stopą bezrobocia (koniec 00 roku) na poziomie 15,%. Sytuację na rynku pracy niekorzystnie charakteryzuje nie tylko stopa bezrobocia, ale takŝe przeciętne zatrudnienie. Na rysunku 8 zaprezentowano przeciętne zatrudnienie w przemyśle w Szczecinie. RównieŜ tu widoczna jest w ostatnich latach tendencja spadkowa, i nawet po jej odwróceniu potrzeba będzie czasu, by dojść do stanu sprzed dekoniunktury. Biorąc pod uwagę wartość udziału przeciętnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw w liczbie ludności w miastach wojewódzkich, moŝna stwierdzić, Ŝe w tym zestawieniu Szczecin zajmuje niechlubne ostatnie miejsce jedynie 1/8 ludno-

10 56 Józef Hozer, Mariusz Doszyń, Christian Lis, Dominik Rozkrut ści Szczecina jest zatrudniona w sektorze przedsiębiorstw. Nie jest to dobry prognostyk na przyszłość i trzeba tu zastosować jakąś strategię. Biorąc pod uwagę udział zatrudnionych w sektorze prywatnym, moŝna zauwaŝyć olbrzymi skok, jaki się dokonał od początku lat dziewięćdziesiątych poprzedniego wieku, lecz Szczecin nadal pozostaje w tyle za miastami, z którymi zwykło się je porównywać ponownie jest to czwarta pozycja od końca tys Rys. 8. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w Szczecinie Źródło: opracowanie własne. Podsumowując prezentowane analizy, moŝna stwierdzić, Ŝe: a) w województwie zachodniopomorskim w 00 roku było 95 firm zagranicznych o wartości inwestycji przekraczającej 1 mln USD, co stanowi,6% tego typu przedsiębiorstw w Polsce; b) wśród firm zagranicznych inwestujących w województwie zachodniopomorskim więcej niŝ 1 mln USD w 00 roku dominowały firmy zajmujące się handlem (,7% spółek), hotelarstwem i gastronomią (1,7% spółek), i firmy sektora finansowego (1,7% spółek); c) pod koniec 00 roku w Szczecinie funkcjonowało 5 spółek o wartości inwestycji przekraczającej 1 mln USD; wśród nich najwięcej było spółek z USA (,% spółek), Niemiec (0,0%), Danii (11,1%) i Holandii (11,1%);

11 Analiza inwestycji zagranicznych w Szczecinie 57 d) spośród podmiotów, które zainwestowały w Szczecinie więcej niŝ 1 mln dolarów, dominują spółki zajmujące się handlem (6,7%), hotelarstwem i gastronomią (,%), świadczące usługi finansowe (11,1%) oraz wytwarzające artykuły Ŝywnościowe, napoje i tytoń (11,1%); e) spośród tych firm, które zainwestowały w województwie zachodniopomorskim więcej niŝ 1 mln USD, najwięcej pochodziło z Holandii (15,8% firm), a następnie z USA (1,7%), Niemiec (1,6%) i Szwecji (1,6%); f) w ostatnich latach (w niektórych sferach poza 00 rokiem) wystąpiła silna dekoniunktura, przejawiającą się w spadku wielu zmiennych opisujących stan gospodarki w Szczecinie; g) szczególnie zła sytuacja, czyli silne załamanie, zaobserwowano na lokalnym rynku pracy, gdzie w najgorszym okresie nastąpił przeszło pięciokrotny wzrost liczby bezrobotnych; h) wydaje się Ŝe większość z tych niekorzystnych tendencji zostało zahamowanych lub nawet odwróconych w drugiej połowie 00 roku; i) zarówno region jak i miasto Szczecin zareagowały z pewnym opóźnieniem na rozwijającą się w kraju koniunkturę; j) skala obserwowanego w ostatnich latach załamania była na tyle istotna, Ŝe potrzeba będzie czasu, by odrobić nawarstwione zaległości, zwaŝywszy na wypadające na niekorzyść miasta porównania z pozostałymi miastami wojewódzkimi; k) według danych Urzędu Statystycznego w Szczecinie w 00 roku było 15 spółek z udziałem kapitału zagranicznego; ich liczba utrzymuje się na zbliŝonym poziomie od 000 roku i jest znacznie wyŝsza niŝ w poprzednich latach (1998 i 1999); l) w latach w Szczecinie największy udział w inwestycjach ogółem miały firmy pochodzące z Niemiec, Holandii i Danii; m) w latach w województwie zachodniopomorskim zaobserwowano niewielki spadek liczby funkcjonujących spółek z kapitałem zagranicznym, w tym samym czasie wystąpił wzrost wartości kapitału

12 58 Józef Hozer, Mariusz Doszyń, Christian Lis, Dominik Rozkrut zagranicznego z poziomu 901, mln zł w 1999 roku do 1 5,5 mln zł w 00 roku (średnio w roku 8,%). Literatura 1. Hozer J., Rozkrut D.: Budowa i prognozowanie wskaźnika koniunktury gospodarczej regionu. Wiadomości Statystyczne 1999, nr 7.. The List of Major Foreign Investors in Poland. PAIiIZ, Warszawa 00.. The List of Major Foreign Investors in Poland. PAIiIZ, Warszawa 005. ANALYSIS OF FOREIGN INVESTMENTS IN SZCZECIN AND ZACHODNIOPOMORSKIE VOIVODESHIP Summary Foreign investments in Szczecin and its region increased between 1999 and 00. In 00 there were 9 firms registered with foreign investment above 1 mln USD, which is about,6% of all investments in Poland. This percentage suggest that zachodniopomorskie voivodeship does not attract significant investments, what is disadvantageous. The rate of unemployment is very high, higher than in other big Polish cities, and the region needs foreign investments. Translated by Dominik Rozkrut