Konferencja podsumowująca realizację projektu Comenius Regio Cultural Competence Toolkit for Teachers 9 czerwca 2015 r. RODN WOM" Katowice

Transkrypt

1 Konferencja podsumowująca realizację projektu Comenius Regio Cultural Competence Toolkit for Teachers 9 czerwca 2015 r. RODN WOM" Katowice

2 Prezentacja wyników badań Fundacji na rzecz Różnorodności Społecznej dotyczących sytuacji uczniów i uczennic cudzoziemskich w polskim systemie oświaty

3 MISJA Fundacja na rzecz Różnorodności Społecznej jest niezależną organizacją pozarządową, której misją jest kształtowanie otwartego społeczeństwa różnorodnego poprzez: wspieranie dialogu międzykulturowego i integracji społecznej, przeciwdziałanie dyskryminacji, rozwijanie zasobów wiedzy i narzędzi w zakresie integracji społecznej i równego traktowania, empowerment migrantów, migrantek i społeczności migranckich. FRS angażuje się także w krytyczną analizę historii społeczeństwa różnorodnego w Polsce, by wnioski i refleksje dotyczące przeszłych doświadczeń miały konstruktywny wkład w debatę o współczesnych dylematach na temat migracji, dyskryminacji i integracji.

4 Obszary działań FRS EKSPERTYZA EDUKACJA DOŚWIADCZENIE Działania badawcze i wydawnicze: Badania systemu edukacji formalnej Monitoring Mediów Serie wydawnicze i książki Działania edukacyjne: Szkolenia i warsztaty dla urzędów, uczelni, szkół Asystentki / Asystenci Międzykulturowi RSM: Różnorodność Społeczna w mediach Seria filmowa Narracje Migrantów Migranckie Centrum Wsparcia: Indywidualne wsparcie psychospołeczne Warsztaty, szkolenia, spotkania grupowe, Kursy języka polskiego jako obcego/drugiego

5 Adawcze EKSPERTYZA: Działania badawcze i wydawnicze FRS 1. Badania w szkołach badanie nauczania języka polskiego jako drugiego/obcego, badanie funkcjonowania szkół wielokulturowych i mechanizmu wykluczenia dzieci migranckich w szkole. 2. Serie wydawnicze: Rozmowy o Różnorodności, Maieutike, Z teorią w praktykę. 3. Książki:

6 Badanie dotyczące nauczania języka polskiego jako drugiego/obcego Celem pierwszego z badań było przeanalizowanie wyzwań i trudności, jakich doświadczają szkoły w związku z przyjmowaniem uczniów i uczennic ze zróżnicowanym poziomem znajomości języka polskiego, a w szczególności systemu nauczania języka polskiego jako obcego/drugiego na podstawie art. 94a ust. 4 ustawy o systemie oświaty.

7 Badanie funkcjonowania szkół wielokulturowych i mechanizmu wykluczenia dzieci migranckich w szkole Celem drugiego badania dotyczącego edukacji dzieci cudzoziemskich w szkołach w Polsce było dokonanie diagnozy i opisu obszarów problematycznych dla szkół pod względem procesu integracji dzieci cudzoziemskich w szkole, a także wyzwania, jakim jest opracowanie i wdrożenie rozwiązań mających na celu wsparcie procesu edukacji uczniów i uczennic cudzoziemskich, które często mają specjalne potrzeby edukacyjne wynikające z ich doświadczenia migracji.

8 Cudzoziemcy versus mniejszości narodowe i etniczne Zmiany systemowe dotyczące kształcenia dzieci cudzoziemskich Reforma oświaty ogłoszona w 2009 r. Otwarcie polskiego systemu oświaty na świat Działania na rzecz integracji cudzoziemców w polskim systemie oświaty Nowelizacja ustawy o systemie oświaty z 2009 r. Wprowadzona została instytucja tzw. asystenta nauczyciela dziecka cudzoziemca (osoba władająca językiem kraju pochodzenia migranta dotyczy to zwłaszcza uczniów z rodzin uchodźczych z informacji MEN z listopada 2009 r. Zajęcia wyrównawcze Mniejszości autochtoniczne a allochtoniczne Mniejszości uznane obywatelstwo polskie

9 Uczniowie cudzoziemcy ustawa z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, ustawa z 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP, art. 94a ustawy o systemie oświaty, rozporządzenia wykonawcze MEN z dnia 1 kwietnia 2010 r. i nowe rozporządzenie ze stycznia 2015 r.

10 Rozporządzenie wykonawcze do art. 94a ustawy o systemie oświaty rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 kwietnia 2010 r. w sprawie przyjmowania osób niebędących obywatelami polskimi do publicznych przedszkoli, szkół, zakładów kształcenia nauczycieli i placówek oraz organizacji dodatkowej nauki języka polskiego, dodatkowych zajęć wyrównawczych oraz nauki języka i kultury kraju pochodzenia (Dz. U. Nr 57, poz. 361), obowiązywało od dnia 17 kwietnia 2010 r.

11 Nowe rozporządzenie od 2015 r. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 stycznia 2015 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania do publicznych przedszkoli, szkół i placówek osób niebędących obywatelami polskimi oraz obywateli polskich, którzy pobierali naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, a także organizacji dodatkowej nauki języka polskiego, dodatkowych zajęć wyrównawczych oraz nauki języka i kultury kraju pochodzenia (Dz. U. z 2015 r. poz. 31).

12 dostosowanie do tzw. ustawy rekrutacyjnej przyjmowanie do szkół uczniów przybywających z zagranicy uwzględniono dzieci obywateli polskich powracających z zagranicy, ze względu na faktyczną zbieżność sytuacji osób przybywających do polskiego systemu oświaty z zagranicy, niezależnie od posiadanego obywatelstwa

13 Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. Mniejszości narodowe: białoruska, czeska, litewska, niemiecka, ormiańska, rosyjska, słowacka, ukraińska oraz żydowska. Mniejszości etniczne: karaimska, łemkowska, romska oraz tatarska. Społeczność posługująca się językiem regionalnym Kaszubi.

14 Mniejszości uznane Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym Art. 13 ustawy o systemie oświaty Rozporządzenie z 2007 r. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym

15 Liczba uczniów cudzoziemców w roku szkolnym 2013/2014 (SIO, r.) / Typ jednos tki Li czba uczni ów cudzozi emców Przedszkole / oddział przedszkolny Szkoła pods tawowa Gimnazjum Zasadnicza szkoła zawodowa 44 Li ceum ogól noks ztałcące 949 Liceum profilowane 13 Techni kum 273 Technikum uzupełniające dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych 4 Szkoła policealna (ponadgimnazjalna) 320 Szkoła specjalna przysposabiająca do pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów 1 Sześcioletnia ogólnokształcąca szkoła muzyczna I stopnia 6 Sześcioletnia szkoła muzyczna I stopnia 7 Czteroletnia szkoła muzyczna I stopnia 8 Sześcioletnia ogólnokształcąca szkoła muzyczna II stopnia 3 Sześcioletnia szkoła muzyczna II stopnia 8 Sześcioletnia ogólnokształcąca szkoła sztuk pięknych 5 Czteroletnie liceum plastyczne 8 Dziewięcioletnia ogólnokształcąca szkoła baletowa 2 Czteroletnia szkoła sztuki cyrkowej 1 Policealna szkoła artystyczna 27 Kolegium nauczycielskie 1 Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych 4 Szkoła pomaturalna animatorów kultury 1 Czteroletnia szkoła muzyczna II stopnia 2

16 Uczniowie uczący się języka mniejszości narodowej lub etnicznej lub regionalnego (SIO, ) Język mniejszości narodowej Typy jednostek białoruski hebrajski kaszubski litewski łemkowski niemiecki ormiański słowacki ukraiński romski (00001) Przedszkole (00003) Szkoła podstawowa (00004) Gimnazjum (00013) Zasadnicza szkoła zawodowa (00014) Liceum ogólnokształcące (00016) Technikum (00020) Szkoła specjalna przysposabiająca do pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z więcej niż jedną niepełnosprawnością (00022) Sześcioletnia szkoła muzyczna I stopnia (00032) Policealna szkoła artystyczna Sum

17 Uczniowie należący do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym podtrzymywanie i rozwijanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej przez prowadzenie: nauki języka mniejszości narodowej lub etnicznej oraz języka regionalnego (prawo do nauki języka mniejszości, prawo do nauki w języku mniejszości), nauki własnej historii i kultury; w celu umożliwienia uczniom należącym do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym podtrzymywania i rozwijania poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej, w tym znajomości własnej historii i kultury, przedszkola, szkoły i placówki publiczne mogą prowadzić naukę geografii państwa, z którego obszarem kulturowym utożsamia się mniejszość narodowa, zajęcia artystyczne lub inne dodatkowe zajęcia.

18 Uczniowie romscy dodatkowo zatrudnienie asystenta edukacji romskiej (zatrudniany w charakterze pomocy nauczyciela; udziela uczniom romskim pomocy w kontaktach ze środowiskiem szkolnym oraz współdziała z ich rodzicami i ze szkołą), zatrudnienie nauczyciela wspomagającego, dodatkowe zajęcia wyrównawcze ( Szkoły podejmują, w razie takiej potrzeby, dodatkowe działania mające na celu podtrzymywanie i rozwijanie poczucia tożsamości etnicznej uczniów romskich oraz wspomagające edukację tych uczniów, w szczególności prowadzą zajęcia wyrównawcze. )

19 Uczniowie cudzoziemscy Bezpłatne korzystanie z nauki, na warunkach dotyczących obywateli polskich. Dodatkowa nauka języka polskiego. Dodatkowe zajęcia wyrównawcze z poszczególnych przedmiotów nauczania. Zatrudnienie w charakterze pomocy nauczyciela osoby, władającej językiem kraju pochodzenia ucznia.

20 Nauka języka i kultury kraju pochodzenia ucznia Przepisy prawa oświatowego przewidują co prawda możliwość organizowania nauki języka i kultury kraju pochodzenia ucznia, ale nie ma możliwości sfinansowania takich zajęć ze środków publicznych, jak w przypadku nauczania języków mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego. W przypadku nauczania języka kraju pochodzenia osób niebędących obywatelami polskimi możliwie jest tylko udostępnienie w tym celu pomieszczeń szkolnych.

21 Nauka języka i kultury kraju pochodzenia Art. 94a ust. 5 ustawy o systemie oświaty oraz 19 rozporządzenia wykonawczego stanowią, iż placówka dyplomatyczna lub konsularna kraju pochodzenia albo stowarzyszenie kulturalno-oświatowe danej narodowości mogą organizować naukę języka i kultury kraju pochodzenia dla cudzoziemców podlegających obowiązkowi szkolnemu, jeżeli do udziału w tym kształceniu zostanie zgłoszonych co najmniej 7 uczniów, w wymiarze do 5 godzin tygodniowo dni tygodnia i godziny, w których może odbywać się taka nauka ustala dyrektor szkoły w porozumieniu z ww. placówką lub stowarzyszeniem.

22 Badanie dotyczące nauczania języka polskiego badanie dotyczące sposobu realizowania przez szkoły dodatkowych zajęć z języka polskiego jako obcego/drugiego, organizowanych na podstawie art. 94a ust. 4 ustawy o systemie oświaty, dla osób niebędących obywatelami polskimi, które podlegają obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, a które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki.

23 Badanie składało się z dwóch etapów. Pierwszy etap opierał się na danych zebranych za pośrednictwem ankiety elektronicznej. Zaproszenie do udziału w badaniu skierowano do ponad 2000 placówek oświatowych w całym kraju na podstawie danych zebranych w ramach Systemu Informacji Oświatowej (SIO). Uzyskano 235 wypełnionych ankiet, na podstawie których było możliwe uzyskanie bardziej ogólnego wglądu w sposób organizacji zajęć dodatkowych z języka polskiego jako drugiego/obcego.

24 Na drugim etapie badania, zespół badawczy FRS przeprowadził wywiady pogłębione z przedstawicielami i przedstawicielkami wybranych szkół, w tym z osobą pełniącą funkcję dyrektora szkoły, z osobą prowadzącą dodatkowe zajęcia z języka polskiego jako drugiego/obcego oraz z nauczycielem lub nauczycielką, jednego z przedmiotów nauczania. Na uczestnictwo w badaniu zgodziło się 5 szkół z województwa mazowieckiego.

25 Wywiady zostały następnie spisane i poddane analizie pod kątem tego, jaka jest praktyka organizacji dodatkowych, bezpłatnych zajęć z języka polskiego jako obcego/drugiego zgodnie z art. 94a ust. 4. ustawy o systemie oświaty. W szczególności: rozpoznanie czy szkoły korzystają z istniejących rozwiązań prawnych, jak te rozwiązania wdrażane są w praktyce, czy odpowiadają na potrzeby szkoły i/lub dzieci i rodzin cudzoziemskich, jakie mogą być potrzeby zmiany obecnego systemu nauczania języka polskiego jako obcego/drugiego w szkołach.

26 Metodologia Wywiady ustrukturyzowane: Dyrekcja Nauczycielka/nauczyciel Pedagożka/pedagog szk. Analiza treści Pamiętniki nauczycielskie Regulamin szkoły Strona internetowa szkoła Inne dokumenty szkolne Obserwacje Zajęcia lekcyjne Przestrzeń szkoły Przerwy szkolne Wydarzenia integracyjne

27 Wnioski 1. Szkoły, które wprowadzają zmiany nie otrzymują wsparcia i nie są świadome swoich kompetencji. 2. Kwestia równego traktowania młodzieży sprowadzana jest do różnic kulturowych. 3. Nie ma odpowiednich przepisów, standardów, wytycznych, które można praktycznie przełożyć na funkcjonalne procedury w szkole. 4. Szkoły i kadra cenią wymianę doświadczeń i chcą podnosić swoje kompetencje. Największym oparciem są dla nich obecnie organizacje trzeciego sektora.

28 Rekomendacje Potrzebny jest system nauczania języka polskiego jako języka drugiego / obcego Potrzebne są procedury i standardy dotyczące wprowadzania asystenta międzykulturowego / pomocy nauczyciela do szkół Potrzebne są procedury dotyczące kwalifikowania dziecka cudzoziemskiego do klasy oraz diagnozy potrzeb dziecka z doświadczeniem migracji Potrzebna jest edukacja międzykulturowa i antydyskryminacyjna Potrzebny jest system zabezpieczający przed nierównym traktowaniem i dyskryminacją w szkołach

29 Kontakt Fundacja na rzecz Różnorodności Społecznej ul. Wspólna 65 lok Warszawa Tel.: (22) Dr Ewa Pogorzała Członkini zarządu