Bilans płatniczy strefy euro publikuje Europejski Bank Centralny, natomiast bilans płatniczy Unii Europejskiej - Eurostat.

Transkrypt

1 Bilans płatniczy zestawienie (dochody wpływy kontra wydatki płatności) wszystkich transakcji dokonanych między rezydentami (gospodarką krajową) a nierezydentami (zagranicą) w danym okresie. Jest on sporządzany dla całej gospodarki narodowej. Bilans płatniczy Polski (za poszczególne miesiące, kwartały oraz lata) publikuje Narodowy Bank Polski. Zestawieniem komplementarnym dla bilansu płatniczego jest międzynarodowa pozycja inwestycyjna Międzynarodowa pozycja inwestycyjna - zestawienie należności i zobowiązań między rezydentami i nierezydentami. Jest to stan na dany moment. Komplementarnym zestawieniem do MPI jest bilans płatniczy. Międzynarodową pozycję inwestycyjną Polski publikuje corocznie Narodowy Bank Polski. Międzynarodową pozycję inwestycyjną strefy euro publikuje Europejski Bank Centralny. Kategorie MPI 1. Inwestycje bezpośrednie 2. Inwestycje portfelowe 3. Pochodne instrumenty finansowe 4. Pozostałe inwestycje 5. Aktywa rezerwowe Bilans płatniczy strefy euro publikuje Europejski Bank Centralny, natomiast bilans płatniczy Unii Europejskiej - Eurostat. Metodologia tworzenia bilansu płatniczego różni się w zależności od kraju, jednak co do zasady powinna być zgodna z Balance of Payments Manual (BPM) publikowanym przez MFW. Ostatnia wersja BPM to wersja 5. Obecnie trwają prace nad wersją 6, która powinna zostać opublikowana w 2008 roku. Kategorie bilansu płatniczego 1. Rachunek bieżący 1. Obroty towarowe 2. Usługi 3. Dochody 4. Transfery bieżące 2. Rachunek kapitałowy 3. Rachunek finansowy 1. Inwestycje bezpośrednie 2. Inwestycje portfelowe 3. Pozostałe inwestycje 4. Pochodne instrumenty finansowe

2 4. Saldo błędów i opuszczeń 5. Oficjalne aktywa rezerwowe Charakterystyka sald składowych bilansu płatniczego 1. Rachunek bieżący opisuje wartość przychodów i wydatków całej gospodarki Polski. Źródła przychodów i wydatków podzielono na cztery główne grupy: towary, usługi, dochody oraz transfery. Dochody z tytułu zagranicznej sprzedaży towarów są określane jako eksport, natomiast wartość wydatków na dobra wyprodukowane poza granicami Polski - import. Różnica pomiędzy wartością eksportu i importu jest równa saldu towarowemu. W tabeli 1 przedstawiono bilans płatniczy dla Polski w latach Dane wskazują, że w tym okresie import był wyższy od eksportu: przykładowo w 2004 r. deficyt towarowy wynosił 20,8 mld złotych. Drugą pozycją rachunku bieżącego są obroty usługami. W tej grupie przedstawiane są dochody i wydatki związane m.in. z usługami transportowymi, ubezpieczeniowymi, budowlanymi, pocztowymi, telekomunikacyjnymi, finansowymi, podróże, etc. Dane przedstawione w tabeli 1 wskazują, że w 2004 r. wartość sprzedanych usług była wyższa od wartości nabytych usług o 3,5 mld złotych. Następna pozycja opisuje przypływy związane z dochodami z pracy oraz z tytułu własności aktywów zagranicznych. Innymi słowy, w saldzie dochodów znajdują się informacje dotyczące wynagrodzeń polskich obywateli pracujących zagranicą, płatności odsetkowych na rzecz kredytodawców zagranicznych, wypłat dywidend ze spółek krajowych na rzecz inwestorów zagranicznych itd. Ze względu na zadłużenie zagraniczne Polski i związane z tym płatności odsetkowe oraz wypłaty dywidend, w 2004 r. odnotowano deficyt na saldzie dochodów w wysokości 41,5 mld złotych. Ostatnia pozycja rachunku bieżącego, tj. saldo transferów, opisuje dochody i wydatki z tytułu darowizn, bezzwrotnej pomocy, spadków, rent oraz podatków i opłat na rzecz polskiego sektora rządowego. W związku z wejściem do Unii Europejskiej, Polska uzyskuje wysokie wpływy z tytułu transferów środków unijnych, co jest odzwierciedlone w nadwyżce na saldzie transferów: w 2004 r. nadwyżka ta wyniosła 20,3 mld złotych. Suma sald: towarowego, usług, dochodów i transferów jest równa saldu na rachunku obrotów bieżących. W efekcie, w 2004 r. Polska odnotowała deficyt na rachunku obrotów bieżących w wysokości 38,6 mld złotych. 2. Rachunek kapitałowy opisuje wartość transferów kapitałowych, takich jak nieodpłatne przekazanie środków inwestycyjnych, umorzenie długu, zakup/sprzedaż praw własności patentów, praw autorskich, znaków handlowych itp. W 2004 r. saldo rachunku kapitałowego było dodatnie i wynosiło 3,6 mld złotych.

3 3. Rachunek finansowy przedstawia sposób finansowania deficytu (lub w jaki została ulokowana nadwyżka) na rachunku obrotów bieżących i kapitałowych. Wyróżnia się cztery pozycje rachunku finansowego. Inwestycja bezpośrednia (Foreign Direct Investment, FDI) jest to inwestycja dokonana przez podmiot zagraniczny w krajowe przedsiębiorstwo, przy założeniu, że inwestor ten posiada co najmniej 10% udział w danym przedsiębiorstwie. Inwestycja bezpośrednia może dotyczyć nabycia istniejącego już przedsiębiorstwa (brownfield FDI) lub budowę nowego obiektu (greenfield FDI). Napływ kapitału z tytułu inwestycji bezpośrednich jest postrzegany jako bardzo bezpieczny sposób finansowania deficytu na rachunku obrotów bieżących. Saldo inwestycji bezpośrednich wyniosło w 2004 r. 42,8 mld złotych. Inwestycje portfelowe dotyczą transakcji papierami wartościowymi pomiędzy podmiotami krajowymi i zagranicznymi. Transakcje te mogą dotyczyć papierów dłużnych, czyli obligacji, lub udziałowych, czyli akcji. Przykładowo, jeżeli inwestor zagraniczny nabywa obligacje wyemitowane przez polski rząd, mamy do czynienia z napływem kapitału portfelowego. W 2004 r. napływ netto, czyli różnica pomiędzy napływem a odpływem inwestycji portfelowych był wysoki i ukształtował się na poziomie 35,2 mld złotych. Pozostałe inwestycje opisują przepływy kapitału wynikającego głównie z tytułu zaciągniętych kredytów oraz udzielonych pożyczek, jak również transakcji na rachunkach bieżących. Saldo pozostałych inwestycji w 2004 r. było ujemne. Oznacza to, że nastąpił odpływ netto kapitału o wartości 46,7 mld PLN. Ostatecznie, do rachunku finansowego zalicza się saldo finansowych instrumentów pochodnych. Opisuje ono transakcje wszelkimi instrumentami finansowymi, których cena bezpośrednio lub pośrednio pochodzi od ceny instrumentu podstawowego, takiego jak akcja, obligacja, indeks giełdowy, kurs walutowy, cena surowca, poziom stopy procentowej itp. Przykładowymi instrumentami pochodnymi są opcje, czy kontrakty terminowe typu futures oraz swap. Saldo napływu kapitału zagranicznego z tytułu transakcji instrumentami pochodnymi w 2004 r. wyniosło 0,6 mld PLN. 4. Aktywa rezerwowe Deficyt obrotów bieżących może być finansowany przez napływ netto kapitału zagranicznego lub poprzez spadek poziomu rezerw walutowych, które są utrzymywane przez Narodowy Bank Polski. Ponieważ NBP aktualnie prowadzi politykę płynnego kursu walutowego oznacza to, że nie interweniuje on na rynku walutowym. Aktywa rezerwowe, jednakże, czasami zmieniają się, m.in. w związku z operacjami pomiędzy NBP i Skarbem Państwa. W bilansie płatniczym można wyróżnić dwa rodzaje transakcji: autonomiczne i wyrównawcze.

4 Autonomiczne to takie, które powstają w wyniku potrzeby osiągnięcia zysku, np. import jakiegoś dobra lub eksport w celu uzyskania nadwyżki (zysku). Wyrównawcze to takie transakcje, które mają za zadanie skorygowanie stanu bilansu płatniczego np. na rynku walutowym Forex, gdzie podstawowym prawem obowiązującym na tym rynku jest prawo popytu i podaży, które kształtuje cenę danej waluty wobec innej. W przypadku reżimu stałego kursu walutowego, państwo w ramach transakcji wyrównawczej bilansu płatniczego uwalnia rezerwy walutowe, po to, żeby relacja innych walut do własnej waluty pozostawała względnie na danym poziomie. Gdy eksport jest większy od importu to bilans handlowy jest dodatni. Wtedy eksporterzy otrzymują waluty obce za wyeksportowane towary i sprzedają je w kraju za złote, przy czym sprzedaje się ich więcej niż potrzeba na import. Taka sytuacja prowadzi do wzmocnienia waluty krajowej i osłabienia waluty obcej Gdy sytuacja jest odwrotna i import jest większy od eksportu to bilans handlowy jest ujemny. Wówczas więcej kupuje się waluty obcej za złote na importowane towary niż sprzedaje waluty obce pochodzące z eksportu za złote. Taka sytuacja prowadzi do umocnienia waluty obcej i osłabienia waluty krajowej. Bilans płatniczy RP na bazie płatności (mln USD) 2002 A. RACHUNEK BIEŻĄCY Towary: saldo Towary: wpływy z eksportu Towary: wypłaty za import Usługi: saldo Dochody: saldo Transfery bieżące: saldo 2178 Niesklasyfikowane obroty bieżące: saldo 4065 B. OBROTY KAPITAŁOWE I FINANSOWE 7090 OBROTY KAPITAŁOWE -8 OBROTY FINANSOWE 7098 Inwestycje bezpośrednie: saldo 3754 Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą -328 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w kraju 4082 Inwestycje portfelowe: saldo 1692 Pozostałe inwestycje: saldo 2042 Pochodne instrumenty finansowe: saldo -390 C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ 259 R A Z E M od A do C 645 F. POZYCJE FINANSUJĄCE -645

5 Oficjalne aktywa rezerwowe -633 Kredyty z MFW 0 Exceptional financing -12