Dyskryminacja w Polsce - aspekty prawne i społeczne. Adam Bodnar Helsińska Fundacja Praw Człowieka

Transkrypt

1 Dyskryminacja w Polsce - aspekty prawne i społeczne Adam Bodnar Helsińska Fundacja Praw Człowieka

2 Prawo - informacje wstępne Konstytucja RP - art. 32 i 33 dyrektywy antydyskryminacyjne UE - krajowe ustawy Europejska Konwencja Praw Człowieka (art. 14 Konwencji) przepisy dotyczące tzw. mowy nienawiści

3 Trudności z akceptacją postrzeganie dyskryminacji jako obcej nowinki brak szczególnego przywiązania do przepisów antydyskryminacyjnych traktowanie tematu przez Rząd RP jako mało istotny niewielkie przełożenie prawa na stosunki społeczne (np. stosunki pracownicze)

4 Dlaczego? Legitymizacja prawa tradycyjne postrzeganie praw człowieka (wymiar wertykalny vs. wymiar horyzontalny) prawo antydyskryminacyjne - wprowadzenie bez większej refleksji społecznej i debaty (koncentracja na innych problemach) brak uczestnictwa w procesie tworzenia prawa na poziomie unijnym zbyt ogólna norma konstytucyjna

5 Dlaczego? Wymiar społeczny Polska jako państwo wyjątkowo jednorodne narodowościowo i religijnie monopol na dyskryminację - zainteresowanie grup mniejszościowych tylko własnymi problemami nierówny wymiar problemów poszczególnych grup (np. świadczenia vs. prawa) kryzys wrażliwości społecznej - brak szczególnej reakcji na sytuacje dyskryminacyjne

6 Dlaczego? Wymiar społeczny... brak zrozumienia idei prawa antydyskryminacyjnego (prawo dla nich, ale nie dla nas ) dyskryminacja vs. nierówne traktowanie ze względu na obiektywne przyczyny dyskryminacja vs. akcja afirmatywna wolność słowa vs. mowa nienawiści dyskryminacja a prawa mniejszości narodowych

7 Prawo antydyskryminacyjne Konstytucja RP: Art. 30 Konstytucji: Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Art. 32 Konstytucji: 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Art. 33 Konstytucji: 1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. 2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.

8 stosunki pracownicze sfera związana z zawodem zabezpieczenie społeczne ochrona zdrowia edukacja dostęp do dóbr i usług powszechnie oferowanych płeć x x x x pochodzenie rasowe i etniczne x x x x x x religia lub wyznanie x x wiek x x niepełnosprawność x x orientacja seksualna x x

9 Aktualne podstawy prawne Kodeks pracy - Rozdział IIa ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. - Dz.U. z 2008 r., Nr 70, poz. 416) ustawa z 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz.U. Nr 254, poz. 1700) Art. 256 i 257 kodeksu karnego

10 Podstawowe pojęcia dyskryminacja bezpośrednia dyskryminacja pośrednia molestowanie (szykanowanie - harassment) wiktymizacja przerzucenie ciężaru dowodu

11 Znaczenie dla interpretacji orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ograniczone zastosowanie Art. 14 Konwencji) orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej C-303/06, Coleman vs. Attridge Law C-267/06, Tadao Maruko C-391/09, Malgožata Runevič-Vardyn i Łukasz Wardyn

12 Aktualne sprawy HFPCz sprawa niepełnosprawnej prokurator - odmowa przyjęcia do służby prokuratorskiej dyskryminacja Romów w restauracjach poznańskich powrót sędziego ze stanu spoczynku (ze względu na niepełnosprawność) dyskryminacja policjanta zakażonego HIV