Rozdział I. 1. Zawarcie małżeństwa. Tabl. 1. Systematyka kodeksu. Tabl. 2. Źródła Prawa rodzinnego i opiekuńczego. Rozdział I.

Transkrypt

1 Część A. Tablice

2 Rozdział I. Małżeństwo Rozdział I. 1. Małżeństwo 1. Zawarcie małżeństwa Literatura: R. A. Domański, Konstytutywny czy deklaratywny charakter sporządzenia aktu małżeństwa w USC w przypadku małżeństwa konkordatowego, PiP 2006, z. 3; R. Giler, Kodeks rodzinny i opiekuńczy w praktyce notarialnej. Wybrane zagadnienia, NPN 2000, Nr 3 4; A. Mączyński, Konkordatowa forma zawarcia małżeństwa, Rej. 2003, Nr 10; A. Mezglewski, Jedno małżeństwo czy dwa? Rzecz o istocie małżeństwa konkordatowego, MoP 2003, Nr 18; M. Nazar, Zawarcie małżeństwa według prawa polskiego z uwzględnieniem postanowień podpisanego 28 lipca 1993 r. konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, KPP 1996, Nr 3; R. Sobański, Zaświadczenie urzędu stanu cywilnego a przesłanki małżeństwa konkordatowego, PiP 2003, z. 5; J. Strzebińczyk, Zawarcie małżeństwa wyznaniowego podlegającego prawu polskiemu, Rej. 1999, Nr 4; J. Zabłocki, Małżeństwo konkordatowe, SI 1999, Nr 37. Tabl. 1. Systematyka kodeksu Systematyka Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego Małżeństwo Zawarcie małżeństwa Prawa i obowiązki małżonków Małżeńskie ustroje majątkowe Ustanie małżeństwa Separacja Pokrewieństwo i powinowactwo Rodzice i dzieci Przysposobienie Obowiązek alimentacyjny Opieka i kuratela Opieka nad małoletnim Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie Kuratela Tabl. 2. Źródła Prawa rodzinnego i opiekuńczego Źródła prawa rodzinnego i opiekuńczego Konstytucja Kodeks rodzinny i opiekuńczy

3 Tabl. 3 Część A. Tablice Tabl. 3. Zasady prawa rodzinnego i opiekuńczego Zasada szczególnej ochrony rodziny Zasada dobra dziecka Zasady prawa rodzinnego i opiekuńczego Zasada trwałości małżeństwa Zasada równouprawnienia małżonków Zasada świeckości prawa rodzinnego

4 Rozdział I. Małżeństwo Tabl. 4 Tabl. 4. Tryb zawarcia małżeństwa Sposoby zawarcia małżeństwa Mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni składają przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego ( USC ) oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu Kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu 1 i kierownik Urzędu Stanu Cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa. W przypadku zawierania małżeństwa przed duchownym i kierownikiem USC, lub przed samym duchownym (zgodnie z konkordatem), kierownik USC pozostaje instytucją, bez uczestnictwa której w procesie zawarcia małżeństwa, skuteczne jego zawarcie nie jest możliwe. 1 Jeśli ratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa regulująca stosunki między państwem a Kościołem lub innym związkiem wyznaniowym (konkordat) przewiduje możliwość wywołania przez związek małżeński podlegający prawu tego Kościoła albo innego związku wyznaniowego takich skutków, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa przed kierownikiem USC, małżeństwo zostaje skutecznie zawarte bez obecności kierownika USC.

5 Tabl. 5 6 Część A. Tablice Tabl. 5. Wymogi wobec nupturientów Osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo jest obowiązana: przedstawić dokument stwierdzający tożsamość oraz złożyć odpis skrócony aktu urodzenia, a także dowód ustania lub unieważnienia małżeństwa, jeżeli pozostawała poprzednio w związku małżeńskim, albo nieistnienia małżeństwa, jeżeli wobec tej osoby toczyło się postępowanie o ustalenie nieistnienia małżeństwa, złożyć pisemne zapewnienie, że nie wie o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa, złożyć zezwolenie na zawarcie małżeństwa, jeżeli tego wymagają przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Warunki niezbędne, aby małżeństwo mogło zostać zawarte: 1) złożenie oświadczeń przez kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego o wstąpieniu w związek małżeński 1 ; 2) złożenie wyżej wskazanych oświadczeń przez mężczyznę i kobietę. Tabl. 6. Rola urzędnika USC w zawieraniu małżeństw konkordatowych Osobom zamierzającym zawrzeć małżeństwo przed duchownym lub konkordatowe kierownik USC wydaje zaświadczenie stwierdzające: brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa treść i datę złożonych przed nim oświadczeń w sprawie nazwisk przyszłych małżonków i ich dzieci 1 Mężczyzna i kobieta, będący obywatelami polskimi przebywającymi za granicą, mogą zawrzeć małżeństwo również przed polskim konsulem lub przed osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula.

6 Rozdział I. Małżeństwo Tabl. 7 Tabl. 7. Pełnomocnictwo do spraw zawarcia małżeństwa Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika dopuszczalne jest przy spełnieniu następujących warunków: pełnomocnictwo udzielone jest na piśmie z podpisem notarialnie poświadczonym; pełnomocnictwo wymienia osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte. W razie zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika mocodawca może żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli brak było zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika albo jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane. Nie można z tego powodu żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli małżonkowie podjęli wspólne pożycie. Orzecznictwo: Postanowienie SN z r., CRN 349/68 (OSNC 1969, Nr 12, poz. 218): Jeżeli jeden z przyszłych małżonków zamieszkuje stale w innym kraju, i to bardzo odległym, tak że przyjazd do Polski w celu zawarcia małżeństwa byłby połączony ze znacznymi trudnościami i kosztami, to okoliczność ta sama przez się może być uznawana za ważny powód udzielenia zezwolenia przewidzianego w art. 6 1 KRO. Uchwała SN z r., III CZP 27/70 (OSNC 1971, Nr 1, poz. 2): Za ważne powody w rozumieniu art. 6 1 KRO należy uznać tylko takie okoliczności, które w świetle zasad współżycia społecznego usprawiedliwiają odstąpienie od obowiązku jednoczesnego stawienia się przyszłych małżonków przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego dla złożenia oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Żadna zatem z góry określona sytuacja osoby ubiegającej się o zezwolenie jej na złożenie przez pełnomocnika oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński, w szczególności także fakt jej zamieszkiwania za granicą oraz związane z tym trudności przyjazdu do Polski, nie mogą być same przez się uznane za ważne powody w rozumieniu powołanego wyżej przepisu.

7 Tabl. 8 Część A. Tablice Tabl. 8. Zawarcie małżeństwa procedura Zawarcie małżeństwa etapy: a) Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego zapytuje mężczyznę i kobietę, czy zamierzają zawrzeć ze sobą małżeństwo. b) Gdy oboje odpowiedzą na to pytanie twierdząco, kierownik USC wzywa ich do złożenia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński oraz oświadczeń w sprawie nazwisk małżonków i ich dzieci. d) Po złożeniu oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński przez obie strony kierownik Urzędu Stanu Cywilnego ogłasza, że wskutek zgodnych oświadczeń obu stron małżeństwo zostało zawarte. c) Każda z osób zawierających małżeństwo składa oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński, powtarzając za kierownikiem urzędu stanu cywilnego treść oświadczenia lub odczytując je na głos.

8 Rozdział I. Małżeństwo Tabl. 9 Tabl. 9. Wiek nupturientów Wiek osób wstępujących w związek małżeński Zasadą jest, że w stosunek małżeński może wstąpić tylko osoba pełnoletnia (18 lat). Za zgodą sądu opiekuńczego, z ważnych powodów, w stosunek małżeński może wstąpić kobieta, która ukończyła lat 16, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny. Unieważnienie małżeństwa nieletnich 1. Unieważnienia małżeństwa zawartego przez mężczyznę, który nie ukończył lat 18, oraz przez kobietę, która nie ukończyła lat 16 albo bez zezwolenia sądu zawarła małżeństwo po ukończeniu lat 16, lecz przed ukończeniem lat 18, może żądać każdy z małżonków. 2. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku, jeżeli małżonek przed wytoczeniem powództwa ten wiek osiągnął. 3. Jeżeli kobieta zaszła w ciążę, jej mąż nie może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku. Orzecznictwo: Wyrok SN z r., II CR 77/68 (OSNC 1969, Nr 2, poz. 32): Przepis art zd. 2 KRO wyłącza legitymację czynną męża do wystąpienia z powództwem o unieważnienie małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku w wypadku zajścia żony w ciążę niezależnie od tego, czy fakt ten nastąpił przed czy po zawarciu małżeństwa, byleby ciąża istniała w czasie trwania małżeństwa.

9 Tabl. 10 Część A. Tablice Tabl. 10. Przeszkody uniemożliwiające zawarcie małżeństwa ubezwłasnowolnienie całkowite choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy 1 Formalne przeszkody zawarcia małżeństwa pozostawanie w związku małżeńskim pokrewieństwo (krewni w linii prostej, rodzeństwo, powinowaci w linii prostej 2 ) Orzecznictwo: stosunek przysposobienia pomiędzy potencjalnymi małżonkami, chyba że stosunek przysposobienia ustał Wyrok SN z r., II CR 232/68 (OSNC 1969, Nr 4, poz. 75): Małżonek, który w chwili zawarcia małżeństwa był całkowicie ubezwłasnowolniony, nie może być uznany za zawierającego małżeństwo w złej wierze w rozumieniu art. 20 KRO. Wyrok SN z r., I CR 43/67 (OSNC 1968, Nr 2, poz. 28): Dla oceny, czy w momencie zawarcia małżeństwa osoba wstępująca w związek małżeński jest dotknięta chorobą psychiczną w rozumieniu art KRO istotny jest nie stan jej przejściowej świadomości (remisja), lecz stan jej zdrowia psychicznego. Ocena, czy osobę, która była przed stanem remisji dotknięta chorobą psychiczną, należy uznać za chorą w rozumieniu art. 12 KRO, zależy od okoliczności konkretnego wypadku. Wyrok SN z r., I CR 7/83, Legalis: Stosownie do art zd. ostatnie KRO sąd mimo choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego, może zezwolić na zawarcie małżeństwa osobie dotkniętej taką chorobą. 1 Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa. 2 Z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa między powinowatymi. 10

10 Rozdział I. Małżeństwo Tabl. 10 W orzecznictwie przyjmuje się, że dopuszczalne jest udzielenie ex post zezwolenia na zawarcie małżeństwa, nawet w toku procesu o unieważnienie małżeństwa. Rozbieżność orzecznictwa dotyczy kwestii czy w takim wypadku badanie stanu zdrowia lub umysłu osoby chorej winno nastąpić tylko w postępowaniu toczącym się w trybie art KPC przy równoczesnym zawieszeniu postępowania o unieważnienie małżeństwa czy też przy rozstrzyganiu sporu o unieważnienie małżeństwa przez sąd orzekający. Sąd Najwyższy podziela pogląd, wyrażony w wyroku SN z r., II CR 169/71 (OSNCP 1972, Nr 1, poz. 17), że po zawarciu małżeństwa zagadnienie, czy w chwili zawierania małżeństwa jeden z małżonków był dotknięty chorobą psychiczną bądź wadą umysłu tego rodzaju, że stan ten zagraża małżeństwu lub zdrowiu przyszłego potomstwa, należy do sądu rozpoznającego sprawę o unieważnienie małżeństwa, a zezwolenie z art zd. ostatnie KRO, nie wchodzi w rachubę. 11