Układ nerwowy. Funkcje układu nerwowego

Transkrypt

1 Układ nerwowy Funkcje układu nerwowego Reguluje funkcje życiowe organizmu Zapewnia współpracę czynnościową różnych jego struktur Pozwala na oddziaływanie organizmu ze środowiskiem otaczającym reakcja na bodźce środowiskowe, nie ma zgody na kopiowanie 1

2 Kom. glejowe (glej) - element podporowy w stosunku do neuronów, pełni funkcje odżywcze i buduje niektóre osłonki wypustek neuronów Aksony (a czasem dendryty) są otoczone osłonkami, gdy ich nie mają nazywa się je nagimi (bezrdzenne) Osłonki mogą być wytworzone z mieliny (włókna mielinowe = rdzenne, mózgowie, rdzeń kr., n. wzrokowy) substancji białkowo lipidowej o białym kolorze istota biała Ciała kom. nerwowych (perikariony) są szare istota szara Kom. nerwowe o podobnej budowie i funkcji zlokalizowane na terenie UN jądra nerwowe takie skupiska występujące poza UN - zwoje Skupisko równoległych rdzennych włókien nerwowych, które kończą się lub wnikają w jednym jądrze sznur, pęczek lub droga (szlak) Schemat budowy neuronu Przewężenie Ranviera Dendryty Zakończenie aksonu Akson Osłonka mielinowa Drzewko końcowe Tkanka nerwowa: Kom. nerwowe Kom. glejowe, nie ma zgody na kopiowanie 2

3 Układ nerwowy ośrodkowy CUN systema nervosum centrale Rdzeń kręgowy Mózgowie: Kresomózgowie Międzymózgowie Śródmózgowie Móżdżek Most Rdzeń przedłużony Budowa rdzenia kręgowego części: szyjna, piersiowa, lędźwiowa, krzyżowa, ogonowa zgrubienie szyjne i zgrubienie lędźwiowe stożek rdzeniowy ogon koński Rdzeń u psa kończy się na wysokości L6 L7, u kota L7 S1 (pozorne wstępowanie rdzenia), nie ma zgody na kopiowanie 3

4 Schemat przekroju poprzecznego rdzenia kręgowego istota szara 7. róg dogrzbietowy (jądra czuciowe) 8. spoidło szare 10.róg dobrzuszny (jądra ruchowe) 1. sznur boczny 3. droga piramidowa (korowo rdzeniowa) ruchowa 10. sznur dobrzuszny Przekrój poprzeczny rdzenia - sznury, pęczki i drogi, nie ma zgody na kopiowanie 4

5 1. sznur dogrzbietowy: 2. pęczek smukły 3. pęczek klinowaty czucie głębokie z aparatu ruchu Przekrój poprzeczny rdzenia - sznury, pęczki i drogi Przekrój poprzeczny rdzenia korzenie nerwowe 4. korzeń dogrzbietowy prawy 8. korzeń dogrzbietowy lewy 9. korzeń (korzenie) dobrzuszny, nie ma zgody na kopiowanie 5

6 1. Skóra 2. Receptor 3. Dendryt 4. Ciało neuronu przyjmującego (w zwoju rdzeniowy) 5. Jego akson 6. Neuron spoidłowy (pośredniczący) 7. Ciała neuronów wykonawczych 8. Ich aksony Prosty łuk odruchowy 9. Zakończenia nerwowe wykonawcze 10. Płytka ruchowa na miocycie 11. Zwój współczulny i jego włókna zazwojowe 12. Naczynia krwionośne 13. Rdzeń kręgowy Drogi wstępujące i zstępujące rdzenia kręgowego i mózgowia, nie ma zgody na kopiowanie 6

7 Drogi wstępujące i zstępujące rdzenia kręgowego i mózgowia Drogi wstępujące przewodzą impulsy czucia (z ciała do mózgowia) Drogi zstępujące przewodzą impulsy motoryczne (z mózgowia do mięśni) informacja ruchowa. Drogi wstępujące rdzenia kręgowego i mózgowia 1. Pęczek smukły i klinowaty (układ sznura grzbietowego) są wypustkami komórek zwojów rdzeniowych, biegną do jądra smukłego i klinowatego w rdzeniu przedłużonym, przewodzą czucie głębokie z aparatu ruchu ułożenie ciała i ruch (propriocepcja); przy czym pęczek smukły z tylnych, a klinowaty z przednich okolic ciała, następnie drogi te krzyżują się w rdzeniu przedłużonym i biegną do kory mózgu (kolor czerwony), nie ma zgody na kopiowanie 7

8 Drogi wstępujące rdzenia kręgowego i mózgowia 2. Droga rdzeniowo móżdżkowa przekazuje impulsy dotyczące napięcia mięśniowego i podrażnienia kończyn, ważne przy koordynacji ruchów (zielony) 3. Droga rdzeniowo pokrywowa i rdzeniowo wzgórzowa są wypustkami komórek rogów dogrzbietowych, biegną do kory mózgu; przewodzą czucie temperatury, bólu, dotyku i ucisku (czucie powierzchowne) Drogi zstępujące rdzenia kręgowego i mózgowia (ruchowe) Drogi zstępujące biegną od mózgowia do mięśni. Są złożone z dwóch neuronów: górnego (GNR) i dolnego (DNR). GNR pełni funkcję nadrzędną w stosunku do DNR. Funkcją DNR jest pobudzenie mięśni do skurczu, a funkcją GNR jest hamowanie tego pobudzenia, nie ma zgody na kopiowanie 8

9 Drogi zstępujące rdzenia kręgowego i mózgowia (ruchowe) - DNR 1. Dolny neuron ruchowy (DNR) składa się z ciał neuronów położonych w rogach brzusznych rdzenia kręgowego i jądrach ruchowych pnia mózgu, korzeni brzusznych, nerwu obwodowego, płytki ruchowej i mięśni. Pobudzenie DNR powoduje skurcz mięśni, a jego uszkodzenie objawia się porażeniem wiotkim z osłabieniem lub brakiem odruchów (i neurogennym zanikiem mięśniowym) Drogi zstępujące rdzenia kręgowego i mózgowia - GNR 2. Górny neuron ruchowy (GNR) składa się z neuronów w mózgowiu oraz szlaków piramidowych i pozapiramidowych. Wpływa na hamowanie DNR a) Szlaki piramidowe Kora mózgu wola i podejmowanie decyzji. Neurony kory mózgu stanowią początek drogi piramidowej (droga korowa rdzeniowa kolor żółty), droga biegnie przez mózgowie, na wysokości rdzenia przedłużonego krzyżuje się (skrzyżowanie piramid) i dalej sznurem bocznym biegnie do komórek ruchowych w rogu brzusznym r.k. Uszkodzenie prowadzi do wzmożonych odruchów rdzeniowych i niedowładu lub porażenia spastycznego (wzmożone napięcie mięśni), nie ma zgody na kopiowanie 9

10 Drogi zstępujące rdzenia kręgowego i mózgowia - GRN b) Szlaki pozapiramidowe Śródmózgowie (zwoje podstawy, jądra podwzgórzowe początek drogi czerwiennordzeniowej i substancja czarna) koordynacja ruchów spontanicznych (kolor pomarańczowy) Układ przedsionkowy równowaga, utrzymanie napięcia mięśni. Stanowi neuron początkowy drogi przedsionkowo rdzeniowej (kolor błękitny) Układ nerwowy obwodowy - pojęcia Nerw włókna rdzenne (białe szybko przewodzące pobudzenie) i bezrdzenne (szare wolno przewodzące pobudzenie głównie AUN) zgrupowane w pęczki, spowite w jedną całość tkanką łączną Synapsy (styki) łączą najczęściej akson jednej kom. z dendrytem drugiej, przekazywanie impulsu (transmisja synaptyczna) realizowana jest za pomocą substancji chemicznych (neurotransmitery, neuromediatory) lub jest wynikiem różnic potencjałów elektrycznych, nie ma zgody na kopiowanie 10

11 Zakończenia nerwowe Są trojakiego rodzaju: czuciowe, ruchowe i wydzielnicze 1. Czuciowe receptory: Interoreceptory zlokalizowane w narządach wewnętrznych, odbierają bodźce ze środowiska wewn. Proprioreceptory przyjmują impulsy z narządu ruchu oraz narządu równowagi, dostarczają informacji o ruchach ciała i wzajemnym ułożeniu jego części Eksteroreceptory wrażliwe na bodźce środowiska zewn. kontaktoreceptory np. receptory dotyku, telereceptory odbierają wrażenia z odległości nocyreceptory wyspecjalizowane w odbiorze impulsów z uszkodzonych tkanek, receptory bólu Zakończenia nerwowe 2., 3. Zakończenia nerwowe ruchowe i wydzielnicze (efektory) dochodzą do mięśni i gruczołów., nie ma zgody na kopiowanie 11

12 Nerwy czaszkowe I. Nerwy węchowe II. Nerw wzrokowy III. N. okoruchowy IV. N. bloczkowy V. N. trójdzielny VI. N. odwodzący VII. N. twarzowy VIII. N. przedsionkowo-ślimakowy IX. N. językowo-gardłowy X. N. błędny XI. N. dodatkowy XII. N. podjęzykowy I. i II. Nn. węchowe i n. wzrokowy n. czuciowe III. N. okoruchowy n. ruchowy, większość mm. zewnętrznych gałki ocznej IV. N. bloczkowy n. ruchowy, unerwia cz. mięśni gałki ocznej (jego porażenie np. podczas wścieklizny zez boczno dolny) V. N. trójdzielny n. czuciowo-ruchowy, czuciowo unerwia prawie całą głowę, ruchowo część mięśni twarzoczaszki VI. N. odwodzący ruchowy, unerwia cz. mm. gałki ocznej, nie ma zgody na kopiowanie 12

13 VII. N. twarzowy n. ruchowy, mm. wyrazowe twarzy i autonomiczny (przywspółczulny gruczoły łzowe, smakowe języka) VIII. N. przedsionkowo-ślimakowy zmysłowy, obsługuje narząd słuchu i równowagi IX. N. językowo gardłowy przewodzi bodźce smakowe z języka, czuciowo unerwia błonę bębenkową X. N. błędny czuciowy, ruchowy i przywspółczulny, ruchowo unerwia mm. gardła i krtani, przywspółczulnie wszystkie narządy jamy klatki piersiowej i brzucha XI. N. dodatkowy ruchowy dla mm. szyi: czworoboczny, ramienno głowowy XII. N. podjęzykowy ruchowo unerwia mm. języka Nerwy rdzeniowe Korzeń grzbietowy jest wytwarzany przez aksony kom. czuciowych n. obwodowego, na swoim przebiegu ma czuciowy zwój rdzeniowy (kom. czuciowe odbierające bodźce z intero-, ekstero- i proprioceptorów). Po dostaniu się do rdzenia wytwarzają odpowiednie drogi Korzeń brzuszny może zawierać włókna ruchowe, współczulne i przywspółczulne. Kom. korzeniowe ruchowe znajdują się w rogach dobrzusznych r.k. we wszystkich jego częściach Nerw rdzeniowy powstaje z połączenia korzenia dogrzbietowego i dobrzusznego, po przejściu przez otwór międzykręgowy jako pień n. rdzeniowego, dzieli się na 4 gałęzie, nie ma zgody na kopiowanie 13

14 Gałęzie n. rdzeniowego: 1. oponowa 2. łącząca 3. grzbietowa przeznaczona dla umięśnienia nadosiowego i otaczającej je skóry; nie tworzą splotów 4. brzuszna umięśnienie podosiowe i otaczająca je skóra; tworzą sploty Nn. rdzeniowe mają układ metameryczny, tworzą pary odchodzące po jednej od każdego segmentu kręgowego: szyjne, piersiowe, lędźwiowe, krzyżowe, ogonowe Nerwy szyjne C1 C8, gałęzie dogrzbietowe Unerwiają ruchowo nadosiowe mm. głowy i szyi oraz skórę szyi i głowy., nie ma zgody na kopiowanie 14

15 Nerwy szyjne, gałęzie dobrzuszne C1-C5 ruchowo unerwiają: mm. podosiowe głowy i szyi, (m. in. mostkowo-głowowy, ramiennogłowowy) czuciowo: skóra szyi Nerw przeponowy (C3 C4) Splot ramienny C6 C8 i Th1 Włókna ruchowe, czuciowe i współczulne 1. N. dogrzbietowy łopatki (C6): R- mm. równoległoboczne 2. N. nadłopatkowy (C6): R- m. nadgrzebieniowy i podgrzebieniowy 3. Nn. podłopatkowe (C7): R- m. podłopatkowy 4. N. mięśniowo skórny (C7): R- m. dwugłowy, ramienny, kruczo-ramienny, Cz- jako nerw skórny przyśrodkowy przedramienia 5. N. pachowy (C7-C8): R- m. obły większy, obły mniejszy, naramienny; Cz- jako n. skórny boczny ramienia doczaszkowy i skórny doczaszkowy przedramienia 6. Nn. piersiowe doczaszkowe (C7-C8): R- mm. piersiowe powierzchowne, nie ma zgody na kopiowanie 15

16 Splot ramienny 7. N. piersiowy długi (C7-C8): R- mm. zębate dobrzuszne 8. N. piersiowo grzbietowy (C8): R- m. najszerszy grzbietu 9. Nn. piersiowe doogonowe: R- m. piersiowy głęboki 10. N. promieniowy (C7-C8): R- wszystkie mm. prostowniki stawów: łokciowego, nadgarstkowego, palców; Cz- n. skórny boczny ramienia doogonowy, skórny boczny przedramienia 11. N. pośrodkowy (C8-Th1): R- zginacze nadgarstka i palców strony promieniowej; Cz- jako n. skórny przyśrodkowy przedramienia 12. N. łokciowy (C8-Th2): R- zginacze nadgarstka i palców strony łokciowej; Cz- skóra tylnej i częściowo bocznej i przyśrodkowej pow. przedramienia, staw łokciowy Unerwienie skóry, nie ma zgody na kopiowanie 16

17 Unerwienie skóry Nerwy piersiowe W odcinku piersiowym nerwy nie tworzą splotów Jako nerwy międzyżebrowe unerwiają ruchowo odpowiednie mięśnie i czuciowo okolice skórne, nie ma zgody na kopiowanie 17

18 Nerwy lędźwiowe 1. Gałęzie dogrzbietowe: R: mm. nadosiowe grzbietu Cz: skóra okolicy lędźwiowej, krzyżowej, pośladkowej i bocznej uda 2. Gałęzie dobrzuszne od L4 tworzą splot lędźwiowy Nerwy lędźwiowe L1-L3 (4) 1. Nn. biodrowo podbrzuszne (L1-L2): R- m. czworoboczny lędźwi, lędźwiowy większy, mm. brzucha; Cz- skóra brzucha 2. N. biodrowo pachwinowy (L3), R- mm. brzucha, 3. N. płciowo udowy (L3-L4), R- m. skośny brzucha wewn.; Cz- skóra przyśrodkowej pow. uda, narządy płciowe, nie ma zgody na kopiowanie 18

19 Nerwy krzyżowe 1. Gałęzie dogrzbietowe: R: m. wielodzielny, mm. dogrzbietowe ogona Cz: nn. środkowe pośladków skóra okolicy krzyżowej, stawu biodrowego i bocznej uda 2. Gałęzie dobrzuszne tworzą splot krzyżowy Splot lędźwiowo krzyżowy L4 S3 1. N. skórny boczny uda (L3-L4) 2. N. udowy (L4-L6), R- m. biodrowo-lędźwiowy, czworoboczny lędźwi, najdłuższy uda, czworogłowy uda ( n. udowo-goleniowy); Czprzyśrodkowa pow. uda i podudzia, staw kolanowy 3. N. zasłonowy (L5-L6), R- m. zasłaniacz zewnętrzny, przywodziciel, grzebieniowy i m. smukły 4. N. pośladkowy doczaszkowy (L7-S1), R- m. pośladkowy średni, głęboki, naprężacz powięzi szerokiej, gruszkowaty 5. N. pośladkowy doogonowy (S1-S2), R- m. pośladkowy powierzchowny, m. dwugłowy uda, półścięgnisty i półbłoniasty w części bliższej, nie ma zgody na kopiowanie 19

20 Splot lędźwiowo - krzyżowy 6. N. kulszowy (L6-S2), R- mm. głębokie stawu biodrowego, dwugłowy uda, półścięgnisty i półbłoniasty, Cz: staw biodrowy, na wysokości uda dzieli się na: a) n. strzałkowy wspólny ( n. skórny boczny podudzia), który dzieli się na: n. strzałkowy powierzchowny (R- prostowniki palców, Cz- skóra strony przednio-bocznej podudzia i pow. grzbietowej stopy) n. strzałkowy głęboki (R- m. piszczelowy doczaszkowy, mm. strzałkowe) b) n. piszczelowy, R- brzuchaty łydki, płaszczkowaty, podkolanowy, zginacze palców, m. piszczelowy doogonowy, Cz- n. podeszwowy boczny i przyśrodkowy) Unerwienie skóry, nie ma zgody na kopiowanie 20

21 Badanie odruchów rdzeniowych - prostowniki Prawidłowy stan nerwów czuciowych, ruchowych, mięśni i substancji szarej odpowiednich segmentów rdzenia kręgowego 1. Odruch mięśni prostowników Badanie odruchów rdzeniowych - prostowniki Rozciągnięcie mięśnia i jego włókien nerwowomięśniowych (na skutek uderzenia młotkiem) powoduje wysłanie nerwem czuciowym informacji, która dociera do substancji szarej odpowiednich segmentów rdzenia, skąd wysyłany jest impuls do skurczu nerwem ruchowym, nie ma zgody na kopiowanie 21

22 Badanie odruchów rdzeniowych - zginacze 2. Odruch zginaczy Uszczypnięcie palców, opuszek palcowych lub skóry między palcami powoduje gwałtowne zgięcie całej kończyny a) KM nerw kulszowy L6 S2 Badanie odruchów rdzeniowych - zginacze KP nerw mięśniowoskórny, pachowy, pośrodkowy, łokciowy i promieniowy (C6 Th1), nie ma zgody na kopiowanie 22

23 Odruch mięśnia podskórnego C8-Th2 Uszkodzenie struktur układu nerwowego - objawy 1.Zaburzenie czucia głębokiego nieprawidłowa próba korektury, nieprawidłowe stawianie kończyn, powłóczenie palcami, brak świadomej reakcji przy badaniu czucia głębokiego bólu, nie ma zgody na kopiowanie 23

24 Uszkodzenie struktur układu nerwowego - objawy 1. Niedowłady i porażenia Pareza niedowład Plegia porażenie Monopareza dotyczy jednej kończyny Parapareza dwie kończyny tylne Tetrapareza wszystkie 4 kończyny Hemipareza kończyny po jednej stronie ciała Niedowład (porażenie) spastyczne wzmożone napięcie mięśni, wzmożenie odruchów, zanik mięśni z nieczynności uszkodzenie ośrodkowe Niedowład (porażenie) wiotkie zmniejszenie napięcia mięśni, obniżone odruchy, zanik mięśni neurogenny uszkodzenie obwodowe lub miogenne Uszkodzenie struktur układu nerwowego - objawy 3. Ruchy okrężne ściąganie na bok, przeważnie w kierunku strony uszkodzonej Skrzywienie głowy przeważnie jako następstwo uszkodzenia w układzie przedsionkowym 4. Niezborność (ataksja) zaburzenie koordynacji, poruszania się współdziałania grup mięśni, objawy: szerokie stawianie kończyn, krzyżowanie kończyn, skrócone lub wydłużone kroki (dysmetria), może mieć charakter obwodowy, rdzeniowy, móżdżkowy, przedsionkowy lub mózgowy, nie ma zgody na kopiowanie 24

25 Uszkodzenie struktur układu nerwowego 5. Dysmetria niemożność poprawnej oceny odległości Hipometria np. zbyt krótkie kroki Hipermetria np. za długie kroki Dysmetria głowy zwierzę nie potrafi ocenić odległości do miski Uszkodzenie struktur układu nerwowego 1. Kora mózgu nieprawidłowe zachowanie, napady padaczkowe, niefizjologiczna postawa, inochód, lekka hemipareza po stronie przeciwnej, ślepota (częściowa) po stronie przeciwnej 2. Pień mózgu zaburzenia świadomości, chodu, nieprawidłowe reakcje postawy i stawiania, zaburzenia wielu nerwów czaszkowych po stronie przeciwnej lub tej samej 3. Móżdżek niezborność móżdżkowa, stanie na szerokiej podstawie, przewracanie się na bok lub do tyłu, drżenie zamiarowe, dysmetria, opóźniona reakcja przy próbie korektury, w ostrych przypadkach zwiększenie napięcia prostowników KKP, zgięcie KKM i wygięcie głowy i szyi do tyłu, nie ma zgody na kopiowanie 25

26 Uszkodzenie struktur układu nerwowego 4. Rdzeń kręgowy przyjmuje się podział na 5 odcinków: wysoki szyjny (C1-C5), dolny szyjny (C6-Th1), piersiowo-lędźwiowy (Th2- L3), lędźwiowy (L4-L7) i krzyżowy (S1-S3). Uszkodzenie struktur układu nerwowego a) Lokalizacja C5-Th1 Osłabione odruchy w KKP i prawidłowe lub wzmożone odruchy w KKM, nieprawidłowe reakcje postawy i stawiania b) Lokalizacja Th2-L3 objawy dotyczą KKM Parapareza/paraplegia, odruchy rdzeniowe wzmożone lub fizjologiczne, zaburzenia reakcji postawy i stawiania, nietrzymanie moczu, zaburzenia czucia bólu głębokiego c) Lokalizacja L4-L7 objawy dotyczą KKM Wiotki niedowład/porażenie, osłabienie/brak odruchów rdzeniowych, zaburzenie reakcji postawy i stawiania, obniżone napięcie mięśni, nietrzymanie moczu, nie ma zgody na kopiowanie 26

27 Uszkodzenie struktur układu nerwowego d) Lokalizacja S1-S3 Porażenie pęcherza moczowego, okrężnicy, zwieraczy i ogona, zniesienie czucia bólu na obszarze krocza i ogona, brak zaburzeń chodu e) Lokalizacja ogona końskiego Zmiany mogą dotyczyć nerwu: kulszowego, miednicznego, sromowego lub nerwów ogonowych Objawy ze strony KKM: kulawizna, odruch rzepkowy prawidłowy lub wzmożony, przy osłabionych odruchach zginaczy, piszczelowym przednim, kroczowym, zaburzenia reakcji postawy i stawiania, nietrzymanie moczu, przeczulica w odcinku L-S, ból, nie ma zgody na kopiowanie 27