Marian Woźniak. Zrównoważona gospodarka energetyczna na obszarach wiejskich. Politechnika Rzeszowska, Wydział Zarządzania, Katedra Ekonomii

Transkrypt

1 Marian Woźniak Zrównoważona gospodarka energetyczna na obszarach wiejskich Politechnika Rzeszowska, Wydział Zarządzania, Katedra Ekonomii

2 Obszary wiejskie w Polsce (2014 r.): 29,1 mln ha 93,1% powierzchni kraju 1566 gmin wiejskich gmin miejsko-wiejskich 526 tys. miejscowości 15,3 mln mieszkańców 40% mieszkańców kraju 1,1 mln podmiotów gospodarczych 4,6 mln mieszkań = 19,7 mln izb grunty leśne, zadrzewione i zakrzewione = 31,5% powierzchni obszarów wiejskich 10,2 mln - 32,5% powierzchni kraju = powierzchnia objęta prawną ochroną

3 Funkcje obszarów wiejskich: zielone, związane z kształtowaniem i ochroną krajobrazu naturalnego, współdziałaniem w utrzymaniu obszarów chronionych, podtrzymaniem bioróżnorodności oraz produkcją zielonej energii lub surowców do jej wytwarzania, błękitne, związane z zarządzaniem zasobami wodnymi, wytwarzaniem energii wodnej i wiatrowej, zapobieganiem powodziom, żółte, dotyczące utrzymania trwałości obszarów wiejskich, podtrzymania tożsamości wsi, ochrony tradycji i kultury ludowej, rozwoju produkcji i usług bezpośrednio związanych z rolnictwem, rozwoju infrastruktury gospodarczej, białe, zapewniające bezpieczeństwo żywnościowe oraz różnorodność i wysoką jakość zdrowotną żywności.

4 Sfery aktywności obszarów wiejskich Gospodarcze, obejmujące całokształt zużycia energii związanej z: produkcją rolnicza o charakterze socjalnym, produkcją rolnicza i leśną o charakterze komercyjnym, produkcją rolniczą ekologiczna i integrowaną, produkcyjno-usługową działalnością nierolnicza, niekonwencjonalnym wytwarzaniem energii, podtrzymywaniem rezerwowego potencjału produkcji rolnej bezpiecznym dla środowiska wykorzystaniem surowców naturalnych, profilaktyczno-leczniczą turystyką i wypoczynek. Demograficzne i kulturowe, dotyczące zużycia energii w gospodarstwach domowych i obiektach kulturowych. Ekologiczne, związane z wykorzystaniem energii w: ochronie obszarów cennych ekologicznie, ochronie i kształtowaniu rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej i krajobrazowej, ochronie cennych ekotypów roślin i zwierząt, związanej z odnawialnymi źródłami energii.

5 Gospodarstwa domowe w mieście i na wsi (2014 r.): średnia powierzchnia użytkowa mieszkania na wsi jest o 50% większa, średnia liczba osób w nich mieszkających jest o 30% większa, na wsi występuje znacznie więcej mieszkań z brakiem instalacji zimnej i ciepłej wody, ciepło i ciepła woda z sieci jest znacznie częściej wykorzystywana w mieście, z gazu ziemnego korzysta ok. 70% gospodarstw domowych w mieście oraz 20% na wsi, w mieści bardziej popularne jest ogrzewanie wody gazem ziemnym, a na wsi energią elektryczna, stan i jakość urządzeń elektrycznych w mieście i na wsi jest bardzo podobna, w gospodarstwach na wsi zużywa się ok. 20% więcej energii elektrycznej niż w mieście oraz większe ilości paliw stałych, ciekłych i gazowych, blisko w 90% gospodarstw wiejskich wykorzystuje drewno opałowe.

6 Na obszarach wiejskich zużyto blisko GWh energii elektrycznej Na 1 mieszkańca 748,4 kwh Gminy wiejskie zużyły około 20% ogólnego krajowego zużycia energii

7 Odbiorcy i zużycie energii elektrycznej na obszarach wiejskich na niskim napięciu w 2015 r. Wyszczególnienie Odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu [szt.] Zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu [MWh] Zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu na 1 mieszkańca [kwh] POLSKA ogółem w tym: ,2 REGION CENTRALNY ,2 Mazowieckie ,1 REGION POŁUDNIOWY ,7 Małopolskie ,0 REGION WSCHODNI ,0 Podkarpackie ,6 Podlaskie ,4 REGION PÓŁNOCNO-ZACHODNI ,4 Wielkopolskie ,5 REGION POŁUDNIOWO-ZACHODNI ,2 REGION PÓŁNOCNY ,5

8 Udział gospodarstw domowych w mieście i na wsi zużywających nośniki energii w 2012 r. drewno opałowe 20,4 80,4 gaz ciekły 21,5 74,7 Miasto węgiel kamienny 23,5 76,5 Wieś gaz ziemny 19,

9 Struktura zużycia energii w gospodarstwach domowych w UE i w Polsce w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2014 r. 2,80% 4,70% Gaz ziemny 7,80% Energia elektryczna 9,50% 35,00% Biomasa stała Lekki olwej opałowy 12,70% 4,00% 0,40% 14,60% Ciepło z sieci Wgiel kamienny 32,40% Wegiel kamienny Ciepło z sieci 25,60% Pozostałe nośniki energii 13,30% Gaz z ziemi Biomasa stała Energia elektryczna Pozostałe nośniki UE 16,60% 20,50% Lekki olej opałowy Polska

10 Politechnika Rzeszowska im Ignacego Łukasiewicza, Rzeszów kwietnia 2017 Zrównoważona energetyka... Rozwój zgodny z potrzebami obecnych pokoleń, nie umniejszający możliwości przyszłych pokoleń do zaspokajania swoich potrzeb. Komisja Brundtland Zużycie i podaż energii, która zaspokaja nasze potrzeby bez narażania zdolności naszych dzieci do zaspokojenia ich potrzeb. W. Patterson... to nie tylko problem trwałości, ale również dopuszczenie do użytku źródeł energii powodujących niewielki szkody dla środowiska i zdrowia ludzi. Komisja Europejska w swoim raporcie zarzuca Polsce, że zanieczyszczenie powietrza powstałe przede wszystkim przez spalanie węgla kamiennego, które w 70% powstaje w gospodarstwach domowych, kosztuje Polskę rocznie ok. 26 mld euro, czyli 6% naszego PKB. Podczas, gdy w Wielkiej Brytanii wynosi ono zaledwie 1%, a w Niemczech 1,7%. Straty spowodowane tymi zanieczyszczeniami w rolnictwie, głównie dotyczące niższych plonów, sięgają 272 mln euro rocznie.

11

12 Rolnictwo w Polsce wytwarza 2,6% PKB (na świecie i UE ok. 3%), a zużywa około 6-7% energii finalnej. Głównie jest to energia uzyskana z węgla ponad 40%, z paliw ciekłych i gazowych ponad 50%, gazu ziemnego i płynnego ok. 3% oraz energia elektryczna ok. 4%. W Polsce występują najwyższe wśród krajów UE, koszty energii w produkcji rolnej, wynoszące ponad 12%, gdy średnio w UE jest to 6%. Dodatkowo dostawy prądu są niestabilne, a napięcie często bywa zbyt niskie.

13 D.Giovannucci stwierdza, że należy sprostać wymaganiom naświetlającym nowy kierunek rolnictwa oparty na fakcie, że rolnictwo mierzy się obecnie z globalnymi czynnikami wpływającymi na wyraźnie widoczny aspekt kurczenia się zasobów naturalnych wytwarzających żywność: jak gleba, woda czy energia. Rolnictwo powinno sprostać wymaganiom czasu, polegającym na zrównoważonej intensyfikacji czy zielonej rewolucji, której zadaniem jest sprawiedliwe korzystanie z posiadanych bogactw naturalnych w procesie zarządzania zasobami ziemi i gleby w produkcji żywności. W 2011 roku, z inicjatywy profesora Jerzego Wilkina, wprowadzono w życie zapisy Deklaracji Warszawskiej, nawiązujące do troski o kurczące się zasoby naturalne z jednoczesnym wzrostem wydajności oraz energooszczędności w rolnictwie. W deklaracji tej zaznaczono, że zrównoważona intensyfikacja oznacza podniesienie wydajności produkcji przy jednoczesnym minimalizowaniu i ograniczeniu negatywnego wpływu na środowisko naturalne.

14 Wytwarzana energia z OZE pozwala: różnicować dostępne na wsi źródła energii, tworzyć aktywne postaw związane z postawą prosumencką, związaną z wykorzystaniem energii odnawialnej w ogólnym systemie energetycznym kraju, prowadzić oszczędną gospodarkę paliwami kopalnych, uzyskać w miarę tanią, odnawialną energię elektryczną, istotnie ograniczyć negatywne oddziaływanie na środowisko, ograniczyć koszty związane z przesyłanie energii, poprawić świadomość ekologiczną społeczeństwa wiejskiego, poprawić stabilność dostaw energii na obszarach wiejskich, rozszerzyć postawy przedsiębiorcze mieszkańców....trzeba być bogatym żeby się bawić w energię odnawialną... prof. Piotr Mocarz

15 Pozyskanie energii pierwotnej w UE oraz Polsce w latach Wyszczególnienie Pozyskanie energii pierwotnej ogółem W tym ze źródeł odnawialnych Udział energii ze źródeł odnawialnych w energii pierwotnej ogółem [%] UE Polska UE Polska UE Polska Mtoe [mln ton ekwiwalentu ropy naftowej] Politechnika Rzeszowska, Rzeszów kwietnia ,8 67,5 795, ,7 68,2 167,9 6,9 180,6 8,5 195,8 8,1 20,1 10,2 22,7 11,7 25,4 11,9

16 Struktura pozyskania energii elektrycznej z OZE w UE i w Polsce w 2014 r. 7,09% 7,62% 11,11% 4,59% 3,16% 0,02% 6,13% 16,46% UE 43,80% Biopaliwa stałe Energia wody Energia wiatru Biogaz Biopaliwa ciekłe Energia słoneczna Odpady komunalne Energia geotermalna Energia fal oceanu 2,57% 2,33% 0,46%0,25%0,21% 0,15% 8,18% 9,23% 76,62% Polska Biopaliwa stałe Biopaliwa ciekłe Energia wiatru Biogaz Energia wody Odpady komunalne Energia geotermalna Energia słoneczna Pompa ciepła

17 Posumowanie Bardzo ważną rolę w aspekcie zrównoważonej gospodarki energetycznej na obszarze wiejskich (włącznie z rolnictwem), pamiętając, że obszary te odrywają istotną rolę w ogólnej ochronie środowiska naturalnego oraz jej bioróżnorodności, należy przypisać zrównoważonej polityce energetycznej, związanej z: dywersyfikacją źródeł energii, przy możliwie jak największym wykorzystaniu energii zgromadzonej w odnawialnych zasobach Ziemi obszarów wiejskich, prowadzeniem na szeroką skalę promocji OZE wśród rolników oraz ogólnie mieszkańców obszarów wiejskich, doprowadzeniem do stopniowej zamiany proporcji wykorzystania nieodnawialnych źródeł energii na rzecz OZE,

18 zwiększeniem popularności energetyki rozproszonej, prosumenckiej, a w efekcie doprowadzenie do samowystarczających energetycznie gospodarstw rolnych oraz zmniejszeniem na obszarach wiejskich emisji CO 2 i dostosowaniu się Polski do wymagań UE, zastosowaniem na większą skalę termoizolacji pomieszczeń gospodarskich w rolnictwie oraz gospodarstwach domowych i odnowieniem wiejskich sieci energetycznych, także instalacji wewnątrz gospodarstw, zwiększeniem roli zrównoważonego wykorzystania energii w gospodarstwach domowych poprzez zaakcentowanie zrównoważonej konsumpcji energii i związanej z tym jeszcze większym stosowaniem urządzeń bardziej energooszczędnych, nie tylko z powodów ekonomicznych, zwiększeniem uwagi na nowe spojrzenie na rolnictwo, podążające w kierunku zamiany przestarzałych technik i technologii produkcji na nowoczesne rozwiązania stosowane w Europie Zachodniej i na świecie.

19 Dziękuję za uwagę