Rachunkowość zakładów ubezpieczeń. prowadzenie: dr Adam Chmielewski

Transkrypt

1 Rachunkowość zakładów ubezpieczeń prowadzenie: dr Adam Chmielewski

2 Definicje ubezpieczenie - urządzenie gospodarcze, zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych, wywołanych u poszczególnych jednostek przez odznaczające się pewną prawidłowością zdarzenia losowe w drodze rozłożenia tego ciężaru na wiele jednostek, którym te same zdarzenia zagrażają działalność ubezpieczeniowa - wykonywanie czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych agent ubezpieczeniowy przedsiębiorca upoważniony do zawierania umów ubezpieczenia w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń broker ubezpieczeniowy reprezentuje ubezpieczającego, pośredniczy w zawieraniu umów, wynagradzany przez zakład ubezpieczeń

3 Fazy procesu ubezpieczenia zawarcie ubezpieczenia i gromadzenie środków okres udzielania gwarancji ubezpieczeniowych i oczekiwania na realizację umów, w którym czasowo wolne środki, podlegają odpowiedniemu zainwestowaniu kompensacja powstałych szkód i strat oraz dystrybucja środków roszczenia regresowe i windykacja środków wydatkowanych przez zakład ubezpieczeń na pokrycie szkód i strat zawinionych lub spowodowanych przez osoby nie posiadające odpowiedniej ochrony ubezpieczeniowej

4 Cechy charakterystyczne działalności ubezpieczeniowej wpływające na r-ść masowość zjawisk i prawo wielkich liczb duża liczba transakcji przypisania składki oraz wielka liczba zarejestrowanych szkód i wypadków (zobowiązania) długoterminowość transakcji mnogość kontrahentów (konieczność ewidencji indywidualnej) zapotrzebowanie na zróżnicowaną informację dla potrzeb działalności bieżącej, zarządzania i analiz

5 Elementy charakterystyczne w rachunkowości ubezpieczeniowej rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe lokaty kapitałowe rozrachunki ubezpieczeniowe (ubezpieczający, pośrednicy, reasekuratorzy, cedenci) trzy odmienne sprawozdania o wyniku finansowym podstawowy przychód składka ubezpieczeniowa podstawowy koszt odszkodowania i świadczenia ubezpieczeniowe znaczne wahania wyniku finansowego, co wynika z czynnika losowości

6 Podstawa prawna rachunkowości ubezpieczeniowej ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń

7 Plan kont zakładu ubezpieczeń zespół 0 majątek trwały zespół 1 środki pieniężne i rachunki bankowe zespół 2 rozrachunki i roszczenia zespół 3 materiały zespół 5 koszty akwizycji i administracji oraz inne koszty techniczne zespół 6 odszkodowania i świadczenia ubezpieczeniowe oraz rozliczenia międzyokresowe zespół 7 przychody techniczne oraz inne przychody i koszty operacyjne zespół 8 kapitały, rezerwy i wynik finansowy zespół 9 konta pozabilansowe

8 Ewidencja składek ubezpieczeniowych

9 Struktura składki ubezpieczeniowej składka netto dodatek bezpieczeństwa dodatek na koszty akwizycji składka ubezpieczeniowa przychód dodatek na koszty zarządu dodatek na prewencję zysk ubezpieczyciela

10 Ewidencja składek czas w działalności ubezpieczeniowej niezależnie od długości trwania umowy przychód jest ewidencjonowany w momencie naliczenia składki obowiązek potencjalnych świadczeń (ochrona ubezpieczeniowa) jest rozliczana poprzez rezerwę składek zasada składki przypisanej moment ujęcia w przychodach ubezpieczenia na życie (dział I) składka z tytułu umowy ubezpieczenia należna w okresie sprawozdawczym pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe (dział II) kwoty składek należnych za cały okres odpowiedzialności, o ile została określona długość okresu odpowiedzialności kwoty składek należnych w okresie sprawozdawczym, o ile nie została określona długość okresu odpowiedzialności!!! niezależnie od tego, czy i kiedy składki te zostały opłacone!!!

11 Ewidencja składki umowa zawarta w zakładzie ubezpieczeń składka ubezpieczeniowa przychód rozrachunki z ubezpieczającymi kasa, rachunek bankowy przypis składki wpłata składki storno składki wypłata wystornowanej składki saldo konta rozrachunki z ubezpieczającymi: dt składki nieopłacone ct składki nadpłacone

12 Ewidencja składki umowa zawarta w przez pośrednika składka ubezpieczeniowa przychód rozrachunki z pośrednikami kasa, rachunek bankowy przypis składki wpłata składki wypłata prowizji dla pośrednika naliczenie prowizji dla pośrednika koszty akwizycji

13 Rezerwa przeniesienie składek jeżeli kończy się okres sprawozdawczy, a nie zakończył się okres ubezpieczenia, to zachodzi konieczność przesunięcia części środków z jednego okresu sprawozdawczego na drugi dokonuje się tego poprzez utworzenie rezerwy składek rezerwę tworzy się indywidualnie (per polisa), proporcjonalnie do czasu ubezpieczenia albo stopnia ryzyka rezerwa składek konto bilansowe przeniesienie rezerwy składek konto wynikowe utworzenie rezerwy składek rozwiązanie rezerwy składek za poprzedni okres składka zarobiona = składka przypisana +/- zmiana stanu rezerwy składek

14 Koszty akwizycji koszty związane z zawieraniem umów ubezpieczenia obejmujące: koszty bezpośrednie, w tym: prowizje pośredników ubezpieczeniowych, wynagrodzenia wraz z narzutami pracowników zajmujących się akwizycją, koszty badań lekarskich, koszty atestów i ekspertyz przy ocenie ryzyka ubezpieczeniowego, koszty wystawienia polis, koszty włączenia umowy do portfela, koszty pośrednie, w tym: koszty reklamy i promocji produktów ubezpieczeniowych, koszty ogólne związane z badaniem wniosków i wystawianiem polis

15 Koszty prowizji rozliczenie w czasie koszty prowizji ujmuje się w tym samym okresie, w którym przypisana jest składka dotycząca tej prowizji (niezależnie od terminu wypłaty prowizji) koszty prowizji przypisane do umów długoterminowych powinny być rozliczone w czasie analogicznie do rozliczenia składki (patrz tworzenie rezerwy składek) aktywowane koszty akwizycji - bilans zmiana stanu aktywowanych kosztów akwizycji - RZiS aktywowanie kosztów akwizycji wyksięgowanie aktywowanych kosztów akwizycji w poprzednim okresie

16 Koszty administracyjne Pozostałe przychody i koszty

17 Koszty administracyjne koszty ogólnozakładowe zarządu i administracji koszty, które nie stanowią bezpośrednich kosztów działalności ubezpieczeniowej, reasekuracyjnej i lokacyjnej rozliczane na poszczególne rodzaje ubezpieczeń (te, na które sporządzany jest odrębny techniczny rachunek wyników) przypisanie kosztów bezpośrednich poszczególnych rodzajów ubezpieczeń alokacja kosztów pośrednich, zazwyczaj za pomocą klucza przychodów (tj. proporcjonalnie do składek przypisanych) koszty o charakterze nieistotnym przypisywane są do największej grupy ubezpieczeń bądź alokowane jak powyżej

18 Pozostałe przychody i koszty techniczne do przychodów należą przykładowo: odsetki od nieterminowo regulowanych składek wpływy za wydanie duplikatu umowy, aneksów do umów wpływy za zaświadczenia o ubezpieczeniu dodatnie różnice kursowe z tytułu ubezpieczeń bezpośrednich do kosztów należą przykładowo: należne wpłaty na Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny należne wpłaty na koszty nadzoru nad działalnością ubezpieczeniową należne wpłaty członkowskie dla Polskiej Izby Ubezpieczeń odpisy na fundusz prewencyjny bądź koszty prowadzenia działalności prewencyjnej, jeżeli zakład ubezpieczeń nie tworzy funduszu prewencyjnego należne wpłaty na rzecz Związku Ochotniczych Straży Pożarnej Rzeczypospolitej Polskiej płacone grzywny, kary, odsetki karne ujemne różnice kursowe od rozrachunków ubezpieczeniowych

19 Ewidencja odszkodowań

20 Odszkodowania i świadczenia największy koszt dla zakładu ubezpieczeń jego wysokość nie jest pierwotnie znana ustalane indywidualnie w procesie likwidacji szkód (przez różnych specjalistów zwanych likwidatorami szkód) zależą od: wartości ubezpieczenia (przedmiotu ubezpieczenia) sumy ubezpieczenia wysokości szkody

21 Odszkodowania i świadczenia odszkodowania i świadczenia wypłacone odszkodowania i świadczenia zarezerwowane koszty likwidacji szkód rezerwa na niewypłacone odszkodowania, obejmuje: - naliczone, ale nie wypłacone odszkodowania - zgłoszone, niezlikwidowane - zaistniałe (prawdopodobnie) ale nie zgłoszone - koszty likwidacji szkód jeszcze nie poniesione - zmniejszające rezerwę prawdopodobne regresy bezpośrednie i pośrednie koszty związane z ustaleniem przyczyn i okoliczności wypadków oraz wysokości należnych odszkodowań: wynagrodzenia rzeczoznawców, pracowników, pośredników koszty sądowe koszty obsługi procesu likwidacji szkód i wypadków koszty wypłaty odszkodowań

22 Wypłata odszkodowań i świadczeń ewidencja odszkodowań i świadczeń: na bieżąco w księgach rachunkowych ujmowane są kwoty odszkodowań i świadczeń wypłaconych wraz z kosztami likwidacji tych szkód i wypadków oraz koszty windykacji roszczeń regresowych na bieżąco ujmowane są kwoty uzyskane z tytułu regresu, ze sprzedaży pozostałości lub odzysków po szkodach, ze zwróconych odszkodowań już wypłaconych przeniesienie rezerw na niewypłacone odszkodowania rozwiąz. rezerwy - wypłata odszkodowania zgłoszenie szkody / naliczenie odszkodowania rezerwa na niewypłacone odszkodowania odszkodowania i świadczenia wypłacone kasa / rachunek bankowy/ rozrachunki z wypłata odszkodowań i świadczeń

23 Wypłata odszkodowań i świadczeń koszty likwidacji szkód i wypadków z ubezpieczeń rozrachunki z faktury za wydatki poniesione w związku z likwidacją szkód wynagrodzenia dla likwidatorów, ekspertów, rzeczoznawców, itp. rozrachunki z tyt. wynagrodzeń prowizja dla pośrednika likwidującego szkodę rozrachunki z pośrednikami składki ZUS od wynagrodzeń, itp. rozrachunki publiczno-prawne

24 Ewidencja regresów regres refundacja (zwrot) wypłaconych odszkodowań i świadczeń regresy odzyski po szkodach zwroty kosztów likwidacji szkód etapy ewidencji regresu ustalenie sprawcy szkody potwierdzenie odpowiedzialności osoby trzeciej za szkodę przeniesienie roszczeń do bezspornych należności (na podstawie wyroku sądowego lub przyznania się do winy przez sprawcę) wpływ środków tytułem regresu lub ze sprzedaży pozostałości

25 Ewidencja regresów regresy, zwroty odszkodowań oraz odzyski rozrachunki z tyt. regresów kasa / rachunek bankowy/ rozrachunki z ustalenie roszczenia regresowego wpływy z tytułu regresów wpływy ze sprzedaży pozostałości odpisy aktualizujące należności z tyt. regresów wątpliwość co do uzyskania płatności regresowej rozwiązanie odpisu po ściągnięciu regresu

26 Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe zobowiązania bezpośrednio wynikające z działalności ubezpieczeniowej tworzone przy pomocy metody: indywidualnej ryczałtowej aktuarialnej typy rezerw: rezerwa składek rezerwa na ryzyka niewygasłe rezerwa na niewypłacone odszkodowania rezerwa na wyrównanie szkodowości rezerwa ubezpieczeń na życie rezerwa na premie i rabaty dla ubezpieczonych

27 Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe rezerwy tworzy się w wysokości ustalonej na koniec miesiąca z przeznaczeniem do wykorzystania w okresie następnym (rezerwy wyjściowe) równocześnie rezerwy utworzone w poprzednim okresie rozwiązuje się na dobro kont wynikowych wyjątkiem jest rezerwa na wyrównanie szkodowości, która jest ewidencjonowana na koniec roku, a dotyczy tych ubezpieczeń, dla których silnie waha się współczynnik szkodowości

28 Ewidencja rezerw techniczno-ubezpiecz. rezerwy na niewypłacone odszkodowania i świadczenia - bilans przeniesienie rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia - RZiS utworzenie rezerwy na niewypłacone rezerwy i świadczenia rozwiązanie rezerwy na niewypłacone rezerwy i świadczenia z poprzedniego okresu wszystkie rezerwy tworzy się według tego samego schematu, na kontach przyjmujących nazwy tych rezerw

29 Ewidencja działalności inwestycyjnej

30 Lokaty zakład ubezpieczeń jest obowiązany posiadać aktywa spełniające warunki określone w ustawie w wysokości nie niższej niż wartość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinny być dokonane w walucie, w której ustalane są zobowiązania z umów ubezpieczeń, z tytułu których tworzy się odpowiednie rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe powinny być w odpowiedni sposób zróżnicowane, tak aby nie były one związane z jednym rodzajem aktywów lub jednym podmiotem termin wymagalności powinien odpowiadać terminowi wymagalności zobowiązań z umów ubezpieczenia powinny zapewniać BEZPIECZEŃSTWO, RENTOWNOŚĆ, PŁYNNOŚĆ

31 Przykładowe konta lokat lokaty w nieruchomości lokaty w dłużne papiery wartościowe jednostek powiązanych lokaty w udziały lub akcje jednostek powiązanych papiery wartościowe o stałej kwocie dochodu udziały lub akcje i inne pap. wart. o zmiennej stopie dochodu lokaty w pożyczkach lokaty z tytułu ubezpieczeń na życie, jeśli ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający

32 Wycena lokat w momencie nabycia - cena nabycia na dzień bilansowy w zasadzie wartość godziwa (patrz kolejny slajd) zmiana wartości odnoszona jest na wynik finansowy poprzez konto niezrealizowane straty lub zyski z lokat bilansowo zmiana wartości lokat dokonywana jest za pośrednictwem konta odpisy aktualizujące wartość lokat, które koryguje wartość konta lokaty, na którym zaewidencjonowana jest ona w cenie nabycia w przypadku lokat, których ryzyko ponosi ubezpieczający, zmiana wartości lokaty wymaga równoległego skorygowania wartości rezerwy matematycznej, co w konsekwencji neutralizuje wpływ zmiany wartości lokaty na wynik finansowy zakładu ubezpieczeń

33 Wycena lokat zakład ubezpieczeń dokonuje, z zachowaniem zasady ostrożności, wyceny na dzień bilansowy: akcji, jednostek uczestnictwa, certyfikatów inwestycyjnych oraz innych instrumentów finansowych notowanych na rynku regulowanym - według wartości godziwej, dłużnych papierów wartościowych oraz innych instrumentów finansowych o zagwarantowanej stopie dochodu nie notowanych na rynku regulowanym według wartości nabycia skorygowanej o naliczone odsetki, dyskonto, premię, jednak nie wyższej od ceny sprzedaży netto, z uwzględnieniem trwałej utraty wartości, pożyczek w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem ostrożnej wyceny z uwzględnieniem trwałej utraty wartości tych pożyczek, lokat terminowych w instytucjach kredytowych według wartości nominalnej, instrumentów finansowych innych niż wymienione w pkt 1-4 według wartości nabycia z uwzględnieniem trwałej utraty wartości, nieruchomości według wartości nabycia lub kosztu wytworzenia, pomniejszonej o wartość dotychczasowego umorzenia, pozostałych lokat - według wartości nabycia lub kosztu wytworzenia z uwzględnieniem trwałej utraty wartości.

34 Przychody z lokat odsetki, dywidendy, udziały w zyskach, czynsze, itp. zmiana wartości lokaty utrzymywanej wynik na sprzedaży lokaty konto przychody z lokat z podziałem według typu lokaty, np. przychody z lokat w nieruchomości, przychody z udziałów i akcji w jednostkach powiązanych, przychody z dłużnych pap. wartościowych konto niezrealizowane straty lub zyski z lokat jeśli zmiana następuje w wyniku zmiany wartości godziwej lokaty konto różnice z rewaloryzacji lokat jeśli zmiana wynika z trwałej utraty wartości lokaty konto realizacja (sprzedaż) lokat - różnica między ceną sprzedaży lokaty a jej wartością bilansową w dniu zbycia w zakładach ubezpieczeń działu I przychody z lokat są przychodami technicznymi w zakładach ubezpieczeń działu II przychody z lokat są przychodami nie technicznymi