Autonomiczne składniki popytu globalnego Efekt wypierania i tłumienia Krzywa IS Krzywa LM Model IS-LM

Transkrypt

1 Autonomiczne składniki popytu globalnego Efekt wypierania i tłumienia Krzywa IS Krzywa LM Model IS-LM

2 Konsumpcja, inwestycje

3 Utrzymujemy założenie o stałości cen w gospodarce. Stopa procentowa wiąże ze sobą rynek pieniądza i rynek dóbr i usług finalnych. Pytania: Co wpływa na poziom autonomicznych składników zagregowanych wydatków? Co przesuwa krzywą zagregowanych wydatków?

4 C C C a k sk Yd Ca Tgα = Ksk Yd=Y

5 Co wpływa na wydatki autonomiczne? Zasoby majątkowe gospodarstw domowych (tzw. efekt majątkowy) Pieniądz i stopa procentowa, a wzrost majątku gospodarstw domowych: wzrost realnej podaży pieniądza powiększa majątek, obniżka stopy procentowej powoduje wzrost cen (wartości) obligacji i akcji przedsiębiorstw. cena rynkowa obligacji czy akcji to wartość zdyskontowanego oczekiwanego strumienia płatności (dywidend, odsetek) przy danej stopie procentowej.

6 Kredyty konsumpcyjne na zakupy dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku: Warunki udzielania kredytów Koszt kredytu Wpływ stopy procentowej!!! Efekt majątkowy i zmiany wielkości kredytu konsumpcyjnego stanowią główne przyczyny przesunięć wykresu funkcji konsumpcji.

7 Poprzednio uznawaliśmy popyt inwestycyjny za autonomiczny Wysokość położenia krzywej I zależy od: Kosztu i efektywności kapitału trwałego, Wielkości zysków powstałych dzięki zakupionemu kapitałowi trwałemu (stopa zwrotu z inwestycji kosztowi alternatywnemu funduszy zamrożonych w inwestycji), Zmiany popytu konsumpcyjnego, Oczekiwania przedsiębiorców co do popytu na jego produkty.

8 Przesunięcie krzywej popytu inwestycyjnego w dół: wzrost kosztów dóbr kapitałowych ograniczenie możliwości realizacji oczekiwanych zysków w przyszłości. Przesunięcie krzywej popytu inwestycyjnego w górę: spadek kosztu dóbr kapitałowych bardziej optymistyczna ocena perspektywy przyszłych zysków.

9 Poziom inwestycji zależy od bieżącej stopy procentowej (r): I I( r) I I br Funkcja inwestycji jest malejąca, tzn. wyższe stopy zniechęcają inwestorów od pożyczania pieniędzy.

10 Realna stopa procentowa I(r) Wielkość inwestycji

11 Im dłuższy okres życia ekonomicznego dobra kapitałowego, tym większy będzie wpływ nawet niewielkiej zmiany stopy procentowej na opłacalność projektu inwestycyjnego. Krzywa I jest bardziej płasko położona w przypadku inwestycji o dłuższym okresie użytkowania. Wzrost stopy procentowej skłania firmy do utrzymywania mniejszych zapasów i sprawia przesuniecie po linii popytu inwestycyjnego w górę.

12 Proces oddziaływania zjawisk pieniężnych na produkcję

13 Na rynku pieniądza powstaje stopa procentowa. Jej wysokość zależy od popytu i podaży pieniądza. Zmiany popytu i podaży pieniądza za pośrednictwem stopy procentowej decydują o wielkości zagregowanych wydatków w gospodarce i wielkości produkcji.

14 PODAŻ PIENIĄDZA STOPA PROCENTOWA INWESTYCJE STOPA PROCENTOWA POPYT NA PIENIĄDZ DOCHODY INWESTYCJE DOCHODY

15 Zwiększona podaży pieniądza może spowodować obniżkę stopy procentowej równoważącej rynek. Spadek stopy procentowej powoduje: Wzrost popytu inwestycyjnego Wzrost popytu konsumpcyjnego. Zwiększenie podaży pieniądza przesuwa w górę wykres funkcji popytu globalnego oraz wzrost dochodu i produkcji w punkcie równowagi.

16 Popyt globalny AD2 I2 AD1 C2 C1 I1 Spadek stopy procentowej przesuwa C1 do C2 i I1 do I2 Y1 Y2 Y

17 M i/lub L i % C i I AE Y M i/lub L i % C i I AE Y

18 Rynek dóbr finalnych oddziaływuje na sytuację na rynku pieniądza. Poprzez efekt stopy procentowej zmiany popytu C i I oddziaływują zwrotnie na popyt globalny i produkcję. Zmiana wielkości produkcji wywołuje zmiany stopy procentowej: Wzrost produkcji podnosi stopę procentową, co powoduje spadek produkcji Spadek produkcji obniża stopę procentową, co powoduje wzrost produkcji.

19 Tłumienie: M i % Y L i % AE Y Wypieranie: G Y L i % C I AE Y

20 Efekt wypierania: kiedy wydatki państwa powodują wzrost stopy procentowej, to zmniejszają się prywatne wydatki konsumpcyjne i inwestycyjne. Identyczny efekt powoduje obniżenie podatków.

21 Równowaga na rynku dóbr i usług finalnych

22 Model IS-LM to model opisujący równowagę w gospodarce na rynku dóbr i na rynku pieniądza. Model wyprowadza się w sposób analityczny (równania) i graficzny (krzywe w układzie współrzędnych). Graficznie, krzywe IS i LM konstruuje i analizuje się w układzie współrzędnych wyznaczonych przez dochód i stopę procentową.

23 Krzywa IS to zbiór punktów, obrazujących różne kombinacje wytwarzanego w gospodarce dochodu i stopy procentowej, przy których rynek dóbr znajduje się w stanie równowagi. Punkty leżące poza krzywą IS oznaczają stany nierównowagi rynku dóbr gospodarki.

24 Aby wyprowadzić graficznie krzywą IS, potrzebne są następujące zależności (wykresy): 1. długookresowa funkcja oszczędności S 45 S(Y) Ponieważ długookresowa skłonność do oszczędzania (s) jest mniejsza niż 100% (np. 20%), to kąt nachylenia funkcji będzie mniejszy niż 45. Funkcja opisana jest równaniem S(Y) = s Y, na przykład S(Y) = 0,2 Y Y

25 2. warunek równowagi na rynku dóbr: S=I S 45 Warunek równowagi (równość inwestycji i oszczędności) jest obrazowany na wykresie przez linię 45. I

26 3. zależność inwestycji od stopy procentowej r I(r) Wraz ze wzrostem stopy procentowej inwestycje maleją, a przy tym maleje ich wrażliwość na zmiany stopy procentowej. I

27 zależność inwestycji od stopy procentowej tu otrzymamy krzywą IS warunek równowagi na rynku dóbr funkcja oszczędności

28 Krzywa IS - podsumowanie KRZYWA IS RYNEK DÓBR GRAFICZNIE (5) Model ISLM r r I(r) IS I Y S 45 S 45 S(Y) I Y MAKROEKONOMIA 28

29 Im mniejsza stopa procentowa, tym wyższy poziom inwestycji i tym samym wyższy poziom dochodu. Wzrost stóp powoduje spadek inwestycji i tym samym spadek dochodu. Dlatego funkcja łącząca dochód i stopę procentową jest malejąca.

30 r r* Nadmiar popytu Nadmiar podaży Krzywa IS oznacza taką kombinację stopy procentowej i produkcji globalnej, przy której istnieje równowaga między popytem finalnym a podażą dóbr i usług. IS Y* Y

31 Krzywa IS opisuje związek między oszczędnościami i inwestycjami. Oszczędności są funkcją dochodu stąd otrzymujemy zależność między dochodem a realną stopą procentową. ) ( ) ( T Y ksk C C G Y S C G Y I r I S ) ( ) ( r I T Y ksk G Y

32 Aby wyprowadzić krzywą IS analitycznie, potrzebne są następujące równania: Tożsamość dochodu: Y=C+I+G Funkcja konsumpcji: Funkcja inwestycji: Wydatki rządowe: C( Y) C ksk( Y T) I( r) G I br G T T Podstawiając zależności do pierwszego równania oraz oznaczając wydatki autonomiczne jako: Y C G I

33 Niech Y I G C Wtedy r 1 b Y Y b Gdzie 1 1 ksk(1 t)

34 Wydatki autonomiczne: Y C G I Są to wydatki, które nie zależą ani od poziomu dochodu, ani od poziomu stóp procentowych. Nazywamy je czynnikami podażowymi. Poziom wydatków autonomicznych wpływa na położenie krzywej IS (przesuwa ją w górę i w dół)

35 Krzywa IS - przesunięcia Model ISLM r IS AD<AS Przesunięcie krzywej IS w prawo (1) rozumiemy jako wzrost popytu (ekspansywna polityka fiskalna). IS (2) Przesunięcie krzywej IS w lewo (2) rozumiemy jako spadek popytu (restrykcyjna polityka fiskalna). AD>AS (1) Y Stąd, wszystkie punkty powyżej krzywej IS oznaczają przewagę podaży nad popytem (bo aby je osiągnąć trzeba zwiększyć popyt), zaś pod krzywą nadwyżkę popytu.

36 O nachyleniu krzywej IS decyduje: 1. b czyli wrażliwość inwestycji na poziom stóp procentowych 2. α która jest mnożnikiem Im większa wrażliwość inwestycji na poziom stóp procentowych lub większy mnożnik, tym bardziej pozioma jest krzywa IS. Czyli zmiany poziomu stóp mocniej wpływają na poziom dochodu.

37 Równowaga na rynku pieniądza

38 Jeśli popyt na pieniądz przewyższa podaż pieniądza, to rynkowa stopa procentowa rośnie. Jeżeli podaż pieniądza jest większa niż popyt, to stopa procentowa spada.

39 Krzywa LM opisuje związek między popytem i podażą na pieniądz. e L( r, Y) Przy stałej podaży pieniądza i stałych cenach (lub jednakowych stopach wzrostu M i P, takich że M/P=const): 1. Wzrost dochodu powoduje wzrost stopy procentowej. 2. Spadek dochodu powoduje spadek stopy procentowej M P Stopy procentowe są rosnącą funkcją dochodu.

40 Krzywa LM to zbiór punktów, obrazujących różne kombinacje wytwarzanego w gospodarce dochodu i stopy procentowej, przy których rynek pieniądza znajduje się w stanie równowagi. Punkty leżące poza krzywą LM oznaczają stany nierównowagi rynku pieniądza.

41 Aby wyprowadzić graficznie krzywą LM, potrzebne są następujące zależności (wykresy): 1. funkcja popytu na pieniądz transakcyjny M T 45 M T (Y) Wraz ze wzrostem dochodu popyt na pieniądz transakcyjny rośnie, na ogół jednak w tempie wolniejszym niż sam dochód (współczynnik kierunkowy jest mniejszy niż 1), np. M T (Y) = 0,2 Y Y

42 Krzywa LM - graficznie Model ISLM 2. równowaga popytu na pieniądz (transakcyjny i spekulacyjny) i podaży pieniądza (L) M T L L 2 M S Linia (L) oznacza podaż pieniądza. Jeżeli ma zachodzić równowaga, to popyt na pieniądz ogółem musi równać się podaży, czyli M T + M S = L. Zależność ta jest obrazowana przez funkcję liniową (dla danego L) nachyloną pod kątem 45 jak na rysunku. Wzrost podaży pieniądza oznacza przesunięcie krzywej w prawo (1).

43 3. zależność popytu (inwestycji) spekulacyjnego od stopy procentowej r I(r) Wraz ze wzrostem stopy procentowej popyt spekulacyjny na pieniądz maleje podobnie jak w przypadku inwestycji w ogóle. M S

44 popyt spekulacyjny a stopa procentowa tu otrzymamy krzywą LM warunek równowagi na rynku pieniądza funkcja popytu na pieniądz transakcyjny

45 Krzywa LM - graficznie Model ISLM r I(r) r LM M S Y M T 45 M T 45 M T (Y) M S Y MAKROEKONOIA

46 r A. Nadmiar podaży pieniądza LM r* B. Nadmiar popytu na pieniądz Y Y*

47 Krzywa LM - przesuniecia Model ISLM r L>M (1) LM L<M (2) LM Y Przesunięcie krzywej LM w prawo (1) rozumiemy jako wzrost realnej podaży pieniądza (ekspansywna polityka monetarna). Przesunięcie krzywej LM w lewo (2) rozumiemy jako spadek realnej podaży pieniądza (restrykcyjna polityka monetarna). Stąd, wszystkie punkty powyżej krzywej LM oznaczają przewagę popytu nad podażą na pieniądz (bo aby je osiągnąć trzeba zwiększyć podaż pieniądza), zaś pod krzywą nadwyżkę podaży. MAKROEKONOMIA

48 Funkcja popytu na pieniądz Gdzie: L( r, Y) k Y hr k współczynnik wrażliwości popytu transakcyjnego na zmiany dochodu h współczynnik wrażliwości popytu spekulacyjnego na zmiany stopy procentowej

49 Otrzymujemy następującą zależność: r k h Y 1 h M P Czyli o położeniu krzywej decyduje siła nabywcza pieniądza realna podaż pieniądza (M/P) O nachyleniu krzywej LM decydują współczynniki k i h.

50 Relacja między dochodem a stopą procentową

51 Celem modelu jest pokazanie wpływu: polityki pieniężnej na produkcję i zatrudnienie polityki budżetowej na aktywność gospodarczą relacji między polityką pieniężną banku centralnego a polityką budżetową zależności między polityką budżetową i pieniężną a stopą procentową w gospodarce.

52 Model ten wyznacza poziom dochodu realnego i realnej stopy procentowej, dla której zarówno rynek dóbr jak i monetarny są w równowadze. I( r) Y G e L( r,, Y) ksk( Y M P T)

53 r IS LM r * Y Y *

54 Traktując równania IS i LM jako układ równań możemy wyznaczyć dochód i stopę procentową odpowiednio dla równowagi w gospodarce: Stąd: P M h Y h k r b Y Y b r 1 1 P M A Y Ab Y 1 1 *

55 Gdzie: A k h 1 b bk bh h Czyli: 1 A bh bk h

56 Y * k h b h Mnożnik fiskalny Y k b h Mnożnik monetarny b M P

57 Równanie dochodu pozwala stwierdzić skuteczność polityki fiskalnej i monetarnej: Y * k b h h Mnożnik fiskalny Y k b h Mnożnik monetarny b M P Współczynniki mówiące o wpływie zmian popytu autonomicznego (skuteczność polityki fiskalnej) oraz zmian podaży pieniądza (skuteczność polityki monetarnej) określa się odpowiednio jako mnożnik fiskalny i mnożnik monetarny.

58 1. Mnożnik fiskalny mówi o ile wzrośnie dochód jeżeli wydatki autonomiczne (np. wydatki rządowe G) wzrosną o Mnożnik monetarny mówi, o ile wzrośnie dochód jeżeli siła nabywcza pieniądza wrośnie o 1.

59 Zmiana siły nabywczej pieniądza wpływa na położenie krzywej LM. Wzrost realnej podaży pieniądza prowadzi do: 1. Przesunięcia krzywej LM w prawo i zmniejszenia stopy procentowej. 2. Spadek stopy procentowej prowadzi do zwiększenia inwestycji i dochodu.

60 r LM 0 LM 1 IS r 2 r 1 Y 2 Y 1 Y

61 Co się stanie gdy zmieni się krańcowa skłonność do konsumpcji? Wzrost parametru c prowadzi do: 1. Wzrostu mnożnika α i wzrost wpływu wydatków autonomicznych, 2. Zmiany nachylenia i położenia krzywej IS i wzrostu dochodu, 3. Wzrostu stóp procentowych w związku ze wzrostem popytu na pieniądz.

62 Polityka fiskalna

63 Krzywa LM przesuwa się na skutek: Wpływu zmiany popytu i podaży na pieniądz na stopę procentową. Krzywa IS przesuwa się na skutek: Wpływu zmiany czynników podażowych: wydatków inwestycyjnych, konsumpcyjnych i eksportu netto.

64 Zwiększenie wydatków rządowych (lub obniżenie podatków) prowadzi do: 1. Zwiększenia dochodu przez przesunięcie krzywej IS w prawo. 2. Wzrost stóp procentowych związany ze zwiększeniem popytu na pieniądz.

65 r r 2 r1 IS IS 1 LM Należy przypuszczać, że ekspansja fiskalna przyniesie efekt krótkotrwały, bo wzrost stóp procentowych będzie w dalszej perspektywie hamował wzrost gospodarczy. Y Y 1 Y 2

66 Na dłuższą metę nie można zwiększać wydatków bez zwiększania podatków t. Zwiększenie opodatkowania prowadzi: 1. Zmiany nachylenia krzywej IS 2. Spadku dochodu w wyniku obniżenia popytu konsumpcyjnego Zjawisko to nazywa się efektem wypierania (crowding-out), polegającym na zmniejszeniu udziału popytu sektora prywatnego, a zwiększenie udziału sektora publicznego

67 Zmniejszenie wydatków rządowych prowadzi do: 1. Zmniejszenie dochodu przez przesunięcie krzywej IS w lewo. 2.Spadek stóp procentowych związany ze spadkiem popytu na pieniądz. 3. Zwiększenie w strukturze dochodu udziału popytu sektora prywatnego (przez wzrost stopy procentowej), a zmniejszenie udziału sektora publicznego.

68 Model ISLM Polityka fiskalna r r 1 r * 1 IS IS 1 LM 2 (1) Efektem towarzyszącym ekspansywnej polityce fiskalnej - poza wzrostem dochodu - jest wzrost stopy procentowej oraz tzw. efekt wypierania (crowding-out), polegający na zmniejszeniu w strukturze dochodu udziału popytu sektora prywatnego (przez wzrost stopy procentowej), a zwiększenie udziału sektora publicznego. Y * Y 1 Y (2) Analogicznie, restrykcyjna polityka fiskalna prowadzi do zmniejszenia dochodu i stopy procentowej. MAKROEKONOMIA

69 Model ISLM Polityka monetarna r IS LM 0 ΔM 1 LM 1 (1) Efektem towarzyszącym ekspansywnej polityce monetarnej - poza wzrostem dochodu - jest spadek stopy procentowej. r * r 1 2 Y (2) Analogicznie, restrykcyjna polityka monetarna prowadzi do zmniejszenia dochodu i podwyższenia poziomu stóp procentowych. Y * Y 1 MAKROEKONOMIA

70 Polityka fiskalna i monetarna w modelu IS-LM Model ISLM r 1 IS 1 r * IS Y * LM 0 Y 1 2 LM 1 Y Odpowiednia kombinacja ekspansywnej polityki fiskalnej (1) i monetarnej (2) może prowadzić do wzrostu dochodu przy nie zmienionym poziomie stóp procentowych. MAKROEKONOMIA

71 r [%] r2 r1 LM Ekspansywna polityka fiskalna przesuwa IS1 do IS2. Wzrasta deficyt budżetowy, który trzeba sfinansować zwiększając podaż obligacji rządowych. By zachęcić do ich kupna, musi być niska cena (wysokie oprocentowanie). Ale zerowy popyt na pieniądz nie skłoni do zakupu obligacji. Polityka nie będzie skuteczna. IS2 IS1 Y1 Y

72 Im popyt na pieniądz słabiej reaguje na zmiany stopy procentowej (mniejszy kąt nachylenia krzywej LM), to tym mniej skuteczna będzie polityka fiskalna. Im popyt na pieniądza jest bardziej elastyczny (większy kąt nachylenia krzywej LM), tym większe efekty polityki fiskalnej.

73 r [%] r2 r1 LM1 LM2 Ekspansywna polityka monetarna przesuwa LM1 do LM2. Wzrasta dochód i produkcja a spada stopa procentowa. Przy sztywnym popycie na pieniądz, wzrost podaży pieniądza przekształca się w popyt finalny, który z kolei zwiększa dalej produkcję (Y). IS Y1 Y2 Y

74 Przy zerowej elastyczności popytu na pieniądz polityka pieniężna jest efektywna. Im mniej wrażliwy jest popyt na pieniądz na zmiany stopy procentowej, tym bardziej skuteczna jest polityka pieniężna.

75

76 Stopa procentowa poprzez inwestycje bilansuje zarówno rynek dóbr i usług jak i rynek finansowy. Y C G I( r * ) S I( r * )

77 Wzrost stóp powoduje spadek inwestycji oraz spadek popytu na dobra. Spadek stóp prowadzi do wzrostu inwestycji i wzrostu popytu na dobra. Stopa procentowa ustalana jest tak, by zapewnić odpowiedni poziom popytu na dobra i zbilansować rynek finansowy.

78 Krzywa IS Inwestycje I(r) Dochód Y Założenia: 1. Stopa wzrostu cen P i podaży pieniądz M są równe (M/P=const) 2. Stała oczekiwana inflacja Stopa procentowa r Krzywa LM Popyt na pieniądz L(r,Y)

79 r * r IS LM Punkt przecięcia się krzywych IS i LM wyznacza taki poziom dochodu i stopy procentowej, przy których osiągana jest jednocześnie równowaga na rynku dóbr (zagregowany popyt równa się zagregowanej podaży) oraz na rynku pieniądza (popyt na pieniądz równa się podaży pieniądza). Y Y *

80 Efekt polityki fiskalnej (wzrost dochodu) jest tym większy im bardziej płaska jest krzywa LM. Jednocześnie zmiany stopy procentowej są wtedy względnie niewielkie. Mówimy wtedy, że polityka fiskalna jest relatywnie bardziej skuteczna. Analogicznie, skuteczność polityki monetarnej rośnie tym bardziej, im bardziej płaska jest krzywa IS. Zmiany stóp procentowych są względnie małe, a zmiany dochodu duże. Oznacza to, że polityka fiskalna i monetarna są ze sobą powiązane.

81