RECENZJA rozprawy doktorskiej mgr Anety Staszek

Transkrypt

1 Dr hab. Janusz Korol, prof. US Zamiejscowy Wydział Społeczno-Ekonomiczny W Gorzowie Wielkopolskim Uniwersytet Szczeciński RECENZJA rozprawy doktorskiej mgr Anety Staszek pt. SEKTOR PRZEMYSŁÓW KREATYWNYCH W POLSCE. Lokalizacja, koncentracja i determinanty rozwoju, zakwalifikowanej Uchwałą Rady Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego z dnia 16 stycznia 2017 roku do uzyskania stopnia doktora w dziedzinie nauk ekonomicznych w dyscyplinie ekonomia. Uwagi wstępne Wprowadzając w tematykę rozprawy Autorka nakreśla jej zakres obszarowy umiejscawiając problematykę w sferze zainteresowań dyscypliny ekonomia, ze specjalnością ekonomika kultury. Rola kultury w rozwoju cywilizacji i społeczeństw jest kluczowa. Z chwilą, gdy kultura rozpatrywana jest w kontekście rozwoju gospodarczego i polityki ekonomicznej staje się przedmiotem ekonomiki kultury. W ramach ekonomiki kultura staje się odpowiedzialna nie tylko za tożsamość regionalną, ale określa, między innymi, atrakcyjność regionu dla mieszkańców, inwestorów i turystów w kontekście konkurencyjności regionów. Wyróżnia się sferę nierynkową kultury jako państwowe instytucje finansowane ze środków publicznych oraz formy funkcjonowania kultury w warunkach rynkowych, tzw. przemysły kultury. 1

2 Przemysły kultury, zwane również przemysłami kreatywnymi jako sfery realizujące się na rynku, podlegają regułom gry rynkowej wynikającym z praw popytu i podaży, co determinuje dobór określonych metod analiz i diagnoz sytuacji na tym rynku, w szczególności podejścia ilościowego. Recenzowana praca obejmuje te grupy zagadnień. Praca składa się ze wstępu, czterech rozdziałów, zakończenia, spisu literatury. Razem liczy 229 strony tekstu i 7 stron załączników. Poszczególne rozdziały zawierają odpowiednio: 25%, 32,5%, 31% i 8,5% tekstu. Praca ma charakter teoretyczno-metodyczny i empiryczny, zawiera badania empiryczne w powszechnym rozumieniu. Struktura pracy pod względem objętości poszczególnych części pracy jest jak najbardziej prawidłowa, a układ pracy odpowiada ogólnej koncepcji badań przyjętej przez Doktorantkę. W wykazie literatury zamieszczono 137 pozycje, w tym 86 w języku angielskim. Wymieniono również akty prawne, raporty, strategie i źródła internetowe. oraz wskazano trzy źródła internetowe. Wskazano jedną współautorską publikację. Ocena uzasadnienia wyboru tematu, celów badawczych pracy i hipotez Uzasadnienie wyboru tematu nie jest zbyt sugestywnie i jednoznacznie przedstawione. Można je domyślnie dookreślić analizując stwierdzenia Autorki, że ( dla wielu polityk regionalnych, w tym województwa łódzkiego, bardzo ważne jest znaczenie gospodarki opartej na wiedzy oraz nowoczesnej, prorozwojowej i innowacyjnej bazy gospodarczej, a co za tym idzie sektor kreatywny. Określenie zasobów oraz potencjału badawczo-rozwojowego regionu w sferze przemysłów kreatywnych wymaga wiedzy na temat pochodzenia i rozwoju tej dziedziny w innych krajach oraz znajomości przykładów najlepszych praktyk i instrumentów wsparcia ). Zdaniem recenzenta temat jest ważny ze względu rolę kultury w społeczeństwie, niezbyt usystematyzowany w literaturze, szczególnie polskiej, zakres badań źródłowych, oraz nieliczne zastosowania w badaniach metod ilościowych. Na pewno zasługuje na przedmiot rozprawy doktorskiej. 2

3 Jako główny cel pracy wskazano analizę rozmieszczenia przestrzennego przemysłów kreatywnych w Polsce oraz identyfikację czynników wpływających na rozwój sektora kreatywnego. Realizacja tego celu prowadzona była konsekwentnie za pomocą metod statystyczno-ekonometrycznych, w dużej mierze z zakresu statystyki i ekonometrii przestrzennej. Cel jest zdefiniowany poprawnie. Cele szczegółowe podzielono na poznawcze i metodyczne. Do poznawczych zaliczono: - zdefiniowanie pojęcia przemysłów kreatywnych w Polsce, - opis funkcjonowania przemysłów kreatywnych w przestrzeni regionalnej Polski i w m. Łodzi, - identyfikację czynników lokalizacji i rozwoju przemysłów kreatywnych wraz z oceną procesów kształtowania się klastrów tych przemysłów. Jako cele metodyczne wymieniono: - dobór miar statystycznych służących opisaniu lokalizacji przemysłów kreatywnych w przestrzeni regionalnej, - ocenę przydatności modeli regresji przestrzennej do badania zależności pomiędzy lokalizacją przemysłów kreatywnych i wybranymi zmiennymi objaśniającymi z uwzględnieniem interakcji przestrzennych. Cele szczegółowe wynikają z celu głównego i są spójne. Pozwalają rzetelnie skonstruować strukturę pracy. Sformułowano dwie hipotezy. 1. Podmioty z sektora przemysłów kreatywnych rozmieszczone są w przestrzeni w postaci skupień (klastrów) zlokalizowanych w największych ośrodkach miejskich. 2. Lokalizacja podmiotów z sektora przemysłów kreatywnych w Polsce uwarunkowana jest istnieniem interakcji przestrzennych pomiędzy nimi oraz wybranymi zmiennymi ekonomicznymi i społecznymi. Hipotezy są zorientowane na weryfikację empiryczną, co jest właściwe dla prac doktorskich. Zawierają one wystarczająca sądów i przypuszczeń niezbędnych do wykazania się umiejętnościami prowadzenia badań naukowych. 3

4 Ocena treści pracy oraz sposobu opracowania i wykorzystania wyników badań Praca składa się ze wstępu, czterech rozdziałów, zakończenia i bibliografii. Pierwsze dwa rozdziały bazują na źródłach literaturowych. W rozdziale pierwszym scharakteryzowano pojęcia i definicje związane z sektorem kultury i przemysłami kultury oraz genezę i rozwój tych pojęć. Dokonano również wszechstronnego przeglądu literatury. Rozdział drugi poświęcono diagnozie stanu sektora kreatywnego w Polsce z odniesieniami do świata. Przedstawiono również metody pomiaru omawianego sektora oraz opisano egzemplifikacje empiryczne. W podobny sposób omówiono modele, będące podstawą badania zależności przestrzennych w sektorze. Rozdział trzeci ma charakter empiryczny. Omówiono zbiory danych oraz zaprezentowano wyniki analiz ilościowych wielkości i struktury sektora kreatywnego, porównując pozycję polskich przemysłów kreatywnych na tle pozostałych państw UE. Bardzo interesujące jest zaprezentowanie wizualizacji i analizy lokalizacji przemysłów kreatywnych w Łodzi. Wyniki tych badań traktować można jako pionierskie. W rozdziale czwartym, również empirycznym, przedstawiono budowę modeli interakcji przestrzennych oraz wyniki ekonometrycznego przestrzennego modelowania sektora kreatywnego na poziomie podregionów wykorzystując pakiet obliczeń GeoDa. Uzyskane wyniki w sposób sensowny zinterpretowano, wskazując jednocześnie na pewne niejednoznaczności. W punkcie 4.1. Podstawy konstrukcji modelu można by proces konstrukcji modelu zależności przestrzennych sektora kreatywnego przedstawić w formie ogólnego (szczegółowego) schematu, wskazując jego etapy, czy części składowe. Jest to trudny fragment pracy. Byłoby to bardziej czytelne. Podsumowując, wyniki uzyskane, w dość obszernym badaniu, za pomocą ilościowych metod analizy przestrzennej mogą istotnie poprawić wiarygodność informacji dla władz regionalnych i krajowych o stanie, możliwościach rozwoju sektorów kultury i przemysłów kreatywnych oraz o ich oddziaływaniu na rozwój regionalny i lokalny. Mogą być również pomocne w formułowaniu strategii dla tych sektorów. W tym kontekście stwierdzam, że zasadnicze cele pracy zostały zrealizowane w pełni. 4

5 Ocena jakości merytorycznej i edytorskiej Z punktu widzenia sformułowania tematu rozprawy, określenia celów badań i sformułowania hipotez, określenia genezy tematu, treści opisującej osiągnięcia własne recenzowana praca jest poprawna merytorycznie. Generalną koncepcję rozwiązania podjętego zagadnienia naukowego, koncepcję planu pracy, przyjęte metody badawcze i ich opis, należy ocenić za właściwe. Recenzowana praca doktorska, jako etap przygotowania do samodzielnej pracy badawczej, zawiera wystarczającą liczbę elementów, świadczących o samodzielności działań Autora, w szczególności próbę całościowego i systematyzującego opisu zagadnienia modelowania regionalnego sektora kreatywnego. Na poszczególnych etapach badań empirycznych Autorka swobodnie operowała właściwymi narzędziami analiz i diagnoz, co świadczy o posiadanej wiedzy i doświadczeniu w modelowaniu ekonometrycznym. Rzeczowość treści, jako podstawowe kryteriami jakości edytorskiej, w szczególności zwartość ujęcia jest utrzymana na odpowiednim poziomie. Podobnie ocenić można rzeczowość przekazu o osiągnięciach w realizacji badań. Ujęcie strukturowe rozprawy nie budzi zastrzeżeń. Pod względem pojemności rozprawa mieści się w przyjętych zwyczajowo limitach. Do poprawności gramatycznej nie zgłaszam zastrzeżeń. Większość tekstu ma charakter narracji naukowej. Wprowadzone pozycje do wykazu literatury są zasadne i jest ich stosunkowo dużo. Częstość powołań jest trafna. Opisy bibliograficzne są kompletne. Uwagi do dyskusji a) Czy zasadnym jest pytanie o pożądanych regionalnych proporcjach pomiędzy kulturą nierynkową, zinstytucjonalizowaną przez państwo a sektorem rynkowym kultury? b) Charakteryzując źródła danych wykorzystywana w badaniach empirycznych Autorka wymienia: - dane bieżące (jednostkowe) dotyczące poszczególnych podmiotów gospodarczych należących do przemysłów kreatywnych zlokalizowanych w m. Łodzi pochodzą z bazy powstałej w oparciu o rejestr REGON. 5

6 - pozostałe dane (zagregowane) za lata znajdują się w Banku Danych Lokalnych (BDL), na stronach Eurostatu oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zastosowanie modelowania ekonometrycznego zjawisk i procesów na poziomie regionów (modelowanie przestrzenne) wymaga zbiorów danych o odpowiednich własnościach. W jakim kierunku należałoby podjąć próbę integracji danych dotyczących kultury i przemysłów kreatywnych z różnych źródeł? Podsumowanie i wniosek końcowy Temat rozprawy zaliczyć można, według rangi znaczeniowej, do grupy ważnej. Tytuł rozprawy jest odpowiednio zwarty i komunikatywny oraz należycie oddaje najistotniejsze elementy treściowe rozprawy. Podstawowym elementem rozprawy jest propozycja procesu modelowania przestrzennego (lokalizacja, koncentracja, zależności) zjawisk w sferze przemysłów kreatywnych w Polsce. Stwierdzam, że cele teoretyczne i praktyczne rozprawy zostały osiągnięte. Autorka rozprawy rozwiązała postawione zagadnienie i użyła właściwej dla tego zagadnienia metody, wykazując odpowiedni stopień wiedzy w zakresie aktualnej dla rozprawy dyscypliny naukowej oraz związanych z nią dyscyplin. W pracy dominuje praktycyzm treści, z uwzględnieniem niezbędnego udziału teoretycznych elementów treściowych, uwzględniających dysertabilność rozprawy, która z natury swej nie może być poświęcona tylko aspektowi praktycznego rozwiązania podjętego zagadnienia. Przeprowadzone rozważania cechują się odpowiednim poziomem naukowym. 6

7 Ocenę przedstawionych kryteriów szczegółowych przedstawiam w tabeli. 1 Określenie trafności wyboru i oryginalności problemu badawczego podjętego w rozprawie. 2 Ocena poprawności i kompletności celów i hipotez badawczych. 3 Ocena poprawności struktury rozprawy (kolejność rozdziałów, proporcje między poszczególnymi rozdziałami, kompletność tez, obecność założeń metodologicznych pracy, w tym metod, technik i narzędzi badawczych itp.) 4 Ocena stopnia zaawansowana zawartej w rozprawie wiedzy teoretycznej z zakresu nauk ekonomicznych i nauk pokrewnych. 5 Ocena formalnej strony pracy (poprawność redakcyjna językowa, opanowanie techniki pisania, sporządzania przypisów, tabel, rysunków, bibliografii itp.). 6 Ocena znajomości metodologii badań oraz przyjętych i zastosowanych metod badawczych. 7 Ocena znajomości, doboru i interpretacji: a) wykorzystywanych w rozprawie źródeł literaturowych, b) wykorzystywanych w rozprawie źródeł empirycznych (m.in. stopień zaawansowania analiz ilościowych i/lub jakościowych), c) danych empirycznych poprzez odniesienia do zaplecza literaturowego. 8 Ocena umiejętności poprawnego i przekonującego przedstawienia uzyskanych przez doktoranta wyników (m.in. zwięzłość, jasność, poprawność weryfikacji przyjętych hipotez i zakładanych celów badawczych). 9 Wskazanie dobrych stron (zalet) rozprawy i jej głównych wad (jeśli występuj)ą. Problem jest ważny, aktualny i oryginalny w obszarze dyscypliny ekonomia Cele i hipotezy są poprawne i spójne Struktura pracy jest poprawna, narzędzia badawcze i techniki modelowania dobrane właściwie, są nowoczesne Stopień zaawansowania wiedzy teoretyczne zawartej w rozprawie - wysoki Formalna strona praca poprawna, redakcja techniczna staranna. Znajomość stosowanych metod na bardzo wysokim poziomie Źródła literaturowe, materiał empiryczny dobrane i wykorzystane w sposób poprawny. Większość danych ma właściwe odniesienie do zaplecza literaturowego. Stopień zaawansowania analiz ilościowych i jakościowych - wysoki. Interpretacja wyników badań, wnioski z analiz porównawczych są poprawne i wnikliwe. Sformułowania podsumowujące pozwalają na jednoznaczną ocenę stopnia weryfikacji hipotez badawczych i realizacji celów badawczych. Głównym osiągnięciem jest przedstawienie autorskiej koncepcji identyfikacji sektora przemysłów kreatywnych w Polsce w ujęciu regionalnym i przeprowadzenie, w dużej części, pionierskich badań empirycznych. 7

8 10 Wskazanie kategorii, do której Recenzent zalicza rozprawę: a) spełniająca wymagania stawiane rozprawom doktorskim w obowiązujących przepisach, zgodnie z treścią art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 2003 roku o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (DZ. U. nr 65, poz. 595 z późn. zm.), b) spełniająca wymagania stawiane rozprawom doktorskim w obowiązujących przepisach i zasługująca na wyróżnienie, c) niespełniająca wymagań stawianych rozprawom doktorskim, stawianym w obowiązujących przepisach nadająca się do poprawy, d) niespełniająca wymagań stawianych rozprawom doktorskim, stawianym w obowiązujących przepisach nienadająca się do poprawy. Do zalet pracy należy również wskazanie wykorzystanie badań autorskich dla celów polityki regionalnej i strategii rozwoju. Przedstawioną do recenzji pracę doktorska oceniam jako bardzo dobrą i stwierdzam, że praca spełnia wymagania prawne stawiane pracom doktorskim. Wnioskuję o dopuszczenie mgr Anny Staszek do publicznej obrony. Szczecin, 3 marca 2017 r. 8