Szkic odpowiedzi do kazusu nr 1.

Transkrypt

1 KAZUS 1. Ewa pozostawała jednocześnie w związkach z Zenonem i z Feliksem. W styczniu 2013 r. poinformowała Zenona, że spodziewa się z nim dziecka. Zenon złożył przed kierownikiem USC oświadczenie o uznaniu ojcostwa w stosunku do dziecka, którego spodziewała się Ewa, a ona potwierdziła to oświadczenie. W trzy miesiące później Zenon uległ poważnemu wypadkowi, po którym zapadł w śpiączkę. Ewa, jeszcze przed urodzeniem dziecka, poślubiła Feliksa. Zenon zmarł w lipcu 2014 r. Ewa, działając w imieniu syna Emila, zatajając to przed Feliksem, wystąpiła o stwierdzenie nabycia spadku po Zenonie. Okazało się, że Zenon miał jeszcze córkę 25 - letnią Zofię. Żyje także matka Zofii - Janina, żona Zenona. Zofia w sądzie okazała list, napisany przez Zenona na miesiąc przed wypadkiem, w którym przepraszał ją, że nie był wzorowym ojcem, ale zapewnił o swojej miłości. Napisał także, że chce, aby kiedyś, po jego śmierci, Zofia otrzymała cały jego majątek jako rekompensatę za nieszczęśliwe dzieciństwo bez ojca. List kończył się zwrotem Twój kochający ojciec. Ewa podniosła, że nie jest to testament, jak twierdzi Zofia, i spadek należy się też Emilowi. Zofia uważa natomiast, że Emilowi nic się nie należy, bo jego ojcem zgodnie z prawem jest mąż Ewy. Zenon i Janina nie zawierali umów majątkowych małżeńskich. Okazało się, że Zenon, jeszcze przed ślubem z Janiną, w lipcu 1983 r. kupił na podstawie umowy w formie pisemnej działkę nad jeziorem, na którą przyjeżdżał sam lub z kolegami łowić ryby. Janina nie wiedziała o jej istnieniu. Wartość działki wynosi zł. Ponadto Zenon otrzymał w drodze darowizny od brata zł, które trzymał w skrytce w biurku, a także miał samochód o wartości zł, kupiony na kredyt (do śmierci Zenona pozostała do spłaty jeszcze kwota zł). 1) Kto i na jakiej podstawie dziedziczy spadek po Zenonie? Proszę ocenić argumenty Ewy i Zofii odnośnie do listu adresowanego do Zofii. 2) Jeśli sąd podzieli zdanie Zofii, to czy Emil będzie uprawniony i na jakiej podstawie do otrzymania części majątku Zenona? Proszę podać kwotę, do otrzymania której będzie ewentualnie uprawniony Emil, i wyjaśnić sposób jej obliczenia.

2 Szkic odpowiedzi do kazusu nr 1. 1) List jako testament własnoręczny; brak daty nie przesądza o jego nieważności (art k.c.) dopuszczone przez SN 7s w uchwale z doktryna niejednolita (podręcznik Piątowski s. 109) 2) Dziedziczy spadek Zofia na podstawie testamentu własnoręcznego; jeśli nie uzna się listu za ważny testament (z powodu braku podpisu), to spadek dziedziczą Zofia, Janina i Emil po 1/3 3) Emil jest synem Zenona - art kro 4) Działka została nabyta przez Zenona przez zasiedzenie; nabywca był w złej wierze, bo umowa bez zachowania formy aktu notarialnego tak SN w uchwale z (podręcznik Ignatowicz s ); własność działki wchodzi do majątku wspólnego Zenona i Janiny kro (podręcznik Ignatowicz s. 142) 5) Samochód wszedł do majątku wspólnego jako nabyty w trakcie trwania wspólności (nie zachodzi żaden wyjątek z art. 33 k.r.o.) 31 1 kro 6) Pieniądze stanowią majątek osobisty Zenona art. 33 pkt 2 kro 7) Dziedziczą spadek z ustawy Zofia, Janina i Emil po 1/3. Udział stanowiący podstawę obliczenia zachowku: Emil 2/3 z 1/3, czyli 2/9 (art k.c.) 8) Obliczenie kwoty zachowku Działka do spadku wchodzi udział ½ o wartości zł. Auto do spadku wchodzi udział ½ o wartości zł. Pieniądze do spadku zł. Od wartości aktywów trzeba odjąć dług z tytułu niespłaconego kredytu w kwocie zł. Substrat zachowkowy wynosi: = zł. Wysokość zachowku Emila x 2/9 czyli zł.

3 KAZUS 2. Karol i Maciej zawarli r. w formie aktu notarialnego umowę przeniesienia własności nieruchomości, w której zapisano m.in., że Maciej zapłaci przy zawarciu umowy ½ ceny (co zostało wykonane), zaś resztę w terminie 14 dni od wyprowadzenia się z kamienicy ostatniego lokatora, jednak nie później niż do r. (niezależnie od tego, czy lokator do tego czasu się wyprowadzi). Strony zastrzegły także umowne prawo odstąpienia na rzecz Macieja, z którego będzie on mógł skorzystać w terminie 2 lat licząc od r., jeśli do tej daty lokator się nie wyprowadzi. Ponieważ do r. nie doszło do wyprowadzki lokatora ani zapłaty pozostałej części ceny, Karol r. wręczył Maciejowi pisemne wezwanie do zapłaty reszty ceny w terminie tygodnia, pod rygorem odstąpienia od umowy. Ponieważ Maciej nie dokonał wpłaty, Karol r. wręczył mu pisemne oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Maciej r. objął nieruchomość w posiadanie, co było zgodne z umową stron. Wbrew jednak umowie nie zawarł umowy ubezpieczenia budynku na nieruchomości (zgodnie z umową był do tego zobowiązany, a suma ubezpieczenia miała być nie niższa niż wartość nieruchomości). W lipcu 2014 r. wybuchł pożar w tej nieruchomości, co spowodowało szkody w wysokości zł. Karol odstępując od umowy zażądał od Macieja naprawienia szkody w postaci zmniejszenia się wartości kamienicy, poprzez zapłatę kwoty zł. Karol wniósł pozew o zobowiązanie pozwanego Macieja do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na niego prawa własności nieruchomości i o zapłatę kwoty zł. 1. Czy powództwo Karola zasługuje na uwzględnienie? Odpowiedź uzasadnij rozważając poniższe kwestie: a. Kto w momencie złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy był właścicielem nieruchomości? b. Czy Karol mógł skutecznie odstąpić od umowy i jaki to wywołało skutek? c. Czy Karolowi przysługuje roszczenie o zapłatę, na jakiej podstawie? (proszę udzielić odpowiedzi na to pytanie, niezależnie od oceny skuteczności odstąpienia) 2. Jak wyglądałaby sytuacja Karola, gdyby strony w umowie nie zastrzegły umownego prawa odstąpienia? Czy wówczas Karol mógłby skutecznie odstąpić od umowy, na jakiej podstawie i jak wtedy kształtowałoby się roszczenie Karola o odszkodowanie? W każdym przypadku odpowiedź uzasadnij, powołując odpowiednie przepisy prawa.

4 Szkic rozwiązania kazusu nr 2 I wariant rozwiązania 1. Pierwszym elementem do rozważenia w badanym stanie faktycznym jest skutek umowy zawartej pomiędzy Karolem i Maciejem. Zgodnie z art k.c. własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu. Zgodnie z art k.c. jeśli umowa zobowiązująca została zawarta pod warunkiem, to do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron, obejmujące ich bezwarunkową zgodę na przejście własności (skutek rozporządzający). Z tego powodu należy rozważyć, czy zastrzeżenie umownego prawa odstąpienia ( art. 395 k.c.) dla jednej ze stron jest równoznaczne z zastrzeżeniem warunku. W umowie zastrzeżono termin odstąpienia 2 lata od dnia przewidzianej wyprowadzki lokatora, a więc spełnione zostały wymagania z art. 395 k.c. Zastrzeżenie umownego prawa odstąpienia należy w omawianej sytuacji utożsamić z zastrzeżeniem warunku, gdyż zaistnienie okoliczności uzasadniających ewentualne odstąpienie zależało od osoby trzeciej (wyprowadzki lokatora) i możliwości przeprowadzenia ewentualnej eksmisji, co należy uznać za zdarzenie przyszłe niepewne (art. 89 k.c.). Zastrzeżenie prawa odstąpienia miało zagwarantować kupującemu zabezpieczenie jego interesów związanych z niemożliwością pełnego korzystania z nieruchomości. Zastrzeżenie warunku spowodowało, że pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy wyłącznie o skutkach zobowiązujących. Z tego wynika konsekwencja, że roszczenie Karola o złożenie oświadczenia o przeniesieniu na niego z powrotem własności nieruchomości nie może zostać uwzględnione. 2. Drugim istotnym elementem do rozważenia jest to, czy Maciej był zobowiązany w takiej sytuacji do zapłaty reszty ceny do wskazanego przez strony terminu, tj. do r. Strony ustaliły, że taki obowiązek powstanie po jego stronie, niezależnie od tego, czy lokator się wyprowadzi, czy nie. Tutaj należy ustalić, czy na podstawie umowy zobowiązującej do przeniesienia własności może powstać obowiązek zapłaty całej ceny. Wychodząc od zasady swobody kontraktowej nie ma przeszkód, aby strony tak się umówiły. Zatem Maciej nie uiszczając drugiej części zapłaty w uzgodnionym terminie pozostawał w zwłoce.

5 3. Trzeci problem, to czy Karol, wobec zwłoki Macieja mógł odstąpić od umowy. Na podstawie art. 491 k.c. takie prawo mu przysługuje. W uchwale z 2015 r. SN przesądził, że nie stoi temu na przeszkodzie okoliczność, że po jednej stronie jest świadczenie niepodzielne a po drugiej podzielne. 4. Ostatni element to odszkodowanie. Zgodzie z przyjętą wcześniej koncepcją, iż nie nastąpił skutek rozporządzający, szkoda nastąpiła w majątku Karola. Jednak Maciej nie wykonał zobowiązania z umowy i nie zawarł umowy ubezpieczenia nieruchomości, stąd ponosi odpowiedzialność za szkodę na podstawie kontraktowej. II wariant rozwiązania 1. Przyjęcie, że mamy do czynienia z umową wywołującą skutek rozporządzający, z argumentacją, że umownego prawa odstąpienia nie możemy traktować tak jak warunku. To uzasadnienie może opierać się na argumentacji, że skoro po odstąpieniu od umowy przeniesienia własności nieruchomości nie następuje automatycznie skutek powrotu prawa własności do sprzedawcy i odstąpienie to wywołuje jedynie skutek obligacyjny, to nie ma przeszkód, aby taką samą konstrukcję zastosować w odniesieniu do umownego prawa odstąpienia. Można także argumentować, że nie powinno tu być różnicy w stosunku do ustawowego prawa odstąpienia, z którego każda ze stron może skorzystać, w razie zaistnienia przesłanek, co nie powoduje, iż umowa wywoła skutek zobowiązujący. Przyjęcie tego wariantu powoduje, iż doszło do przeniesienia własności i Maciej został właścicielem. 2. Dalszą konsekwencją takiego rozumowania musi być to, że odstępując od umowy Karol ma roszczenie o złożenie oświadczenia woli przez Macieja o przeniesieniu na Karola prawa własności.

6 3. Co do ustawowego prawa odstąpienia w przypadku, gdy świadczenie jednej ze stron jest niepodzielne, to przyjęcie takiej argumentacji jest możliwe, gdyż istniały co do tego wątpliwości w doktrynie, które przecięła dopiero uchwała SN III CZP/83/15. Przyjęcie, że Karol nie mógł skorzystać z prawa odstąpienia powoduje, iż nie przysługuje mu roszczenie o złożenie oświadczenia przez Macieja o przejściu na niego własności i może żądać tylko spełnienia świadczenia przez Macieja. 4. Co do odszkodowania to jeśli przyjmiemy, że własność przeszła na Macieja, a odstąpienie Karola nie było skuteczne, to oczywiście Karol nie ma żadnego roszczenia odszkodowawczego.