UCHWAŁA NR XXVII/180/2013 RADY MIEJSKIEJ W WĄGROWCU. z dnia 28 maja 2013 r.

Transkrypt

1 UCHWAŁA NR XXVII/180/2013 RADY MIEJSKIEJ W WĄGROWCU z dnia 28 maja 2013 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla miasta Wągrowca na lata Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm. 1) ), art. 87 ust. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003r. Nr 162, poz z późn. zm. 2) ) uchwala się, co następuje: 1. Przyjmuje się Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla miasta Wągrowca na lata , stanowiący załącznik do uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Miasta Wągrowca. 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Wielkopolskiego. Przewodniczący Rady Miejskiej w Wągrowcu dr Władysław Purczyński 1) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz.U. z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz i Nr 214, poz. 1806, z 2003r. Nr 80, poz. 717 i Nr 162, poz. 1568, z 2004 r. Nr 102, poz. 1055, Nr 116, poz i Nr 167,poz. 1759, z 2005 r. Nr 172, poz i Nr 175, poz. 1457, z 2006r. Nr 17, poz. 128 i Nr 181, poz. 1337, z 2007 r. Nr 48, poz. 327, Nr 138, poz. 974 i Nr 173, poz. 1218, z 2008r. Nr 180, poz i Nr 223, poz. 1458, z 2009r. Nr 52, poz. 420 i Nr 157, poz z 2010r. Nr 28, poz. 142, Nr 28, poz. 146, Nr 40, poz. 230 i Nr 106, poz. 675, z 2011r. Nr 117, poz. 679, Nr 134 poz. 777, Nr 21, poz. 113, Nr 217, poz i nr 149, poz. 887, z 2012r. poz.567 i z 2013 r. poz ) zmiany ustawy zostały ogłoszone w Dz.U. z 2004r. Nr 96, poz. 959 i Nr 238, poz. 2390, z 2006r. Nr 50, poz. 362 i Nr 126, poz. 875, z 2007r. Nr 192, poz. 1394, z 2009r.Nr 31, poz.206 i Nr 97, poz. 804 oraz z 2010r. Nr 75, poz. 474 i Nr 130, poz Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 1

2 Załącznik do Uchwały Nr XXVII/180/2013 Rady Miejskiej w Wągrowcu z dnia r. GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA MIASTA WĄGROWCA NA LATA Opracowano na zlecenie Burmistrza Miasta Wągrowca Pracownia Archeologiczno-Konserwatorska Arch-Geo s.c Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 2

3 Spis treści 1. Wstęp Rys geograficzno - historyczny Wągrowca Cel opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Rozstrzygnięcia ustawowe Dokumenty programowe Pozycje o charakterze pomocniczym Uwarunkowania zewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego Tezy do krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego miasta Wągrowca Wykaz obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru Wykaz zabytków nieruchomych w ewidencji konserwatorskiej Wykaz zespołów zabytków ruchomych wpisanych do rejestru zabytków Krajobraz kulturowy miasta Wągrowca Zabytki archeologiczne Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru Wykaz stanowisk archeologicznych o własnej formie krajobrazu Zestawienie stanowisk archeologicznych zewidencjonowanych i wpisanych do rejestru zabytków Zestawienie chronologiczne stanowisk archeologicznych zewidencjonowanych i wpisanych do rejestru zabytków Zarys osadnictwa na terenie Wągrowca Uwarunkowania wewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego Stan zachowania najcenniejszych zabytków i dziedzictwa archeologicznego na terenie miasta Wągrowca Uwarunkowania ochrony zabytków i dziedzictwa archeologicznego wynikającego ze Zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania Miasta Wągrowca oraz Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Wągrowca na lata Uwarunkowania ochrony zabytków i dziedzictwa archeologicznego wynikające z miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 3

4 4.4. Uwarunkowania ochrony zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego wynikające z obszarów ochrony przyrody i równowagi ekologicznej Cele gminnego programu opieki nad zabytkami Kierunki działań dla realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Określenie sposobów realizacji celów gminnego programu opieki nad zabytkami Sporządzenie i ciągła aktualizacja gminnej ewidencji zabytków Tworzenie parków kulturowych Sporządzenie wykazu obiektów przeznaczonych do wpisu do rejestru zabytków Wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego Podział na obszary, projekty zadania Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Niektóre zewnętrzne źródła finansowania ochrony zabytków wobec założeń gminnego programu opieki nad zabytkami Załączniki.. 78 Bibliografia Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 4

5 1. Wstęp Sporządzenie programu opieki nad zabytkami nakłada na jednostki samorządu terytorialnego ustawa O ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r.). Program ma na celu regulowanie warunków współpracy z właścicielami zabytków, poprawę stanu zachowania zabytków i ich wyeksponowania dla szerokiego grona odbiorców oraz sformułowanie zadań, jakie winny być realizowane w zakresie ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego. Program opieki nad zabytkami ma uzupełniać inne akty prawne związane z planowaniem i rozwojem miasta. Przedmiotem opracowania jest miasto Wągrowiec, położone w powiecie wągrowieckim, województwie wielkopolskim. Dotyczy on całego administracyjnego obszaru miasta z zawartymi na tym terenie obiektami zabytkowymi i stanowiskami archeologicznymi. Program opieki nad zabytkami powinien przyczynić się do szeroko pojmowanego rozwoju Wągrowca poprzez dążenie do poprawy stanu zachowania zabytków, ich adaptacji i rewaloryzacji, eksponowania walorów krajobrazu kulturowego, wykorzystania zabytków na potrzeby społeczne, gospodarcze i edukacyjne. Ważnym aspektem jest aby poprawa wiedzy na temat dziedzictwa narodowego, odbywała się przy współudziale lokalnej społeczności wywołując w niej uczucie przynależności do niej i wzmacnianie poczucia tożsamości. Przybliżyć mogłaby to edukacja w sferze ochrony zabytków i współpraca lokalnych środowisk. W tym miejscu warto zdefiniować pojęcie tożsamości regionalnej. Jest to specyficzna tożsamość zbiorowa i kulturowa oparta na tradycji i regułach, odnosząca się do cech społecznych i kultury specyficznych dla danego regionu. Program opieki nad zabytkami dla miasta Wągrowca według Ustawy o ochronie zabytków i opieki nad zabytkami musi być aktualizowany. Wymaga opracowywania co 4 lata, ze sporządzanym przez burmistrza sprawozdaniem z jego przebiegu raz na 2 lata. Późniejsze zawarte w nim zmiany powinny odnosić się do nowych przepisów dotyczących ochrony zabytków i nowych strategii lokalnych oraz uwzględniać zmiany zachodzące w zakresie obiektów zabytkowych. Przyjęty dokument ma wyznaczać drogę działań podejmowanych dla poprawy szeroko pojętego dziedzictwa kulturowego, ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego oraz wyznaczyć trendy w promocji tych pojęć wśród mieszkańców danego terenu. Na wstępie opracowania warto przywołać definicję zabytku. Według art. 3 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. O ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2003 r. Nr 162, poz z późn. zm.) zabytek to nieruchomość lub rzecz ruchoma będąca wytworem człowieka lub 4 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 5

6 związana z jego aktywnością. Ich zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Zatem zabytki ruchome i nieruchome powinny spełniać kryteria określone w definicji zabytku - kolejno odpowiadając nieruchomościom (także ich zespołom i częściom), a w drugim przypadku obiektom ruchomym (część lub zespół rzeczy ruchomych). Analogicznie do zabytków architektonicznych, zabytki archeologiczne dzielimy na grupy zabytków ruchomych i nieruchomych. Ruchome obiekty archeologiczne zazwyczaj stanowią składową stanowisk archeologicznych (czyli obiektów nieruchomych). Stanowisko archeologiczne w ujęciu definicyjnym, to powierzchniowe, podziemne lub podwodne pozostałości egzystencji i działalności człowieka, złożone z nawarstwień kulturowych. Do zabytków nieruchomych zaliczamy także krajobraz kulturowy, czyli krajobraz ukształtowany wskutek ingerencji człowieka w środowisko naturalne. Wyróżniamy dwa warianty krajobrazu kulturowego, harmonijny współgrający z przyrodą i zdegradowany naruszający równowagę środowiska. W celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania szczególnych form terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej, może zostać utworzony park lub szlak kulturowy. Te wyjątkowo cenne mogą zostać uznane za pomnik historii, lub zostać wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Pomnik historii jest to natomiast zabytek nieruchomy (o charakterze architektonicznym, miejsca pamięci najważniejszych wydarzeń lub postaci historycznych, stanowiska archeologiczne) o znacznej wartości historycznej, naukowej i artystycznej, przyjęty w świadomości społeczeństwa. W celu wyróżnienia pomnika historii jako marki i ułatwienia działań promocyjnych w 2011 roku zostało opracowane przez Narodowy Instytut Dziedzictwa logo, które po wcześniejszej akceptacji przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zostało przekazane opiekunom pomników historii. 5 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 6

7 1.1. Rys geograficzno - historyczny Wągrowca Wągrowiec leży w północno-wschodniej części województwa wielkopolskiego, w powiecie wągrowieckim. Powierzchnia miasta zajmuje 17,9 km², zamieszkuje w nim osób (wg Położone jest w obrębie makroregionu Pojezierza Wielkopolskiego, w mezoregionie Pojezierza Gnieźnieńskiego. Pod względem geomorfologicznym miasto znajduje się na Nizinie Wielkopolsko - Kujawskiej, w pasie Wysoczyzny Gnieźnieńskiej, na Równinie Wągrowieckiej, w środkowej części Pradoliny Wełny. Miasto ulokowane zostało między jeziorami Durowskim i Łęgowskim, w środkowym biegu rzeki Wełny oraz nad rzeką Nielbą i Strugą Gołaniecką. Przeważającą część obszaru na terenie powiatu wągrowieckiego stanowią użytki rolne oraz lasy, teren samego miasta posiada odrębny charakter typowy dla ośrodka miejskiego. Układ przestrzenny stanowi zwarta zabudowa z terenem zagospodarowanym (funkcje mieszkalne, usługowe). Duży obszar na terenie miasta zajmują zabagnione łąki i nieużytki, co spowodowane jest położeniem Wągrowca nad ciekami i akwenami wodnymi. W średniowieczu, kiedy powstawał Wągrowiec, obraz ten przedstawiał się nieco inaczej. Więcej było obszarów leśnych, stosunki wodne nie były uregulowane. Dokładny czas powstania samego miasta nie jest znany. Obszar, na którym dziś zlokalizowane jest stare miasto, należał od 2. poł. XIII w. do przedstawicieli rodu Zarembów. W 1319 r. Sędziwój Wojciechowicz sprzedał Łęgowo oraz okoliczne przysiółki opatowi klasztoru cystersów w Łeknie. Wśród źrebi wchodzących w skład włości łęgowskiej wymieniono m. in. Prostynię, którą w historiografii identyfikuje się z osadą położoną na naturalnej wyspie w ramionach rzeki Wełny. To właśnie w tym miejscu, ok r. cystersi z Łekna przeprowadzili lokację miasta, nazwanego Wągrowiec (Vangrowecz). Dalszy rozwój ośrodka był możliwy dzięki przywilejowi targowemu i przyznanemu prawu do organizacji dorocznych jarmarków, które zostały zatwierdzone przez króla Władysława Jagiełłę. Pod koniec XIV w. łekneńscy cystersi postanowili przenieść siedzibę klasztoru do Wągrowca. Proces translokacji opactwa z Łekna do Wągrowca zakończył się w ostatnim dziesięcioleciu XV w. Pierwszym znanym herbem Wągrowca był wizerunek przedstawiający półpostać zakonnika, co było wyrazem zwierzchności opata nad miastem. Wśród rozległych posiadłości należących do wągrowieckich cystersów, ośrodek miejski zajmował wyjątkową pozycję, stanowiąc ich centrum administracyjne i gospodarcze. Zamożność mieszkańców cysterskiego miasta przekładała się nie tylko na prestiż jego właścicieli, ale również na wysokość wpływów do 6 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 7

8 klasztornego skarbca, toteż działania podejmowane przez kolejnych opatów charakteryzowała najwyższa dbałość o rozwój Wągrowca. Pomimo kolejnych klęsk żywiołowych (pożary, powodzie, epidemie) oraz wojen, miasto utrzymywało swoje znaczenie aż do 2. poł. XVII w. W kolejnym stuleciu nastąpił upadek gospodarczy i demograficzny w całej Wielkopolsce. Skutki tego kryzysu są wyraźnie widoczne także w odniesieniu do Wągrowca. W wyniku II rozbioru Polski (1793 rok) miasto zostało włączone w granice państwa pruskiego. Nowe władze zamierzały początkowo uczynić Wągrowiec osiedlem targowym, do wsi należącym, jednak odstąpiono od tego projektu. Król pruski, po przeprowadzeniu konfiskaty dóbr należących do wągrowieckich cystersów, stał się właścicielem miasta. Ustanowione w ten sposób korzystne stosunki własnościowe wpłynęły na podjęcie decyzji o ustanowieniu w Wągrowcu siedziby nowoutworzonego powiatu. Fakt ten przyczynił się do wykreowania miejscowości na główny ośrodek miejski w tej części Wielkopolski. Pozbawieni swoich posiadłości cystersi zdołali utrzymać konwent do 1835 r., kiedy to definitywnie wspólnota wągrowieckich zakonników została rozwiązana przez pruskie władze. Kościół poklasztorny miał odtąd przejąć rolę świątyni parafialnej. W zabudowaniach poklasztornych, w różnych okresach lokalizowano: siedzibę sądu, więzienie oraz pomieszczenia szkolne. W latach 80. XIX w. uruchomiono połączenie kolejowe z Rogoźnem a kilkanaście lat później z Bydgoszczą i Poznaniem. Na przełom XIX i XX w. przypada intensyfikacja rozwoju przemysłowego Wągrowca. W mieście znajdowała się elektrownia nad jeziorem Durowskim, polska mleczarnia (obecnie ul. Piaskowa), wytwórnia cegły wapienno-piaskowej(?). W 1918 r. miasto znalazło się w granicach odrodzonej Rzeczypospolitej. W ostatnich miesiącach przed wybuchem II wojny światowej w okolicach Wągrowca przygotowywano linię umocnień, która miała stanowić zabezpieczenie przed atakiem ze strony wojsk hitlerowskich. Przebieg działań na froncie spowodował, że przygotowywana linia obrony nie została wykorzystana w walkach. W pierwszych dniach września 1939 r. na miasto spadły bomby zrzucone przez lotnictwo Luftwaffe. Zniszczeniu uległa część zabudowy miasta, w tym budynek ratusza przy ul. Gnieźnieńskiej, w gruzach którego zginął ówczesny burmistrz Szymon Wachowiak i kilku pracowników magistratu. Tragiczny okres okupacji niemieckiej zakończył się w styczniu 1945 r. Zanim do miasta wkroczyły pierwsze jednostki Armii Czerwonej, wojska niemieckie podpaliły składy magazynowe zlokalizowane w zabudowaniach obiektów pocysterskich. Kres II wojny światowej naznaczony jest zatem dla Wągrowca zniszczeniem unikalnego kompleksu obiektów pocysterskich, odbudowanych po zakończeniu wojny. 7 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 8

9 1.2. Cel opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Cele opracowania określa art. 87 ust. 2 z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz z późn. zm.). Nadrzędnymi celami zawartymi w Programie są: włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania gminy uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Rozstrzygnięcia ustawowe Ochrona zabytków zadeklarowana została jako konstytucyjny obowiązek Państwa (art. 5 Konstytucji RP). Zgodnie z Ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. Nr 16, poz. 95) w zakresie zadań własnych gmina realizuje sprawy dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami - art. 7 ust 1 pkt.9 oraz konstatuje, że: zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy kultury, w tym ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. 8 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 9

10 Z art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz z późn. zm.) wynika obowiązek sporządzenia przez gminę gminnego programu opieki nad zabytkami. Art. 87 ust 1 mówi: zarząd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza na okres 4 lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami. Rada gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków przyjmuje Program (art. 87 ust. 3), który ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym (art. 87 ust.4). Z realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami burmistrz sporządza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia radzie gminy (art.87 ust. 5) Dokumenty programowe W Gminnym programie opieki nad zabytkami dla Miasta Wągrowca na lata ujęte zostały dokumenty programowe bezpośrednio odnoszące się do zabytków miasta Wągrowca. Dotyczą one uwarunkowań ochrony obiektów zabytkowych i stanowisk archeologicznych, wymieniając poszczególne zabytki na terenie miasta. W Programie oparto się na następujących dokumentach: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Miejskiej Wągrowiec, Uchwała Nr 19/98 Rady Miejskiej w Wągrowcu z dnia 17 czerwca 1998 r. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Wągrowca na lata , Załącznik do Uchwały nr XXVI / 168 / 2013 Rady Miejskiej w Wągrowcu z dnia r. Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca, Uchwała Nr XVI/100/2007 Rady Miejskiej w Wągrowcu z dnia 28 grudnia 2007 r. Gminny program opieki nad zabytkami dla Miasta Wągrowca na lata w swej treści uwzględnia także dokumenty pośrednio dotyczące ochrony zabytków miasta Wągrowca, takie jak: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wągrowiec, Załącznik nr 4 do Uchwały Nr XXXI/294/2001 Rady Gminy Wągrowiec z dnia 13 grudnia 2001 r. 9 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 10

11 Plan rozwoju lokalnego powiatu Wągrowieckiego na lata , Uchwała Nr XXIV/115/2004 z dnia 28 października 2004, zmieniona Uchwałą Nr XL/213/2006 z dnia 22 lutego 2006 r. Strategia rozwoju miasta Wągrowca do 2020 roku, Załącznik do Uchwały Nr VIII/54/2011 Rady Miejskiej w Wągrowcu z dnia 28 czerwca 2011 r. Strategia promocji produktu turystycznego pn. Wągrowiec perłą w koronie jezior promocja walorów turystycznych miasta na lata , Uchwała Nr VIII/55/2011 Rady Miejskiej w Wągrowcu z dnia 28 czerwca 2011 r. przyjęty uchwałą Rady Miejskiej w Wągrowcu, nr XV/92/2012 z dn. 23 lutego 2012 r Pozycje o charakterze pomocniczym Gminny program opieki nad zabytkami dla Miasta Wągrowca na lata spójny jest także z następującymi opracowaniami o charakterze pomocniczym, które szerzej opisano w następnym rozdziale: Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 r. przyjęta przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego r. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego, uchwalony przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego Uchwałą Nr XLII/628/2001 z dnia 26 listopada 2001 r. Tezy do krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami zatwierdzone przez Ministra Kultury Waldemara Dąbrowskiego, opracowane przez zespół Rady Ochrony Zabytków przy Ministrze Kultury pod kierownictwem prof. dr hab. Bogumiły Rouby. 10 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 11

12 2. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego 2.1. Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku Strategia rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 to dokument opracowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, przyjęty przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego dnia 19 grudnia 2005 r. Zadaniem tego opracowania jest poprawa jakości przestrzeni województwa, systemu edukacji, rynku pracy, gospodarki oraz sfery społecznej skutkująca wzrostem poziomu życia mieszkańców. Strategia rozwoju określa cele i kierunki rozwoju Wielkopolski, które bezpośrednio lub pośrednio dotyczą ochrony dziedzictwa narodowego. Zapewnić to mają poniższe cele operacyjne i działania strategiczne: 1. Wzrost znaczenia i zachowanie dziedzictwa kulturowego poprzez: inwestycje w instytucjach kultury, ochrona dorobku kulturowego, wsparcie działań powiększających dorobek kulturalny regionu, promocja aktywności kulturalnej mieszkańców, 2. Przygotowanie i racjonalne wykorzystanie terenów inwestycyjnych: działania samorządów na rzecz przejmowania terenów i obiektów stanowiących mienie Skarbu Państwa budowa systemu informacji przestrzennej 3. Restrukturyzacja obszarów oraz sektorów o niewłaściwym potencjale rozwojowym: rewitalizacja dzielnic miast, terenów poprzemysłowych i powojskowych 4. Zwiększenie udziału usług turystyczno-rekreacyjnych w gospodarce regionu: inwestycje w infrastrukturę poprawiającą stan zagospodarowania obszarów atrakcyjnych pod względem turystycznym i rekreacyjnym, z poszanowaniem wymogów ochrony środowiska wsparcie rozwoju bazy hotelowej i gastronomicznej promocja przedsiębiorczości w tym sektorze wsparcie rozwoju agroturystyki promocja turystyki alternatywnej 5. Poprawa warunków mieszkaniowych: 11 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 12

13 przygotowywanie odpowiednich terenów pod budownictwo mieszkaniowe rewitalizacja dzielnic mieszkaniowych wraz z poprawą ogólnodostępnej infrastruktury usług i wypoczynku Wykorzystanie zasobów przyrodniczych i kulturalnych, wykorzystanie atrakcyjnego otoczenia danych obszarów powinno wpłynąć na rozwój gospodarczy i turystyczno - promocyjny miast w Wielkopolsce czyli także znajdującego się w centrum województwa Wągrowca Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego, uchwalony przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego Uchwałą Nr XLII/628/2001 z dnia 26 listopada 2001 r., zawiera wskazania dla działań w przestrzeni, których realizacja jest wypełnieniem zadań określonych przez Strategię rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku ( ) wzbogacając kierunki rozwoju województwa o aspekty ładu przestrzennego i zrównoważonego rozwoju.. Tworzy istotną bazę danych do podejmowania decyzji planistycznych i inwestycyjnych, opartych o priorytety programów operacyjnych. Określono w nim w szczególności system obszarów chronionych, do których zaliczamy obszary ochrony środowiska i dziedzictwa kulturowego. Plan zawiera obszerny rozdział o kulturze i dziedzictwie narodowym, obejmujący takie aspekty jak: tożsamość regionalna, dziedzictwo archeologiczne, obiekty zabytkowe, pomniki historii, listę dziedzictwa europejskiego, parki i szlaki kulturowe. Opisuje zarówno działalność kulturalną, jak i problemy związane z ochroną dziedzictwa kulturowego. Mówi także o ochronie i wykorzystywaniu dziedzictwa kulturowego i dóbr kultury. Działania w ramach Planu zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego, które dotyczą ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego są następujące: zwiększenie nakładów na ochronę dziedzictwa kulturowego, zarówno w budżecie państwa, jak i w budżetach samorządowych wpisanie do rejestru zabytków wszystkich zachowanych założeń i układów urbanistycznych 12 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 13

14 poszerzenie ewidencji zasobów dziedzictwa kulturowego województwa wielkopolskiego, umożliwienie publicznego dostępu do ewidencji w formie elektronicznej dalsze prowadzenie archeologicznych badań osadniczych wzbogacanie dokumentacji dotyczącej obiektów dziedzictwa kulturowego w szczególności: opisów, szkiców, map i opracowań obiektów oraz digitalizacji danych i ich udostępnianie w formie elektronicznej promocja szlaków kulturowych, parków kulturowych, pomników historii a także obiektów wpisanych na listy dziedzictwa europejskiego podnoszenie wizerunku województwa jako produktu turystycznego poprzez prawidłową informację turystyczną w celu dotarcia do określonych atrakcji turystycznych Ważnym aspektem w omówionym dokumencie jest też ochrona układów urbanistycznych i ruralistycznych. Ochrona układów miejskich i wiejskich ma szczególne możliwości zwłaszcza jeśli dana miejscowość znajduje się w określonym przez plan rejonie kulturotwórczym. W Planie zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego, Wągrowiec sklasyfikowany został jako miasto o znaczeniu ponadlokalnym z ważnymi obiektami związanymi z zakonem cysterskim. Wchodzi też w skład szlaku kulturowego szlak cysterski. Według Planu, w województwie wielkopolskim ma siedzibę ponad 100 placówek muzealnych i izb pamięci. W Wągrowcu znajduje się Muzeum Regionalne i Izba Pamięci Ochotniczej Straży Pożarnej. Jest to również miasto, w którym systematycznie organizowane są imprezy kulturalne, które wchodzą w skład lokalnego krajobrazu kulturowego, jak m. in. Festyn Cysterski bądź Festiwal Muzyki Klasycznej im. Adama z Wągrowca Pałucka Wiosna Muzyczna Tezy do krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego przy współudziale Generalnego Konserwatora Zabytków zobowiązany jest na mocy ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami do przygotowania krajowego programu zabytków i opieki nad zabytkami. W styczniu 2006 roku powołany został zespół pod przewodnictwem prof. dr hab. 13 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 14

15 Bogumiły Rouby do opracowania tegoż programu. Dnia 10 maja, tego samego roku, ówczesny Minister Kultury Waldemar Dąbrowski pozytywnie ocenił treść opracowania. Dokument ten traktuje o wartości zabytków jako ważnego składnika polityki kulturalnej państwa. Zachowanie, ochrona i konserwacja (zabytków) jest działaniem własnym w interesie publicznym ze względu na znaczenie zabytków w procesie edukacji, humanizacji społeczeństwa, jego kulturowej identyfikacji, wreszcie także znaczenie dla sfery ekonomii i gospodarki. ( ) Zadaniem głównym polityki państwa w dziedzinie ochrony zabytków jest stworzenie w najbliższych latach mechanizmów porządkujących tę sferę i dostosowujących ją do warunków gospodarki rynkowej zarówno poprzez niezbędne uzupełnienia i korekty legislacyjne, jak i zmiany organizacyjne obejmujące konieczne rozszerzenie zakresu działań istniejących instytucji, aż po zmiany w strategii i organizacji ochrony ( ). Program określa cele i kierunki działań oraz zadania, które powinny być podjęte w szczególności przez organy i jednostki administracji publicznej w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Stosownie do wytycznych zawartych w Tezach do krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, Program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, ma za zadanie wzmocnienie ochrony i opieki nad zabytkami oraz poprawę ich stanu, ponadto opierać powinien się o siedem podstawowych zasad konserwatorskich: 1. zasady primum non nocere 2. zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartości (materialnych i niematerialnych) 3. zasady minimalnej niezbędnej ingerencji (powstrzymywania się od działań niekoniecznych) 4. zasady, zgodnie z którą usuwać należy to (i tylko to), co na oryginał działa niszcząco 5. zasady czytelności i odróżnialności ingerencji 6. zasady odwracalności metod i materiałów 7. zasady wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym poziomie Odnoszą się one do wszystkich służb konserwatorskich i powiązanych z nimi pokrewnych dyscyplin a także do właścicieli i użytkowników zabytków. Tezy do opracowania Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami zawarte w opisywanym opracowaniu brzmią następująco: 14 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 15

16 1. Uwarunkowania ochrony i opieki nad zabytkami: stan zabytków ruchomych, nieruchomych, archeologicznych i zabytków techniki, pomniki historii i obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO, stan służb konserwatorskich, opieki nad zabytkami i uregulowań prawnych. 2. Działania o charakterze systemowym: powiązanie ochrony z polityką ekologiczną, ochrony przyrody, architektoniczną i przestrzenną, celną i polityką bezpieczeństwa państwa oraz wypracowanie strategii ochrony dziedzictwa i wprowadzenie jej do polityk sektorowych. 3. System finansowania: stworzenie sprawnego systemu finansowania ochrony i opieki konserwatorskiej. 4. Dokumentowanie, monitorowanie i standaryzacja metod działania. 5. Kształcenie i edukacja: kształcenie specjalistyczne, podyplomowe i system uznawalności wykształcenia oraz edukacja społeczna, edukacja właścicieli i użytkowników. 6. Współpraca międzynarodowa: współpraca z instytucjami i organizacjami i współpraca na obszarze Europy Środkowej. 15 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 16

17 3. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego miasta Wągrowca Na terenie miasta Wągrowca istnieje kształtujący się od czasów średniowiecza historyczny układ przestrzenny. Z uwagi na jego znaczną wartość, Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków, decyzją nr WD-4151/2052/56/R/2006 z dnia 12 grudnia 2006r. wpisał do rejestru województwa wielkopolskiego historyczny układ urbanistyczny miasta (pod numerem 436/Wlkp./A). Wyznaczono tym samym, strefę ochrony konserwatorskiej, w obrębie której znalazły się wszystkie najistotniejsze obiekty dziedzictwa kulturowego miasta. Na tym obszarze występują wartościowe obiekty architektury sakralnej, jak i świeckiej, ujęte w ewidencji zabytków nieruchomych dla miasta Wągrowca. W sumie skatalogowano 270 obiektów i 82 stanowiska archeologiczne. Część z nich podlega już ochronie konserwatorskiej przez zewidencjonowanie i wpisanie poszczególnych obiektów do rejestru zabytków. Wągrowiec, gm. loco, woj. wielkopolskie. Mapa z zaznaczoną granicą historycznego układu urbanistycznego. Skala 1: (skala oryginału z map AZP). 16 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 17

18 3.1. Wykaz obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru Zabytkowy układ urbanistyczny oraz 22 zabytki nieruchome, w tym 2 zespoły obiektów nieruchomych, objętych zostało wpisem do rejestru. Jedna z pozycji, dom przy ul. Poznańskiej 4, jest współczesną rekonstrukcją istniejącego tu dawniej budynku. Nadal figuruje w rejestrze zabytków pod nr rej.: A-1166 z W Programie obiekt ten potraktowany został odrębnie: nie dodano go do katalogu (270 pozycji) a jedynie wymieniono, jako propozycję do rozpoczęcia procedury mającej na celu wykreślenie go z rejestru zabytków. Obiekty te spełniły wszelkie przepisy wymagane do podjęcia takich kroków. Duże znaczenie w tym przypadku mają odpowiednie akty prawne, np. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568). Zabytkowe układy przestrzenne 1. historyczny układ przestrzenny, nr 436/Wlkp./A z r. Zabytkowe obiekty i zespoły obiektów zabytkowych 2. kościół p.w. św. Jakuba Ap., 2. poł. XVI w./xx w. w., nr rej.: Ak-I-11a/260 z r. 3. kościół poewangelicki; r./1895 r., nr rej.: A-1164 z r. 4. zespół klasztorny Cystersów, XVIII w. a. kościół p.w. NMP, nr rej.: Ak-I-11a/261 z r. b. klasztor, nr rej.: kl. IV - 73/2/58 z r. c. brama, nr rej.: A-180 z r. 5. opatówka, ul. Opacka 15, k. XVIII w., nr rej.: A-1165 z cmentarz nowofarny (daw. ul. Wyzwolenia), ob. ul. Gnieźnieńska, 1890 r., nr rej.: A- 493 z r. 7. cmentarz starofarny, ob. ul. Gnieźnieńska, nr rej. Nr rej.: A-494 z r. 8. grobowiec rodziny Keglów, Durowo, ok. 1826/1938 r., nr rej.: A430 z r. 9. sąd, ul. Kościuszki 18, pocz. XX w., nr rej.: A-785 z r. 10. więzienie, ob. Przychodnia lekarska, lokal mieszkalny, pocz. XX w., ul. Kościuszki 18a, nr rej.: j. w. 11. starostwo, ul. Kościuszki 15, pocz. XX w./1913 r., nr rej. : 86/Wlkp./A z r. 17 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 18

19 12. Królewskie Ewangelickie Seminarium Nauczycielskie, ob. Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2; ul. Kościuszki 49, r. nr rej.: 87/Wlkp./A z r. 13. Gimnazjum żeńskie (Miejskie Humanistyczne Gimnazjum Żeńskie), ob. Szkoła Podstawowa nr 3, 1926 r., ul. Klasztorna 19, nr rej.: 89/Wlkp./A z r. 14. Zespół gimnazjum męskiego, ob. I Liceum Ogólnokształcące, ul. Klasztorna 17-17a, r., nr rej.: 88/Wlkp./A z r. a. gimnazjum b. sala gimnastyczna c. willa dyrektora (ob. budynek mieszkalny) 15. dom, ul. Klasztorna 10 (dawna ul. Krasickiego 10), 1. poł. XIX w., nr rej.: A-1168 z r. 16. dom, ul. Poznańska 7 (dawna ul. Marchlewskiego), 1830 r., nr rej.: A-1167 z r. 17. umocnienia obronne w rejonie Wągrowiec Gołańcz, 1939 r. nr rej.: A-477 z r. 18. dom, ul Poznańska 4 ( dawna ulica Marchlewskiego), 1 poł. XIX w., nr rej.: A-1166 z Wykaz zabytków nieruchomych w ewidencji konserwatorskiej Sporządzony przez Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wykaz dla miasta Wągrowca, (wliczając zabytki wymienione jednocześnie w rejestrze zabytków), zawiera 331 pozycje obiektów nieruchomych, w tym 11 zespołów obiektów nieruchomych. Dwa obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz układ urbanistyczny nie są zamieszczone w wykazie zabytków nieruchomych w ewidencji konserwatorskiej (grobowiec rodziny Keglów i umocnienia obronne w rejonie Wągrowiec-Gołańcz), reszta ujęta w rejestrze jest zamieszczona także w wykazie w ewidencji konserwatorskiej. Po zweryfikowaniu wszystkich, podanych w wykazie konserwatorskim, obiektów zamieszczono w gminnej ewidencji zabytków 270 pozycji z 9 zespołami. Aż 82 budynki (w tym dwa zespoły) z wykazu nie zostanie ujętych w gminnej ewidencji zabytków. Większość z nich od niedawna nie istnieje zostały wyburzone bądź całkowicie przebudowane przez co straciły swoją wartość zabytkową. Niektóre posiadały błędną numerację, np. zespół domu na 18 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 19

20 Kolejowej 11 składał się jedynie z domu pod nr 11; spichlerz, który należał do tego zespołu, znajduje się na posesji pod nr 13. Dla miasta Wągrowca nie skatalogowano nowych obiektów zabytkowych. 1. ZESPÓL KLASZTORNY - POCYSTERSKI, ul. Klasztorna nr 21 a. kościół klasztorny, ob. parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP, mur., 2. poł. XVIII w., XIX w., XX w. b. klasztor, mur., 2. poł. XVIII w., XIX w., XX w. c. brama, mur., k. XVIII w. d. cmentarz przykościelny, XIV w. 2. ZESPÓŁ DWORCA KOLEJOWEGO, pl. Dworcowy 2 a. dworzec, mur., ok r. b. wieża ciśnień, mur., 1907 r. 3. ZESPÓŁ KOŚCIOŁA P.W. ŚW. JAKUBA, ul. Klasztorna 16 a. kościół, mur., 2. połowa XVI w., XX w. b. dzwonnica, mur./drewn., 1847 r. c. plebania, mur., szachul., glina, k. XIX w. d. budynek gospodarczy, mur., pocz. XX w. e. cmentarz przykościelny, XIV w. 4. ZESPÓŁ KOŚCIOŁA POEWANGELICKIEGO ob. rzym.-kat., filialny, p.w. św. Ap. Piotra i Pawła: a. kościół, mur., daw. ul. Kolejowa 52, ob. ul. Cysterska, r., 1895 r., b. pastorówka, ul. Poznańska 19, mur., 2. poł. XIX w., 5. ZESPÓŁ SĄDU POWIATOWEGO, ul. Kościuszki 18 a. sąd powiatowy, ob. sąd rejonowy, pocz. XX w..; mur. b. więzienie, ob. przychodnia lekarska i lokal mieszkalny, ul. Kościuszki 18a, pocz. XX w. mur. 6. ZESPÓŁ SZPITALA POWIATOWEGO, ul. Kościuszki Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 20

21 a. budynek główny szpitala, budynek "A", mur. ok r. b. budynek pracowni bakteriologicznej szpitala, budynek "B", mur r. c. budynek z kaplicą i kostnicą szpitala, budynek "E", mur., po 1914 r. 7. SZPITAL POWIATOWY, nast. dom dziecka, ob. nieużytkowany, ul. Kolejowa 7, mur., ok r. 8. ZESPÓŁ GIMNAZJUM MĘSKIEGO, ob. I Liceum Ogólnokształcące, ul. Klasztorna 17-17a a. gimnazjum, ul. Klasztorna 17a, mur., r. b. budynek mieszkalny ul. Klasztorna 17, mur., r. c. sala gimnastyczna, r. 9. CMENTARZ poklasztorny, ok r., ul. Klasztorna 10. CMENTARZ starofarny, XVI w. lub wcześniej, ul. Gnieźnieńska 11. CMENTARZ nowofarny, 1890 r., ul. Gnieźnieńska 12. CMENTARZ żydowski, 1801 r., ob. lapidarium i promenada 13. CMENTARZ ewangelicki, 1 poł. XIX w., ul. ks. Wujka/Gnieźnieńska/ Spokojna 14. STAROSTWO POWIATOWE, mur., ul. Kościuszki 15, pocz. XX w./1913 r. 15. BUDYNEK ADMINISTRACJI KOLEJOWEJ, ob. budynek Sądu Rejonowego, ul. Kościuszki 27, ok r. 16. KRÓLEWSKIE EWANGELICKIE SEMINARIUM NAUCZYCIELSKIE, ob. Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2, ul. Kościuszki 49, r. 17. GIMNAZJUM ŻENSKIE (Miejskie Humanistyczne Gimnazjum Żeńskie), ob. Szkoła Podstawowa nr 3, ul. Klasztorna 19, 1926 r. 20 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 21

22 19. SZKOŁA POWSZECHNA, ob. Gimnazjum nr 1 Gminy Wągrowiec, ul. Kolejowa 16, mur., SZKOŁA POWSZECHNA, ob. Gimnazjum nr 1 Gminy Wągrowiec, ul. Kolejowa 14, mur., SZKOŁA, ob. budynek mieszkalny, ul. Dębińska 31, mur., pocz. XX w. 21. SZKOŁA, ob. Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, ul. Janowiecka 22, Szkoła Powszechna, mur., r., 22. POCZTA, ul. Pocztowa 12, mur, 2.poł. XIX w. 23. HOTEL METROPOL, ob. budynek mieszkalno-usługowy, Rynek 13, mur., k. XIX w. 24. HOTEL BRISTOL, ob. budynek mieszkalno-usługowy, Rynek 7, mur., k. XIX w. ul. Bartodziejska 25. DOM NR 12, mur., pocz. XX w. 26. DOM NR 52, mur., ok r. ul. Berdychowska 27. DOM NR 5, mur., ok. 1915r ul. Boczna 28. DOM NR 2, mur., ok r. 29. DOM NR 3, mur., ok r. ul. Bydgoska 30. DOM NR 3, mur., ok r. 31. DOM NR 4, mur., I. 20-te XX w. 32. DOM NR 6, mur., ok r. 33. DOM NR 7, mur., ok r. 21 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 22

23 34. DOM NR 8, mur./szachul., k. XIX w. 35. DOM NR 20, mur., I. 30-te XX w. 36. DOM NR 26, mur., ok r. 37. DOM NR 30, mur., k. XIX w. 38. DOM NR 34, mur., ok r. ul. Dębińska 39. DOM NR 28, mur., pocz. XX w. 40. DOM NR 38, mur., pocz. XX w. 41. DOM NR 60, mur., pocz. XX w. ul. Farna 42. DOM NR 1, mur., k. XIX w. 43. DOM NR 3, mur. XIX./XX w. ul. Gnieźnieńska 44. DOM NR 2, mur., ok r. 45. DOM NR 3, mur., ok r. 46. DOM NR 7, mur., ok r. 47. DOM NR 8, mur., XIX/XX w. 48. DOM NR 9, mur., k. XIX w./l. 50-te XX w. 49. DOM NR 10, mur, 4. ćw. XIX w. 50. DOM NR 13, mur, pocz. XX w./l. 50 XX w. 51. DOM NR 14, mur, 1. dzies. XX w. 52. DOM NR 19, mur, pocz. XX w. 53. DOM NR 21, mur, 2. poł. XIX w. 54. DOM NR 26, mur, szachul., ok r. 55. DOM NR 29, mur, pocz. XX w. 56. DOM NR 34, mur, ok r. 57. DOM NR 42, mur, XIX/XX w. 58. DOM NR 48, mur, 4. ćw. XIX w. 59. DOM NR 50, mur, pocz. XX w. 60. DOM NR 52, mur, 3. ćw. XIX w. 61. DOM NR 56, mur, ok r. 22 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 23

24 62. brama cmentarza starofarnego, mur, ok r. 63. brama cmentarza nowofarnego, mur, 2. poł. XIX w. ul. Janowiecka 64. DOM NR 2, mur., XIX/XX w. 65. DOM NR 5, mur., ok r. 66. DOM NR 8, mur., pocz., XX w. 67. DOM NR 14, mur., k. XIX w. 68. DOM NR 15, mur., l.30-te XX w. 69. DOM NR 16, mur., pocz. XX w. 70. DOM NR 21, mur., ok r. 71. DOM NR 23, mur., ok r. 72. DOM NR 26, mur., ok r. 73. DOM NR 28, mur., ok r. 74. DOM NR 36, MUR., ok r. 75. DOM NR 38, mur., ok r. 76. DOM NR 40, mur., ok r. 77. DOM NR 42, mur, ok r. 78. DOM NR 50, mur., ok r. ul. Kcyńska 79. DOM NR 8, mur, ok r. 80. DOM NR 18, mur., l. 20-te XX w. 81. DOM NR 31, mur., ok r. 82. DOM NR 33, mur., ok r. ul. Klasztorna 83. ZESPÓŁ DOMU NR 1 a. budynek mieszkalny, mur., ok r. b. spichlerz, szachul., 4. ćw. XIX w. 84. DOM NR 3, mur., k. XIX w. 85. ZESPÓŁ DOMU NR 5 a. budynek mieszkalny, mur./szachul., 1. poł. XIX w. b. spichlerz, szachul., 3. ćw. XIX w. 23 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 24

25 86. DOM NR 7, mur., ok r. 87. DOM NR 8, mur., 1.poł. XIX w. 88. DOM NR 10, mur., 1. poł. XIX w. 89. DOM NR 11, mur, k. XIX w. 90. DOM NR 12, mur., 1. poł. XIX w. 91. DOM NR 13, mur., k. XIX w., przebud. 92. DOM NR 14, mur., ok r. ul. Kolejowa 93. DOM NR 1, mur., 1912 r. 94. DOM NR 6, mur, ok r. 95. DOM NR 10, mur., 4. ćw. XIX w. 96. DOM NR 11, mur., ok r. (figuruje w materiałach WKZ jako zespół domu nr 11) 97. SPICHLERZ NR 13, szachul., XIX/XX w. (figuruje w materiałach WKZ jako zespół domu nr 11) 98. DOM NR 12, mur., ok r. 99. DOM NR 15, mur., ok r DOM NR 17, mur., ok r DOM NR 18, mur., 4. ćw. XIX w DOM NR 19, mur., k. XIX w DOM NR 20, mur., 1 ćw. XX w MLECZARNIA NR 21, ob. budynek mieszkalno-usługowy, mur., 1 ćw. XX w DOM NR 24, ob. świetlica Gimnazjum nr 1 Gminy Wągrowiec, mur., ok r. 106 DOM NR 26, mur., 1 ćw. XX w DOM NR 27, mur., ok r DOM NR 30, mur., ok r DOM NR 32, ob. ul. Cysterska 2, mur., ok r DOM NR 34, ob. ul. Cysterska 4, mur., ok r DOM NR 48, ob. ul. Cysterska 18, mur., ok r DOM NR 50, ob. ul. Cysterska 20, mur., ok r. ul. Kościuszki 113. DOM NR 2, mur., ok r DOM NR 4, mur., ok r. 24 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 25

26 115. DOM NR 5, mur., ok r DOM NR 9, mur., ok r DOM NR 8, mur., ok r DOM NR 17, ok r DOM NR 19, ob. Szkoła muzyczna, mur., ok r DOM NR 20, mur, ok r DOM NR 21, mur, ok r DOM NR 22, mur., ok r DOM NR 23, mur., ok r DOM NR 24, mur., ok r DOM NR 25, ob. Wydział Oświaty UM Wągrowiec, mur., 1904 r DOM NR 26, mur., ok r DOM NR 28, mur., ok r DOM NR 29, mur., po 1920 r DOM NR 30, mur., ok r DOM NR 37, mur, ok r DOM NR 39, mur./szachul., ok r DOM NR 40, mur., ok r DOM NR 41, mur., ok r DOM NR 42, mur./szachul., ok r DOM NR 43, mur, 1908 r DOM NR 44, mur./szachul., l DOM NR 45, mur., ok r DOM NR 46, mur./szachul., l DOM NR 50, mur., l DOM NR 52, mur, ok r DOM NR 54, mur, ok r DOM NR 56, mur., ok r DOM NR 58, mur., l DOM NR 60, mur., l DOM NR 62, mur., ok r DOM NR 64, mur., ok r DOM NR 66, mur., ok r. (willa "DANA") 148. DOM NR 68, mur., ok r. 25 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 26

27 149. DOM NR 76, mur., ok r. ul. Krótka 150. DOM NR 1, mur., l. 30-te XX w DOM NR 2, mur., l. 30-te XX w. ul. Ks. Wujka 152. DOM NR 1,mur., l. 20-te XX w DOM NR 2, mur., pocz. XX w DOM NR 8, mur., k. XIX w DOM NR 11, mur., 2. poł. XIX w DOM NR 13, mur., pocz. XX w. ul. Leśna 157. DOM NR 28, mur., pocz. XX w DOM NR 51, mur., pocz. XX w DOM NR 43, mur., pocz. XX w DOM NR 32, mur., pocz. XX w DOM NR 27, mur., pocz. XX w. ul. Łąkowa 162. DOM NR 2, mur., ok r. ul. Mickiewicza 163. DOM NR 12, mur., l. 30-te XX w. ul. Opacka 164. DOM NR 1, mur., poł. XIX w DOM NR 2, mur., 4. ćw. XIX w DOM NR 3, mur., 2 poł. XIX w DOM NR 5, mur., k. XIX w DOM NR 7, mur., ok r DOM NR 11, mur., pocz. XX w DOM NR 15, ob. Muzeum Regionalne, tzw. Opatówka, mur., k. XVIII/1884 r. 26 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 27

28 171. DOM NR 17, mur., 1934 r DOM NR 19, mur., ok r DOM NR 21, mur., ok r. ul. Piaskowa 174. DOM NR 1, mur., pocz. XX w DOM NR 3, mur., ok r DOM NR 14, mur., l. 20-te XX w DOM NR 18, mur., l. 30-te XX w. ul. Pocztowa 178. DOM NR 1, mur., pocz. XX w DOM NR 3, mur, pocz. XX w DOM NR 5, mur., pocz. XX w DOM NR 6, mur., pocz. XX w DOM NR 7, mur., ok r DOM NR 8, mur., pocz. XX w DOM NR 9, mur., 4. ćw. XIX w 185. DOM NR 10, mur., ok r DOM NR 11, mur., pocz. XX w DOM NR 14, mur., pocz. XX w. ul. Powstańców Wielkopolskich 188. DOM NR 1, mur., 2. poł. XIX w DOM NR 4, mur. 2. poł. XIX w DOM NR 7, mur., l. 20-te XX w DOM NR 9, mur, 4. ćw. XIX w DOM NR 10, mur., pocz. XX w DOM NR 17, mur., pocz. XX w DOM NR 22, mur., k. XIX w DOM NR 35, mur., k. XIX w DOM NR 39, mur., pocz. XX w. 27 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 28

29 ul. Poznańska 197. DOM NR 1. mur., poł. XIX w DOM NR 1b, mur., 4. ćw. XIX w DOM NR 2, mur., k. XIX w DOM NR 3, mur., k. XIX w DOM NR 6, mur., k. XIX w DOM NR 7, mur., 1. poł. XIX w DOM NR 7b, mur., 3. ćw. XIX w DOM NR 9, mur., k. XIX w DOM NR 10, mur, k. XIX w DOM NR 11, mur., k. XIX w DOM NR 14, mur., ok r DOM NR 16, mur., pocz. XX w DOM NR 17, mur., 2. poł. XIX w DOM NR 18, mur., l. 20-te XX w DOM NR 20, mur., poł. XIX w DOM NR 21, mur., k. XIX w DOM NR 23, mur., 4. ćw. XIX w DOM NR 29, mur., 2. poł. XIX w. ul. Przemysłowa 215. DOM NR 4, mur., I. 30-te XX w DOM NR 14, mur., ok r DOM NR 24, mur, l. 30-te XX w DOM NR 32, mur., l. 30-te XX w DOM NR 40, mur., ok r. ul. Rogozińska 220. DOM NR 52, mur., k. XIX w DOM NR 54, mur., k. XIX w DOM NR 56, mur., 4. ćw. XIX w DOM NR 95, mur., ok r DOM NR 114, mur., ok r. 28 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 29

30 Rynek 225. DOM NR 3, mur., pocz. XX w DOM NR 6, mur., ok r DOM NR 8, mur., ok r DOM NR 9, mur., ok r DOM NR 12, mur, ok r DOM NR 14, mur, k. XIX w DOM NR 15, mur, pocz. XX w DOM NR 16, mur., ok r DOM NR 17, mur, ok r DOM NR 18, mur, ok, 1905 r DOM NR 19, mur., ok r DOM NR 22, mur., k. XIX w. ul. Skocka 237. DOM NR 8, mur., 1901 r DOM NR 11, mur, ok r DOM NR 16, mur., ok r DOM NR 20, mur., 4. ćw. XIX w. ul. Szeroka dziś Aleja Jana Pawła II 241. DOM NR 1, mur., ok r DOM NR 4, mur., 1. dzies. XX w DOM NR 10, mur.. ok r DOM NR 14, mur., k. XIX w., przebud DOM NR 18, mur., ok r DOM NR 20, mur., ok r STRZELNICA BRACTWA KURKOWEGO, ob. Dzienny Dom Seniora, ul. Powstańców Wlkp. 30, mur., 2. poł. XIX w BUDYNEK ADMINISTRACYJNY RZEŹNI MIEJSKIEJ, (byłe zakłady mięsne), ul. Skocka 14, mur., 1939 r. 29 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 30

31 249. MLECZARNIA, ob. budynek mieszkalny, ul. Piaskowa 4, mur., ok r MOSTEK KOLEJOWY nad rz. Strugą Gołaniecką, w rejonie ul. Cysterskiej, mur r WSPINALNIA, wieża obserwacyjna straży pożarnej, ob. Izba Pamięci, ul. Powstańców Wlkp. 31, k. XIX w. WĄGROWIEC DUROWO 252. PARK dworski, ob. siedziba Nadleśnictwa, pocz. XIX w Wykaz zespołów zabytków ruchomych wpisanych do rejestru zabytków Na terenie Wągrowca wpisane do rejestru zabytków są dwa zespoły zabytków ruchomych. Obydwa znajdują się w kościołach i stanowią wyposażenie dla nich charakterystyczne. Są to: wyposażenie kościoła p.w. św. Jakuba Ap., w skład którego wchodzi 35 pozycji, pod nr rejestru B z r. wyposażenie kościoła p.w. Wniebowzięcia NMP, który również zawiera 35 pozycji o nr rejestru B-187 z dnia r. W wykazie ewidencji konserwatorskiej dla Wągrowca nie zewidencjonowano kapliczek i figur przydrożnych. Jednym z działań mających na celu dalsze prace nad gminną ewidencją zabytków powinno być rozpoczęcie inwentaryzacji i dokumentacji zabytków tego rodzaju Krajobraz kulturowy miasta Wągrowca Krajobraz kulturowy kształtuje się wskutek ingerencji człowieka w środowisko przyrodnicze. Na wykształcenie krajobrazu kulturowego Wągrowca znaczący wpływ miało jego położenie geograficzne. Lokację miasta przeprowadzono na obszarze położonym między jeziorami Durowskim i Łęgowskim, w środkowym biegu rzeki Wełny oraz nad rzeką Nielbą i Strugą Gołaniecką. Powierzchnię w tym rejonie ukształtowała działalność lodowca oraz wód 30 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 31

32 polodowcowych. Wągrowiec leży na terenie równiny moreny dennej, jest to obszar z krajobrazem pagórkowatym, pojeziernym i sandrowo-pojeziernym. Miasto powstało na równoleżnikowej wyspie zlokalizowanej po lewej stronie Wełny, od południa okrążanej przez rzekę Nielbę. Układ cieków wodnych miał więc zasadnicze znaczenie dla rozwoju osadnictwa. Dużą rolę odgrywał też jego charakter obronny. Również inne skupiska średniowiecznego osadnictwa zgromadzone były nad rzekami i jeziorami dzisiejszego Wągrowca, dało to początek lokalizacji dalszych części miasta wzdłuż istniejących do dziś granic. Na powstawanie krajobrazu kulturowego Wągrowca największy wpływ mieli jego włodarze i mieszkańcy. Obszar miasta znajdował się pierwotnie w zasięgu dóbr Łęgowo, w skład których wchodziły przysiółki: Prostorzecze, Jankowo, Masłowo i Znosze. Dobra te stanowiły własność rodów Zarębów, którzy w 1319 r. sprzedali majątek opatowi konwentu cystersów z Łekna. Oprócz tego, cystersi dysponowali nadaną im w 1153 r. osadą Straszewo. W ostatnich dziesięcioleciach XIV w. podjęto działania zmierzające do lokacji w tym rejonie ośrodka miejskiego. Miasto zostało uporządkowane przestrzennie, a najistotniejszymi elementami, które wyznaczyły kierunki późniejszego rozwoju urbanistycznego, były obiekty sakralne i rynek. W XVI w. w Wągrowcu istniał szpital i łaźnia a miasto zaczęło rozwijać się na północnym brzegu rzeki Wełny. Dokładne położenie wymienionych zabudowań nie jest znane, podobnie jak lokalizacja pierwszego rynku. Najprawdopodobniej w XVI w., z uwagi na zwiększenie liczby ludności, wytyczono nowy rynek, czego następstwem było powstawanie nowych ulic i zajęcie przez zabudowę miejską obszarów w kierunku Rogoźna i Łekna. Rozkwit miasta trwał nieprzerwanie do połowy XVII w. Przez cały XVIII w. Polskę paraliżowały toczące się wojny, co skutecznie hamowało rozwój Wągrowca. Zabudowania miasta kilkakrotnie ulegały zniszczeniu wskutek pożarów. Ponowny progres nastąpił na początku XIX w., przy udziale rządzących wówczas władz pruskich, które sprowadziły nowych osadników i rozpoczęły odbudowę zniszczeń po pożarze w 1805 r. W latach 20. XIX w. napływ nowych osadników przyczynił się do rozbudowy przy drodze w kierunku Poznania i wybudowania kościoła ewangelickiego (lata ). Od połowy tego wieku zaczęły powstawać nowe drogi i trakty biegnące przez Wągrowiec, co również stymulowało wzrost gospodarczy i rozwój handlu oraz rzemiosła. Na przełomie XIX i XX w. miasto uzyskało połączenia kolejowe i rozbudowało się w stronę ulic Kolejowej, Kościuszki, Bartodziejskiej i nad jez. Durowskim. Powstawały murowane domy, z których część przetrwała do dziś. Koniec XIX w. i początek XX w. przyniósł także rozwój budownictwa przemysłowego. Na terenie całego miasta powstawały liczne sklepy (teren całego miasta, zwłaszcza rynek i 31 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 32

33 główne ulice), wybudowano okazały budynek starostwa powiatowego oraz więzienie (oba budynki na ul. Kościuszki). Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku dynamika budownictwa nieco spowolniła, dopiero w 1938 roku sporządzono dla Wągrowca plan zabudowy miasta w dużej mierze obejmujący jego północno-wschodnią część. Z tego czasu pochodzi też spora liczba domów na ul. Średniej. Z nastaniem II wojny światowej uległa zniszczeniu część zabytkowych zabudowań, wojna również nie sprzyjała rozwojowi architektury miasta. Prawdopodobna dynamika osadnictwa na terenie Wągrowca. Podkład- schemat średniowiecznego układu urbanistycznego, wg. E. Makowski) 3.5. Zabytki archeologiczne Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru Na terenie miasta znajduje się tylko jedno stanowisko archeologiczne wpisane do rejestru zabytków. Jest to cmentarzysko kultury łużyckiej przy ul. Rogozińskiej 102, wpisane do rejestru zabytków pod nr 796/A z dnia r., przepisane do rejestru zabytków woj. wielkopolskiego pod nr 108/Wlkp./C. 32 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 33

34 Wykaz stanowisk archeologicznych o własnej formie krajobrazu Stanowiska archeologiczne o własnej formie krajobrazu to miejsca widocznie zmienione przez działalność człowieka w pradziejach. Zaliczamy do nich kurhany, grobowce megalityczne i grodziska w różnych formach. Na terenie całego miasta nie ma stanowisk o własnej formie krajobrazu Zestawienie stanowisk archeologicznych zewidencjonowanych i wpisanych do rejestru zabytków Fakty osadnicze Ilość Wpisane do rejestru Grodzisko 1 0 Cmentarzysko 13 1 Osada 12 0 Ilość stanowisk archeologicznych Punkt osadniczy 15 0 Ślad osadniczy 73 0 Skarb 2 0 Nawarstwienia kulturowe 1 0 Razem Na terenie Wągrowca znane są 82 stanowiska archeologiczne. Część z nich (17) to stanowiska archiwalne. Zostały wyznaczone na podstawie akt archiwalnych, znamy ich funkcję i chronologię ale nie posiadają precyzyjnej lokalizacji w terenie. W pewien sposób zakłóca to obraz pradziejowego osadnictwa na terenie miasta. Trudności w analizie osadnictwa sprawia też zwarta zabudowa Wągrowca, przez którą trudno zweryfikować stanowiska archeologiczne. Można to zrobić jedynie nadzorując miejsca inwestycji budowlanych zgodnie z wytycznymi i zawartymi w decyzjach konserwatorskich. Cześć stanowisk posiada po kilka faktów osadniczych, np. jedno stanowisko może zostać sklasyfikowane jako osada kultury łużyckiej i punkt osadniczy z okresu średniowiecza. Stąd 33 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 34

35 różnica między zestawieniem liczbowym zewidencjonowanych stanowisk archeologicznych z terenu miasta 82, a faktami osadniczymi w ich obrębie 117. Zespoły archeologiczne występujące na terenie Wągrowca. Podkład mapa AZP. 34 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 35

36 Zestawienie chronologiczne stanowisk archeologicznych zewidencjonowanych i wpisanych do rejestru zabytków datowanie epoka kamienia epoka brązu i żelaza ilość stanowisk okres rzymski 20 okres wczesnego średniowiecza okres późnego średniowiecza okres nowożytny Zestawienie chronologiczne stanowisk archeologicznych na terenie Wągrowca wykonane zostało na podstawie kart AZP (Archeologiczne Zdjęcie Polski), znajdujących się w Wojewódzkim Urzędzie Konserwatorskim w Poznaniu. Karty powstawały w różnym okresie, wykonywane przez różnych autorów na podstawie zbieranych w terenie materiałów zabytkowych, często nielicznych i mało czytelnych, często też na podstawie informacji z danych archiwalnych. Dlatego w/w podział chronologiczny nie jest szczegółowy i nie oddaje całości omawianego tematu. Na obszarze miasta znanych jest 13 stanowisk epoki kamienia, 20 epoki brązu i żelaza, 20 okresu rzymskiego, 18 wyznaczono na czas wczesnego średniowiecza a 19 na okres późnego, 15 stanowisk ustalono na okres nowożytny. Należy przy tym pamiętać, że niektóre stanowiska maja określoną chronologię na kilka okresów, wynika to z wielokulturowości pojedynczych stanowisk. 35 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 36

37 Zarys osadnictwa na terenie Wągrowca Najstarsze rejestrowane stanowiska w Wągrowcu pochodzą z epoki kamienia a dokładnie z młodszej epoki kamienia ( p.n.e.) i związane są z pojawieniem się na tych ziemiach pierwszych społeczności rolniczych. Nie można przy tym wykluczyć istnienia wcześniejszych kultur związanych z okresem starszej epoki kamienia (paleolit schyłkowy p.n.e.) i środkowej epoki kamienia ( p.n.e.). Z okolic Wągrowca znanych jest kilka stanowisk z tego czasu, w samym Wągrowcu najprawdopodobniej nie są one rozpoznane. Pierwsze ślady bytowania ludności neolitycznej wiążą się z kulturą ceramiki wstęgowej; stanowisko tejże kultury nie występuje w samym mieście a w pobliskim Łęgowie. Najwięcej stanowisk z neolitu związanych jest z neolitem środkowym, ze społecznościami kultury pucharów lejkowatych. Odnotowujemy na terenie miasta jeszcze jedną neolityczną kulturę amfor kulistych. Były to społeczności ludności zajmującej się hodowlą zwierząt i uprawą roli, co sprzyjało stabilizacji osadnictwa. Rozkwit sieci osadniczej widoczny na terenie miasta następuje w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza, w czasach kultury łużyckiej ( p.n.e.), zwłaszcza w dolinach rzek i innych poślednich cieków a także na terenach wokół jezior. Także stanowiska wymienionej kultury należą do grupy dobrze poznanych pod względem badawczym. Jedno cmentarzysko z tego okresu wpisane zostało do rejestru zabytków (nr rej. 108/Wlkp./C). Z kolejną fazą osadniczą wiązać należy stanowiska ludności kultury pomorskiej ( p.n.e.). Trudno jest odróżnić osadnicze materiały łużyckie od pomorskich, być może część stanowisk określonych jako łużyckie w rzeczywistości przynależy do wspomnianej powyżej i na odwrót. Na terenie Wągrowca nie zarejestrowano stanowisk archeologicznych ze starszego okresu przedrzymskiego. Takie same trudności, jak w przypadku wymienionych wcześniej kultur, nastręcza kolejny okres wpływów rzymskich (0-375 n.e.). Dwie dominujące w tym czasie kultury: przeworska i wielbarska, często są ze sobą mylone przy analizie materiału ceramicznego lub po prostu nierozróżniane. Zapewne dlatego w kartach AZP często wymienia się obydwie jednocześnie. W Wągrowcu aż ¾ stanowisk z okresu wpływów rzymskich zostało zaklasyfikowanych jako wariant: kultura przeworska/kultura wielbarska. Dynamikę osadnictwa we wczesnym średniowieczu na terenie miasta odzwierciedlają stanowiska z różnych faz tego okresu. Wygląda na to, iż zasiedlanie odbywało się równomiernie przez cały okres jego trwania. Stan ten utrzymywał się przez całe średniowiecze aż po czasy nowożytne. Niewątpliwy rozkwit osadnictwa w średniowieczu wiąże się z ówczesnym charakterem miasta początkowo wieś książęca, potem własność 36 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 37

38 kościelna cystersów. Od końca XIV w. zaczął kształtować się obecny układ zabudowy Wągrowca. Charakterystyczny dla Wągrowca, jak i obrazu osadnictwa innych miast, jest układ stanowisk na obrzeżach ich granic. Wiąże się to z trudnością odnalezienia i weryfikacją stanowisk archeologicznych w zwartej zabudowie miejskiej. Część stanowisk została zniszczona podczas kolejnych przebudowań miasta, część straciła swój pierwotny kontekst. Pomimo to udało wyodrębnić się siedemnaście zespołów osadniczych, powiązanych ze sobą chronologicznie i funkcjonalnie. Większość stanowisk z Wągrowca znanych jest z badań powierzchniowych, które nie oddają całościowego obrazu osadnictwa w tym rejonie. Należałoby potraktować to jako wstępne rozpoznanie stanowisk i dynamiki rozwoju. Na terenie miasta, zwłaszcza w wyznaczonej strefie konserwatorskiej, przeprowadza się systematyczne badania ratownicze przy różnego rodzaju inwestycjach budowlanych. Pozwala to w znaczący sposób wzbogacać stan wiedzy na temat rozwoju Wągrowca. 37 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 38

39 4. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego 4.1. Stan zachowania najcenniejszych zabytków i dziedzictwa archeologicznego na terenie miasta Wągrowca Najstarszymi obiektami wspomnianymi w źródłach dotyczących miasta są: kościół pw. św. Jakuba oraz zespół klasztoru pocysterskiego w Wągrowcu. Na podstawie dotychczasowych ustaleń historiografii można przyjąć, że pod koniec średniowiecza Wągrowiec był miastem dobrze zagospodarowanym. Około połowy XVI w. zabudowa przekroczyła rzekę Wełnę, stanowiącą pierwotnie północną granicę miasta. Najprawdopodobniej wtedy wyznaczono nowy rynek, powstały kolejne ulice i budynki użyteczności publicznej, a miasto od tej pory ulegało stopniowemu rozwojowi. Uzyskana stabilność układu urbanistycznego, w tej części miasta przetrwała niewiele zmieniona do czasów współczesnych. W XIX w. zabudowa miasta została wzbogacona o liczne budynki murowane. W tym okresie nastąpił też napływ ludności narodowości niemieckiej i żydowskiej, w związku z czym powstały obiekty sakralne i sepulkralne związane z wyznaniem ewangelickim i mojżeszowym. Przełom XIX i XX w. przyniósł dalszą rozbudowę dzisiejszych ulic Kolejowej, Kościuszki, Bartodziejskiej oraz nad Jeziorem Durowskim. Obecnie zabudowę Wągrowca, oprócz budownictwa współczesnego, stanowią głównie domy i kamienice charakterystyczne dla architektury XIX w. i 1. połowy XX w. Budynki użyteczności publicznej w głównej mierze znajdują się w rejonie ulicy Kościuszki, w sąsiedztwie domów z początku XX w. Stan techniczny większości z nich można ocenić jako dobry lub dostateczny. Najgorzej zachowane, wymagające remontu i prac konserwatorskich, są niektóre budynki zlokalizowane przy ulicy Poznańskiej i Klasztornej. Znajdują się one w strefie ścisłej ochrony konserwatorskiej zabytkowego urbanistycznego układu miasta Wągrowca, wpisanego do rejestru zabytków. Wśród najcenniejszych zabytków Wągrowca, wpisanych do rejestru, wyróżnić można wspomniany wyżej zespół kościoła pw. św. Jakuba Apostoła. W późnogotyckim kościele z 2. poł. XVI w na bieżąco prowadzone są prace remontowe i konserwatorskie, począwszy od osuszania fundamentów, po remont elewacji. W 2011 i 2012 r. zakończono konserwację ołtarza głównego i wymieniono posadzkę w części prezbiterialnej. W bardzo dobrym stanie technicznym jest, wchodząca w skład tego zespołu, plebania (k. XIX w.) odnowiona na 38 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 39

40 początku XX w. Dzwonnica z 1847 r., (nie jest wpisana do rejestru) poddana została kapitalnemu remontowi na przełomie XX/XXI w. Budynek gospodarczy zlokalizowany przy kościele znajduje się w bardzo złym stanie technicznym i wymaga jak najszybszego remontu. Wartościowym zabytkiem miasta jest pocysterski zespół klasztorny z 2. poł. XVIII w., na który składają się: kościół p.w. NMP, klasztor, brama oraz teren dawnego cmentarza założonego w XIV w. Kościół i zabudowania klasztorne w Wągrowcu zostały odbudowane w latach po pożarze, który miał miejsce w styczniu 1945 roku. W początkach XXI w. wykonano przełożenie poszycia dachowego, opierzenia blacharskie, nowe krzyże na wieżach, poddano renowacji rzeźbę Najświętszej Marii Panny w zwieńczeniu fasady oraz założono nowe rynny. Obecnie klasztor i kościół wymagają odwilgocenia ścian i fundamentów budynków, a także zabezpieczenia partii stropowych. W dobrym stanie znajduje się brama (k. XVIII w.), której konstrukcję wzmocniono i otynkowano na początku XXI w. Mur obwodowy zespołu poklasztornego niezwłocznie potrzebuje osuszenia, wzmocnienia konstrukcji oraz położenia nowych tynków, m. in. na odcinku połączenia z bramą. W 2011 r. został złożony wniosek do Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o wpisanie muru do rejestru zabytków. W dobrym stanie technicznym jest kościół pw. św. Piotra i Pawła (poewangelicki, obecnie filialny parafii rzymskokatolickiej pw. NMP w Wągrowcu) wybudowany w r. W 1969 roku wykonano prace związane z modernizacją jego wnętrza oraz założono boazerię, następnie w 1970 roku położono nowe tynki na zewnętrznej elewacji, które przysłoniły boniowania. W latach wykonano nowe pokrycie dachowe z łupka oraz renowację elewacji dwóch ścian południowej i wschodniej. W 2012 r. podjęto działania w celu przywrócenia i zabezpieczenia pierwotnego charakteru wnętrza. Obiekty zlokalizowane wzdłuż ulicy Kościuszki: zespół Sądu Powiatowego (pocz. XX w.), Królewskie Ewangelickie Seminarium Nauczycielskie ( r.), Starostwo Powiatowe (pocz. XX w.) znajdują się w dobrym stanie technicznym. Są to budynki użyteczności publicznej, poddawane bieżącym naprawom i pracom adaptacyjnym, w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Poznaniu. Omówić należy również dwa budynki mieszkalne wpisane do rejestru zabytków. Pierwszy, dom przy ulicy Poznańskiej 7 poddany został przebudowie, m.in. wymieniono schody i stolarkę po pożarze w 1972 roku. W 1997 roku wymieniono tynki oraz 2/3 dachu. W ostatnich latach na poddaszu zaadaptowano pomieszczenie mieszkalne - wykuto dodatkowe okno i usunięto naczółek na ścianie szczytowej. Budynek ten posiada mocno zniekształconą 39 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 40

41 formę zabytkową ale zawiera wartość historyczną - był własnością rotmistrza wojsk napoleońskich Franciszka Łakińskiego. Drugi budynek, na Klasztornej nr 10 jest typową formą stylu Rètablissement. Administracja pruska prowadziła politykę głębokich przemian przestrzennych w obrębie już istniejących ośrodków miejskich. Działalność pruskiej policji budowlanej pod hasłem odnowy franc.: Rétablissement promowała standaryzowane dla całej prowincji przekształcenia przestrzenne a układy urbanistyczne miast oraz architektura podporządkowane były pewnym wymogom (za Wielkopolski Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata ). Od 1994 roku obiekt ten poddawany jest bieżącym naprawom. Do tej pory wyremontowano bądź wymieniono instalacje: elektryczną, grzewczą, wodno-kanalizacyjną, zmieniono część okien oraz położono nowe tynki i wyremontowano część wnętrz. W 2001 r. naprawiono kominy i więźby dachowe. Kolejnym obiektem jest budynek dawnego gimnazjum żeńskiego z 1926 r., obecnie Szkoła Podstawowa nr 3, przy ul. Klasztornej. W 1976 r. została rozbudowana południowa część budynku. W latach 90-tych XX w. został przeprowadzony remont więźby dachowej i poszycia dachu. W 2000 r. odświeżono elewację budynku, dokonano renowacji tynków oraz został wykonany remont systemu rynnowo-spustowego. Obecnie budynek wymaga wymiany dachu, stolarki okiennej oraz odnowienia elewacji zewnętrznej. W dobrym stanie technicznym jest zespół gimnazjum męskiego położony przy ul. Klasztornej 17-17a, datowany na lata r. Budynek obecnego I Liceum Ogólnokształcącego poddawany był bieżącym naprawom. W latach została wymieniona stolarka okienna a w 1984 r. do korpusu budynku gimnazjum dobudowane nowe skrzydło. Dotychczas został wyremontowany dach, w latach 90-tych XX w. wymieniono instalację wodnokanalizacyjną, wzmocniono strop auli oraz pomalowano wnętrza. Na początku XXI w. dokonano modernizacji centralnego ogrzewania. W 2012 r. przeprowadzono remont dachu i wymianę więźby dachowej. Przeprowadzono również wymianę dachówek oraz ocieplenie stropu dachu. Innymi cennymi obiektami Wągrowca są cmentarze. Elementami tworzącymi cmentarze są nie tylko groby, nagrobki, grobowce, bramy wejściowe, mury ogrodzeniowe, ozdobne ogrodzenia miejsc grzebalnych, ale także zakomponowany układ przestrzenny składający się ze ścieżek i alejek, kwater oraz wiekowy drzewostan nasadzony jednocześnie z założeniem cmentarza. W Wielkopolskim Wojewódzkim Programie Opieki nad Zabytkami Wągrowiec wymieniony zostaje jako miasto dbające o tą kategorię obiektów. Zakres prac i nakład finansowy przy takich przedsięwzięciach jest jednak ogromy a zabytkowe elementy 40 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 41

42 cmentarzy wymagają jak najszybszych prac remontowych. Na cmentarzu nowofarnym przy ul. Gnieźnieńskiej wymagana jest renowacja bramy oraz nagrobków z XIX w. i pierwszej połowy XX w. Teren cmentarza ewangelickiego został uporządkowany w ramach zajęć obozu młodzieżowego, zorganizowanego przez Stowarzyszenie Opieki nad Grobami Wojennymi. Na cmentarzu starofarnym znajduje się kilkanaście grobowców z przełomu XIX i XX w. (w bardzo złym stanie technicznym). Wymagają one niezwłocznego uporządkowania, zabezpieczenia i zamknięcia otwartych grobowców. Z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Pałuckiej prowadzone są działania mające na celu wpis wspomnianych nagrobków do rejestru zabytków. Obiekty wymagają niezwłocznego przeprowadzenia prac zabezpieczających, remontowych i konserwatorskich. Grobowiec rodziny Keglów, pomimo prac remontowych w 1962 r. i latach 90-tych XX w., polegających na wzmocnieniu konstrukcji, uzupełnieniu i odświeżeniu tynków, wymaga wzmocnienia ścian konstrukcji grobowca, uzupełnienia tynków i renowacji żeliwnych tablic. Na terenie Wągrowca znajduje się też żelbetonowy schron bojowy piechoty Armii Poznań z 1939 r., wymagający niezwłocznego zabezpieczenia i uporządkowania otoczenia. Warto byłoby także podjąć starania zmierzające do zainstalowania tablicy informacyjnej z opisem obiektu oraz z jego historią i przeznaczeniem. Obecnie w jego pobliżu trwa budowa marketu spożywczego. Dzięki zwolnieniu w podatku od nieruchomości właścicieli obiektów zabytkowych, wprowadzonym w 2008 roku, zostały odnowione pierzeje Rynku. Ogólny stan zachowania kamienic na wągrowieckim Rynku jest dostateczny. Fasady zostały odnowione ze zwróceniem uwagi na charakter ich zabytkowego układu. Jednak większość wnętrz budynków i tylne elewacje wraz z podwórkami wymagają niezwłocznej renowacji i zabezpieczenia przed dalszym niszczeniem. Zwrócić należy uwagę szczególnie na dawny Hotel Metropol. W przypadku tego obiektu, w dobrym stanie znajdują się jedynie elewacje zewnętrzne, natomiast budynek wymaga przeprowadzenia kontroli stanu technicznego. Wartościowym zabiegiem dla tych kamienic byłoby także usunięcie tablic reklamowych, które częściowo zakrywają elewacje. Jednym z obiektów wpisanych do rejestru zabytków, stanowiących własność Gminy Miejskiej jest siedziba Muzeum Regionalnego w Wągrowcu Opatówka, zlokalizowana przy ul. Opackiej 15 (budynek z końca XVIII w., nr rej.: A-1165 z ). Budynek ten, w podstawowej bryle, zachował się w formie z końca XVIII w. W latach został poddany kapitalnemu remontowi, jednak obecnie pilnie wymaga zlokalizowania przyczyn zawilgoceń i wysoleń murów oraz naprawy tynku. W dalszej kolejności istotne byłoby 41 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 42

43 przywrócenie zabytkowego charakteru wnętrzom obiektu, zwłaszcza piwnicom o kolebkowym sklepieniu. W oparciu o wytyczne Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w 2011 r. została przygotowana koncepcja modernizacji i remontu Muzeum Regionalnego w Wągrowcu. W przypadku siedziby Muzeum Regionalnego w Wągrowcu, Gmina Miejska zapewni środki finansowe na opracowanie dokumentacji technicznej remontu, modernizacji i rozbudowy obiektu. Miasto wsparło finansowo także prace remontowe i konserwatorskie prowadzone w kościele pw. św. Jakuba Apostoła. Na obszarze miasta zewidencjonowano 82 stanowiska archeologiczne. Tylko jedno z nich wpisane jest do rejestru zabytków, jest to cmentarzysko ciałopalne kultury łużyckiej. W 1957 roku, przy ul. Rogozińskiej, podczas prowadzenia prac ziemnych, odkryto dwa groby ludności kultury łużyckiej. W trakcie badań interwencyjnych w pierwszym grobie zarejestrowano popielnicę z przepalonymi kośćmi ludzkimi, misę oraz fragmenty naczynia ceramicznego. W drugim również odkryto popielnicę z przepalonymi kośćmi oraz 14 naczyń. Materiał zabytkowy z pierwszego grobu datowano na IV okres epoki brązu, a z grobu nr 2 na IV-V okres epoki brązu ( p.n.e.). Oba groby przyporządkowano do grupy zachodniowielkopolskiej kultury łużyckiej. Niestety dotąd nie zarejestrowano dalszej części tego cmentarzyska. W 1969 r. cmentarzysko ciałopalne wpisano do rejestru zabytków województwa poznańskiego pod nr 796/A. Następnie po reformie administracyjnej państwa i utworzeniu województwa wielkopolskiego, cmentarzysko ciałopalne przy ul. Rogozińskiej 57 (obecnie przy ulicy Rogozińskiej 102) wpisano do rejestru zabytków województwa wielkopolskiego pod numerem 108/Wlkp/C. Stan badań archeologicznych na terenie Wągrowca jest wciąż niezadowalający. Przyczyną tego jest fakt, iż na terenie miasta nie prowadzono badań stacjonarnych, a miejsca w których prowadzone są badania archeologiczne podyktowane są lokalizacją realizowanych inwestycji. Podczas prowadzenia prac ziemnych występuje ryzyko uszkodzenia lub zniszczenia nawarstwień kulturowych i niezweryfikowanych stanowisk archeologicznych. Największe zagrożenie stanowią nielegalnie prowadzone prace ziemne, szczególnie prace budowlane i remontowe wykonywane systemem gospodarczym bez nadzoru archeologicznego, lub prace ziemne związane z przyłączami instalacyjnymi w otoczeniu obiektów zabytkowych. Należy zwrócić uwagę, że roboty ziemne oprócz tego, że stwarzają ryzyko zniszczenia nawarstwień archeologicznych, zwiększają także możliwości poznawcze substancji zabytkowej miasta. Jedynym sposobem pozyskania informacji na temat nawarstwień kulturowych jest ścisła kontrola wszelkich prac ziemnych, które powinny być 42 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 43

44 każdorazowo uzgadniane z Wielkopolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Poznaniu. Na terenie miasta Wągrowca planowane są następujące inwestycje, podczas których istnieje ryzyko zniszczenia lub uszkodzenia obiektów zabytkowych i nawarstwień archeologicznych miasta Wągrowca (wg. Strategii rozwoju miasta Wągrowca do 2020 roku): Budowa, rozbudowa i modernizacja obiektów oświatowych Budowa hotelu i połączenie go z Aquaparkiem Budowa placów zabaw dla dzieci przy ul. Mikołajczyka, na Jaśniaku i Osadzie do 2014 r. Modernizacja istniejących placów zabaw Budowa, rozbudowa i modernizacja obiektów z przeznaczeniem na usługi opieki i pomocy społecznej Remont dachu Szkoły Podstawowej Nr 3 w Wągrowcu przy ul. Klasztornej w latach Budowa małego placu zabaw dla dzieci w Szkole Podstawowej Nr 3 Wągrowcu przy ul. Klasztornej 19 Termomodernizacja obiektów oświatowych: Przedszkoli Nr 1, Nr 2, Nr 6 i Nr 7 w Wągrowcu oraz Szkoły Podstawowej Nr 3 przy ul. Klasztornej 19 wraz przebudową Budowa w Szkole Podstawowej Nr 3 przy ul. Letniej kompleksu boisk sportowych składającego się z: boiska o nawierzchni ze sztucznej trawy do gry w piłkę nożną oraz boiska wielofunkcyjnego o nawierzchni typu EPDM do gry w piłkę ręczną, koszykówkę i siatkówkę. Budowa w Szkole Podstawowej Nr 2 w Wągrowcu boiska wielofunkcyjnego o nawierzchni typu EPDM do gry w piłkę ręczną, koszykówkę i siatkówki Budowa na boisku Gimnazjum Nr 1 w Wągrowcu urządzeń lekkoatletycznych: bieżni, rzutni i skoczni oraz boiska wielofunkcyjnego nawierzchni typu EPM do gry w koszykówkę i siatkówkę Rozbudowa, remont i modernizacja Muzeum Regionalnego w Wągrowcu (w tym zwiększenie powierzchni wystawienniczej, magazynowej i biurowej oraz budowa sali multimedialnej) Zagospodarowanie terenów w dolinie rzeki Wełny i rzeki Nielby Ogród cysterski w dolinie trzech rzek i dwóch jezior z zielonym labiryntem Modernizacja promenady w dolinie rzeki Wełny oraz nad jeziorem Durowskim 43 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 44

45 Zagospodarowanie terenów nad rzeką Wełną (np. ścieżka rowerowa, miejsca piknikowe) Budowa Ścieżki Opata od Muzeum Regionalnego do Klasztoru (tablice informacyjne z historią Cystersów, kramiki z pamiątkami, miejsca odpoczynku) Budowa pola golfowego Modernizacja przystani żeglarskiej nad Jeziorem Durowskim Budowa skateparku OSIR - Zagospodarowanie i uporządkowanie terenów rekreacyjnych przy zachowaniu ich cennych walorów przyrodniczych Utwardzenie nawierzchni dróg parkingowych i wykonanie kanalizacji deszczowej Modernizacja dworca PKP i terenów przy dworcu Budowa V etapu obwodnicy Kaliska - Durowo Budowa małej obwodnicy na trasie Rondo Pałuckie ul. Berdychowska Modernizacja tras wlotowych do miasta: ul. Kcyńska, ul. Skocka, ul. Gnieźnieńska Modernizacja ul. Kościuszki po 2012 r. Modernizacja skrzyżowań Budowa dróg, placów i parkingów oraz modernizacja i remonty ulic istniejących Budowa nowych ścieżek rowerowych (głównie przy drogach wojewódzkich przy trasach wylotowych) oraz modernizacja istniejących Budowa i rozbudowa systemu wodno-kanalizacyjnego na osiedlach: Kaliska, Osada, Marcinkowo Budowa systemów wodno-kanalizacyjnych na terenach inwestycyjnych Budowa sieci wodno-kanalizacyjnej na obszarach wyznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe Wybudowanie 20 mieszkaniowego budynku komunalnego przy wsparciu finansowym Banku Gospodarstwa Krajowego Modernizacja parku 600-lecia Modernizacja promenady Jeziora Durowskiego wzdłuż jego wschodniego brzegu Modernizacja promenady wzdłuż rzeki Wełny na odcinku od Al. Jana Pawła II do ul. Opackiej W celu ochrony zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego wyżej wymienione inwestycje powinny być realizowane w uzgodnieniu z Wielkopolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Poznaniu. 44 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 45

46 4.2. Uwarunkowania ochrony zabytków i dziedzictwa archeologicznego wynikające ze Zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania Miasta Wągrowca oraz Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Wągrowca na lata Dla obszaru miasta Wągrowca jednym z najistotniejszych dokumentów warunkujących ochronę zabytków i dziedzictwa archeologicznego jest Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Miejskiej Wągrowiec, ustanowione Uchwałą Nr 19/98 Rady Miejskiej w Wągrowcu z dnia 17 czerwca 1998 r. Uchwała Nr XVI/100/2007 r. Rady Miejskiej w Wągrowcu z dnia 28 grudnia 2007 r. przyjęła Zmianę studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca. Dokument ten opisuje uwarunkowania kulturowe Wągrowca, odnosząc się do historycznego układu przestrzennego miasta, wraz z jego zabytkowymi zabudowami. W obszarze zabudowy wymienione zostały: założenie klasztorne, układ urbanistyczny Starego Miasta, układ urbanistyczny Nowego Miasta oraz zabudowa w północnej części miasta. W Studium nadmieniona zostaje kwestia ochrony dziedzictwa kulturowego poprzez odpowiednią adaptację miejsc. Podanym przykładem jest część miasta z ulicą Skocką i teren okalający Jezioro Durowskie, czyli reprezentacyjne wizytówkowe obszary Wągrowca. W tekście Studium zaproponowano ustalenia w zakresie ochrony zabytków i dziedzictwa archeologicznego. Zagospodarowanie przestrzenne, w strefie historycznej zabudowy, podlegać musi rygorom. Mianowicie przy planowaniu nowych inwestycji budowlanoarchitektonicznych uwzględnić należy istniejące obiekty zabytkowe: ich charakter i kontekst zabytkowej przestrzeni; tak aby zarówno formy nowe, jak i stare stanowiły spójny element przestrzeni. Ponadto: Na obszarach historycznych winny być zachowane linie rozgraniczające ulice, tworzące historyczny układ urbanistyczny oraz linie zabudowy. Wyłączony z zabudowy powinien zostać obszar dolin rzek Wągrowca, Nielby i Wełny, jako obszar przyrodniczy o ekspozycji zespołu zabytkowego. W Zmianie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca ochrona krajobrazu kulturowego wiąże się z następującymi działaniami: zachowanie zidentyfikowanych wartości zasobów dziedzictwa kulturowego zahamowanie degradacji zabytków oraz zmian funkcjonalno - przestrzennych istniejących założeń urbanistycznych odnowa istniejących zasobów dziedzictwa kulturowego Uwzględniając Ustawę o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Studium wyszczególnia specjale formy ochrony, takie jak wpis do rejestru zabytków i ustalenia miejscowych planów 45 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 46

47 zagospodarowania przestrzennego. Wpisem do rejestru na terenie Wągrowca objęte zostały obiekty i zespoły zabytkowe, historyczny układ urbanistyczny i jedno stanowisko archeologiczne. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego z założenia obejmują ochronę stanowisk archeologicznych i ich stref przez informowanie odpowiedniego oddziału Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o planowanych pracach ziemnych. Podstawę do objęcia zabytku ochroną na podstawie ustaleń planu miejscowego stanowi gminna ewidencja zabytków. Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca wymienia następujące strefy ochrony stanowisk archeologicznych: rejon Durowa rejon ulic: Dębińskiej, Leśnej, Bobrownickiej i Rogozińskiej, w tym strefa stanowiska wpisanego do rejestru zabytków rejon ulicy Rogozińskiej i rzeki Wełny rejon ulicy Bartodziejskiej (b. młyn) rejon Jeziora Łęgowskiego, rzeki Nielby, ulic Klasztornej i Skockiej rejon ulicy Marcinkowo, linii kolejowej i granicy miasta rejon ulicy Wiejskiej i rzeki Wełny rejon ulic Miłoszewskiego i Palińskiego, rzeki Wełny i linii kolejowej rejon ulic Janowieckiej i Rzecznej oraz rzeki Nielby rejon ulic 11 Listopada i Rgielskiej (osiedle Wschód), ograniczony istniejącą zabudową wielorodzinną., granicą miasta i ulicą Rgielską rejon ulicy Kcyńskiej od obwodnicy do granicy miasta (Kaliska) Miejscowe plany zagospodarowania uwzględniać powinny, takie aspekty, jak: zakazy: zmian linii zabudowy zespołów objętych ochroną konserwatorską oraz tworzących pierzeje ulic i placów; zmian form budynków ważnych dla zachowania walorów układu urbanistycznego; wprowadzania stolarki okiennej z podziałami, które nie nawiązują do stolarki w zabudowie historycznej; zmiany detalów architektonicznych w budynkach objętych ochrona konserwatorską. nakazy: zachowania historycznego podziału własnościowego (co najmniej w formie pionowych podziałów elewacji, kształtujących zwarte pierzeje ulic); nawiązywania form współczesnej zabudowy dachu do sąsiedniej i podziałów poziomych; nawiązania gabarytów nowych obiektów do istniejących; wprowadzania stolarki 46 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 47

48 okiennej w obiektach objętych ochroną konserwatorską z podziałami nawiązującymi do oryginału i odtwarzania stolarki drzwiowej zgodnie z oryginałem. Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca mówi, że obszar wpisany do rejestru zabytków stanowi obszar objęty lokalnym programem rewitalizacji wskazując dalsze etapy działań, takie jak: przeprowadzenie studiów rewaloryzacji obszaru miasta, opracowanie programu opieki nad zabytkami oraz ustalenie zasad etapowania rewitalizacji, prowadzącego do kompleksowych działań inwestycyjnych na wytypowanych obszarach. A w stosunku do obszarów wpisanych do rejestru wiążące są wytyczne konserwatorskie nakazujące nadzór archeologiczny przy realizacji inwestycji budowlanych oraz zgłoszenie prac ziemnych na terenach obiektów zabytkowych wpisanych do wojewódzkiej ewidencji zabytków. W Lokalnym Programie Rewitalizacji Miasta Wągrowca na lata w rozdziale zawarto m.in. informacje na temat: granic strefy ochrony konserwatorskiej, środowiska kulturowego miasta oraz wymieniono najważniejsze zabytki nieruchome. W programie przedstawiono zarówno planowane przedsięwzięcia mające pozytywnie wpłynąć na rewitalizację miasta (m. in., organizowanie imprez kulturowych i historycznych na płycie rynku miasta), remonty i adaptacje obiektów zabytkowych (m.in. klasztoru pocysterskiego, muzeum i wieży ciśnień), jak i inwestycje mogące zagrozić obiektom zabytkowym i nawarstwieniom archeologicznym. Jednocześnie zwrócono uwagę, że cały obszar objęty Lokalnym programem rewitalizacji mieści się w strefie ścisłej ochrony konserwatorskiej. W związku z powyższym zakres prac ziemnych oraz budowlanych powinien być uzgadniany z Wielkopolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Poznaniu. Jednym z głównych założeń Lokalnego Programu Rewitalizacji jest ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego oraz historycznego obszaru rewitalizacji. Dodatkowo, uwarunkowania ochrony obiektów zabytkowych i stanowisk archeologicznych dla miasta Wągrowca, pośrednio dotyczy Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wągrowiec. Jest dokumentem koordynacyjnym określającym politykę w zakresie gospodarki przestrzennej oraz określającym działania na rzecz rozwoju zagospodarowania. Nadrzędnymi celami w wymienionym Studium były, m. in., ochrona obiektów zabytkowych, ochrona krajobrazu kulturowego oraz harmonijne kształtowanie nowej zabudowy, dostosowanej do skali i charakteru zabudowy istniejącej. Ponadto w wydzielonej strefie funkcjonalno-krajobrazowej (strefa rynny jeziornej-b) określono, że zagospodarowanie przestrzeni dotyczyć będzie następujących działań: ochrony konserwatorskiej wyznaczonych obiektów krajobrazowych i kulturowych, zahamowanie 47 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 48

49 działań degradacyjnych, utrzymania racjonalnego użytkowania obszarów zurbanizowanych i stosowanie rygorów w stosunku do uciążliwych elementów zagospodarowania i użytkowania. W dokumencie nadmieniono także jak istotna rolę odgrywają zabytki na terenie gminy (rozdział 4.6.). Należy o nie dbać regulując stany prawne i chroniąc najbliższe otoczenie obiektów. Wszelkie inicjatywy związane z zabytkami na terenie gminy, zarówno architektonicznymi jak i stanowiskami archeologicznymi, należy konsultować ze służbami konserwatorskimi Uwarunkowania ochrony zabytków i dziedzictwa archeologicznego wynikające z miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Zgodnie z Art. 7 Ustawy O ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 23 lipca 2003 r. ustalenia ochrony zawarte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego są jedną z form i sposobów ochrony zabytków. Wągrowiec posiada 29 aktualnych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W 10 z nich nie dokonano zapisu o ochronie zabytków i archeologicznego dziedzictwa kulturowego, w 7 zawarto uwarunkowania ochrony zabytków i archeologicznego dziedzictwa kulturowego, w 9 ujęto jedynie ochronę archeologicznego dziedzictwa kulturowego, a w pozostałych 2 planach zagospodarowania przestrzennego wzięto pod uwagę ustalenia dotyczące ochrony zabytków. Obecnie obowiązują niżej wymienione miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego: 1. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca w rejonie ul. Janowieckiej z 22 maja 1997 r. - brak zapisu związanego z ochroną zabytków i archeologicznego dziedzictwa kulturowego. 2. Zmiana miejscowego planu szczegółowego zagospodarowania przestrzennego rejonu ul. Jeziornej w Wągrowcu z 30 października 1997 r. nie występuje zapis związany z ochroną zabytków i archeologicznego dziedzictwa kulturowego. 3. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Wągrowiec - Wiatrowiec Łęgowo z 17 czerwca 1998 r. brak ustaleń dotyczących ochrony zabytków i archeologicznego dziedzictwa kulturowego. 4. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Wągrowiec Łęgowo 17 czerwca 1998 r. brak zapisu związanego z ochroną zabytków i archeologicznego dziedzictwa kulturowego. 48 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 49

50 5. Miejscowy planu zagospodarowania przestrzennego Wągrowiec Jankowo z 17 czerwca 1998 r. nie ujęto zapisu o ochronie zabytków i archeologicznego dziedzictwa kulturowego. 6. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca w rejonie ulicy Gnieźnieńskiej z 17 czerwca 1998 r. - brak ustaleń dotyczących ochrony zabytków i archeologicznego dziedzictwa kulturowego. 7. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca w kwartale ulic: Kościuszki, Jeżyka, Średniej (dawna Piątkowskiego) z 17 czerwca 1998 r. zawarto następujące wytyczne dotyczące ochrony zabytków: Dla wszystkich obiektów objętych ochroną konserwatorską wymagana jest każdorazowo zgoda Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz Dla obiektów objętych ochroną konserwatorską wymagane jest każdorazowo uzgodnienie dokumentacji budowlanej z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. 8. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca w rejonie ulicy Gnieźnieńskiej teren działki o nr 3808/2 w Wągrowcu z 17 czerwca 1998 r. brak ustaleń dotyczących ochrony i dziedzictwa narodowego. 9. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca w rejonie ul. Wojska Polskiego z dnia 26 marca 1999 r. zawiera następujący zapis dotyczący ochrony zabytków: ustala się zachowanie istniejących obiektów z prawem do modernizacji z wyjątkiem domu nr 27 przy ul. Kolejowej 27 na przekształcenie którego wymagana jest zgoda Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. 10. Miejscowy planu zagospodarowania przestrzennego "Wągrowiec Wschód z 30 września 1999 r. brak zapisu związanego z ochroną zabytków i archeologicznego dziedzictwa kulturowego. 11. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca Kaliska 2 w Wągrowcu z dnia 21 czerwca 2012 r. zawiera następujące zapisy dotyczące ochrony dziedzictwa archeologicznego: Teren objęty planem zlokalizowany jest w obszarze chronionego krajobrazu Dolina Wełny i Rynna Gołaniecko Wągrowiecka, w strefie ochrony stanowisk archeologicznych oraz zlewni chronionej rzeki Wełny, określonej w planie zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego Obszar objęty planem znajduje się w strefie ochrony stanowisk archeologicznych. 49 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 50

51 2. Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego na obszarze, o którym mowa w ust. 1, obowiązuje, zgodnie z przepisami ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami: 1) prowadzenie badań archeologicznych podczas realizacji inwestycji związanych z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, a wymagających prac ziemnych; 2) uzyskanie, przed pozwoleniem na budowę, stosownego pozwolenia na prowadzenie badań archeologicznych. 12. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca w rejonie ul. Słonecznej z 28 marca 2000 r. - brak zapisu związanego z ochroną zabytków i archeologicznego dziedzictwa kulturowego. 13. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca - osiedle "Wschód", dla przebiegu ulicy dojazdowej z r. oraz zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca - osiedle "Wschód", dla przebiegu ulicy dojazdowej z 28 września 2000 r. nie zawarto ustaleń związanych z ochroną zabytków i archeologicznego dziedzictwa kulturowego. 14. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca w rejonie ul. Skockiej z 27 kwietnia 2000 r. - zawarto ustalenia dotyczące ochrony archeologicznego dziedzictwa: ). Prace ziemne prowadzone na obszarze objętym zmianą planu należy uzgadniać z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. 15. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca w rejonie ul. Rgielskiej z 19 lipca 2001 r. zawarto zapis dotyczący ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego: 9. Na obszarze objętym zmianą planu ustala się obowiązek zgłaszania prac ziemnych właściwemu Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków, celem objęcia ich nadzorem archeologicznym. 16. Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca w rejonie ul. Bartodziejskiej z 30 czerwca 2009 r. - dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego i zabytków zawarto następujące ustalenia: Dla terenu zabudowy usługowo-mieszkaniowej (Um) ustala się zachowanie istniejącego budynku byłego młyna bez prawa zmiany formy zewnętrznej lub rozbiórki obiektu i realizacje budynku o wysokości nie przekraczającej II kondygnacji. 2. Rozbiórka obiektu, o którym mowa wymaga w ust. 1 wymaga zezwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. 50 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 51

52 14. Obszar objęty planem znajduje się w strefie ochrony stanowisk archeologicznych, w związku z tym dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego wymagane jest przed uzyskaniem pozwolenia na budowę uzgadnianie prac ziemnych związanych z zagospodarowaniem lub zabudowaniem terenu z Wielkopolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, w celu określenia konieczności ewentualnych prac archeologicznych, zgodnie z przepisami odrębnymi. 17. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenów pomiędzy ul. Skocką, a ulicą Rogozińską w Wągrowcu (IV etap budowy ulicy zbiorczej obwodnicy) z dnia 25 września 2003 r. - wprowadzono następujące uwarunkowania ochrony zabytków i archeologicznego dziedzictwa kulturowego: Na obszarze opracowania ochrona wartości kulturowych i cywilizacyjnych polega w szczególności na: 1) nakazie zgłoszenia przez inwestora z siedmiodniowym wyprzedzeniem faktu rozpoczęcia inwestycji budowlanych służbom nadzoru konserwatorskiego. 2) Obowiązku ustalenia stałego nadzoru archeologiczno-konserwatorskiego nad całością prac ziemnych w przypadku odkrycia obiektów archeologicznych podjęcia ratowniczych badań archeologicznych przez właściwe służby na zasadach określonych odrębnymi przepisami. W Rozdziale 2 zawarte są następujące zapisy mające na celu ochronę zabytków jak i dziedzictwa archeologicznego: Obszar opracowania położony jest w sektorze oznaczonym na Rysunku Planu S13 zlokalizowany jest poza strefą ochrony konserwatorskiej. 2. Sektor oznaczony na Rysunku Planu S13 zlokalizowany jest w całości w strefie ochrony archeologicznej. 3. Sektor oznaczony na Rysunku Planu S13 zlokalizowany jest w całości w strefie chronionego krajobrazu Na obszarze sektora oznaczonego na Rysunku Planu S13 ustala się nakaz: 1) Zachowania udziału właściwych służb archeologicznych w nadzorowaniu działań inwestycyjnych polegających na budowie, rozbudowie lub przebudowie obiektów budowlanych Sektor oznaczony na Rysunku Planu S17 zlokalizowany jest w całości w strefie ochrony archeologicznej. 3. Sektor oznaczony na Rysunku Planu S17 zlokalizowany jest w całości w strefie chronionego krajobrazu. 51 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 52

53 14.1 Na obszarze sektora oznaczonego na Rysunku Planu S17 ustala się nakaz zachowania udziału właściwych służb archeologicznych w nadzorowaniu działań inwestycyjnych polegających na budowie, rozbudowie lub przebudowie obiektów budowlanych Sektor oznaczony na Rysunku Planu W05 zlokalizowany jest w części w strefie ochrony konserwatorskie. 3. Sektor oznaczony na Rysunku Planu W05 zlokalizowany jest w całości w strefie ochrony archeologicznej. 3. Sektor oznaczony na Rysunku Planu W05 zlokalizowany jest w całości w strefie chronionego krajobrazu Na obszarze sektora oznaczonego na Rysunku Planu W05 ustala się nakaz zachowania udziału właściwych służb archeologicznych w nadzorowaniu działań inwestycyjnych polegających na budowie, rozbudowie lub przebudowie obiektów budowlanych Sektor oznaczony na Rysunku Planu W06 zlokalizowany jest w całości w strefie ochrony konserwatorskie. 2. Sektor oznaczony na Rysunku Planu W06 zlokalizowany jest w całości w strefie ochrony archeologicznej. 3. Sektor oznaczony na Rysunku Planu W06 zlokalizowany jest w całości w strefie chronionego krajobrazu Na obszarze sektora oznaczonego na Rysunku Planu W06 ustala się nakaz zachowania udziału właściwych służb archeologicznych w nadzorowaniu działań inwestycyjnych polegających na budowie, rozbudowie lub przebudowie obiektów budowlanych Sektor oznaczony na Rysunku Planu W11 zlokalizowany jest w części w strefie ochrony konserwatorskie. 2. Sektor oznaczony na Rysunku Planu W11 zlokalizowany jest w całości w strefie ochrony archeologicznej. 3. Sektor oznaczony na Rysunku Planu W11 zlokalizowany jest w całości w strefie chronionego krajobrazu Na obszarze sektora oznaczonego na Rysunku Planu W11 ustala się nakaz: 1) zachowania udziału właściwych służb archeologicznych w nadzorowaniu działań inwestycyjnych polegających na budowie, rozbudowie lub przebudowie obiektów budowlanych, 2) zachowania w przebudowywanych, modernizowanych i remontowanych budynkach oryginalnego kształtu i podziału stolarki okiennej, w szczególności podziału na kwatery okien i ich kolor, w odniesieniu do obiektów położonych w strefie ochrony konserwatorskiej, 52 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 53

54 3) zachowania w budynkach poddawanych termorenowacji lub innym pracom remontowym i oznaczonych jako cenny zasób architektoniczny w szczególności charakterystycznych detali elewacyjnych, faktury i materiału elewacyjnego, proporcji okapów, form szczytów i podziałów fasad, w odniesieniu do obiektów położonych w strefie ochrony konserwatorskiej, 4) stosowania dachów płaskich lub stromych o spadku połaci mieszczącym się w przedziale Sektor oznaczony na Rysunku Planu W12 zlokalizowany jest w całości w strefie ochrony archeologicznej. 2. Sektor oznaczony na Rysunku Planu W12 zlokalizowany jest w całości w strefie chronionego krajobrazu Na obszarze sektora oznaczonego na Rysunku Planu W12 ustala się nakaz zachowania udziału właściwych służb archeologicznych w nadzorowaniu działań inwestycyjnych polegających na budowie, rozbudowie lub przebudowie obiektów budowlanych. 18. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu przy ul. Kościuszki w Wągrowcu z 27 marca 2008 r. zawiera następujące uwarunkowania ochrony zabytków i archeologicznego dziedzictwa kulturowego: Na obszarze objętym planem - ochrona konserwatorska, o której mowa w przepisach o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami obejmuje: 1) obszar wpisany do rejestru zabytków, obejmujący część historycznego układu urbanistycznego miasta (436/Wlkp./A), na obszarze objętym planem; 2) budynek byłego Seminarium Nauczycielskiego ul. Kościuszki 49 (87/Wlkp/A), wpisany do rejestru, na terenach oznaczonych na rysunku symbolami UE. 2. Na obszarze wpisanym do rejestru zachowuje się obiekt byłego Seminarium Nauczycielskiego ul. Kościuszki 49 i ustala się zakaz zmiany formy budynków, w tym gabarytów, geometrii dachu, otworów okiennych oraz detalu architektonicznego, z zastrzeżeniem wynikającym z dopuszczenia rozbudowy na podstawie niniejszej uchwały. 3. Na obszarze objętym planem nie wyznacza się innych obiektów objętych ochroną konserwatorską na podstawie ustaleń planu miejscowego. 4. Do zabudowy i zagospodarowania obszarów, o których mowa w ust. 1, obowiązują stosowne przepisy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Prawa budowlanego i postanowień niniejszej uchwały. 5. Dla ochrony dziedzictwa archeologicznego ustala się, na całym obszarze objętym planem, 53 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 54

55 obowiązek zgłaszania prac ziemnych, związanych z zagospodarowaniem lub zabudowaniem terenu do Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, w celu ustalenia obowiązującego inwestora zakresu prac archeologicznych. 19. Miejscowy planu zagospodarowania przestrzennego Osada II w Wągrowcu z 26 czerwca 2008 roku uwzględnia ochronę zabytków oraz archeologicznego dziedzictwa ochrony zabytków w następujący sposób: 7.1. Dla ochrony archeologicznej dziedzictwa kulturowego, ustala się strefę ochrony stanowisk archeologicznych wskazaną na rysunku planu oraz ustala się nakaz uzgadniania z właściwym urzędem ochrony zabytków, wszelkich inwestycji związanych z zagospodarowaniem i zabudowaniem przedmiotowego terenu, wymagających prac ziemnych, celem określenia obowiązującego inwestora zakresu badań archeologicznych. 2. Obejmuje się ochroną obiekt wpisany do wojewódzkiej ewidencji zabytków, posiadający wysokie wartości kulturowe, oznaczony na rysunku planu: 1) dom przy ul. Leśnej nr 37, murowany z pocz. XX w. 3. Obejmuje się ochroną obiekt posiadający wysokie wartości kulturowe, oznaczony na rysunku planu: 1) dom przy ul. Leśnej nr Dla obiektów o których mowa w ust. 2 i 3, obowiązują następujące ustalenia i wymogi ich ochrony: 1) nakaz utrzymania obecnej mieszkaniowej funkcji obiektu; 2) nakaz zachować lub odtworzyć historyczną bryłę; kształt i geometrię dachu oraz zastosowane tradycyjne materiały budowlane, w tym rodzaj, typ i kolor pokrycia dachowego oraz kolorystykę elewacji; 3) nakaz utrzymania, a w zniszczonych fragmentach odtworzenia, historycznego detalu architektonicznego; 4) nakaz zachowania kształtu, rozmiaru i rozmieszczenia otworów zgodne z historycznym wizerunkiem budynku, ewentualne zmiany w tym zakresie należy dostosować do charakteru budynku; 5) nakaz utrzymania lub odtworzenia oryginalnej stolarki okien i drzwi; 6) nakaz projektowania i montowania elementów napowierzchniowych instalacji technicznych z zachowaniem wartości zabytkowych obiektów; 7) wszelkie prace budowlane, należy poprzedzić uzyskaniem wytycznych konserwatorskich oraz uzgadniać z właściwym urzędem ochrony zabytków. 54 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 55

56 20. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Osada I w Wągrowcu z 25 września 2008 roku zawiera następujące ustalenia w celu ochrony zabytków i dziedzictwa archeologicznego: Dla ochrony archeologicznej dziedzictwa kulturowego, ustala się nakaz uzgadniania z właściwym urzędem ochrony zabytków, wszelkich inwestycji związanych z zagospodarowaniem i zabudowaniem przedmiotowego terenu, wymagających prac ziemnych, celem określenia obowiązującego inwestora zakresu badań archeologicznych. 2. Obejmuje się ochroną obiekty wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków posiadające wysokie wartości kulturowe, oznaczone na rysunku planu: 1) dom przy ul. Dębińskiej nr 38, murowano szachulcowy z ok r., 2) dom przy ul. Dębińskiej nr 60, murowany z ok r., 3) dom przy ul. Leśnej nr 32, murowany z pocz. XX w. 3. Obejmuje się ochroną obiekt posiadający wysokie wartości kulturowe, oznaczony na rysunku planu: 1) dom przy ul. Leśnej nr Dla obiektów o których mowa w ust. 2 i 3, obowiązują następujące ustalenia i wymogi ich ochrony: 1) nakaz utrzymania obecnej mieszkaniowej funkcji obiektu; 2) nakaz zachowania lub odtworzenia historycznej bryły; kształtu i geometrii dachu oraz zastosowania tradycyjnych materiałów budowlanych, w tym rodzaj, typ i kolor pokrycia dachowego oraz kolorystyki elewacji; 3) nakaz utrzymania, a w zniszczonych fragmentach odtworzenia, historycznego detalu architektonicznego; 4) nakaz zachowania kształtu, rozmiaru i rozmieszczenia otworów zgodne z historycznym wizerunkiem budynku, ewentualne zmiany w tym zakresie należy dostosować do charakteru budynku; 5) nakaz utrzymania lub odtworzenia oryginalnej stolarki okien i drzwi; 6) nakaz projektowania i montowania elementów napowierzchniowych instalacji technicznych z zachowaniem wartości zabytkowych obiektów; 7) wszelkie prace budowlane, należy poprzedzić uzyskaniem wytycznych konserwatorskich oraz uzgadniać z właściwym urzędem ochrony zabytków. 21. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca Osada 4 z 29 marca 2011 r. - zawarto zapis mający na celu ochronę archeologicznego dziedzictwa: 6. W zakresie zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury 55 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 56

57 współczesnej ustala się: dla ochrony archeologicznej dziedzictwa kulturowego obowiązek uzgadniania z Wielkopolskim Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Poznaniu, wszelkich inwestycji związanych z zagospodarowaniem i zabudowaniem przedmiotowego terenu, a wymagających prac ziemnych, celem określenia obowiązującego inwestora zakresu badań archeologicznych. 22. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Marcinkowo w Wągrowcu z r. zawarto następujące ustalenia dotyczące zasad dotyczące zasad ochrony archeologicznego dziedzictwa: 8. Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego, prace ziemne związane z zagospodarowaniem i zabudowaniem terenu wymagają uzgodnienia z Wielkopolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków przed uzyskaniem pozwolenia, dla określenia konieczności ewentualnych prac archeologicznych. 23. Miejscowy planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie ul. Bonowskiego w Wągrowcu z 29 kwietnia 2010 r. zawarto następujące uwarunkowania: Obszar objęty planem znajduje się w strefie ochrony stanowisk archeologicznych 2. Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego strefy, o której mowa w ust.1, Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków ustalił obowiązek: 1) prowadzenia badań archeologicznych na terenie realizacji inwestycji związanych z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, w obrębie wykopów budowlanych; 2) uzyskania przed pozwoleniem na budowę stosownego pozwolenia na prowadzenie badań archeologicznych, zgodnie z przepisami odrębnymi. 24. Miejscowy planu zagospodarowania przestrzennego dla części terenów Osiedla Wschód w rejonie ul. 11 Listopada w Wągrowcu z 12 lutego 2009 r. w celu ochrony dziedzictwa archeologicznego zastosowano następujący zapis: Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego, prace ziemne związane z zagospodarowaniem i zabudowaniem terenu wymagają uzgodnienia z Wielkopolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, przed uzyskaniem pozwolenia na budowę, dla określenia konieczności ewentualnych prac archeologicznych. 2. Na obszarze wyznaczonej strefy ochrony archeologicznej obejmującej również obszar poza planem, obowiązują ustalenia zawarte w ust.1; na obszarze objętym planem nie ustala się form ochrony konserwatorskiej na podstawie planu miejscowego. 25. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca Wągrowiec Straszewo z 31 marca 2010 r. - uwzględnia ochronę archeologicznego dziedzictwa poprzez następujący zapis: 56 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 57

58 6. 1. Obszar objęty planem częściowo znajduje się w strefie ochrony stanowisk archeologicznych. 2. Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego strefy, o której mowa w ust. 1, Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków ustalił obowiązek: 1) prowadzenia badań archeologicznych na terenie realizacji inwestycji związanych z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, w obrębie wykopów budowlanych; 2) uzyskania, przed pozwoleniem na budowę, stosownego pozwolenia na prowadzenie badań archeologicznych, zgodnie z przepisami odrębnymi. 26. Miejscowy planu zagospodarowania przestrzennego Osada 3 w Wągrowcu z 28 października 2010 r. zawarto wytyczne dotyczące ochrony archeologicznego dziedzictwa: 16. Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego strefy ochrony stanowisk archeologicznych, o której mowa w 2 ust. 3, Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków ustalił obowiązek: 1) prowadzenia badań archeologicznych na terenie realizacji inwestycji związanych z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, w obrębie wykopów budowlanych; 2) uzyskania, przed pozwoleniem na budowę, stosownego pozwolenia na prowadzenie badań archeologicznych, zgodnie z przepisami odrębnymi. 27. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca w rejonie ul. Kolejowej z dnia 27 października 2011 r. - zawiera następujące zapisy dotyczące ochrony zabytków i archeologicznego dziedzictwa kulturowego: Obszar planu objęty jest ochroną zabytków, obejmującą strefę ochrony stanowisk archeologicznych i historyczny układ urbanistyczny miasta Wągrowca, o którym mowa w 2 ust. 2 pkt Na obszarze wpisanym do rejestru zabytków, zgodnie z przepisami ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz Prawa budowlanego, wszelkie zmiany w zabudowie wymagają uzyskania pozwolenia Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. 3. Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego na obszarze, o którym mowa w ust.1, obowiązuje: 1) prowadzenie badań archeologicznych podczas realizacji inwestycji związanych z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, a wymagających prac ziemnych; 2) uzyskanie przed pozwoleniem na budowę stosownego pozwolenia na prowadzenie badań archeologicznych, zgodnie z przepisami ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. 4. Budynki nr 21 i 27 przy ul. Kolejowej objęte są ochroną zabytków, zgodnie z ustaleniami 5 pkt 1-3 i 8 ust. 1 pkt Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 58

59 28. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca w dolinie rzeki Wełny i Jeziora Łęgowskiego z 23 lutego 2012 r. zawiera następujące ustalenia w celu ochrony zabytków i dziedzictwa archeologicznego: Na obszarze objętym planem, ochrona dziedzictwa kulturowego i zabytków obejmuje: 1) tereny ekspozycji historycznego układu urbanistycznego miasta, w szczególności osi widokowych obiektów byłego klasztoru cysterskiego, poprzez wyłączenie z zabudowy i zachowanie istniejącego krajobrazu na terenach zieleni naturalnej 2) wyznaczone tereny zewidencjonowanych stanowisk archeologicznych, objętych ochroną konserwatorską na terenach oznaczonych graficznie na rysunku 2. Na obszarze ekspozycji obszaru zabytkowego, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, obowiązuje: 1) zakaz realizacji budynków; 2) dopuszczalna realizacja inwestycji celu publicznego, z zachowaniem wymagań wynikających z przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami; 3) nakaz, w przypadku modernizacji napowietrznej sieci elektroenergetycznej średniego napięcia zmiany przebiegu i skablowania sieci. 3. Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego na obszarach stref ochrony stanowisk archeologicznych, o których mowa w ust. 1 pkt 2, obowiązuje zgodnie z przepisami ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami: 1) prowadzenie badań archeologicznych podczas realizacji inwestycji związanych z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, a wymagających prac ziemnych 2) uzyskanie, przed pozwoleniem na budowę, stosownego pozwolenia na prowadzenie badań archeologicznych. 29. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulicy Skockiej i 11 Listopada w Wągrowcu z 26 marca 2013 r. Zawiera on następujące ustalenia w celu ochrony zabytków i dziedzictwa archeologicznego: 5. ust 3. Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego, na obszarze oznaczonej strefy ochrony konserwatorskiej stanowiska archeologicznego, o której mowa w 2 ust. 3, obowiązuje zgodnie z przepisami ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami: 1) prowadzenie badań archeologicznych podczas realizacji inwestycji związanych z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, a wymagających prac ziemnych; 2) uzyskanie, przed pozwoleniem na budowę, stosownego pozwolenia na prowadzenie badań archeologicznych. 58 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 59

60 . Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego i zabytkowy układ urbanistyczny na terenie Wągrowca. Podkład mapa AZP (skala oryginału 1:25 000). 59 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 60

61 4.4. Uwarunkowania ochrony zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego wynikające z obszarów ochrony przyrody i równowagi ekologicznej Walory przyrodnicze odgrywają dużą rolę w projektowaniu strategii promocji i rozwoju miasta Wągrowca (patrz, m. in.: Strategia promocji produktu turystycznego (SPPT) pn. Wągrowiec perłą w koronie jezior promocja walorów turystycznych miasta na lata ). Fakt ten skłania do zwrócenia szczególnej uwagi na zagadnienia związane z ochroną środowiska naturalnego, a także z ochroną krajobrazu kulturowego. Podstawową formą ochrony przyrody na terenie miasta Wągrowca jest obszar chronionego krajobrazu Dolina Wełny i Rynna Gołaniecko Wągrowiecka, utworzony na podstawie rozporządzenia nr 5/98 Wojewody Pilskiego z dn. 15 maja 1998 r. (Dz. U. Woj. Wlkp. z 1998 r., nr 13, poz. 83). Obszar, obejmujący łącznie powierzchnię ha, chroni malowniczy krajobraz dolin rzecznych, rynien i jezior polodowcowych, a także meandrów i przełomów rzek na terenie doliny rzeki Wełny i rynny gołaniecko-wągrowieckiej, w skład której wchodzą jeziora: Smolary, Laskownickie, Grylewskie, Bukowieckie, Kobyleckie, Czekanowskie, Wiatrowskie, Łekneńskie, Toniszewskie, Kaliszańskie a także Durowskie, Łęgowskie i Rgielskie. Jego granice kształtuje bieg rzeki Wełny i Strugi Gołanieckiej. W zasięgu obszaru chronionego krajobrazu Dolina Wełny i Rynna Gołaniecko Wągrowiecka znajduje się 83 % powierzchni miasta Wągrowca. Według definicyjnego ujęcia, obszar chronionego krajobrazu to tereny objęte ochroną ze względu na wyróżnianie się walorami przyrodniczymi, krajobrazowymi i kulturowymi oraz zróżnicowanymi ekosystemami, odznaczającymi się niewielkim stopniem zniekształcenia środowiska przyrodniczego, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem lub istniejące albo odtwarzane korytarze ekologiczne. Wynika z tego, iż zasady opieki nad obszarem chronionego krajobrazu Dolina Wełny i Rynna Gołaniecko Wągrowiecka dotyczą zarówno środowiska naturalnego, jak i krajobrazu kulturowego. Warto wspomnieć w tym miejscu, że na obszarze chronionym zachowały się fragmenty starych lasów liściastych, w których naturalny las dębowo-grabowy ze starymi dębami chroni rezerwat Dębina, zlokalizowany w bezpośrednim sąsiedztwie miasta Wągrowca, ok. 4 km od jego centrum. Na nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa, a pozostającej pod zarządem Nadleśnictwa Durowo, zlokalizowany jest Pomnik Przyrody. Jest to około 100 letnie drzewo z gatunku grusza pospolita, któremu nadano imię Barbara (Uchwała nr XXXIX/213/2009 Rady Miejskiej w Wągrowcu z dnia 31 marca 2009 roku). 60 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 61

62 Dolina Wełny charakteryzuje się bogatą i unikalną florą i fauną. Na obszarze miasta Wągrowca znajduje się jedna z bardziej znanych atrakcji krajoznawczych związanych z rzeką Wełną: skrzyżowanie z rzeką Nielbą. Wełna, większa i płynąca szybciej od Nielby płynie tu górą, przy okazji zabierając jej część wód. Skrzyżowanie to nie jest jednak naturalne. Powstało w wyniku prac melioracyjnych przeprowadzonych w XIX w. We wcześniejszych stuleciach prace melioracyjne na obszarze miasta prowadzili cystersi z miejscowego klasztoru. Przy obecnym stanie naszej wiedzy, możemy przyjąć, że sieć hydrograficzna na obszarze miasta jest w znacznym stopniu ukształtowania w efekcie prac prowadzonych w przeszłości przez cysterskich zakonników. Oprócz zagadnień związanych z funkcjonowaniem obszaru chronionego krajobrazu, ważną rolę w powiązaniu z opieką nad zabytkami odgrywa również pielęgnacja i właściwy nadzór nad zespołami zieleni (starodrzew) na cmentarzach: starofarnym, nowofarnym, poklasztornym, poewangelickim oraz na terenie byłego cmentarza żydowskiego. Szczególnej uwagi wymaga założenie parkowe przy siedzibie Nadleśnictwa Durowo, będące przykładem kompozycji przestrzennej z 1. poł. XIX w. Założenie parkowe, zlokalizowane obecnie w granicach miasta Wągrowca, stanowi ważny element przyrodniczy i ma znaczenie ochronne i estetyczne dla dawnego dworku i osiedla. Zgodnie z zaleceniem zawartym w opisie konserwatorskim z dn. 5 listopada 1998 r., okazałe drzewa (4 szt.) po uprzednio dokonanych pracach konserwacyjnych, powinny wzbogacić rejestr przyrody województwa ( ) (Grzegorz Engel, Metryczka założenia przestrzennego, Wągrowiec, Os. Durowo, ul. Kościuszki nr 4, r.). Przyrodnicze bogactwo miasta Wągrowca skłania do podejmowania działań służących zachowaniu i wykorzystaniu istniejących walorów środowiska naturalnego oraz krajobrazu kulturowego. Warto wobec tego rozważyć możliwość wytyczenia (i rewaloryzacji) szlaków: pieszych, rowerowych, konnych, kajakowych, a także ścieżek dydaktycznych. Działania będące obecnie w trakcie projektowania lub realizacji (np. Park Cysterski w ramach Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca w dolinie rzeki Wełny i Jeziora Łęgowskiego, przyjętego uchwałą Rady Miejskiej w Wągrowcu, nr XV/92/2012 z dn. 23 lutego 2012 r.), wymagają koordynacji i kompleksowego planowania. W oparciu o wytyczne zawarte w Programie opieki nad zabytkami dla miasta Wągrowca na lata , zadanie to mogłoby zostać powierzone osobie odpowiedzialnej za jego realizację, a w skład grupy konsultacyjnej zajmującej się tym problemem powinni znaleźć się przedstawiciele miejscowych organizacji, np. PTTK, Wągrowieckiego Stowarzyszenia Szlaku Cysterskiego, a także Muzeum Regionalnego w Wągrowcu i Nadleśnictwa Durowo. 61 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 62

63 5. Cele gminnego programu opieki nad zabytkami Zróżnicowany krajobraz oraz dobra kultury materialnej Wągrowca stwarzają możliwości rozwoju turystyki i rekreacji, tworzenie atrakcyjnego środowiska zamieszkania oraz budowania tożsamości regionalnej. Występowanie obiektów zabytkowych w zespołach umożliwia podjęcie kompleksowych działań rewaloryzacyjnych w historycznym centrum miasta dotyczących tych obiektów i ich otoczenia. Nadrzędne cele gminnego programu opieki nad zabytkami zostały zawarte w rozdziale 1.2 na podstawie art. 87 ust. 2 z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz z późn. zm.). Program opieki nad zabytkami dla miasta Wągrowca na lata zakłada następujące cele: systematyczne realizowanie zadań samorządu w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami stworzenie zintegrowanych zasad zagospodarowania przestrzeni monitorowanie stanu zachowania i stanu prawnego zabytków realizację i wspieranie działań mających na celu poprawę stanu zachowania dziedzictwa kulturowego promocję zabytków upowszechnianie wiedzy dotyczącej ochrony dziedzictwa kulturowego eksponowanie obiektów zabytkowych i wykorzystanie ich w celach rozwoju turystyki wspieranie programów i inicjatyw mających na celu promocję walorów kulturowych regionu oraz edukację w zakresie ochrony dóbr kultury 62 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 63

64 6. Kierunki działań dla realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami 6.1. Określenie sposobów realizacji celów gminnego programu opieki nad zabytkami Wymienione w poprzednim rozdziale cele będą realizowane poprzez podjęcie następujących działań: Weryfikacja i ciągła aktualizacja gminnej ewidencji zabytków, na podstawie Ustawy z dnia 8 marca 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011r. Wykonanie prac remontowych przy obiektach zabytkowych stanowiących własność Gminy Miejskiej Wągrowiec ( Opatówka ). Pierwszym etapem będzie określenie najpilniejszych prac renowacyjnych i uzgodnienie ich zakresu z Wielkopolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytów w Poznaniu. Następnie zostaną przygotowanie wnioski w celu pozyskania dotacji finansowych na prace remontowe i renowacyjne m.in. z corocznie ogłaszanych programów i priorytetów dotyczących poprawy opieki i ochrony nad zabytkami. Ochronę przed zniszczeniem wykazanych w gminnej ewidencji zabytków nawarstwień kulturowych i stanowisk archeologicznych poprzez wypełnianie przez inwestorów wytycznych konserwatorskich zawartych w opiniach i decyzjach Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz interwencję policji lub straży miejskiej w przypadku dewastacji stanowisk archeologicznych przez detektorystów. Ochronę przed zniszczeniem wykazanych w gminnej ewidencji zabytków obiektów architektonicznych, poprzez monitorowanie stanu zachowania i stanu prawnego zabytków, realizację i wspieranie działań mających na celu poprawę ich zachowania i wypełnianie przez inwestorów wytycznych konserwatorskich zawartych w opiniach i decyzjach Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Bieżącą aktualizację stanów własności w przypadku zmian właścicieli obiektów zabytkowych. 63 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 64

65 Zawiadomienie właścicieli obiektów zabytkowych o obowiązkach ustawowych związanych z użytkowaniem miejsc tego typu oraz źródłach finansowania prac remontowy i konserwatorskich oraz bieżące informowanie ich o wszelkich zmianach. Zabezpieczenie środków finansowych na dotacje na prace renowacyjne, konserwatorskie, restauratorskie i remonty zabytków wpisanych do rejestru, ustalenie odpowiednich zasad przyznawania dotacji, a także partycypacja finansowa samorządu w uzgodnionych pracach. Interwencję samorządu na brak stosownej opieki nad zabytkami poprzez zawiadomienie właścicieli obiektów o konsekwencjach zaniedbań w zakresie utrzymania obiektów i ich nieprawidłowego użytkowania. Należy również wykonywać wizję lokalną przez osobę do tego wyznaczoną. Powinien zostać sporządzony program społecznego monitorowania stanu zabytków i przestrzeni zabytkowej; a o naruszeniach związanych z niewłaściwym użytkowaniem obiektów zabytkowych należy zawiadomić Wielkopolskiego Konserwatora Zabytów w Poznaniu. Zamieszczenie tablic z informacjami dotyczącymi obiektów zabytkowych realizowane poprzez wskazanie odpowiednich obiektów i uzgodnienie z właścicielami obiektów zasad ich umieszczenia. Przykładem obiektu, który należałoby oznaczyć stosowną tablicą informacyjną jest betonowy schron bojowy piechoty pozycji osłonowej Armii Poznań z 1939 r., typu "A". Opracowanie programu promocji miasta w zakresie dziedzictwa kulturowego poprzez stworzenie koncepcji działań w tym zakresie a następnie ich realizowanie. Inicjowanie i wykonanie zadań mających na celu wpisanie do rejestru zabytkowych obiektów i stanowisk archeologicznych z terenu miasta Wągrowca. Pierwszym etapem realizacji działania powinno być wytypowanie zabytków do wpisu do rejestru i ewidencji. W drugim etapie złożenie wniosku o wpis do rejestru zabytków w przypadku obiektów będących własnością gminy miejskiej lub zawiadomienie właścicieli wytypowanych zabytków niebędących własnością miasta o możliwości wpisu do rejestru i konsekwencjach z tego wynikających. Wspieranie projektów dokumentujących wartości niematerialne dziedzictwa kulturowego np.: poprzez dofinansowanie projektów muzycznych polegających na digitalizacji cennych nagrań słowno-muzycznych folkloru pałuckiego z lat 60., przechowywanych w Muzeum Regionalnym w Wągrowcu. 64 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 65

66 Wspieranie inicjatyw mających na celu upamiętnienie ważnych wydarzeń historycznych regionu, np.: przeniesienie klasztoru cysterskiego z Łekna do Wągrowca, wybuch Powstania Wielkopolskiego. Wspieranie imprez propagujących wydarzenia historyczne, kulturowe, etnograficzne związanych z regionem. Na terenie miasta odbywają się cykliczne imprezy m.in. Wągrowiecki Festyn Cysterski upowszechniający wiedzę na temat historii miasta i tradycji regionalnych poprzez realizację różnych przedsięwzięć artystycznych np. koncerty, spektakle, wystawy oraz warsztaty i pokazy dawnych rzemiosł. Corocznie realizowany jest także Konkurs na Sztukę Ludową Pałuk popularyzujący sztukę ludową szczególnie wśród dzieci i młodzieży oraz nauczycieli. Współpraca z organizacjami pozarządowymi i wspieranie ich działań w zakresie promocji historii i kultury regionu, np. z Towarzystwem Przyjaciół Ziemi Pałuckiej, Wągrowieckim Stowarzyszeniem Szlaku Cysterskiego, Wągrowieckim Towarzystwem Edukacyjno- Muzycznym w Wągrowcu. Wspieranie statutowej działalności Muzeum Regionalnego w Wągrowcu, m.in.: działań związanych z pozyskiwaniem i zakupem zbiorów, opieką nad muzealiami oraz promocyjnych, edukacyjnych i wystawienniczych. Wspieranie badań archeologicznych ze względu na niedostateczne rozpoznanie miejskich nawarstwień kulturowych. Szczególną uwagę należy zwrócić na pomoc w organizacji badań prowadzonych w obszarze zabytkowego układu urbanistycznego. Organizowanie i wspieranie konferencji naukowych, popularnonaukowych, imprez okolicznościowych oraz innych szeroko pojętych działań mających na celu utrwalanie w pamięci mieszkańców, szczególnie młodego pokolenia, ważnych wydarzeń historycznych, tradycji regionalnych oraz wybitnych postaci związanych z regionem: Ks. Jakub Wujek tłumacz Biblii na język polski, Adam z Wągrowca organista i kompozytor, Stanisław Przybyszewski pisarz, Jan Spychalski malarz, Piotr Paliński - regionalista, autor wydanej w latach 30. monografii Powiat Wągrowiecki. Prowadzenie i wspieranie działalności wydawniczej dotyczącej zasobów dziedzictwa kulturowego i jego promocji. 65 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 66

67 6.2. Sporządzenie i ciągła aktualizacja gminnej ewidencji zabytków Na obszarze Wągrowca znajduje się 270 zewidencjonowanych obiektów zabytkowych, spośród których kilkadziesiąt posiada kompletną dokumentację przygotowaną przez służby konserwatorskie oraz 82 stanowiska archeologiczne. Gminna ewidencja zabytków, posiadająca obecnie formę wyjściową, powinna być poddana uzupełnieniu i weryfikacji. Jednym z działań mających na celu uzupełnienie gminnej ewidencji zabytków mogłoby być rozpoczęcie inwentaryzacji zabytków tzw. małej architektury (kapliczki, krzyże, pompy, studnie itp.), wraz z ustaleniem ich lokalizacji i opracowaniem kart ewidencyjnych z dokumentacją fotograficzną Tworzenie parków kulturowych Obecnie znaczna przestrzeń miasta Wągrowca objęta jest ochroną konserwatorską (Decyzja w sprawie wpisania do rejestru zabytków, z r., nr rejestru 436/Wlkp./A). Szeroki zakres działań związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego przedstawiono w Lokalnym programie rewitalizacji obszarów miejskich dla miasta Wągrowca na lata oraz w Lokalnym programie rewitalizacji obszarów miejskich dla miasta Wągrowca na lata W pierwszym z przywołanych dokumentów zaznaczono, iż zdiagnozowane obszary funkcjonalne w granicach miasta nie wymagają uzupełnienia poprzez tworzenie parków kulturowych, a zespoły oraz obiekty o wysokich wartościach kulturowych, niezbędne dla zachowania historycznego układu przestrzennego miasta, prawie w całości mieszczą się w granicach Lokalnego Programu Rewitalizacji. W oparciu o tę opinię, w Lokalnym programie rewitalizacji obszarów miejskich dla miasta Wągrowca na lata nie podjęto wątku dotyczącego tworzenia parków kulturowych, wskazano natomiast na konieczność rozwoju terenów i obiektów turystyczno rekreacyjnych oraz kulturowych, a także pełniejsze wykorzystanie potencjału miasta w tym zakresie (np. tereny nad brzegiem Jeziora Durowskiego czy teren zespołu klasztornego). W tym kontekście zwraca uwagę fakt, iż 83 % powierzchni Wągrowca znajduje się w zasięgu ochrony ekosystemu Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny rzeki Wełny i Rynny Gołaniecko Wągrowieckiej. Działania związane z projektowaniem struktur nawiązujących do idei tworzenia parków kulturowych, są uwzględniane podczas przygotowywania miejscowych planów zagospodarowania (np. obszar parku wypoczynkowego rekreacji i 66 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 67

68 kultury Park Cysterski w ramach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Wągrowca w dolinie rzeki Wełny i Jeziora Łęgowskiego, przyjęty uchwałą Rady Miejskiej w Wągrowcu, nr XV/92/2012 z dn. 23 lutego 2012 r.). Wobec tego podjęcie działań mających na celu tworzenie na terenie gminy parków kulturowych musi być poprzedzone dokładnym studium. Ewentualne tworzenie parków kulturowych należy uznać za zadanie drugoplanowe Sporządzenie wykazu obiektów przeznaczonych do wpisu do rejestru zabytków Pełną ochroną konserwatorską objęto dotąd tylko część obiektów uwzględnionych w ewidencji zabytków dla miasta Wągrowca. Wobec niewystarczającej ochrony niektórych zabytków stanowiących dziedzictwo kulturowe miasta Wągrowca, nieodzowne wydaje się podjęcie działań zdążających do ich wpisania do rejestru zabytków. W przypadku obiektów znajdujących się we władaniu gminy, wskazane byłoby wystąpienie o wpisanie do rejestru zabytków budynku tzw. Wspinalni: strażackiej wieży obserwacyjnej (ul. Powstańców Wielkopolskich 31). W stosunku do stanowisk archeologicznych, na obecnym etapie badań, wystarczające wydaje się sprawowanie ścisłego nadzoru archeologicznego nad prowadzonymi pracami ziemnymi na obszarze objętym ochroną konserwatorską. Na terenie Wągrowca znajduje się jedno stanowisko archeologiczne wpisane do rejestru zabytków: cmentarzysko ciałopalne, kultura łużycka, nr rej. 108/Wlkp./C 6.5. Wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego. Walory przyrodnicze miasta Wągrowca sprzyjają rozwojowi turystyki. Zagadnienia związane z tą problematyką, wraz ze szczegółową analizą, zostały uwzględnione w dokumencie: Strategia promocji produktu turystycznego (SPPT) pn. Wągrowiec perłą w koronie jezior - promocja walorów turystycznych miasta na lata Obok waloru sportoworekreacyjnego dużą rolę w kształtowaniu wizerunku miasta pod względem promocyjnym ma zorganizowanie infrastruktury turystycznej. Z kolei ofertę turystyczną można wzbogacić poprzez racjonalne wykorzystywanie dziedzictwa kulturowego miasta i jego okolic. W celu 67 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 68

69 najlepszego wykorzystania wartości Wągrowca zaleca się przygotowanie oferty turystycznej integrującej wszystkie walory miasta. Szczególne znaczenie w tym kontekście mają obiekty związane z klasztorem cystersów. Zainteresowanie tymi obiektami wśród grup turystów obsługiwanych obecnie głównie przez Muzeum Regionalne w Wągrowcu, świadczy o dużym potencjale tkwiącym w ich wykorzystaniu (1374 osób zwiedzających w 2011 roku - według ewidencji Muzeum Regionalnego w Wągrowcu). Należałoby podjąć starania o zagospodarowanie terenu poklasztornego w porozumieniu z władzami kościelnymi, co zaakcentowano już w założeniach przedstawionych w Lokalnym programie rewitalizacji obszarów miejskich dla miasta Wągrowca na lata (zadanie ZK.4.1.3). W Lokalnym programie rewitalizacji obszarów miejskich dla miasta Wągrowca na lata wskazano, że teren historycznego założenia urbanistycznego, którego monumentalne obiekty architektury sakralnej są wpisane do rejestru zabytków, stanowi nie tylko najważniejsze dziedzictwo kulturowe Wągrowca, lecz jest również głównym elementem spajającym przestrzennie i funkcjonalnie teren starego miasta z miastem nowym oraz położonym bezpośrednio od strony południowo-zachodniej rozległym obszarem o wybitnych walorach przyrodniczych dla rozwoju rekreacji i turystyki. Wobec tego istnieje potrzeba zwiększenia atrakcyjności i funkcjonalności terenu przyklasztornego. Zasadne wydaje się uzupełnienie dotychczasowych funkcji kulturotwórczych o nowe funkcje, związane z rozwojem turystyki pielgrzymkowej i edukacyjnej. Podjęcie inicjatywy w tym kierunku wiąże się również z tym, iż kompleks klasztoru pocysterskiego w Wągrowcu został uwzględniony przy wytyczaniu Szlaku Cysterskiego w Polsce i mógłby odgrywać pierwszorzędną rolę na wielkopolskiej pętli tego szlaku. Drugim ważnym szlakiem o charakterze kulturowym prowadzącym przez Wągrowiec jest Szlak św. Jakuba. Silniejsza niż dotychczas aktywizacja tych szlaków wymaga stworzenia odpowiedniej infrastruktury turystycznej i poparcia tej inicjatywy wydawnictwami promującymi zagadnienie, zarówno wśród turystów, jak i mieszkańców Wągrowca (synonimem nazwy miasta jest Jakubowy Gród ). Trzeci szlak turystyczno-edukacyjny dotyczy wydarzeń związanych z przygotowaniami do wybuchu II wojny światowej. W Wągrowcu w dobrym stanie zachował się schron bojowy wybudowany przed wybuchem wojny, a także kamień pamiątkowy (w dzielnicy Osada), upamiętniający pobyt w mieście Łęczyckiego Pułku Piechoty. Szczególnej opieki i zaakcentowania w przestrzeni miasta wymaga zachowany schron bojowy, dotychczas niemal zupełnie pozbawiony waloru edukacyjnego i formy atrakcji turystycznej. 68 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 69

70 Istniejące na obszarze miasta szlaki turystyczne wymagają odnowienia i aktualizacji w porozumieniu z miejscowym PTTK, Muzeum Regionalnym i lokalnymi stowarzyszeniami, polegającej na wprowadzeniu korekt i odpowiednim wyeksponowaniu zabytków oraz miejsc dotychczas pomijanych. Krajobraz kulturowy oraz znakomite walory przyrodnicze umożliwiają kreację nowych, tematycznych szlaków pieszych, rowerowych, konnych, kajakowych o charakterze lokalnym i krajowym. Ich wytyczeniu powinno towarzyszyć zwiększenie funkcjonalności komunikacyjnej w przestrzeni miasta. Część rozwiązań w tym zakresie zostało uwzględnionych w odpowiednich dokumentach: Lokalnym Programie Rewitalizacji Miasta Wągrowca na lata oraz w Strategii rozwoju miasta Wągrowca do 2020 roku. Funkcjonalność komunikacji pieszej i rowerowej jest warunkowana odpowiednim stanem technicznym dróg, chodników i ścieżek rowerowych. Warto wskazać, że w Lokalnym Programie Rewitalizacji Miasta Wągrowca na lata uznano, że oś rzeki Wełny to teren funkcjonalny, którego istotnym deficytem są zaniedbane obszary zielone. Na obszarze tym, występuje skrzyżowanie rzek Nielby i Wełny unikatowe zjawisko hydrograficzne w skali światowej. Stan urządzenia zieleni wymaga rekonstrukcji i nadaniu jej właściwych funkcji zieleni miejskiej: ekologicznej, społecznej i estetycznej, a zatem wskazano na potrzebę modernizacji terenów zielonych nad rzeką Wełną, w zakres której wchodzi dostosowanie ścieżki pieszo-rowerowej wiodącej od strony ul. Opackiej, aż do skrzyżowania rzek. Szczególne znaczenie w tym kontekście miałoby udrożnienie ciągu komunikacyjnego pomiędzy ul. Opacką i al. Jana Pawła II, wiodącego obok niewielkiego akwenu (tzw. Księży kacerek). Rewitalizacja tego obszaru nie tylko ułatwiłaby komunikację pieszo-rowerową na obszarze starego miasta, ale umożliwiłaby właściwe funkcjonowanie lokalnego szlaku edukacyjno-turystycznego, w który wpisuje się również istniejący już odcinek Cysterskiego Szlaku Rowerowego. Wśród działań o charakterze edukacyjno-rozrywkowym związanych z dziedzictwem kulturowym wyróżnia się Wągrowiecki Festyn Cysterski, którego kilkanaście edycji zapisało się już w tradycji miasta. Równie istotnym wydarzeniem kulturalnym jest Czytanie Biblii w tłumaczeniu ks. Jakuba Wujka, które odbywa się na Rynku, przy uczestnictwie znanych wągrowczan. Bardziej zdecydowane wsparcie finansowe miasta i włączenie tych wydarzeń jako elementu ponadlokalnej promocji Wągrowca, dałoby szansę na podniesienie ich rangi ponad poziom lokalny. W upowszechnianiu wiedzy na tematy związane z dziedzictwem kulturowym duże znaczenie odgrywa działalność Muzeum Regionalnego. W zajęciach 69 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 70

71 edukacyjnych prowadzonych przez tą instytucję w 2011 r. uczestniczyło blisko 3,5 tys. osób (za: ewidencja Muzeum Regionalnego). Bogactwo dziedzictwa kulturowego Wągrowca niesie znakomite warunki do inicjowania działań w zakresie promocji i edukacji związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego i popularyzacją wiedzy o mieście. Znaczny nacisk należałoby położyć na działania, mające na celu popularyzację tej wiedzy wśród mieszkańców Wągrowca oraz wzmocnienie świadomości o wartości dziedzictwa kulturowego. W tym zakresie warto wspierać także inicjatywy związane z promowaniem lokalnego folkloru związanego z regionem Pałuk. Tematykę związaną z wątkami etnograficznymi podjęło w ostatnich latach kilka instytucji, np. projekt Cudze chwalicie, Pałuk nie znacie realizowany w 2011 r. przez Starostwo Powiatowe w Wągrowcu, a także Pałuki - nowoczesna formuła interpretacji dziedzictwa kulturowego w działaniach i wydarzeniach promujących miasto Wągrowiec, projekt realizowany w latach przez Urząd Miejski w Wągrowcu oraz jednostki organizacyjne podlegające temu urzędowi. Od kilkunastu lat Muzeum Regionalne w Wągrowcu jest zaangażowane w organizację cyklicznego wydarzenia konkursowego: Sztuka ludowa Pałuk w twórczości dzieci, młodzieży i ich opiekunów. 70 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 71

72 7. Podział na obszary, projekty, zadania działanie monitoring gminnej ewidencji zabytków, obszarów chronionych oraz stref występowania stanowisk archeologicznych zapobieganie dewastacji ujawnionych nawarstwień kulturowych i stanowisk archeologicznych bieżące uaktualnianie i weryfikowanie zewidencjonowanych obiektów na terenie miasta Wągrowca informowanie inwestorów o konieczności wypełnianie wymogów konserwatorskich zawartych w opiniach i decyzjach Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków podczas prac ziemnych związanych z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, interwencja policji w przypadku dewastacji stanowisk archeologicznych przez detektorystów bieżące uaktualnianie i weryfikowanie zewidencjonowanych obiektów na terenie miasta Wągrowca informowanie inwestorów o konieczności wypełnianie wymogów konserwatorskich zawartych w opiniach i decyzjach Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków podczas prac ziemnych związanych z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, interwencja policji w przypadku dewastacji stanowisk archeologicznych przez detektorystów prace remontowe przy obiektach zabytkowych stanowiących własność gminy miejskiej zlokalizowanie zabytków wymagających niezwłocznych prac renowacyjnych, zgodnie z wytycznymi WWKZ Poznań przygotowanie wniosków w celu pozyskania funduszy na remonty ze środków pozabudżetowych gminy, prace remontowe bieżąca regulacja stanów własnościowych obiektów zabytkowych prowadzenie bieżącej aktualizacji stanów własności w przypadku zmian właścicieli obiektów zabytkowych prowadzenie bieżącej aktualizacji stanów własności w przypadku zmian właścicieli obiektów zabytkowych 71 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 72

73 działanie współpraca z właścicielami obiektów zabytkowych pomoc merytoryczna, wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za współprace bieżąca pomoc merytoryczna i współpraca z właścicielami zabytków informowanie właścicieli obiektów zabytkowych o obowiązkach ustawowych związanych z użytkowaniem miejsc tego typu oraz źródłach finansowania prac remontowych i konserwatorskich bieżące informowanie właścicieli obiektów zabytkowych bieżące informowanie właścicieli obiektów zabytkowych reagowanie samorządu na brak właściwej opieki nad zabytkami tablice z rysem historycznym obiektów zabytkowych program promocji miasta w zakresie dziedzictwa kulturowego informowanie o konsekwencjach właścicieli obiektów zabytkowych wytypowanie najwartościowszych zabytków, porozumienie się z właścicielami zabytków opracowanie koncepcji działań w tym zakresie poinformowanie odpowiednich służb WWKZ Poznań o naruszeniach związanych z niewłaściwym użytkowaniem obiektów zabytkowych umieszczenie tablic realizacja opracowanych koncepcji nowe obiekty zabytkowe w rejestrze zabytków wytypowanie zabytków, złożenie wpisu do rejestru zabytków obiektów będących własnością gminy miejskiej poinformowanie właścicieli wytypowanych zabytków niebędących własnością miasta o możliwości wpisu do rejestru i możliwych korzyściach z tego płynących 72 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 73

74 działanie nowe obiekty zabytkowe w ewidencji zabytków wspieranie inicjatyw zmierzających do dokumentowania wartości niematerialnych wspieranie działań mających na celu upamiętnienie ważnych wydarzeń historycznych wspieranie imprez propagujących wydarzenia historyczne, kulturowe, etnograficzne związanych z regionem współpraca z organizacjami pozarządowymi wspieranie działalności Muzeum Regionalnego wspieranie badań archeologicznych wytypowanie obiektów zabytkowych działania prowadzone na bieżąco działania prowadzone na bieżąco działania prowadzone na bieżąco działania prowadzone na bieżąco działania prowadzone na bieżąco przyznawanie środków na prace badawcze wprowadzenie nowych obiektów zabytkowych do gminnej ewidencji zabytków w uzgodnieniu z WWKZ Poznań działania prowadzone na bieżąco działania prowadzone na bieżąco działania prowadzone na bieżąco działania prowadzone na bieżąco działania prowadzone na bieżąco działania prowadzone na bieżąco 73 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 74

75 8. Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Fundamentem instrumentarium Programu opieki nad zabytkami dla miasta Wągrowca na lata są wszelkie obowiązujące przepisy prawne i zawarte w nich regulacje dotyczące instrumentów prawno- ekonomicznych i finansów publicznych. Z założenia realizacja gminnego programu opieki nad zabytkami oparta zostanie na następujących grupach instrumentów: instrumenty prawne, finansowe, koordynacji, społeczne oraz instrumenty kontrolne. Są to możliwe wybory dla Samorządu w celu wykonania jak najlepszej realizacji Programu. 1. instrumenty prawne: przepisy ustawowe, programy określające politykę państwa i województwa w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego dokumenty wydane przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków 2. instrumenty finansowe: środki pochodzące z budżetu zatwierdzone uchwałą Rady Miejskiej środki pochodzące z funduszy Unii Europejskiej środki pochodzące z programów operacyjnych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego dotacje subwencje dofinansowania 3. instrumenty koordynacji: realizacja projektów programów dotyczących ochrony dziedzictwa narodowego uwzględnionych w strategiach wojewódzkich i lokalnych współpraca z ośrodkami akademickimi i naukowymi 4. instrumenty kontrolne: aktualizacja informacji zawartych w gminnej ewidencji zabytków aktualizacja informacji dotyczących regulacji stanów własnościowych obiektów zabytkowych aktualizacja informacji dotyczących zabytków (stan zachowania, przeprowadzane prace) monitoring stanu zagospodarowania przestrzennego i stanu zachowania dziedzictwa kulturowego 74 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 75

76 5. instrumenty społeczne: współpraca z organizacjami społecznymi i pozarządowymi edukacja kulturowa promocja dziedzictwa kulturowego i zabytków z terenu miasta komunikacja z lokalną społecznością dotycząca Programu 9. Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Realizacja założeń Programu opieki nad zabytkami dla miasta Wągrowca na lata będzie należeć do kompetencji organu Urzędu Miejskiego. Zapisy ustawowe zakładają, iż sprawozdanie z realizacji programu powinno być sporządzone co dwa lata, a obowiązek jego przygotowania spoczywa na burmistrzu. Sprawozdanie zostanie z kolei przedłożone do akceptacji rady gminy, która musi ocenić stan adaptacji programu. W dokonaniu oceny może ewentualnie uczestniczyć Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Poznaniu oraz organizacje działające na obszarze gminy miejskiej, zajmujące się ochroną zabytków i opieką nad zabytkami. Aktualizacja Programu powinna odbyć się 4 lata po przyjęciu go przez Radę. 10. Niektóre zewnętrzne źródła finansowania ochrony zabytków wobec założeń gminnego programu opieki nad zabytkami Obowiązującym wyznacznikiem sposobu finansowania opieki nad zabytkami są zasady zawarte w rozdziale 7 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. O ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Nakładają one obowiązek finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy obiekcie zabytkowym na osobę fizyczną, lub inną jednostkę organizacyjną, w tym także na jednostki z sektora finansów publicznych, posiadające tytuł prawny do zabytku. Pomocne w realizowaniu zadań wynikających z przyjęcia Programu opieki nad zabytkami dla miasta Wągrowca na lata mogą być fundusze zewnętrzne. Zadania związane z opieką nad zabytkami mogą być finansowane, m.in. z następujących źródeł: 75 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 76

77 Z budżetu Gminy Miejskiej Wągrowiec w ramach dotacji celowych na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, znajdującym się na obszarze miasta Wągrowca. Z budżetu Powiatu Wągrowieckiego w ramach dotacji celowych na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, znajdującym się na obszarze powiatu wągrowieckiego. Z budżetu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego, w ramach przyznanej dotacji na prace, zgodne z art. 77 ustawy O ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. Finansowanie przez wojewódzkiego konserwatora zabytków ze środków finansowych z budżetu państwa w części, której dysponentem jest wojewoda, (zgodne z art. 77 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami). Z budżetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach dotacji przyznanej zgodnie z art.77 ustawy O ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. w oparciu o ogłaszane corocznie przez Ministerstwo aktualne programy. Aktualnym programem, który bezpośrednio dotyczy tematyki dofinansowań, jest Dziedzictwo kulturowe. Jego celem jest ochrona i zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego, konserwacja i rewaloryzacja zabytków oraz udostępnianie zabytków na cele publiczne. Środki finansowe w ramach tego projektu, które dotyczyć mogą Wągrowca, przyznawane są w oparciu o wymienione poniżej priorytety: priorytet Ochrona zabytków, którego celem jest ochrona i zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego, konserwacja i rewaloryzacja zabytków oraz udostępnianie zabytków na cele publiczne. priorytet Ochrona zabytków archeologicznych, którego celem jest ochrona dziedzictwa archeologicznego na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, zgodnie z zasadami konserwatorskimi opartymi na zasadzie zrównoważonego rozwoju zapisanej w art. 5 Konstytucji RP. priorytet Wspieranie działań muzealnych, którego celem jest ochrona, zachowanie, prezentacja i popularyzacja materialnego dziedzictwa kulturowego. priorytet Kultura ludowa, którego celem jest wzmacnianie poczucia tożsamości regionalnej poprzez zachowanie, dokumentowanie i przekaz elementów kultury ludowej. Popularyzacja różnorodnych zjawisk kultury ludowej. Z dotacji unijnych w ramach: 76 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 77

78 Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Wielkopolskiego na lata i inicjatywy Jessica Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego Programy ogłaszane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego są corocznie aktualizowane, a informację o nich można uzyskać na stronie internetowej: 77 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 78

79 Załącznik 1. (Załącznik do rozdziału 3) Decyzja w sprawie wpisania do rejestru zabytków historycznego układu urbanistycznego miasta Wągrowca. 78 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 79

80 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 80 79

81 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 81 80

82 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 82 81

83 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 83 82

84 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 84 83

85 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 85 84

86 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 86 85

87 Id: B3AFDB62-D328-4B35-8BAB-D48395BEDB46. Podpisany Strona 87 86