EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA POLSKIEGO

Transkrypt

1 Miejsce na naklejkę z kodem szkoły dysleksja EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA POLSKIEGO Czas pracy 70 minut Instrukcja dla zdającego. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera odpowiednią liczbę stron. Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin. 2. Rozwiązania zadań zamieść w miejscu na to przeznaczonym. 3. Pisz czytelnie. UŜywaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 4. Nie uŝywaj korektora, a błędne zapisy przekreśl. 5. Pamiętaj, Ŝe zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie. 6. MoŜesz korzystać ze słownika poprawnej polszczyzny i słownika ortograficznego. 7. Wypełnij tę część karty odpowiedzi, którą koduje zdający. Nie wpisuj Ŝadnych znaków w części przeznaczonej dla egzaminatora. 8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datę urodzenia i PESEL. Zamaluj pola odpowiadające cyfrom numeru PESEL. Błędne zaznaczenie otocz kółkiem 2008 i zaznacz właściwe. śyczymy powodzenia! Wypełnia zdający przed rozpoczęciem pracy PESEL ZDAJĄCEGO KOD ZDAJĄCEGO Za rozwiązanie wszystkich zadań moŝna otrzymać łącznie 70 punktów Część I 20 punktów Część II 50 punktów 53

2 Część I rozumienie czytanego tekstu Przeczytaj uwaŝnie tekst, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod nim. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu i tylko własnymi słowami chyba Ŝe w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszona/y. Muzyka i patriotyzm (fragmenty). Polskie zespoły coraz chętniej szukają inspiracji w historii. UŜywanie w tekstach piosenek słów w rodzaju Polska czy ojczyzna juŝ nie jest obciachem. [...] Polscy wykonawcy nie boją się mówić o historii. A ich publiczność chce najwyraźniej o tej historii słuchać. 2. A przecieŝ jeszcze nie tak dawno nie było to wcale takie oczywiste. [...] Tego typu tematyką, traktowaną zresztą mocno instrumentalnie i pokazywaną w karykaturalny sposób (do dziś pamiętam wideoklip, w którym maszerujący leśną drogą Ŝołnierze śpiewają Pierwszą Brygadę), zajmowała się przecieŝ oficjalna propaganda. Termin patriotyzm kojarzył się albo z festiwalem piosenki Ŝołnierskiej w Kołobrzegu, albo z faszyzującymi grupami skinheadzkimi. 3. Gwiazdy sceny rockowej jeśli juŝ w ogóle podejmowały ten temat traktowały go z dystansem i ironią. Co zresztą nie zawsze chroniło przed nieporozumieniami. Był okres, gdy za sprawą piosenki Wychowanie ( Ojczyznę kochać trzeba i szanować / Nie deptać flagi i nie pluć na godło ) skinheadzi uwaŝali T.Love za swój zespół. Takich kłopotów nie miał Kult, który w Polsce kreślił juŝ wyraźnie jednoznaczny obraz kraju upadłego i pogrąŝonego w chaosie. To jednak tylko wyjątek. Na ogół powaŝniejsze próby mówienia o Polsce wzbudzały konsternację (przypomnijmy zdezorientowanie fanów, gdy Grzegorz Ciechowski nagrał utwór Nie pytaj o Polskę) bądź prowokowały do śmiechu, jak na przykład Spotkanie z... Sztywnego Pala Azji ( Od jutra przyrzekam ci Polsko zmienię się / Nie będę palił i pił, juŝ nie będę palił i pił ). 4. Dziesiątki zespołów w mniej lub bardziej otwarty sposób mówiły w swoich piosenkach o sytuacji ekonomicznej, politycznej czy społecznej w kraju. Ale historia, patriotyzm? Ta tematyka była raczej obca polskiemu słuchaczowi. [...] 5. Do czasu. Jednym z pierwszych waŝnych sygnałów zmiany był tekst łódzkiego rapera O.S.T.R.-a Kochana Polsko ( Biorę co los da, Ŝycie made in Polska / To jest moje miejsce, bo kocham to miejsce ). Znamienne, Ŝe to właśnie hiphopowcy podjęli pierwsi tematykę do niedawna nieobecną w polskiej muzyce młodzieŝowej. O Polsce i polskim patriotyzmie w mniej lub bardziej powaŝny sposób rapowali między innymi Vienio i Pele, Łona, 52 Dębiec. Utwór warszawskiej Zipery Patriota ( Niejeden nieraz nasz kraj próbował zniszczyć, / Niejeden raz powstaliśmy ze zgliszczy. / Teraz nasz czas nadszedł, korona błyszczy, / A ja z dumą na nią patrzę, więc wytrzyj łzy to waŝne ) pojawił się w filmie Powstanie warszawskie lat później. Nagrywając teledysk do tej kompozycji, zespół skorzystał z fragmentów ekspozycji Muzeum Powstania Warszawskiego. Pojawiły się w nim między innymi zdjęcia powstańców. Chcemy pokazać, Ŝe nawet w najgorszych czasach potrafili sobie dać radę tłumaczył z tej okazji Gazecie członek Zipery Pono. I Ŝe trzymała ich wtedy miłość do ojczyzny. [...] 6. Jednak nawet na tle produkcji hiphopowych prawdziwym ewenementem okazuje się Lao Che. Rockowa grupa z Płocka od samego początku penetruje w swoich nagraniach tematy historyczne. Pierwszy album Gusła ujawnił fascynację zespołu średniowieczem i historią Kresów Wschodnich. Drugim albumem formacji jest [...] Powstanie Warszawskie. Fascynująca zarówno pod względem muzycznym, jak i tekstowym próba opisu 63 dni dramatu Warszawy. Na płycie pojawiają się utwory o tytułach Barykada, Zrzuty, Stare Miasto, Kanały. Zespołowi udało się nakreślić barwną i sugestywną, przejmującą historię. Choć to wycieczka w historię, cała płyta brzmi świeŝo i nowocześnie. Lao Che Ŝongluje konwencjami, przeplata punk rock z kabaretem, piosenkę aktorską z metalem. Powstanie Warszawskie to swoisty concept album na miarę początku XXI wieku. Zwarty, epicki, a jednocześnie naładowany emocjami. [...] 7. Skąd ta gotowość i chęć sięgania po tematykę Powstania Warszawskiego właśnie teraz? To swoista intelektualna moda czy refleks nowego patriotyzmu, o którym rozpisują się ostatnio publicyści i socjologowie? Co sprawiło, Ŝe mówienie w tekstach piosenek o Polsce i historii przestało być obciachem, a jednocześnie nie wzbudza juŝ podejrzeń o nacjonalistyczne sentymenty? Być moŝe zdezorientowane w chaosie dzisiejszego Ŝycia społecznego młode pokolenie szuka wartości, które nie byłyby uwikłane we współczesność, której normy, wzorce i wartości skutecznie się kompromitują. A uwolniona od jedynie słusznej wykładni ideologicznej historia okazuje się źródłem atrakcyjnych i Ŝywych treści. Mit powstańczy znakomicie się do tego nadaje. Jest jednoznaczny moralnie, niejako poza ideologią, czysty. Z heroicznym zrywem powstańców 54

3 Część I mogą się próbować utoŝsamić zarówno dzisiejsi dwudziestolatkowie (w powstaniu ginęli przecieŝ ich rówieśnicy), jak i reprezentanci pokolenia urodzonego w latach 60., którzy dziś często tworzą sięgające po powstańczą tematykę zespoły. W rozmowie z muzykami Lao Che, którą przeprowadziłem kilka miesięcy temu, padło porównanie warszawskich powstańców do punkowców. Czasy komuny, lata 80. absolutnie nie były tym samym co okupacja komentuje to teraz Jarek Jarex Kowalczyk z Bakshisha. Wydaje mi się jednak, Ŝe my, pokolenie urodzone w latach 60., Ŝyliśmy przy zachowaniu wszelkich proporcji w podobnej jak Kolumbowie sytuacji. Tak jak ich, takŝe i nas historia w pewnym sensie wycięła z Ŝycia. Tak było z nimi po wojnie, tak było z nami po upadku zrywu Solidarności. 8. Kowalczyk zastrzega jednak zaraz, aby nie wyciągać z tego zbyt daleko idących wniosków. Podkreśla, Ŝe zamiast mówić wprost o Powstaniu, woli śpiewać o sprawach uniwersalnych. Być moŝe jednak właśnie w tym uniwersalizmie leŝy przyczyna atrakcyjności powstańczego mitu zarówno dla wykonawców, jak i ich słuchaczy. Powstanie było apoteozą najbardziej podstawowych, fundamentalnych wartości. Tych samych, o których od lat próbuje mówić muzyka młodzieŝowa. Śpiewam o własnej toŝsamości, o potrzebie wolności, zarówno osobistej, jak i tej związanej z toŝsamością narodową mówi Kowalczyk. O tym, Ŝe miłość jest najwaŝniejszą rzeczą na ziemi. Czy w czasie Powstania było miejsce na miłość? Miłość jest wszędzie. Nawet w ogniu. Robert Sankowski, Muzyka i patriotyzm (fragmenty), Gazeta Wyborcza nr 76, 30 3 lipca Zadanie. ( pkt) W akapicie. autor uŝył potocznego sformułowania nie jest obciachem. Wyraź ten sam sens, nie uŝywając języka potocznego. Zadanie 2. ( pkt) Dlaczego jeszcze niedawno polskie zespoły muzyczne niechętnie szukały inspiracji w historii? Podaj dwa powody. Zadanie 3. (2 pkt) Czy wyrazy wideoklip i patriotyzm, uŝyte w akapicie 2., zostały ujęte w cudzysłów w tym samym celu? Uzasadnij odpowiedź. 55

4 Zadanie 4. ( pkt) Wyjaśnij, dlaczego uznanie za sprawą piosenki Wychowanie zespołu T.Love za swój przez skinheadów było nieporozumieniem (akapit 3.). Zadanie 5. ( pkt) Określ, jaką funkcję pełnią w wypowiedzi Sankowskiego fragmenty piosenek. Zadanie 6. ( pkt) Z akapitu 6., mówiącego o płycie zespołu Lao Che, wypisz dwa cytaty zawierające opinię o niej. Zadanie 7. (2 pkt) W akapicie 6. Sankowski pisze: Powstanie Warszawskie to swoisty concept album. A. Na podstawie tego akapitu wskaŝ charakterystyczną cechę dzieła, które moŝna określić jako concept album. B. Jak oceniasz uŝycie przez autora tego zapoŝyczonego określenia? Uzasadnij swoje stanowisko. Zadanie 8. ( pkt) Wyjaśnij, jaką funkcję pełnią pytania rozpoczynające akapit 7. 56

5 Część I Zadanie 9. (2 pkt) Na podstawie akapitu 7. podaj trzy moŝliwe przyczyny współczesnej fascynacji Powstaniem Warszawskim. Zadanie 0. (2 pkt) Na czym polega podobieństwo między powstańcami a pokoleniem urodzonym w latach 60.? Odpowiedz na podstawie wypowiedzi Kowalczyka kończącej akapit 7. Zadanie. (2 pkt) Na podstawie akapitów 5. i 8. wymień trzy wartości, z którymi członkowie współczesnych zespołów młodzieŝowych utoŝsamiają Powstanie Warszawskie. Zadanie 2. (2 pkt) Zastąp polskimi odpowiednikami dwa spośród wymienionych słów: konsternacja (akapit 3.), ewenement (akapit 6.), apoteoza (akapit 8.). Zadanie 3. ( pkt) Podaj numer akapitu, w którym autor tekstu odwołuje się do osobistych doświadczeń. Zadanie 4. ( pkt) WskaŜ zdanie, które wyraŝa główną myśl całego artykułu. A. Powstanie Warszawskie przypomina o najwaŝniejszych wartościach, m.in. o znaczeniu miłości. B. Problematykę patriotyzmu w wyjątkowy sposób przedstawia zespół Lao Che. C. We współczesnej muzyce młodzieŝowej widoczny jest powrót do patriotyzmu. D. W kulturze polskiej ostatnich lat widoczna jest fascynacja Powstaniem Warszawskim. 57

6 Część II pisanie tekstu własnego w związku z tekstem literackim zamieszczonym w arkuszu Wybierz temat i napisz wypracowanie nie krótsze niŝ dwie strony (około 250 słów). Temat. Ojcowie i synowie. Na podstawie załączonych tekstów biblijnej przypowieści i fragmentów powieści Gustawa Herlinga-Grudzińskiego Inny świat scharakteryzuj bohaterów i ich wzajemne relacje. Wyciągnij wnioski z porównania obu opowieści. Syn marnotrawny Pewien człowiek miał dwóch synów. Młodszy z nich rzekł do ojca: Ojcze, daj mi część własności, która na mnie przypada. Podzielił więc majątek między nich. Niedługo potem młodszy syn, zabrawszy wszystko, odjechał w dalekie strony i tam roztrwonił swoją własność, Ŝyjąc rozrzutnie. A gdy wszystko wydał, nastał cięŝki głód w owej krainie, i on sam zaczął cierpieć niedostatek. Poszedł i przystał na słuŝbę do jednego z obywateli owej krainy, a ten posłał go na swoje pola, Ŝeby pasł świnie. Pragnął on napełnić swój Ŝołądek strąkami, którymi Ŝywiły się świnie, lecz nikt mu ich nie dawał. Wtedy zastanowił się i rzekł: IluŜ to najemników mojego ojca ma pod dostatkiem chleba, a ja tu przymieram głodem. Zabiorę się i pójdę do mego ojca, i powiem mu: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Niebu i względem ciebie; juŝ nie jestem godzien nazywać się twoim synem: uczyń mnie choćby jednym z najemników. Zabrał się więc i poszedł do swojego ojca. A gdy był jeszcze daleko, ujrzał go jego ojciec i wzruszył się głęboko; wybiegł naprzeciw niego, rzucił mu się na szyję i ucałował go. A syn rzekł do niego: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Niebu i wobec ciebie, juŝ nie jestem godzien nazywać się twoim synem. Lecz ojciec powiedział do swoich sług: Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go; dajcie mu teŝ pierścień na rękę i sandały na nogi! Przyprowadźcie utuczone cielę i zabijcie: będziemy ucztować i weselić się, poniewaŝ ten syn mój był umarły, a znów oŝył; zaginął, a odnalazł się. I zaczęli się weselić. Tymczasem starszy jego syn przebywał na polu. Gdy wracał i był blisko domu, usłyszał muzykę i tańce. Przywołał jednego ze sług i pytał go, co to ma znaczyć. Ten mu rzekł: Twój brat powrócił, a ojciec twój kazał zabić utuczone cielę, poniewaŝ odzyskał go zdrowego. Rozgniewał się na to i nie chciał wejść; wtedy ojciec jego wyszedł i tłumaczył mu. Lecz on odpowiedział ojcu: Oto tyle lat ci słuŝę i nie przekroczyłem nigdy twojego nakazu; ale mnie nigdy nie dałeś koźlęcia, Ŝebym się zabawił z przyjaciółmi. Skoro jednak wrócił ten syn twój, który roztrwonił twój majątek z nierządnicami, kazałeś zabić dla niego utuczone cielę. Lecz on mu odpowiedział: Moje dziecko, ty zawsze jesteś ze mną i wszystko, co moje, do ciebie naleŝy. A trzeba było weselić się i cieszyć z tego, Ŝe ten brat twój był umarły, a znów oŝył; zaginął, a odnalazł się. Łk 5, 24, Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań Gustaw Herling-Grudziński Inny świat (fragmenty) Stary Kozak miał syna w Czerwonej Armii, młodego lejtnanta wojsk pancernych, którego fotografia stała w baraku w posrebrzanych ramkach obok pryczy ojca. O losach [ ] Pamfiłowa wiedziałem tylko tyle, Ŝe w roku 934 kolektywizacja pozbawiła go duŝego gospodarstwa [ ] i wymiotła go na tak zwane wolne przesiedlenie na Syberię [ ]. Pracował w brygadzie jak mało który więzień [...]. Chciał jeszcze przed śmiercią zobaczyć syna. Kochał młodego Saszę miłością zupełnie zwierzęcą [ ]. Tego przywiązania nie osłabiał nawet fakt, Ŝe nie spotykało się ono z pełną wzajemnością. Listy Saszy [...] były krótkie, powściągliwe i bystrym słuchaczom mogły przywodzić na myśl fragmenty z politgramoty. Sasza cieszył się, Ŝe ojciec jest zdrów i pracuje, donosił o postępach w karierze wojskowej, wtrącał parę uwag na temat szczęśliwego Ŝycia w Związku Sowieckim i polecał ojca sprawiedliwości wyroków naszej socjalistycznej ojczyzny. Widzicie tłumaczył nam [Pamfiłow] z zapałem i lekkim zakłopotaniem to z musu, a to z serca. [...] A potem: Nie zmienią chłopcu duszy, choćby tam diabeł był przy robocie. Ja go wychowałem, Kozak doński Pamfiłow, gospodarz na własnej ziemi. [...] Ale nie wszyscy byli tak pewni jak 58

7 Część II ojciec, Ŝe chłopcu nie zmienią duszy. [...] I Pamfiłow musiał czuć sam, Ŝe sprawa nie jest taka prosta, skoro szukał po kaŝdym liście potwierdzenia w naszych oczach. [...] Pamfiłow nie omijał Ŝadnej okazji, aby się upomnieć o znak Ŝycia od syna jedyną rzecz, która nadawała sens jego własnemu Ŝyciu. [...] W marcu 94 roku Pamfiłow otrzymał wreszcie list od syna. [...] Stereotypowy ustęp listu o potęŝnym Związku Sowieckim i naszej socjalistycznej ojczyźnie miał teraz więcej niŝ zazwyczaj ognia i kończył się zdaniem, w którym syn usprawiedliwiał i pochwalał nawet aresztowanie ojca jako przejaw historycznej konieczności. Pamfiłow przymknął oczy i opuścił na kolana ręce, trzymając jeszcze kurczowo kartkę papieru. [...] Spod jego przymkniętych powiek potoczyło się parę łez. Potem runął piersią na pryczę i wyszeptał cicho: Straciłem syna, umarł mi syn. Nazajutrz Pamfiłow nie wyszedł do pracy i z miejsca odesłany został do izolatora. Przebył w nim trzy doby o kromce chleba i wodzie; to go ugięło [...]. Jego sąsiedzi z pryczy opowiadali, Ŝe którejś nocy siedział do późna przy piecu, aŝ wreszcie podniósłszy się z ławki, zdjął z szyi woreczek i rzucił go w ogień. W kwietniu przeszedł przez Jercewo jedyny transport oficerów i Ŝołnierzy sowieckich z finskogo plena, którzy dostali wyroki dziesięcioletnie za poddanie się Finom. Nie było mnie tego dnia w zonie, ale kiedy nad ranem wróciliśmy z bazy, Dimka opowiedział mi z przejęciem, Ŝe był wśród nich Sasza Pamfiłow. Przyjechawszy do obozu rano, dowiedział się, w którym baraku mieszka stary Pamfiłow, i połoŝył się na jego pryczy. Musiał juŝ wiedzieć o wraŝeniu, jakie zrobił na ojcu ostatni jego list, bo kiedy stary Kozak wrócił z lasu, Sasza zeskoczył z pryczy i zaczął się bojaźliwie cofać w kierunku ściany. Pamfiłow zbladł, zachwiał się, wypuścił z rąk pusty kociołek i szedł za nim z nieprzytomnym błyskiem w oczach. Pamfiłow krzyknęli z prycz więźniowie przypomnij mu, co to ojcowska ręka!. Ale Pamfiłow przysiadł nagle na ławce, opuścił głowę, jak gdyby zasłabł, i w zupełnej ciszy baraku wyszeptał: Synok, dorogoj moj synok... PrzeleŜeli obok siebie całą noc na pryczy, rozmawiając cicho, a następnego dnia Sasza poszedł etapem do Niandomy. Potem widywaliśmy znowu codziennie starego Pamfiłowa, pracowitego i cierpliwego, jak gdyby wdzięczny był obozowi za to, Ŝe pojednał go z synem. Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat, Czytelnik, Warszawa 989. Temat 2. Jakie argumenty za rewolucją i przeciw niej przedstawia Stefan śeromski w Przedwiośniu? Odpowiedz na pytanie na podstawie fragmentów powieści i dzięki znajomości całego utworu. Stefan śeromski Przedwiośnie (fragmenty) [Fragment I] Matka nie chodziła na mityngi. Patrzyła teraz ponuro w ziemię i nie odzywała się z niczym do nikogo. Gdy była z Cezarym sam na sam, próbowała oponować. Lecz wtedy popadał w gniew, gromił ją, iŝ niczego nie moŝe zrozumieć z rzeczy tak jasnych, prostych i sprawiedliwych. Gadała zaś niestworzone klituś-bajtuś. Twierdziła, Ŝe kto by chciał tworzyć ustrój komunistyczny, to powinienby podzielić na równe działy pustą ziemię, jakiś step czy jakieś góry, i tam wspólnymi siłami orać, siać, budować Ŝąć i zbierać. Zaczynać wszystko sprawiedliwie, z Boga i ze siebie. CóŜ to za komunizm, gdy się wedrzeć do cudzych domów, pałaców, kościołów, które dla innych celów zostały przeznaczone i po równo podzielić się nie dadzą. Jest to mówiła pospolita grabieŝ. Niewielka to sztuka z pałacu zrobić muzeum. Byłoby sztuką godną nowych ludzi wytworzyć samym przedmioty muzealne i umieścić je w gmachu zbudowanym komunistycznymi siłami w muzealnym celu. [Fragment II] Rewolucja nauczał [Cezary] ducha matki jest to konieczność, wyŝsza ponad wszystko. Jest to prawo moralne. Poprzez dziesiątki setek lat ludzie nieszczęśliwi byli przez uprzywilejowanych deptani, ciemięŝeni, wyzuwani ze wszelkiego prawa. IluŜ to wskutek tego bestialskiego prawa panowania uprzywilejowanych nad wyzutymi ze wszelkiego prawa poniosło śmierć z chorób, z nędzy, z katuszy przymusowego ubóstwa, w udręczeniach, w jarzmie słuŝby! Nawet w widzeniu i za pomocą lotnej wyobraźni nie podobna zliczyć ogromu istnień zamordowanych, bogactw ducha zniweczonych, piękna na zawsze unicestwionego. Jest to jakowyś kontynent pogrzebionych za Ŝycia, cmentarzysko bez końca, gdzie kaŝda grudka ziemi wzywa o pomstę nad Kainem. Gdyby te grudki martwej ziemi mogły przemawiać albo znalazły moŝność dawania zrozumiałych znaków, to kaŝdy kamień cerkwi i kościołów wydawałby jęk, kaŝda cegła pałaców, kaŝda kolumna sal ociekałaby krwią, a bruk ulic zroszony by był łzami. Albowiem wszędzie pod przemocą straszliwą, 59

8 w jarzmie, pod batem i w ucisku człowiek musiał pracować nie dla siebie, lecz dla drugiego człowieka. Nasze pieniądze, nasze cenne i wygodne sprzęty, nasze drogie naczynia i smaczne w nich potrawy zaprawione są i przesycone do cna krzywdą człowieczą. O matko! Nie chcę juŝ pić drogiego wina, bo ono zmięszane jest z potem męczenników. Nie chcę stąpać po puszystych dywanach, bo stopy moje chodziłyby po charczących piersiach suchotników. Nie chcę nosić pięknego odzienia, bo ono paliłoby mię jak tunika zaprawiona krwią ze śmiertelnej rany centaura Nessosa. NaleŜało raz przecie wykonać ten skok lwi, aŝeby przemoc zepchnąć przemocą ramienia z tronu potęgi. JakŜe szczęśliwi jesteśmy, Ŝe stało się to za naszych czasów, Ŝe dokonało się w naszych oczach! Patrzyliśmy na poród brzemienia czasów. Precz nareszcie z krzywdą! Precz z przemocą człowieka nad człowiekiem! Twój syn nie moŝe stać w szeregu ciemięŝycieli. Nie chcę! Nie będę! Nie będę! Nie będę!. [Fragment III, rozmowa Cezarego z ojcem] Rewolucją istotną i jedyną jest wynalazek. Rewolucją fałszywą jest wydzieranie przemocą rzeczy przez innych zrobionych. AleŜ posiadanych, nie zrobionych! Posiadanych bezprawnie. A czyŝ ci, co z pałacu wypędzają magnata i zabierają ten pałac w swoje władanie, zrobili ten pałac? Zabierają ten pałac we wspólne, powszechne władanie! Powszechne władanie, a w zrabowanych pałacach mieszkają nowi panowie, komisarze, dyplomaci, naczelnicy i w ogóle nowi władcy, nowi uzurpatorowie. Lud po staremu mieszka w chałupach, po staremu cuchnących, w norach miejskich i jamach nędzarskich. Jeszcze nie jest przeprowadzona likwidacja starego łotrostwa. Jeszcze toczy się walka. Ta walka będzie się toczyć bardzo długo. Zbawiciel świata w kazaniu na górze nauczył świat, Ŝe nawet złemu oczywistemu nie naleŝy przeciwić się siłą. O, to to! Stare gadaniny. JeŜeli spostrzegę, Ŝe ktoś wobec mnie dziecko sprzedaje do rozpusty albo je uczy rozpusty jeŝeli widzę, Ŝe drugi rabuje dobro przez tysiące ludzi wypracowane to ja mam się temu nie sprzeciwić? Sprzeciw, zakaz, kara! Nie jest to celowe, nie jest skuteczne, a zacieśnione do jednego zjawiska. Tworzeniem nowych wartości i rozmnaŝaniem nowego dobra trzeba wyniszczać w ludziach samą zawiść i samą nienawiść. MoŜna wypracować takie warunki pracy i mieszkania, iŝ nie będzie o co się nienawidzić i mordować. Doprawdy śmieszny to jest przewrót, który magnatów strąca z pałaców do piwnic, a mieszkańców piwnic wprowadza do pałaców. Jest to prawdziwie robota i dom szalonych. Stefan śeromski, Przedwiośne, Czytelnik, Warszawa

9 Część II WYPRACOWANIE na temat nr... 6

10 62

11 Część II 63

12 64

13 Część II Brudnopis (nie podlega ocenie) 65

14 OCENIANIE ARKUSZA Część I rozumienie czytanego tekstu Muzyka i patriotyzm Model zawiera przewidywane odpowiedzi. Odpowiedzi ucznia mogą przybierać róŝną formę językową, ale ich sens musi być synonimiczny wobec modelu. Oceniając pracę ucznia, naleŝy stosować punktację z modelu. Uwaga: Za pełną odpowiedź przyznaje się maksymalną liczbę punktów, za niepełną wskazaną w rubryce punkty cząstkowe. Nie naleŝy przyznawać połówek punktów. Nr zadania Proponowane odpowiedzi Maksymalna liczba punktów Punkty cząstkowe. W akapicie. autor uŝył potocznego sformułowania nie jest obciachem. Wyraź ten sam sens, nie uŝywając języka potocznego. nie przynosi wstydu, nie kompromituje, nie ośmiesza Dlaczego jeszcze niedawno polskie zespoły muzyczne niechętnie szukały inspiracji w historii? Podaj dwa powody. Tematyka historyczna była traktowana instrumentalnie. Odwołania do historii wykorzystywała oficjalna propaganda. Treści historyczne były przedstawiane w karykaturalny (ośmieszający) sposób Czy wyrazy wideoklip i patriotyzm, uŝyte w akapicie 2., zostały ujęte w cudzysłów w tym samym celu? Uzasadnij odpowiedź. Nie, kaŝdy z tych wyrazów został ujęty w cudzysłów w innym celu: Ujęcie w cudzysłów wyrazu wideoklip słuŝy zaznaczeniu ironii (dystansu; podkreśleniu niskiej wartości artystycznej tego wideoklipu). Ujęcie w cudzysłów wyrazu patriotyzm słuŝy wyodrębnieniu terminu. 2 (za określenie funkcji cudzysłowu w obu wypadkach) (za określenie funkcji cudzysłowu w jednym wypadku) 4. Wyjaśnij, dlaczego uznanie za sprawą piosenki Wychowanie zespołu T.Love za swój przez skinheadów było nieporozumieniem (akapit 3.). Skinheadzi odczytali piosenkę zespołu T. Love dosłownie, nie dostrzegli zawartej w niej ironii Określ, jaką funkcję pełnią w wypowiedzi Sankowskiego fragmenty piosenek. przykładu (dowodu) potwierdzającego opinie autora, ilustracji ułatwiającej zrozumienie wywodu Z akapitu 6., mówiącego o płycie zespołu Lao Che, wypisz dwa cytaty zawierające opinię o niej. fascynująca zarówno pod względem muzycznym, jak i tekstowym udało się nakreślić barwną i sugestywną, przejmującą historię 0 66

15 Nr zadania Proponowane odpowiedzi Maksymalna liczba punktów Punkty cząstkowe brzmi świeŝo i nowocześnie concept album na miarę początku XXI wieku zwarty, epicki, a jednocześnie naładowany emocjami 7. W akapicie 6. Sankowski pisze: Powstanie Warszawskie to swoisty concept album. A. Na podstawie tego akapitu wskaŝ charakterystyczną cechę dzieła, które moŝna określić jako concept album. B. Jak oceniasz uŝycie przez autora tego zapoŝyczonego określenia? Uzasadnij swoje stanowisko. A. Concept album to album łączący róŝnorodne konwencje i gatunki muzyczne, album, na którym utwory tworzą całość pod względem muzycznym lub fabularnym. B. Punkt przyznaje się za logiczne uzasadnienie stanowiska. Stanowisko krytyczne, takie zapoŝyczenia zubaŝają i niepotrzebnie zaśmiecają polszczyznę, uŝyty termin moŝna łatwo spolszczyć (ma polski odpowiednik) album koncepcyjny. Stanowisko aprobujące, concept album to przykład nazwy, która nie ma dobrego polskiego odpowiednika, autorowi zaleŝy na precyzji wypowiedzi, termin powstał w języku angielskim. 2 (za realizację jednego ze wskazanych zadań) 8. Wyjaśnij, jaką funkcję pełnią pytania rozpoczynające akapit 7. W kompozycji tekstu wskazują przejście od przykładów do analizy przyczyn zjawiska. Pełnią funkcję retoryczną (np. zachęcają czytelnika do refleksji, oŝywiają styl wypowiedzi) Na podstawie akapitu 7. podaj trzy moŝliwe przyczyny współczesnej fascynacji Powstaniem Warszawskim. intelektualna moda, poszukiwanie wartości przez młode pokolenie, jednoznaczność moralna (czystość) mitu Powstania Warszawskiego, uwolnienie mitu powstańczego od uwikłania w ideologię, czytelność (atrakcyjność) mitu powstańczego dla róŝnych pokoleń (przedstawiciele róŝnych pokoleń mogą utoŝsamiać się z warszawskimi powstańcami), kontrast między Powstaniem Warszawskim a skompromitowaną współczesnością. 2 (za podanie trzech moŝliwych przyczyn) (za podanie dwóch moŝliwych przyczyn) 0. Na czym polega podobieństwo między powstańcami a pokoleniem urodzonym w latach 60.? Odpowiedz na podstawie wypowiedzi Kowalczyka kończącej akapit 7. Odpowiedź powinna zawierać interpretację zdania: Tak jak ich, takŝe i nas historia w pewnym sensie wycięła z Ŝycia. Nie przyznaje się punktu za zacytowanie tego zdania

16 Nr zadania Proponowane odpowiedzi Maksymalna liczba punktów Punkty cząstkowe Z powodów historycznych oba pokolenia zostały pozbawione szansy samorealizacji. Oba pokolenia brały udział w wielkich wydarzeniach historycznych, a później ten udział nie został doceniony. Oba pokolenia nie miały szansy na to, by ukształtować rzeczywistość zgodnie ze swoimi oczekiwaniami.. Na podstawie akapitów 5. i 8. wymień trzy wartości, z którymi członkowie współczesnych zespołów młodzieŝowych utoŝsamiają Powstanie Warszawskie. patriotyzm, duma narodowa, zaradność (odwaga), wolność, miłość. 2 (za wymienienie trzech wartości) (za wymienienie dwóch wartości) 2. Zastąp polskimi odpowiednikami dwa spośród wymienionych słów: konsternacja (akapit 3.), ewenement (akapit 6.), apoteoza (akapit 8.). konsternacja zmieszanie, zakłopotanie, ewenement sensacja, niezwykłe wydarzenie, osobliwość, apoteoza gloryfikacja, idealizacja, uwznioślenie. 2 (za podanie polskich odpowiedników dwóch z wymienionych wyrazów) (za podanie polskiego odpowiednika jednego z wymienionych wyrazów) 3. Podaj numer akapitu, w którym autor tekstu odwołuje się do osobistych doświadczeń. Akapit 2. lub akapit WskaŜ zdanie, które wyraŝa główną myśl całego artykułu. A. Powstanie Warszawskie przypomina o najwaŝniejszych wartościach, m.in. o znaczeniu miłości. B. Problematykę patriotyzmu w wyjątkowy sposób przedstawia zespół Lao Che. C. We współczesnej muzyce młodzieŝowej widoczny jest powrót do patriotyzmu. D. W kulturze polskiej ostatnich lat widoczna jest fascynacja Powstaniem Warszawskim. C. 0 Razem 20 68

17 Temat. Ojcowie i synowie. Na podstawie załączonych tekstów biblijnej przypowieści i fragmentów powieści Gustawa Herlinga-Grudzińskiego Inny świat scharakteryzuj bohaterów i ich wzajemne relacje. Wyciągnij wnioski z porównania obu opowieści. I. ROZWINIĘCIE TEMATU (moŝna uzyskać maksymalnie 25 punktów) Punktacja:. Rozpoznanie wstępne określenie zasady porównania tekstów, 0 a. teksty, które dzieli 2000 lat, b. uchwycenie podobieństwa fabuł oddalenie, sprzeniewierzenie się syna, skrucha, wybaczenie ojca. Biblijna przypowieść o synu marnotrawnym 2. Postawa i uczucia młodszego syna, 0 5 a. chce Ŝyć samodzielnie, b. zabiera przypadającą mu w udziale część majątku, c. opuszcza ojca, d. utracjusz, e. Ŝyje grzesznie, f. trudna sytuacja Ŝyciowa, g. postanawia poprawę, h. okazuje skruchę. 3. Postawa i uczucia starszego syna, 0 a. zawsze wierny ojcu, b. rozŝalony z powodu niedocenienia. 4. Postawa i uczucia ojca, 0 2 a. zgadza się na prośbę syna (dzieli majątek), b. wybacza synowi, c. cieszy się z jego powrotu. 5. Wzajemne relacje, 0 2 a. miłość ojca do syna jest bezwarunkowa, b. moŝe na nią liczyć takŝe syn, który zbłądził, c. radość ojca z odzyskania syna, d. odczytanie parabolicznego sensu przypowieści stosunek Boga do nawróconego grzesznika. Inny świat 6. Postawa i uczucia syna, 0 3 a. młody oficer Armii Czerwonej ulega komunistycznej indoktrynacji, b. dystansuje się wobec ojcowskiej miłości (rzadko pisze), c. potępia ojca, d. usprawiedliwia to, Ŝe ojciec został aresztowany, e. boi się i jest pokorny po dostaniu się do obozu. 7. Postawa i uczucia ojca, 0 5 a. Kozak więzień łagru, b. niezwykle silnie kocha syna, c. marzy o spotkaniu z nim, d. kontakty, listy jedyny cel Ŝycia, e. pracuje, aby zasłuŝyć na widzenie, f. wierzy, Ŝe syn oprze się propagandzie, g. przeŝywa zawód po zdradzie syna, h. akty buntu odmowa pracy, spalenie listów, i. radość ze spotkania, j. wybaczenie synowi. 8. Wzajemne relacje, 0 3 a. miłość ojca jest bezwarunkowa, 69

18 b. silniejsza niŝ miłość syna, c. ojciec rezygnuje z odwetu, d. syn gotów dla kariery zapomnieć o ojcu, e. syn okazuje pokorę, gdy poniósł klęskę. 9. Podsumowanie związane z tematem, wynikające z analizy tekstów, 0 3 pełne, 3 refleksja dotycząca tego, Ŝe przypowieść ukazuje rzeczywistość i bohaterów bez cech indywidualnych, a Inny świat to historia prawdziwa, poznana przez autora podczas pobytu w łagrze, rozgrywająca się w określonych realiach, mająca za bohaterów konkretne postaci; dostrzeŝenie, Ŝe autentyczna historia Pamfiłowa to współczesna wersja biblijnej opowieści o synu marnotrawnym: obie historie ukazują wybaczającą miłość ojcowską, ojców gotowych zapomnieć o błędach synów, częściowe, (2) dostrzeŝenie, Ŝe autentyczna historia Pamfiłowa to współczesna wersja biblijnej opowieści o synu marnotrawnym: obie historie ukazują wybaczającą miłość ojcowską, próba podsumowania, () lakoniczne stwierdzenie, Ŝe obie historie ukazują wybaczającą miłość ojcowską. II. KOMPOZYCJA (maksymalnie 5 punktów) Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu. podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym, 5 uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie głównych części, 3 wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna. Uwaga: jeśli powyŝsze kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. III. STYL (maksymalnie 5 punktów) jasny, Ŝywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona leksyka, 5 zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka, 3 na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe. Uwaga: jeśli powyŝsze kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. IV. JĘZYK (maksymalnie 2 punktów) język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne: słownictwo, frazeologia i fleksja, 2 język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia i fleksja, 9 język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia, 6 język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych (słownictwo i frazeologia), fleksyjnych, 3 język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów składniowych, leksykalnych. Uwaga: jeśli powyŝsze kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. V. ZAPIS (maksymalnie 3 punkty) bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy), 3 poprawna ortografia (nieliczne błędy II stopnia); na ogół poprawna interpunkcja, 2 poprawna ortografia (nieliczne błędy róŝnego stopnia); interpunkcja niezakłócająca komunikacji (mimo róŝnych błędów). Uwaga: jeśli powyŝsze kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. 70 VI. SZCZEGÓLNE WALORY PRACY 0 4

19 Temat 2. Jakie argumenty za rewolucją i przeciw niej przedstawia Stefan śeromski w Przedwiośniu? Odpowiedz na pytanie na podstawie fragmentów powieści i dzięki znajomości całego utworu. I. ROZWINIĘCIE TEMATU (moŝna uzyskać maksymalnie 25 punktów) Analiza fragmentów Punktacja:. Rozpoznanie wstępne, 0 a. przywołane fragmenty ukazują spór między Cezarym a jego rodzicami, b. Cezary opowiada się po stronie rewolucji (odrzuca racje rodziców), c. rodzice to przeciwnicy rewolucji. 2. Poglądy matki, 0 3 a. prawdziwy komunizm polega na tworzeniu, b. prawdziwy komunizm polega na wspólnej pracy, c. prawdziwy komunizm polega na równym podziale dóbr, d. rewolucja prowadzi do grabieŝy, e. rewolucja jest sprzeczna z boskim porządkiem. 3. Poglądy Cezarego, 0 6 słowa skierowane do nieŝyjącej matki a. rewolucja to historyczna konieczność, b. rewolucja to realizacja zasady sprawiedliwości społecznej, c. rewolucja to słuszny i moralnie uzasadniony odwet ludzi wyzyskiwanych, d. rewolucja to zniszczenie kultury wytworzonej kosztem krzywdy, e. osobiste zdystansowanie się Cezarego wobec klasy posiadaczy (nie chce korzystać z dóbr wytworzonych kosztem wyzysku), f. emocjonalny stosunek Cezarego do rewolucji (entuzjazm, wiara w nadejście sprawiedliwości, współczucie dla wyzyskiwanych), dyskusja z ojcem g. grabieŝ dóbr usprawiedliwiona wspólnym ich uŝytkowaniem, h. zło naleŝy zwalczać siłą. 4. Poglądy ojca, 0 6 a. rewolucja prawdziwa to wynalazki (postęp naukowy), b. przewrót społeczny to rewolucja fałszywa, c. rewolucja rozumiana jako przewrót społeczny posługuje się grabieŝą, d. rewolucja rozumiana jako przewrót społeczny nie przynosi poprawy warunków Ŝycia najuboŝszych, e. rewolucja rozumiana jako przewrót społeczny tworzy nową klasę uprzywilejowanych, f. rewolucja rozumiana jako przewrót społeczny zamienia miejsca w hierarchii społecznej (nie przynosi równości), g. negacja rewolucji w imię Ewangelii, h. odrzucenie siły jako metody działania, i. postulat dąŝenia do moralnej odnowy ludzi, j. unikanie nienawiści i mordu. Na podstawie całej powieści 5. Argumenty przeciw rewolucji, 0 4 na podstawie obrazu rewolucji w Rosji a. dezorganizuje (anarchizuje) Ŝycie, b. wiąŝe się ze stosowaniem terroru (oznacza rzezie, lincze, rewizje), c. wiąŝe się z konfiskatą mienia (kosztowności, mieszkań), d. sankcjonuje bezprawie (kradzieŝ walizki, szykany wobec repatriantów), na podstawie wydarzeń w Polsce e. na czele rewolucji staną komuniści, f. komuniści nienawidzą niepodległej Polski, g. rewolucja to zagroŝenie niepodległego bytu. 7

20 6. Argumenty za rewolucją, 0 2 a. rzeczywista niesprawiedliwość i nędza w kraju, b. zbyt powolne reformy polskiego rządu, c. zakończenie powieści ukazanie rewolucji jako realnej groźby. 7. Podsumowanie związane z tematem, wynikające z analizy tekstów, 0 3 pełne, 3 refleksja dotycząca tego, Ŝe w Przedwiośniu śeromski gromadzi róŝnorodne argumenty za rewolucją i przeciw niej, często przedstawione w formie dyskusji; przewaŝają argumenty przeciw; rewolucji przeciwstawia się program reform Gajowca, częściowe, (2) refleksja dotycząca tego, Ŝe w Przedwiośniu śeromski gromadzi róŝnorodne argumenty za rewolucją i przeciw niej, często przedstawione w formie dyskusji; przewaŝają argumenty przeciw, próba podsumowania, () lakoniczne stwierdzenie, Ŝe w Przedwiośniu śeromski gromadzi róŝnorodne argumenty za rewolucją i przeciw niej. II. KOMPOZYCJA (maksymalnie 5 punktów) Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu. podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym, 5 uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie głównych części, 3 wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna. Uwaga: jeśli powyŝsze kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. III. STYL (maksymalnie 5 punktów) jasny, Ŝywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona leksyka, 5 zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka, 3 na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe. Uwaga: jeśli powyŝsze kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. IV. JĘZYK (maksymalnie 2 punktów) język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne: słownictwo, frazeologia i fleksja, 2 język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia i fleksja, 9 język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia, 6 język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych (słownictwo i frazeologia), fleksyjnych, 3 język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów składniowych, leksykalnych. Uwaga: jeśli powyŝsze kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. V. ZAPIS (maksymalnie 3 punkty) bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy), 3 poprawna ortografia (nieliczne błędy II stopnia); na ogół poprawna interpunkcja, 2 poprawna ortografia (nieliczne błędy róŝnego stopnia); interpunkcja niezakłócająca komunikacji (mimo róŝnych błędów). Uwaga: jeśli powyŝsze kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. VI. SZCZEGÓLNE WALORY PRACY