Moduł 3. Instalacja sieci komputerowych i sieci automatyki przemysłowej

Transkrypt

1 Moduł 3 Instalacja sieci komputerowych i sieci automatyki przemysłowej 1. Instalacja sieci komputerowych 1.2. Zasady używania regeneratorów w sieciach 2. Instalacja sieci automatyki przemysłowej 2.1.Przekaźniki elektromagnetyczne pośredniczące

2 1. Instalacja sieci komputerowych W zależności od konkretnych potrzeb w sieciach LAN używa się różnych urządzeń sieciowych, które mogą być oddzielnymi, specjalizowanymi urządzeniami (ang. Internetworking Units IU) lub też mogą być realizowane programowo na komputerach i stacjach roboczych. Główne zadanie tych urządzeń polega na łączeniu różnych sieci. Podstawowe rodzaje urządzeń sieci LAN to 1 : regenerator (ang. repeater), koncentrator (ang. hub), most (ang. bridge), przełącznik (ang. switch), router (ang. router), brama (ang. gateway). Rys Urządzenia sieci LAN. Regeneratory (ang. repeater) są prostymi dwuportowymi urządzeniami działającymi w warstwie fizycznej i pozwalającymi na łączenia sieci o jednakowych standardach MAC i LLC oraz o tych samych typach mediów i identycznych szybkościach transmisji. 1 K. Liderman, Bezpieczeństwo teleinformatyczne. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Informatyki Stosowanej 2

3 Rys Struktura regeneratora. Zastosowanie hubów ogranicza konieczność rozprowadzania kabli sieciowych po całym budynku i umożliwia stosowanie topologii gwiazdy lub drzewa. Regenerator nie interpretuje znaczenia retransmitowanych sygnałów, dokonuje jedynie regeneracji odbieranych sygnałów, przywracając im początkowy przebieg. Regenerator działa w następujący sposób 2 : Z jednego portu otrzymuje się kodowany sygnał. 1. Warstwa fizyczna portu przetwarza nadchodzący sygnał do postaci cyfrowej. 2. Sygnał w postaci cyfrowej wysyłany jest do wszystkich pozostałych portów, gdzie ich warstwy fizyczne konwertują go z powrotem na odpowiednio zakodowany sygnał. Rys Logika regeneratora. Źródło. K. Liderman, Bezpieczeństwo teleinformatyczne. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Informatyki Stosowanej Wszystkie urządzenia podłączone do huba ethernetowego (lub hubów) tworzą jedną domenę kolizyjną, czyli rywalizują o dostęp do medium i współdzielą pasmo przepustowości. 2 K. Liderman, Bezpieczeństwo teleinformatyczne, op.cit. 3

4 Segment jest definiowany jako grupa węzłów podłączonych do tego samego huba (regeneratora) 3. Sygnał elektryczny potrzebuje określonego czasu, aby przebyć określony odcinek kabla. Regeneratory wprowadzają pewne opóźnienia związane z czasem retransmisji. Suma opóźnień ma wpływ na detekcję kolizji i średnicę domeny kolizyjnej. Kolizja występuje wtedy, gdy dwa węzły prawie jednocześnie stwierdzają, że medium jest wolne i zaczynają transmisję, co prowadzi do kolizji. Średnica sieci to maksymalna długość kabla, która umożliwia wykrycie kolizji. Rysunek 3.4 przedstawia transmisję ramki. Rys Transmisja ramki. Rys Kolizja ramki. Ramki uległy kolizji. Informacja o kolizji musi dotrzeć do stacji przed zakończeniem wysyłania ramki. Średnica domeny kolizyjnej zależy od długości najkrótszej ramki, szybkości transmisji i czasu propagacji sygnału. Sieć musi być na tyle mała, aby stacja nadająca najkrótszą ramkę (512 bitów) była w stanie przed zakończeniem nadawania wykryć kolizję, czyli sygnał musi dojść do końca sieci i wrócić do stacji. Podstawowe parametry ramek przedstawia tabela poniżej. 3 Tamże. 4

5 Tabela 3.1. Podstawowe parametry ramek Zasady używania regeneratorów w sieciach Dla sieci 10 Mb/s stosuje się zasadę : Dozwolonych jest 5 segmentów (każdy po 500 m średnicy). Te segmenty mogą łączyć maksymalnie 4 regeneratory. 3 z tych segmentów mogą zwierać węzły. 2 segmenty to jedynie połączenia między regeneratorami. To wszystko tworzy 1 domenę kolizyjną, zawierającą maksymalnie 1024 stacje. Całkowita średnica sieci to 2500 metrów. Zasady używania regeneratorów w sieciach 100BASE-T. Dla standardu IEEE 802.3u średnica sieci zależy od: Typu kabla i czasu propagacji (UTP 0,56 j,s, światłowód 0,5 j,s). Typu regeneratora, gdyż porównując z 10BASE-T opóźnienie wprowadzane przez to urządzenie ma większy wpływ. IEEE zdefiniowało dwie klasy regeneratorów: Klasa 1 posiada dość duże opóźnienia (<0,7 j,s). Sygnał jest przetwarzany do postaci cyfrowej i retransmitowany do pozostałych portów. Można stosować tylko jeden regenerator klasy 1, co daje dwa segmenty po 100 m. Dla światłowodu maksymalna średnica domeny to 272 m. Klasa 2 posiada mniejsze opóźnienia (<0,46 j,s). Sygnał nie jest przetwarzany do postaci cyfrowej, ale bezpośrednio retransmitowany do pozostałych portów. Można stosować dwa regeneratory klasy 2, łącząc je kablem o długości 5 m. Zasady używania regeneratorów w sieciach Gigabit Ethernet: Dla sieci Gigabit Ethernet można stosować jeden regenerator, co daje 2 segmenty po 100 metrów każdy. Standard Giga Ethernet wprowadza regeneratory z pełnym dupleksem. Przełącznik (ang. switch) sieci LAN jest urządzeniem wieloportowym, które pozwalają na poprawę parametrów pracy sieci dzięki efektywnej segmentacji sieci na do- 4 Tamże. 5

6 meny kolizyjne, najczęściej bez zmian w okablowaniu i kartach sieciowych. Ponadto przełączniki oferują możliwość tworzenia wirtualnych sieci LAN VLAN (ang. Virtual Local Area Network), czyli logicznego grupowania użytkowników, niezależnie od ich fizycznej lokalizacji Na rysunku poniżej przedstawiono architekturę przełącznika. Rys Architektura przełącznika. Przełącznik umożliwia równoczesną transmisję ramek pomiędzy kilkoma parami portów. Używa w tym celu tablic adresowych kojarzących adres MAC z numerem portu, ich rozmiar jest jednym z parametrów określających przełącznik. Tryby pracy 5 : Przełączanie przezroczyste (ang. Transparent Bridging) stosowane jest w sieci z jednym przełącznikiem, wszystkie porty traktowane są równorzędnie, ramki przesyłane są do konkretnego portu lub do wszystkich portów. Przełączanie szybkie lub ekspresowe (ang. Express Bridging) umożliwia skonfigurowanie pojedynczego portu służącego do połączenia z innym przełącznikiem (tzw. port backbone). Ramki o znanym adresie kierowane są na konkretny port, a te o nieznanym adresie przełączane są na port backbone. Przełącznik uczy się adresów sieci wewnętrznej. Nie uczy się jednak adresów ramek przychodzących z portu backbone. Komutacja ramek (ang. Store-and-Forward (S-F)). W tej metodzie konieczny jest odbiór i zapamiętanie całej ramki przed wysłaniem jej do innego portu. Zapewnia to wykrycie błędów, jednak powoduje duże opóźnienia (dla 1518-bajtowej ramki 1,2 ms). Metoda ta umożliwia konwersję danych na poziomie warstwy MAC oraz przesyłanie danych między portami o różnych przepustowościach. Skrócona analiza adresu (ang. Cut-Through (C-T)). W tej metodzie przełącznik czyta i analizuje jedynie początek ramki w celu odczytania adresu docelowego i natychmiast kieruje ramkę do portu przeznaczenia. Daje to krótki czas opóźnienia około 40 j,s. Główna wada tej metody to przesyłanie do innych sieci ramek biorących udział w kolizji. Poza tym nie jest sprawdzana suma kontrolna. Analizy minimalnej długości ramki (ang. Fragment-Free (F-F)). Przełącznik odbiera pierwsze 64 bajty ramki i ją wysyła do odpowiedniego portu. Umożliwia to wykrycie ewentualnej kolizji, ale nie zapewnia kontroli błędów. Opóźnienie wynosi około 65 j,s. 5 Tamże. 6

7 Przełączanie inteligentne (ang. Intelligent Switching (I-S)). Metoda jest połączeniem metod C-T oraz S-F. W zależności od stanu sieci i liczby wykrywanych błędów wybiera się metodę C-T (jeśli sieć działa dobrze) bądź S-F (dla dużej liczby błędów). Rysunek poniżej przedstawia porównanie mostu i przełącznika. Rys Porównanie mostu i przełącznika. Do podstawowych cech przełącznika należy zaliczyć 6 : 1. Operuje na poziomie MAC, z możliwością obsługi warstwy sieciowej wiele algorytmów przesyłania ramek. 2. Niektóre mogą realizować jedynie protokół drzewa opinającego. Nie zapewnia transferu wieloma trasami jednocześnie, ale umożliwia konfigurację łączy zapasowych. 3. Umożliwia połączenia pomiędzy urządzeniami bądź segmentami lokalnymi sieci LAN z opcją tworzenia sieci VLAN. 4. Tablice adresów jednolite, zawierają adresy stacji lub porty należące do sieci wirtualnej. 5. Obsługuje od kilku do kilkunastu tysięcy adresów podwarstwy MAC. 6. Możliwość zagwarantowania dużego poziomu bezpieczeństwa z inteligentną filtracją 7. Zapewnia bezpieczeństwo na poziomie MAC, z możliwością ścisłej kontroli ruchu między stacjami i urządzeniami (VLAN). 8. Tani lub średnio drogi (zależy od konfiguracji) 9. Bardzo prosty w instalacji, wymagający konfiguracji dla sieci VLAN. Przełącznik operujący w podwarstwie MAC, w przeciwieństwie do koncentratora, rozdziela domenę kolizyjną. 6 Tamże. 7

8 Rys Domena kolizyjna. Domena kolizyjna Wszystkie urządzenia podłączone do sieci lokalnej opartej na urządzeniach (przełączniki, mosty, koncentratory, regeneratory) pracujących w podwarstwie MAC tworzą jedną domenę rozgłoszeniową (ang. broadcast domain). Są to wszystkie urządzenia, do których docierają ramki rozgłoszeniowe (adres MAC FFFFFFFFFFFF). W sytuacji, kiedy stacje nadają dużo ramek rozgłoszeniowych może powstać burza (sztorm) broadcastowa (ang. broadcast storm) wpływająca na wzrost obciążenia sieci. To router rozdziela domenę rozgłoszeniową. Rys Domena rozgłoszeniowa. Domena rozgłoszeniowa 2. Instalacja sieci automatyki przemysłowej Zadaniem urządzeń automatycznego sterowania jest wykonywanie pewnych czynności bez udziału obsługi. Jest to w niektórych przypadkach konieczne lub niezbędne np. wtedy, gdy człowiek nie nadążałby z wykonaniem tych czynności ręcznie. W innych przypadkach zastosowanie automatyki nie jest konieczne, ale celowo się ją wprowadza, gdyż przyczynia się to do zwiększenia wydajności pracy, podniesienia sprawności oraz niezawodności maszyn i urządzeń. 8

9 Układy automatyki elektrycznej stosowane w urządzeniach technicznych można podzielić na dwa rodzaje 7 : układy automatycznego sterowania, układy regulacji automatycznej. Różnicę między automatycznym sterowaniem a automatyczną regulacją wyjaśniają schematy blokowe. W układzie sterowania automatycznego (rys. 3.10) elektryczny układ sterujący kieruje pracą danego urządzenia, zwanego obiektem sterowania. Po uruchomieniu urządzenie pracuje samoczynnie, przy czym wszelkie zmiany parametrów pracy (np. prędkości, kierunku wirowania itp.) przeprowadzane są automatycznie, w zależności od określonych czynników (np. czasu, przebytej drogi itp.) Rys Schematy blokowe układów: a) automatycznego sterowania, b) automatycznej regulacji.. Źródło: M. Kaźmierkowski, M. Nowak, A. Wójcik, Urządzenia elektroniki przemysłowej, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności W układzie automatycznej regulacji pracą obiektu regulacji kieruje układ regulujący (regulator), przy czym wielkość regulowana y jest mierzona w punkcie B zwanym węzłem zaczepowym i doprowadzana do punktu A, zwanego węzłem sumacyjnym, znajdującym się na wejściu układu regulacji. Przepływ informacji dotyczącej wartości mierzonej regulowanej wielkości y od punktu B do punktu A tworzy tzw. pętlę sprzężenia zwrotnego. W węźle sumacyjnym wartość mierzona y jest porównywana z wartością zadaną x regulowanej wielkości. Automatyczny układ regulacji działa zawsze w tym kierunku, aby wartość mierzona y równała się wartości zadanej x. Układy automatycznej regulacji charakteryzują się tym, że mają jedną lub kilka pętli sprzężenia zwrotnego tworzących obwody zamknięte. Z tego względu nazywamy je układami zamkniętymi. Układy automatycznego sterowania nie mają zamkniętych sprzężeń zwrotnych i noszą nazwę układów otwartych. Sterowanie automatyczne wiąże się nierozłącznie z blokadą i sygnalizacją. Blokada uniemożliwia wykonanie błędnych czynności sterowania. Sygnalizacja informuje obsłu- 7 M. Kaźmierkowski, M. Nowak, A. Wójcik, Urządzenia elektroniki przemysłowej, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności

10 gę o przebiegu pracy urządzenia. Blokada i sygnalizacja usprawniają obsługę i zwiększają bezpieczeństwo pracy. Elektryczne układy sterowania automatycznego można podzielić na dwie grupy: układy sterowania stycznikowo-przekaźnikowe, układy sterowania sekwencyjnego (kolejnościowego). Układy sterowania stycznikowo-przekaźnikowe są zbudowane, jak wskazuje nazwa, z dwóch podstawowych elementów: styczników i przekaźników. Styczniki są elementami wykonawczymi, które włączają w odpowiedniej chwili obwody robocze. Przekaźniki sterują pracą styczników, powodując wzbudzenie cewek styczników w zależności od określonych czynników czasu, przebytej drogi, prędkości obrotowej itp. W zależności od tych czynników rozróżnia się sterowanie w funkcji: czasu, drogi, prędkości itp. Sterowanie sekwencyjne stosuje się w urządzeniach, w których zachodzi konieczność wykonywania odpowiednich czynności przez podzespoły w ściśle określonej kolejności. Poniżej rozpatrywane będą zasady łączenia i sterowania aparatów i maszyn elektrycznych wchodzących w skład układu napędowego. Zasady te mogą być również zastosowane do innych układów wymagających sterowania. Wszystkie elementy układu tworzą obwody elektryczne. Najważniejsze znaczenie mają: a) obwód główny obwód łączący silnik z siecią zasilającą, nazywany również obwodem prądu głównego, b) obwód sterujący, zawierający cewki i styki przekaźników, styczników, przyciski, wyłączniki krańcowe ewentualnie inną aparaturę sterowniczą. Schematy układów sterowania automatycznego są nieraz mocno rozbudowane. Szczególnie złożony obraz przedstawia schemat rzeczywisty połączeń poszczególnych zacisków i elementów aparatury sterującej, zwany schematem montażowym. W celu możliwie jasnego przedstawienia obwodów sterujących rysuje się schematy ideowe. Na schematach elektrycznych obwód główny zaznacza się linią grubą, zaś obwód sterujący linią cienką. Poszczególne elementy układu sterującego przedstawia się na tych schematach za pomocą symboli graficznych. Symbole te rozmieszczone są na schemacie tak, aby połączenia były jak najkrótsze, bez zbędnych krzyżowań i załamań przewodów. Nadal rysuje się tylko schematy ideowe. Zestawienie najważniejszych symboli graficznych podano w tabeli 3.2. Tabela 3.2. Wybrane symbole graficzne stosowane na schematach. Zwierny zestyk łącznika. Rozwierny zestyk łącznika. Przełączany zestyk łącznika (symbol ogólny). Łącznik trójbiegunowy ze stykami zwiernymi (wyłącznika, stycznika) sprzężonymi mechanizmami. 10

11 Zestyk przełączony łącznika wielopołożeniowego. a) b) Zwierny zestyk łącznika z napędem ręcznym z samoczynnym powrotem (przycisk załączający). Rozwierny zestyk łącznika z napędem ręcznym z samoczynnym powrotem (przycisk odłączający). Cewka stycznika, przekaźnika, wyzwalacza. Zestyk przekaźnika symbol ogólny: a) zwierny, b) rozwierny, c) przełączny. c). a). b). a). b). c). Cewka przekaźnika zwłocznego o zwłoce: a) przy wzbudzaniu, b) przy odwzbudzaniu. Zestyk przekaźnika o opóźnionym działaniu (czasowego): a) zwierny ze zwłoką przy zamykaniu (wzbudzaniu), b) zwierny ze zwłoką przy otwieraniu (odwzbudzaniu), c) rozwierny ze zwłoką przy zamykaniu (odwzbudzaniu), d) rozwierny ze zwłoką przy otwieraniu (wzbudzaniu). d). Organ napędowy przekaźnika termicznego (cieplnego). Zestyk rozwierny przekaźnika termicznego (cieplnego). Bezpiecznik topikowy. 11

12 Lampka sygnalizacyjna. Źródło: M. Kaźmierkowski, M. Nowak, A. Wójcik, Urządzenia elektroniki przemysłowej, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności Jako przykład może posłużyć schemat połączeń obwodu głównego i sterującego stycznika elektromagnetycznego (rys. 3.11). Schematy zawsze rysuje się w stanie bezprądowym i beznapięciowym. Wyłączniki są otwarte, a przyciski nienaciśnięte. Taki stan nazywa się stanem normalnym. Wyróżniamy następujące rodzaje zestyków: zestyki normalnie otwarte styki, które są otwarte w stanie beznapięciowym, a zwierają się dopiero po włączeniu prądu do odpowiedniego. Noszą one także na- zwę zestyków zwiernych, zestyki normalnie zamknięte styki, które w stanie beznapięciowym są zamknięte, a rozwierają się z chwilą włączenia prądu do obwodu sterującego. Nazywa się je zestykami rozwiernymi. Stycznik jest to łącznik, którego zestyki robocze są zamykane przy pomocy elektromagnesu i utrzymywane w takim stanie tak długo, dopóki napięcie załączone do cewki jest odpowiednio wysokie. Po przerwaniu obwodu cewki elektromagnesu następuje opadnięcie zwory i otwarcie zestyków roboczych. Na rys podany jest schemat elektryczny stycznika. Należy tu rozróżnić części obwodu głównego (linia gruba) od obwodu sterującego (linia cienka). Rys Schemat stycznika: a) montażowy, b) ideowy S cewka stycznika i styki główne, pomocnicze S1, PT przekaźnik termiczny L1 L2 L3 a ) b ) L1 L2 L3 N PE Z W S S1 S (6) (7) S1 (5) Z W S PT PT (4) (3) 1 S (1) (2) Źródło: M. Kaźmierkowski, M. Nowak, A. Wójcik, Urządzenia elektroniki przemysłowej, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności

13 Na drodze przepływu prądu roboczego znajdują się zestyki robocze (1) oraz przekaźniki cieplne (2). W obwodzie sterującym jest zestyk przekaźnika cieplnego (3), cewka elektromagnesu (4), zestyk pomocniczy (5), przycisk załączający (6) oraz przycisk wyłączający (7). Przyciski (6) i (7) stanowią oddzielne elementy i mogą być umieszczone w dowolnym miejscu (możliwość zdalnego sterowania). Zestyk pomocniczy (5), zamykający się jednocześnie ze zwieraniem styków roboczych, jest połączony równolegle z przyciskiem (7). Układ taki pozwala realizować funkcję samopodtrzymania. Do załączania wystarczy jedynie krótkotrwały impuls podany za pomocą przycisku (6). Przerwania obwodu sterującego może dokonać obsługa przyciskiem (7) lub przekaźniki cieplne (w przypadku przeciążenia) zestykiem (3). Układ stycznika nie pozwala na samorozruch silnika po zaniku i ponownym pojawieniu się napięcia oraz po zadziałaniu przekaźników cieplnych. Wraz z rozłączeniem styków głównych następuje przerwanie obwodu cewki elektromagnesu przy pomocy zestyku (5). Stycznik jest łącznikiem przeznaczonym do częstego otwierania i zamykania obwodu przy normalnych czynnościach eksploatacyjnych silnika, takich jak rozruch, hamowanie, regulacja prędkości obrotowej itp Przekaźniki elektromagnetyczne pośredniczące Funkcjonowanie elaktromagnetycznych przekaźników pośredniczących opiera się na podobnej zasadzie działania jak w przypadku stycznika elektromagnetycznego. Zestyki przekaźników mają stosunkowo niewielką obciążalność prądową, rzędu kilku amperów. W związku z tym przekaźnik jest wyposażony w znacznie mniejszy elektromagnes niż stycznik, a styki nie mają dodatkowych urządzeń do gaszenia łuku. Wymiary przekaźnika są mniejsze niż wymiary stycznika, natomiast trwałość przekaźnika jest bardzo wysoka i dochodzi do kilkudziesięciu milionów łączeń. Przekaźniki, w zależności od przeznaczenia, mają jedną lub wiele par zestyków. Budowę dwóch typów przekaźników pośredniczących pokazano na rysunku 30. Rys Przekaźniki pośredniczące: a) typ przemysłowy, b) typ telefoniczny. a) b) Źródło. M. Kaźmierkowski, M. Nowak, A. Wójcik, Urządzenia elektroniki przemysłowej, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności Pod wpływem prądu przepływającego przez cewkę powstaje siła przyciągająca zworę przekaźnika. Po przyciągnięciu zwory zamykają się zestyki zwierne: (1), (2), (3), 13

14 a otwierają rozwierne (4). Po odłączeniu napięcia i opadnięciu zwory otwierają się zestyki: (1), (2), (3) a zamykają rozwierne (4). W najczęściej spotykanych rozwiązaniach konstrukcyjnych przekaźników napięcie cewki wynosi 230 V lub 400 V, prąd roboczy zestyków od 1 do 10 A, ilość zestyków od jednej do trzech par przełączalnych. Przekaźnik czasowy zwłoczny jest urządzeniem, które dokonuje łączenia lub rozłączenia swych styków z pewnym opóźnieniem od chwili podania sygnału na zaciski cewki sterującej. Za sygnał należy uważać zarówno pojawienie się jak i zanik napięcia na zaciskach przekaźnika. Przekaźniki czasowe budowane są na różnych zasadach, gdyż do pomiaru czasu można wykorzystać różne zjawiska. Poniżej omówiony zostanie przekaźnik czasowy synchroniczny. Przekaźniki czasowe synchroniczne składają się z miniaturowego silniczka synchronicznego o mocy ok. 2 W i prędkości obrotowej 375 obr./min, przekładni zębatej napędzanej tarczą programową, elektromagnesu i zespołu styków (rys. 3.13). Po zamknięciu styku PC3 zostaje uruchomiony silniczek M i jednocześnie jest włączane zasilanie uzwojenia cewki elektromagnesu PC. Przyciągana zwora Z połączona jest mechanicznie z dźwignią D działającą na zespół styków. Ruch dźwigni jest ograniczony kołkiem oporowym K naciskającym na tarczę programową TP, którą można nastawić na określony kąt pokrętłem R. Po nastawionym czasie silniczek obróci przez przekładnię tarczę TP tak, że kołek wpadnie w wykrój tarczy. Dźwignia D wykona wtedy pełny ruch i nastąpi przełączenie styków PC1, PC2, PC3. Otwierają się wtedy styki rozwierne PC3 przerywające bieg silniczka. Taki stan trwa dopóki zasilana jest cewka PC. Wyłączenie cewki PC przez otwarcie styku PC3 lub zanik napięcia w sieci zasilającej spowoduje opadnięcie zwory Z i powrót styków do położenia wyjściowego. Rys Szkic budowy przekaźnika czasowego synchronicznego (typ RS-521). Źródło: M. Kaźmierkowski, M. Nowak, A. Wójcik, Urządzenia elektroniki przemysłowej, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności Schemat ideowy przekaźnika synchronicznego podano na rysunku Na schematach ideowych sterowania automatycznego nie podaje się pełnego układu połączeń przekaźnika, jak na rysunku 3.14, lecz jedynie jego formę uproszczoną. 14

15 Rys Schemat ideowy przekaźnika czasowego synchronicznego: a) pełny, b) uproszczony. a ). b ). R T(0) R T(0) Z Z PC PC PC3 M 5 PC1 5 PC PC2 3 PC2 Źródło: M. Kaźmierkowski, M. Nowak, A. Wójcik, Urządzenia elektroniki przemysłowej, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności Na rysunku 32b pokazany jest tylko obwód z cewką elektromagnesu PC oraz obwody ze stykami wykonawczymi zwiernymi PC1 oraz PC2. Przycisk sterowniczy dwuobwodowy umożliwia załączenie i wyłączenie obwodu. Po naciśnięciu Z1 zamykamy obwód, urządzenie zostaje uruchomione. Po naciśnięciu Z2 przerywamy obwód urządzenie zostaje zatrzymane. Konstrukcja przedstawiona na rysunku 6 umożliwia dołączenie kilku przycisków sterowniczych dwuobwodowych, dzięki czemu można zdalnie uruchamiać i zatrzymywać urządzenie z kilku miejsc. W tym przypadku wszystkie przyciski załączające łączy się równolegle, wyłączające szeregowo. Rys. 15. Układ przycisku sterowniczego dwuobwodowego. W Z Z przycisk załączający W przycisk wyłączający Źródło: M. Kaźmierkowski, M. Nowak, A. Wójcik, Urządzenia elektroniki przemysłowej, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności

16 Łączniki drogowe (krańcowe) spełniają zasadniczo tę samą rolę, co przyciski sterownicze. Różnica polega jedynie na tym, że przyciski sterownicze naciska obsługujący, zaś wyłączniki drogowe uruchamiane są przy pomocy mechanicznie poruszanych zderzaków. Dlatego wyłączniki drogowe muszą być mocniejsze od przycisków sterowniczych i powinny mieć specjalną konstrukcję w zależności od zastosowania. Bibliografia: 1. Borczyński J., Dumin P., Mliczewski A. (2000). Podzespoły elektroniczne poradnik. Warszawa: WKiŁ. 2. Chwaleba A., Moeschke B., Płoszajski G. (2010). Elektronika. Warszawa: WSiP. 3. Kaźmierkowski M., Nowak M., Wójcik A. (2002). Urządzenia elektroniki przemysłowej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. 4. Liderman K. (2002). Bezpieczeństwo teleinformatyczne. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Informatyki Stosowanej i Zarządzania. 5. Parchański J. (2006). Miernictwo elektryczne i elektroniczne. Warszawa: WSiP. 6. Pióro B., Pióro M. (2005). Podstawy elektroniki. Warszawa: WSiP. 7. Chwaleba A., Moeschke B., Pilawski M. (2000). Pracownia elektroniczna. Warszawa: WSiP. 8. Fabijański P., Pytlak A., Świątek H. (2000). Pracownia układów energoelektronicznych. Warszawa: WSiP. 16