Kurs Przodownika Turystyki Górskiej PTTK Kolonizacja Wołoska

Transkrypt

1 Kurs Przodownika Turystyki Górskiej PTTK 2012 Daniel Kuligowski

2 Kolonizacja wołoska: fala migracji i osadnictwa na terenie Karpat, trwająca od XIII do XVI wieku. Od końca XII wieku pasterze zamieszkujący tereny na południe od Dunaju wędrowali na północ i zachód, najprawdopodobniej z powodu najazdów tureckich na Bałkany i osiedlali się na terenach dzisiejszych Czech, Polski, Słowacji, Ukainy, Węgier. Naturalne było mieszania się kultury wołoskiej z lokalnymi ruską, polską, słowacką.

3 Hipotetyczne trasy migracji ludów romańskojęzycznych: Foto:

4 I etap faza nomadzka: Pasterze wołoscy nie zakładają jeszcze osiedli. Klimat Zachodnich Karpat był ostrzejszy niż na Bałkanach, stąd Wołosi zmuszeni byli zaprzestać pasterstwa transhumancyjnego a to zmusiło ich do stałego osadnictwa - lokacja na prawie wołoskim. Transhumancja - pierwotna, ekstensywna forma pasterstwa, czasem błędnie zwana koczownictwem, w odróżnieniu od którego polegała na sezonowych, stałych przegonach stad z pastwisk letnich (górskich) na pastwiska zimowe (na równinach podgórskich, w dolinach rzek). Głównym ośrodkiem jest stała osada - wieś, gdzie część ludności trudni się uprawą roli.

5 Granice terytorialne kolonizacji wołoskiej: I poł. XIV wieku - wschodnie tereny dzisiejszej Polski (ówczesne pogranicze polsko-ruskie) XV wiek Tatry Przełom XVI/XVII wieku - pogranicze słowacko-morawskie (Kysuce) i północne Morawy

6 Kolonizacja wołoska w Karpatach Zachodnich miała pod względem etnicznym charakter mieszany wołosko-ruski. W odróżnieniu od typowego dla terenów nizinnych - rolnictwa, kolonizacja wołoska miała przede wszystkim charakter pasterski, zaś produkcja typowo rolna miała tylko znaczenie uboczne, uzupełniające. Pasterze wykorzystywali gospodarczo tereny górskie, a nawet wysokogórskie, dotychczas w ogóle niezasiedlone albo nawet opuszczone przez poprzednich mieszkańców tam, gdzie kolonizacja typowo rolnicza okazała się bezskuteczna.

7 Kolonizację wołoską popierali królowie Węgier i Polski oraz lokalni właściciele ziemscy, ponieważ zajmowała do tej pory niewykorzystaną gałąź gospodarki. Kolonizacja wołoska często obejmowała przenoszenie istniejących lub podupadających miejscowości na prawo wołoskie w odróżnieniu od tzw. surowego korzenia. Możliwe było także przemieszczanie się i zmiana osady Fotografia wesela wołoskiego, lata 20. XX wieku. foto:

8 Struktura społeczna prawo wołoskie: Lokacja głównie wsi, czasem miasteczek (np. Ustrzyki Dolne), osady małe, rzadko rozrzucone Zasadźca 1 wsi KNIAŹ (SOŁTYS) Zarządca grupy wsi położonych w dobrach jednego właściciela ziemskiego (krainie wołoskiej) KRAJNIK / WAJDA / WOJEWODA WOŁOSKI Pańszczyzna ograniczona, rozliczenia w produktach pasterskich (owcach, skórach, wełnie, serach).

9 : Akt sprzedaży ziemi, wsi Odrzechowa na Pogórzu Bukowskim z 1549 roku. Najbardziej znany zabytek wołoskiego piśmiennictwa sądowego. Foto:

10 Pozostałości kolonizacji wołoskiej: od XIII wieku na terenie polskich Karpat pojawiają się nazwy geograficzne, wołoskiego pochodzenia tj. MAGURA, BESKID, KICZORA,... powstanie terenu osadnictwa rusińskiego, biegnącego na zachód wzdłuż głównego grzbietu Karpat aż do Tatr, oddzielającego tereny zamieszkane przez Polaków i Słowaków, ukształtowanie się grupy etnicznej Łemków

11 Nazwy geograficzne, wołoskiego pochodzenia: Kiczora, Kiczera nazwa pochodząca z języka wołoskiego /z rum. chica, czyt: kicza: "włosy, zarost", chicera "zarośnięta góra"/, popularna w różnych formach w Karpatach od Siedmiogrodu aż po morawską Wołoszczyznę Magura słowo pochodzenia wołoskiego, oznaczające wyniosły, samotny masyw górski. Najprawdopodobniej przejęte ok. VI w. od Słowian i przekształcone z mogyla /"mogiła, kurhan, wzgórze"/ na magura. Wraz z migracjami Wołochów rozpowszechniło się na obszar całych Karpat. Występuje w nazwach licznych obiektów geograficznych, w szczególności pasm i szczytów górskich.

12 Nazwy geograficzne, wołoskiego pochodzenia - miejscowości: Kobylnica Wołoska, Królik Wołoski, Ruda Wołoska, Tyrawa Wołoska, Kamionka Wołoska źródło: