Władysław Despet żołnierz dwóch narodów

Transkrypt

1 Władysław Despet żołnierz dwóch narodów

2

3 Witam, Panie Marianie, przesyłam obiecaną drugą część zeszytu. Materiały, które Pan przesłał, rozesłałem dalej po rodzinie. Otrzymuję zwrotne maile z podziękowaniami ( ), że tak pięknie przedstawiono postać Stryja. Przesyłam podziękowania w imieniu swoim jak również rodziny za pracę, jaką Pan, grono pedagogiczne oraz przede wszystkim dzieci biorące udział w projekcie włożyliście w przygotowanie i opracowanie losów naszego Stryja, Władysława Despeta. Przesyłam przykładowe maile, jakie otrzymałem: Danielu, To, co obejrzałem, wzruszyło mnie niezmiernie. Odzyskałem wiarę, że młodzież i dzieci odpowiednio kierowane przez nauczycieli, wychowawców i rodziców będą dumne z naszych ( w tym wypadku dosłownie) przodków. I nie obawiam się, że młodzież ta jest i zawsze będzie dumna z tego, że są Polakami. Wspaniała akcja i jestem ogromnie wdzięczny wszystkim, którzy się w nią czynnie włączyli. Jestem przekonany, że Stryj, patrząc tam z góry, jest w pełni szczęśliwy, że doceniono wszystko, co uczynił dla Polski. Wujek Rysiek Jeszcze raz dziękuję. Pozdrawiam. Daniel Despet

4

5 Władysław Despet żołnierz dwóch narodów Projekt Stowarzyszenia Edukacyjnego Serce otwarte jak książka, działającego przy Szkole Podstawowej nr 6 im. Jana Pawła II w Braniewie - laureat konkursu rozpisanego przez Fundację BZ WBK Tu mieszkam, tu zmieniam Broszura wydana po realizacji przez uczniów, nauczycieli i rodziców projektu edukacyjnego Władysław Despet żołnierz dwóch narodów w Szkole Podstawowej nr 6 im. Jana Pawła II w Braniewie i w Szkole Podstawowej im. ks. Jana Twardowskiego w Kłaju Braniewo 2015

6 Tekst na podstawie wspomnień Władysława Despeta z roku 1976, wpisanych do Księgi pamiątkowej Szkoły Podstawowej nr 2 w Braniewie ( obecnej Szkoły Podstawowej nr 6 ) i sczytanych przez uczniów Szkoły Podstawowej im. ks. Jana Twardowskiego w Kłaju oraz uczniów Szkoły Podstawowej nr 6 im. Jana Pawła II w Braniewie Autorka ilustracji na okładce: Weronika Rudzka z klasy VIa w SP6 w Braniewie Materiał ilustracyjny umieszczony w broszurze wykonany przez uczniów obu Szkół Dokumenty udostępnione i wydrukowane w tej broszurze uzyskaliśmy dzięki uprzejmości Rodziny Pana Władysława Despeta, której tą drogą bardzo serdecznie dziękujemy. Szczególną wdzięczność i uznanie wyrażamy Panu Danielowi Despetowi, bratankowi Władysława Despeta, za niezwykłą otwartość i życzliwość w trakcie realizacji projektu i nie tylko. Jego dbałość o archiwizowanie rodzinnych pamiątek niech będzie chlubnym przykładem dla młodego pokolenia.

7 Władysław Despet (ur r. w Kłaju pod Krakowem zm r. w Krakowie) numer służbowy RAF Dywizjon 303 ostatni przydział służbowy w Anglii Sgt stopień RAF (Royal Air Force) st. sierżant stopień PSP (Polskie Siły Powietrzne) mechanik lotnictwa specjalność na podstawie

8

9 Jako b. żołnierz lotnictwa II wojny światowej, który najwcześniej i najdłużej walczył z wrogiem w najtrudniejszych chwilach historii, [po] tułaczce po świecie w służbie dla Ojczyzny, Izbie Pamięci przy Szkole nr 2 w Braniewie, pragnę podzielić się moimi wspomnieniami. Urodziłem się 29 VII 1907 roku w Kłaju koła Krakowa. Po zdaniu matury 4-ro letniej Szkoły Ekonomiczno-Handlowej w Krakowie i Instytutu Administracyjno - Gospod[arczego] w Krakowie, poświęciłem się służbie zawodowej w lotnictwie. W roku 1928 powołany zostałem do służby w 2 pułku lotniczym 121 Esk[adry] Myśl[iwskiej] w Krakowie. W roku 1930 ukończyłem Szkołę Pilotów w Bydgoszczy. Po powrocie do 2 pułku lotniczego przydzielono mnie do 123 Esk[adry] Myśl[iwskiej]. 26 VIII 1939 r. nasza Eskadra Myśl[iwska] przeniesiona została pod Warszawę i weszła w skład Brygady Pościgowej obrony Warszawy. Zaraz w pierwszym dniu walki tj. 1 IX 1939 ponieśliśmy duże straty zwłaszcza w sprzęcie. Zginął d ca Eskadry kpt. pil. M. Olszewski, a por. pil. Szyszka ranny uratował się na spadochronie. Warszawa witraż wykonany przez uczniów SP w Kłaju

10 Z walk powietrznych wracały samoloty postrzelane, wymagające dłuższej naprawy, czego w warunkach polowych mechanicy nie nadążyli remontować, a nowych samolotów nie dostawaliśmy, tak że [pilotów] było, tylko nie było na czym latać. Ze zbliżającym się frontem pod Warszawę, w szóstym dniu wojny, nasza Brygada przeniosła się pod Lublin i następnie na Wołyń. Tu dał się odczuć zupełny brak paliwa, nie było na czem latać. Następnie Brygadę przeniesiono pod Śniatyn, gdzie 17 IX 1939 r. zakończyła ostatni swój bój w kampanii wrześniowej. W dniu 17 IX 1939 otrzymaliśmy rozkaz przekroczenia granicy rumuńskiej. Było już ciemno, gdy przekroczyłem granicę. Zatrzymano nas przy strażnicy po stronie rumuńskiej. Przyszedł tam najgorszy moment. Proszę złożyć broń. Z kabury wydobyłem pistolet, włożyłem do kieszeni, a kaburę mu oddałem. Tu nas internowano. Obóz był dla nas okrutną bezczynnością. Siedząc, zamknięci, śledziliśmy rozwój wydarzeń, zbieraliśmy informacje o rozszerzającej się wojnie. Gnębiła nas malaria. Pokładaliśmy we Francji duże nadzieje. W dniu 20 XII 1939 udało mi się zbiec z obozu i w mundurze lotnika polskiego udałem się w pełną przygód podróż do portu Constanca. Społeczeństwo rumuńskie chroniło nas przed policją, ukrywało, przestrzegało, sprzedawało ubrania cywilne. Do Constancy dojechałem własnym przemysłem, gdzie w polskim konsulacie otrzymałem paszport z wizą do Syrii. W dniu 25 XII 1939 r. opuściłem Rumunię okrętem Dacia. Przez Morze Czarne dostałem się do Bejrutu, a po krótkim tam pobycie odpłynąłem przez Morze Śródziemne do Marsylii, a następnie odesłano nas do obozu za drutami, gdzie przebywali komuniści z wojny hiszpańskiej - w Septfonds.

11 W Septfonds witraż wykonany przez uczniów SP w Kłaju Warunki bytowe były fatalne, głód, zimne baraki z desek bez podłogi, błoto, prycze z cienkimi siennikami [ze] słomy, bez żołdu. O umundurowaniu nie było mowy, nosiliśmy łachy podłego gatunku kupione w Rumunii. Normalnych zajęć nie było, bo i być nie mogło. Poranna gimnastyka polegała na wyprawach w okoliczne wioski po zapasy drzewa do barakowych piecyków. Włóczyliśmy się po obozie albo zabijali czas grą w karty i szachy. Początkowy okres dał się we znaki, niekorzystnie wpłynął na samopoczucie i dyscyplinę wojskową. Wszelkie interwencje u władz francuskich o polepszenie bytu pozostały bez skutku. Sprawą wojny Francja zupełnie się nie przejmowała, wierzyła w fortyfikacje Linii Maginota, a zresztą mówili Francja to nie Polska. W marcu 1940 r. podpisano umowę francusko-polską w sprawie Polskich Sił Powietrznych we Francji, zarysowały się perspektywy poprawy. Zgodnie [z] zawartą umową polsko-brytyjską ustalono, [że] 300 pilotów i 2000 personelu technicznego przenosi się do RAF w Anglii, reszta zaś pozostanie we Francji.

12 Ja znalazłem się w grupie na wyjazd do Anglii. Na początku maja 1940 r. w porcie Le Havre wsiedliśmy na okręt angielski atakowani przez łodzie podwodne, dopłynęliśmy do Wysp Brytyjskich. Była to dla nas Wyspa Ostatniej Nadziei. Przywieziono nas na lotnisko Manston koło Londynu.

13

14 Najpierw był etap wstępny, nauka języka angielskiego i samoloty, prowadzone w szybkim tempie. Ze względu na stałe bombardowanie tego lotniska a tym samem przeszkadzanie w szkoleniu, zostaliśmy przeniesieni na zachodni brzeg środkowej Anglii do Blackpool, był to duży ośrodek szkolenia lotników polskich. Po czteromiesięcznym przeszkoleniu zostałem przydzielony do Szkoły Pilotów w Hucknall. Tu przydzielono mnie do kontroli technicznej samolotów. Z racji tych obowiązków dużo latałem przy oblatywaniu wyremontowanych samolotów.

15 Bitwa o Anglię witraż wykonany przez uczniów SP w Kłaju Maciej Rybczyński z Id w SP6 w Braniewie

16 Pod koniec 1942 r. zostałem przeniesiony do 306 Dywizjonu Myśl[iwskiego] na lotnisko Heston koło Londynu jako zastępca oficera technicznego. Wspólnie z oficerem technicznym byłem odpowiedzialny za stały stan gotowości bojowej od samolotów myśliwskich typu Spitfire uzbrojonych w 2 działka i 4 karabiny maszynowe o prędkości 650 km na godz. Do wykonania tego zadania dysponowaliśmy personelem ziemnym około 170 różnego zawodu. Po słynnej bitwie o Anglię, w której wspaniałe zwycięstwa odniosły nasze dywizjony nr 302 i 303 i dzięki wygranej tej bitwy, groźba inwazji na Wielką Brytanię została odsunięta, śmiertelne niebezpieczeństwo zlikwidowane, ale w dalszym ciągu trwały zacięte walki powietrzne nad brzegami Francji, Belgii i Holandii. Bitwa o Anglię witraż wykonany przez uczniów SP6 w Braniewie Dzień w dzień, noc w noc angielskie miasta były atakowane przez hitlerowskie bombowce tysiącami bomb. Miasta były w gruzach. Między innymi dywizjon nasz 306, z którego się wywodzi as lotnictwa polskiego płk. pil. Stanisław Skalski - startował nieraz kilka razy dziennie do powietrznych zmagań z przeważającymi siłami wroga, odnosząc wspaniałe zwycięstwa, ale nie obyło się bez własnych strat.

17 W ogniu walki witraż wykonany przez uczniów SP6 w Braniewie Po walkach powietrznych piloci wracali przestrzelonymi poszarpanymi samolotami, dziury w kadłubach, skrzydłach, bez części steru, uszkodzone silniki itd. Samoloty te wymagały poważnych remontów fabrycznych lub na złom. Mechanicy nasi dokonywali prawdziwych cudów, nie odsyłano do fabryki, [lecz] naprawiano na miejscu pod nadzorem oficera technicznego w warunkach polowych, nieraz przy wybuchu bomb i pocisków. Dzięki wytężonej pracy mechaników samoloty te po kilku dniach znowu startowały do walki.

18 Wiersz napisany przez ucznia z SP6 w Braniewie Na wiosnę 1944 r. przeniesiono mnie do 303 Dyw[izjonu] Myśl[iwców], a następnie do 131 Skrzydła Myśl[iwskiego], w dziedzinie technicznej. Niemców [było] coraz mniej w powietrzu. Przeniesiono nas na lotnisko polowe nad Kanał La Manche. Dywizjony nasze latają na atakowanie pociągów nieprzyjaciela, gniazd artylerii i karabinów maszynowych, zwalczanie bomb latających V-1, eskortowanie bombowców, które okładały bombami brzeg francuski, miejsce lądowania inwazji, a następnie osłona wojsk inwazyjnych. Były to chwile dużego wysiłku i poświęcania się zwłaszcza pers[onelu] technicznego. Brałem udział w inwazji na Francję, następnie o wyzwolenie Belgii i Holandii. 8 maja 1945 r. radio BBC nadało historyczne i radosne słowa wojna zakończona.

19 Kurs oficerów technicznych w Henlow w Anglii w 1945 roku Mapa wykonana przez uczniów VI b w SP w Kłaju

20 Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii rozwiązane zostały [w] 1947 r. Personel zarówno latający jak i techniczny częściowo wrócił do kraju, częściowo pozostał w Anglii, [a] częściowo rozproszył się po całym świecie. Ja jako oficer techniczny lotnictwa miałem korzystne propozycje pozostania w Anglii i pracowania w przemyśle lotniczym. Z tej propozycji zrezygnowałem. Po kilkuletniej tułaczce po świecie, walkach na różnych frontach, których najlepsze lata życia swego poświęciłem walce o niepodległość Ojczyzny, w dniu 19 VIII 1947 r. powróciłem do Polski. Chociaż wyczerpany przeżyciami tułaczką po świecie, zaraz włączyłem się w rytm odbudowy swego kraju. Jednak życie moje nie układało mi się tak, jak sobie marzyłem jako zwycięzca. W Polsce Ludowej przepracowałem 19 lat w Mechanizacji Rolnictwa w Krakowie. W roku 1967 przeszedłem po łącznej pracy [przez] 39 lat na rentę, a następnie na emeryturę. Możemy z dumą powiedzieć, że nasza krew i trud żołnierski nie poszedł na darmo, jest Polska wolna, niepodległa i ludowa. Braniewo 15 III 1976 Despet Władysław, ppor. techn. lotnictwa

21 Braniewski ślad Dzięki temu projektowi poznaliśmy historię żołnierza i po prostu historię człowieka. Wiemy, że życiem często rządzi przypadek. Rozszyfrowaliśmy tajemnicę, dlaczego pan Władysław Despet zamieszkał w Braniewie. Wiele lat po wojnie, prawdopodobnie na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku, pan Despet poznał gdzieś w Polsce, może w sanatorium, może w domu wczasowym, mieszkankę Braniewa, panią Bronisławę Kondratowiczową, wdowę, którą poślubił 22 maja 1971 roku Gdzie Kłaj, gdzie Braniewo? Gdzie Polska, gdzie Anglia? I tak toczyły się i splatały losy ludzi Ce la vié!

22 Karta przebiegu służby

23

24 Więcej informacji znajduje się na: Skład i druk: Zakład Poligraficzny ELGRAF Elbląg, ul. Komeńskiego 19a