oraz wykazuje, że powinna zachodzić przed podziałem komórki recesywność, rekombinacja autosomalne intronem genomów bakterii i organizmów genetyczna

Transkrypt

1 WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII W KLASIE VII PODRĘCZNIK: E. Bonar, W. Krzeszowiec-Jeleń, St. Czachorowski Biologia na czasie. Zakres podstawowy. Numer dopuszczenia: 450/2012. ROK SZKOLNY: 2015/2016 OPRACOWAŁA Urszula Sobecka BIOTECHNOLOGIA I INŻYNIERIA GENETYCZNA na ocenę dopuszczający uczeń: na ocenę dostateczny uczeń: na ocenę dobry uczeń: na ocenę bardzo dobry uczeń: podaje definicje pojęć: genetyka, nukleotyd gen, genom, chromosom, podaje definicje pojęć: inżynieria genetyczna, replikacja DNA, ilustruje graficznie regułę komplementarności zasad charakteryzuje rolę polimerazy DNA w replikacji oraz rolę chromatyna, kariotyp, pozagenowy nukleosom, chromosom uzasadnia, że replikacja DNA ma polimerazy RNA w transkrypcji DNA, kod genetyczny, kodon, homologiczny, komórka charakter semikonserwatywny uzasadnia znaczenie replikacji DNA genotyp, fenotyp, allel, homozygota, heterozygota, dominacja, haploidalna, komórka diploidalna, chromosomy płci, chromosomy wykonuje schematyczny rysunek nukleotydów DNA i RNA oraz wykazuje, że powinna zachodzić przed podziałem komórki recesywność, rekombinacja autosomalne wykazuje różnicę między eksonem a przedstawia różnice w budowie genetyczna, mutacja, choroba interpretuje regułę intronem genomów bakterii i organizmów genetyczna komplementarności zasad opisuje organizację materiału jądrowych określa rolę DNA jako nośnika wykazuje rolę struktury podwójnej genetycznego w jądrze wymienia dziedziny życia człowieka, informacji genetycznej helisy DNA, w przechowywaniu komórkowym w których wykorzystuje się badania wymienia elementy budowy DNA i informacji genetycznej i powielaniu przedstawia zależność między DNA RNA (replikacji) DNA genem, enzymem a cechą określa liczbę nukleotydów i wymienia zasady azotowe przedstawia przebieg procesu określa miejsca występowania DNA kodonów kodujących określoną wchodzące w skład DNA i RNA replikacji DNA w komórkach prokariotycznych i liczbę aminokwasów oraz liczbę oraz rodzaje RNA charakteryzuje rolę poznanych eukariotycznych aminokwasów kodowaną przez przedstawia strukturę podwójnej rodzajów RNA omawia budowę chromatyny określoną liczbę nukleotydów i helisy DNA porównuje DNA i RNA wymienia rodzaje chromosomów w kodonów charakteryzuje budowę rozróżnia DNA i RNA na podstawie kariotypie człowieka i opisuje ich wykorzystuje znajomość zasady chromosomu modelu lub rysunku budowę komplementarności w wymienia organelle komórki określa liczbę chromosomów w posługuje się tabelą kodu interpretowaniu transkrypcji zawierające DNA komórkach rozrodczych i genetycznego do odczytywania wykazuje konieczność modyfikacji wymienia cechy kodu genetycznego somatycznych człowieka kolejności aminokwasów białek po translacji oraz etapy ekspresji genów określa liczbę chromosomów w kodowanych przez mrna analizuje różnice w ekspresji genów przedstawia cel transkrypcji i komórkach haploidalnych na objaśnia cechy kodu genetycznego kodujących RNA i białka translacji podstawie liczby chromosomów w na podstawie schematu lub tekstu uzasadnia i ocenia znaczenie prac przedstawia sposób zapisywania i komórkach diploidalnych źródłowego G. Mendla odczytywania informacji określa znaczenie kodu określa etapy ekspresji genów w podaje prawdopodobieństwo genetycznej (kolejność nukleotydów genetycznego komórce pojawienia się określonych w DNA, kod genetyczny) wyjaśnia różnicę między informacją przedstawia budowę cząsteczki genotypów i fenotypów potomstwa przedstawia podstawowe genetyczną a kodem genetycznym trna na podstawie genotypów rodziców mechanizmy dziedziczenia cech omawia cechy kodu genetycznego przedstawia znaczenie rybosomów wykazuje, dlaczego mężczyźni rozróżnia cechy dominujące i częściej chorują na hemofilię i 1

2 recesywne u ludzi zapisuje genotypy: homozygoty dominującej, homozygoty recesywnej i heterozygoty interpretuje zasadę dziedziczenia płci u człowieka za pomocą krzyżówki genetycznej podaje przykłady chorób sprzężonych z płcią rozpoznaje chromosomy płci i chromosomy autosomalne rozpoznaje mutacje genowe i chromosomowe wymienia czynniki mutagenne dokonuje klasyfikacji mutacji ze względu na ich konsekwencje oraz chorób genetycznych ze względu na przyczynę podaje przykłady chorób genetycznych tłumaczy, na czym polega profilaktyka w odniesieniu do chorób genetycznych podaje definicje pojęć: biotechnologia, oczyszczanie biologiczne, tworzywa biodegradowalne, biologiczne zwalczanie szkodników, inżynieria genetyczna, organizm zmodyfikowany genetycznie, organizm transgeniczny, enzym restrykcyjny, wektor, terapia genowa, diagnostyka molekularna, klonowanie, klon, profil genetyczny wyjaśnia, co to jest organizm genetycznie zmodyfikowany (GMO) i produkt GMO opisuje przebieg procesów: transkrypcji i translacji przedstawia znaczenie trna w przebiegu translacji rozpoznaje etapy ekspresji genów uzasadnia zależność między fenotypem i genotypem interpretuje I i II prawo Mendla konstruuje krzyżówki genetyczne przedstawiające dziedziczenie jednego genu podaje genotypy rodziców na podstawie fenotypu podaje fenotypy i genotypy potomstwa rysuje krzyżówki genetyczne przedstawiające dziedziczenie chorób sprzężonych z płcią wymienia przykłady cech związanych z płcią wykazuje znaczenie rekombinacji genetycznej w kształtowaniu zmienności genetycznej wskazuje czynniki mutagenne występujące w środowisku życia człowieka opisuje rodzaje i skutki wystąpienia mutacji opisuje wybrane choroby genetyczne ze względu na sposób dziedziczenia, skutki mutacji oraz objawy określa zasady diagnostyki oraz możliwości zapobiegania skutkom chorób zakaźnych wymienia sytuacje, w których powinno się skorzystać z w ekspresji genu interpretuje badania G. Mendla opisuje mechanizm dziedziczenia cech zgodnie z I i II prawem Mendla rysuje krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia dwóch genów stosuje pojęcia: homozygota, heterozygota, cecha dominująca, cecha recesywna interpretując krzyżówki genetyczne wykazuje związek między wybranymi cechami organizmu a występującymi zestawami alleli danego genu analizuje krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia chorób sprzężonych z płcią wykazuje, w jaki sposób dziedziczona jest hemofilia rozpoznaje mutacje spontaniczne i indukowane dokonuje klasyfikacji czynników mutagennych analizuje mechanizm zachodzenia mutacji oraz przedstawia ich konsekwencje dla funkcjonowania organizmu człowieka tłumaczy, na czym polega poradnictwo genetyczne podaje, kto i w jakich okolicznościach może korzystać z poradnictwa genetycznego omawia, na czym polegają wybrane badania prenatalne wyjaśnia funkcjonowanie biofiltrów określa sposoby otrzymania daltonizm niż kobiety wyjaśnia różnice między chromosomem X a chromosomem Y analizuje przykładowe rodowody rodzin, w których występuje choroba dziedziczna wykazuje, że mutacje są źródłem zmienności organizmów przedstawia swoje stanowisko na temat wad i zalet badań prenatalnych opisuje znaczenie przeprowadzania testów pourodzeniowych przedstawia wykorzystanie bakterii octowych oraz znaczenie fermentacji mlekowej określa szanse i zagrożenia wynikające z zastosowania fermentacji alkoholowej w przemyśle ocenia znaczenie przetwarzania odpadów komunalnych jako alternatywnego źródła energii ocenia korzyści wynikające z zastosowania tworzyw biodegradowalnych zamiast tradycyjnych tworzyw sztucznych przedstawia swoją opinię na temat zastosowania metod biotechnologicznych do wytwarzania energii charakteryzuje etapy: elektroforezy, metody PCR i wprowadzenia genu do komórki określa cel wykorzystania sondy molekularnej argumentuje za i przeciw genetycznej modyfikacji 2

3 podaje przykłady produktów otrzymywanych metodami biotechnologii tradycyjnej określa metody utylizacji odpadów komunalnych podaje przykłady technik inżynierii genetycznej określa, w jakim celu tworzone są organizmy zmodyfikowane genetycznie podaje przykłady molekularnych metod diagnostycznych podaje przykłady organizmów będących naturalnymi klonami określa, w jakim celu stosuje się klonowanie DNA, komórek, roślin i przedstawia swoje zdanie, za i przeciw, na temat stosowania technik inżynierii genetycznej w różnych dziedzinach nauki i w życiu człowieka podaje swoje stanowisko na temat wykorzystywania w eksperymentach naukowych przedstawia przykłady praktycznego zastosowania badań nad DNA w medycynie, medycynie sądowej, biotechnologii nowoczesnej, ewolucjonizmie i systematyce poradnictwa genetycznego i przeprowadzenia badań DNA przedstawia zastosowania fermentacji mlekowej i etanolowej przedstawia mechanizm biologicznego oczyszczania ścieków wykazuje zastosowanie testów uzyskanych metodami biotechnologicznymi do oceny stanu środowiska podaje, na czym polega: sekwencjonowanie DNA, elektroforeza, łańcuchowa reakcja polimerazy, sonda molekularna określa cele tworzenia roślin i zmodyfikowanych genetycznie przedstawia korzyści związane ze stosowaniem zmodyfikowanych genetycznie w rolnictwie, medycynie, nauce i przemyśle podaje przykłady leków uzyskiwanych dzięki zastosowaniu biotechnologii nowoczesnej ocenia rolę organizmów zmodyfikowanych genetycznie w produkcji biofarmaceutyków przedstawia, na czym polega terapia genowa wykazuje znaczenie biotechnologii w otrzymywaniu materiałów medycznych nowej generacji uzasadnia, że bliźnięta jednojajowe są naturalnymi klonami przedstawia sposoby otrzymywania klonów DNA, komórek, roślin i uzasadnia swoje stanowisko w 3 organizmów transgenicznych uzasadnia rolę mikroorganizmów w biologicznym oczyszczaniu ścieków charakteryzuje metody utylizacji odpadów komunalnych charakteryzuje metody zwalczania szkodników z użyciem metod biologicznych opisuje funkcje enzymów restrykcyjnych analizuje działanie ligazy i enzymów restrykcyjnych przedstawia modyfikacje genetyczne roślin uwzględniając cechy, które rośliny dzięki nim zyskują interpretuje etapy transformacji genetycznej roślin i przedstawia techniki otrzymywania biofarmeceutyków wykazuje możliwości związane z hodowlą tkanek i narządów w transplantologii wyróżnia rodzaje terapii genowej oraz omawia etapy terapii genowej omawia techniki klonowania roślin i definiuje terminy: klonowanie reprodukcyjne i terapeutyczne wyjaśnia różnicę między klonowaniem terapeutycznym a reprodukcyjnym przedstawia swoją opinię na temat klonowania wymienia przykłady organizmów oraz pozyskiwanych od nich genów przedstawia wykorzystanie badań DNA w medycynie sądowej, w badaniach ewolucyjnych i organizmów wykorzystuje i analizuje wiadomości z mediów na temat GMO argumentuje znaczenie wykorzystania komórek macierzystych w leczeniu wyraża opinię na temat skuteczności leczenia schorzeń metodami terapii genowej analizuje kolejne etapy klonowania ssaków metodą transplantacji jąder komórkowych argumentuje znaczenie klonowania w zachowaniu bioróżnorodności gatunkowej wymienia i analizuje podstawowe akty prawne związane z żywnością modyfikowaną genetycznie na terenie UE dokonuje analizy metod ustalania profilu genetycznego analizuje możliwe kierunki rozwoju inżynierii genetycznej na podstawie zdobytej wiedzy wyszukuje informacje na temat sekwencjonowania genomów na podstawie słów kluczowych wyszukuje i poddaje krytycznej ocenie informacje o najnowszych osiągnięciach inżynierii genetycznej, za pomocą samodzielnie wybranych słów kluczowych wyszukuje i analizuje informacje dotyczące najnowszych badań nad mikroorganizmami zmodyfikowanymi genetycznie, porównuje metody otrzymywania

4 sprawie klonowania człowieka dokonuje analizy problemu, czy GMO mogą wpłynąć negatywnie na środowisko naturalne rozróżnia produkty GMO uzasadnia zastosowanie badań nad DNA w medycynie, medycynie sądowej, biotechnologii nowoczesnej, ewolucjonizmie i systematyce uzasadnia wykorzystanie DNA do określenia pokrewieństwa oraz ustalenia lub wykluczenia ojcostwa wymienia najczęściej uprawiane gatunki roślin transgenicznych wykazuje trudności w uzyskiwaniu wyraża swoją opinię na temat zastosowania i przydatności taksonomicznych wykazuje trudności w uzyskiwaniu wyraża swoją opinię na temat zastosowania i przydatności wymienia czynniki ograniczające skuteczność terapii genowej wyszukuje i ocenia informacje na temat zastosowań terapii genowej roślin transgenicznych z klasycznymi metodami selekcji roślin uprawnych OCHRONA PRZYRODY na ocenę dopuszczający uczeń: na ocenę dostateczny uczeń: na ocenę dobry uczeń: na ocenę bardzo dobry uczeń: opisuje różnorodność biologiczną na poziomie genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym wskazuje przyczyny spadku różnorodności genetycznej (spadek liczebności populacji, wymieranie wykorzystuje różne źródła informacji przy powtórzeniu, utrwaleniu i syntezie zagadnień na przedstawia podstawowe motywy ochrony przyrody (egzystencjalne, ekonomiczne, etyczne i estetyczne) podaje przykłady kilku gatunków roślin i, które są zagrożone lub wyginęły wskutek nadmiernej eksploatacji ich populacji wskazuje przyczyny wymierania gatunków roślin i, przedstawia prawne formy ochrony przyrody w Polsce oraz podaje przykłady roślin i objętych lokalnych populacji, odmian,) przedstawia wpływ współczesnego rolnictwa na różnorodność biologiczną (ciągle malejąca liczba gatunków uprawnych przy rosnącym areale upraw, spadek różnorodności genetycznej upraw) podaje przykłady kilku gatunków, które udało się restytuować w środowisku podaje przykłady rodzimych ginących lub wymarłych gatunków 4 temat różnorodności biologicznej określa przyczyny spadku różnorodności genetycznej gatunków dziko żyjących wskazuje przyczyny spadku różnorodności genetycznej, wymierania gatunków, zanikania siedlisk i ekosystemów porównuje wpływ rolnictwa tradycyjnego i nowoczesnego na różnorodność biologiczną na różnych jej poziomach, w tym wyszukuje w Internecie informacje o różnorodności genetycznej wybranego gatunku, posługując się odpowiednio dobranymi słowami kluczowymi uzasadnia konieczność wyznaczenia obszarów priorytetowych pod względem ochrony różnorodności biologicznej na wybranym przykładzie wykazuje wpływ doboru naturalnego i sztucznego na różnorodność genetyczną roślin uprawnych i hodowlanych dokonuje oceny i wyraża opinię na

5 ochroną gatunkową na podstawie informacji zebranych podczas wycieczki charakteryzuje postawę i zachowania człowieka odpowiedzialnie korzystającego z dóbr przyrody wykorzystuje różne źródła informacji przy powtórzeniu, utrwaleniu i syntezie zagadnień na temat różnorodności biologicznej przedstawia cele, zadania i sposoby ochrony przyrody wyróżnia formy ochrony przyrody w Polsce opisuje obiekty chronione w swoim regionie wyjaśnia terminy: ochrona in situ i ochrona ex situ podaje przykłady międzynarodowych form ochrony przyrody roślin i wskazuje przyczyny ich wymierania przedstawia różnicę między ochroną bierną a czynną uzasadnia konieczność międzynarodowej współpracy w celu zapobiegania zagrożeniom przyrody podaje przykłady współpracy międzynarodowej, w szczególności w krajach UE (konwencja CITES, Natura 2000, Agenda 21) wyjaśnia terminy: różnorodność biologiczna, zrównoważony rozwój wymienia gatunki inwazyjne podaje przykłady znaczenia różnorodności biologicznej omawia wpływ człowieka na środowisko porównuje formy ochrony przyrody wymienia rezerwaty biosfery w Polsce określa wpływ sposobu użytkowania łąk na różnorodność gatunkową roślin oraz ptaków wykazuje ekonomiczne znaczenie różnorodności genetycznej gatunków udomowionych wyszukuje informacje i przygotowuje materiały przydatne w czasie wycieczki do ogrodu zoologicznego lub botanicznego, dokonuje samodzielnej selekcji i oceny informacji podczas wycieczki wyraża opinię, posługując się merytorycznymi argumentami argumentuje konieczność podejmowania działań na rzecz ochrony różnorodności biologicznej określa znaczenie gatunków zwornikowych wymienia przykładowe inicjatywy w zakresie ochrony przyrody w Unii Europejskiej temat korzyści dla człowieka oraz skutków ekologicznych nowoczesnego rolnictwa ocenia, jakie mają znaczenie: Konwencja o różnorodności biologicznej, założenia zrównoważonego rozwoju i Agenda 21, Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa oraz program Natura 2000 i konwencja CITES posługuje się wiedzą w celu rozwiązania zadań problemowych, nietypowych przedstawia swoje stanowisko na temat realizacji zadań zrównoważonego rozwoju w Polsce i na świecie Ocenę celujący otrzymuje uczeń, który: 1. formułuje problemy i rozwiązuje je w sposób twórczy, 2. dokonuje analizy zjawisk i procesów biologicznych, 3. wykorzystuje na lekcjach biologii wiedzę zdobytą na innych przedmiotach, 4. potrafi samodzielnie korzystać z różnych źródeł informacji, 5. bardzo aktywnie uczestniczy w procesie lekcyjnym, 6. potrafi analizować nowe zagadnienia biologiczne. 5