Broń strzelecka w przepisach prawa

Transkrypt

1 Marek Gajek Broń strzelecka w przepisach prawa PORADNIK POSIADACZA I UŻYTKOWNIKA 1

2 Marek Gajek Broń strzelecka w przepisach prawa Poradnik posiadacza i użytkownika Wersja demonstracyjna - fragment Rozdziału I 2

3 Copyright 2018 Marek Gajek Wydawca: Gajek i wspólnicy Adwokaci i radcowie Prawni sp. k. ul. Grzybowska 43, Warszawa Wydanie I Warszawa 2018 ISBN

4 Wstęp Żyjemy w czasach, w których broń palna coraz powszechniej staje się niebezpiecznym lokatorem naszego życia. Czy w tym kontekście można mówić o kryzysie i braku zaufania do prawa? No nie! Należałoby raczej rozważyć świadomość obywateli, którzy chcą wykorzystać możliwości prawne do poprawy swojego bezpieczeństwa osobistego. Jednak niezależnie od tego czy broń służy nam do ochrony osobistej, do celów sportowych, czy kolekcjonerskich musi być ściśle i rozsądnie dystrybuowana, a nie rozdawana. Obowiązki jakie niesie za sobą posiadanie broni w tym: niekaralność, szkolenie, egzamin, badanie lekarskie, stworzenie bezpiecznej strefy przechowywania, przenoszenia oraz przewożenia broni jak też systematyczne doskonalenie się jej posiadacza pozwala domniemywać, że póki co broń jest we właściwych rękach. Jednak oprócz bezpieczeństwa osobistego bardzo ważną rolę odgrywa również bezpieczeństwo prawne. I tu z pomocą przychodzi nam publikacja autorstwa Marka Gajka pt. Broń strzelecka w przepisach prawa, która w sposób analityczny, rzeczowy i kompetentny rozkłada na czynniki pierwsze wszystkie jej aspekty. Słowem dostarcza konkretnych odpowiedzi na od zawsze nurtujące nas pytanie dyżurne, co by było gdyby? Dlatego zanim sięgniesz po broń - najpierw sięgnij po tę publikację. Publikację Marka Gajka pt. Broń strzelecka w przepisach prawa poradnik posiadacza i użytkownika szczególnie polecam: szkołom i ośrodkom szkolącym funkcjonariuszy służb mundurowych ze szczególnym uwzględnieniem wykładowców prewencji, szkolenia strzeleckiego oraz taktyki i technik interwencji, sekcjom szkoleniowym komend wojewódzkich, miejskich i powiatowych, pracownikom ochrony pełniącym służbę z bronią palną, osobom fizycznym posiadającym broń na swoim wyposażeniu, hobbystom oraz strzelcom sportowym. Jan Dobrzyjałowski nadkomisarz w stanie spoczynku instruktor samoobrony, technik i interwencji i szkolenia strzeleckiego były szkoleniowiec Centrum Szkolenia Policji i CBA 4

5 Wykaz skrótów używanych w tekście: SN NSA WSA PZŁ PZSS KK, Kodeks karny KC, Kodeks cywilny KPA KPC KPK BrońU KW, Kodeks wykroczeń Sąd Najwyższy Naczelny Sąd Administracyjny Wojewódzki Sąd Administracyjny Polski Związek Łowiecki Polski Związek Strzelectwa Sportowego ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.) ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz ze zm.) ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz ze zm.) ustawa z dnia z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz ze zm.) ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz ze zm.) Prawo łowieckie ustawa z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (t. j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1295) RuchDrogU ustawa z dnia 20 czerwca 2997 r. Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz ze zm.) Ustawa o sporcie ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz ze zm.) DyrKontrBroń KonwKontrBroń Dyrektywa Rady z dnia 18 czerwca 1991 r. w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni (Dz.Urz.UE.L 1991 Nr 256, str. 51) Europejska Konwencja o kontroli nabywania i posiadania broni palnej przez osoby fizyczne (Dz.U Nr 189, poz. 1583) 5

6 MatWybuchCywU MatWybuchU RozpRodzBroni RozpCechBroń ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 283) ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 290 ze zm.) rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2011 r. w sprawie rodzajów broni palnej odpowiadających kategoriom broni palnej określonym w dyrektywie w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni (Dz.U. Nr 191, poz. 1140) rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie pozbawiania broni palnej cech użytkowych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz ze zm.) PrzechNoszBroń rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie przechowywania, noszenia oraz ewidencjonowania broni i amunicji (Dz.U. z 2014 r. poz. 1224) RozpPrzewBroń MuzeaRozp PN-V Rozporządzenie Ministrów Transportu i Gospodarki Morskiej oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie przewożenia broni i amunicji środkami transportu publicznego (Dz.U Nr 31, poz. 390 ze zm.) rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie zabezpieczania zbiorów muzeum przed pożarem, kradzieżą i innym niebezpieczeństwem grożącym ich zniszczeniem lub utratą (Dz.U. z 2014 r. poz. 1240) Polska Norma PN-V-01016, opracowana przez Polski Komitet Normalizacji 6

7 Rozdział I Broń palna W praktyce każdy, kto usłyszy pojęcie broni palnej, intuicyjnie rozumie przez to przedmioty służące do wystrzeliwania pocisków z użyciem prochu. Takie podejście jest co do zasady słuszne i wystarczające w życiu codziennym. Sytuacja ulega skomplikowaniu w przypadku, gdy chcemy rozpatrywać problematykę broni palnej na gruncie przepisów prawa. Wtedy zmuszeni jesteśmy z jednej strony poznać tzw. definicje legalne odnoszące się do broni palnej, z drugiej nie powinna nam być obca systematyka techniczna broni palnej, do której często odwołują się przepisy. Przedmiotem niniejszego opracowania jest omówienie prawnych zagadnień związanych z posiadaniem i używaniem broni strzeleckiej, konieczne jest zatem opisanie tej szczególnej kategorii broni palnej. W niniejszym rozdziale ponadto przybliżamy kwestie terminologiczne tym czytelnikom, których styczność z bronią palną była do tej pory okazjonalna. Stanowi to także okazję do przypomnienia omawianych kwestii tym, którzy posługują się bronią palną na co dzień do celów zawodowych, sportowych lub rekreacyjnych. A. Broń palna definicje i klasyfikacja Przyjmuje się dość powszechnie, że broń palna to rodzaj broni miotającej pociski energią gazów powstałych ze spalania ładunku miotającego 1. W myśl nieco innej, ale równie klasycznej definicji, broń palna jest to broń wyrzucająca pociski siłą gazów powstających w procesie spalania materiału miotającego tj. najczęściej prochu 2. Potocznie przyjmujemy, że proces spalania zachodzi bezpośrednio w urządzeniu miotającym np. pistolecie, karabinie. W rzeczywistości, proces spalania materiału miotającego może zachodzić w osłonie pocisku, jak w przypadku granatników. Dodatkowo wskazać należy, że część granatników nie jest wyposażona w lufy, lecz w prowadnice. W efekcie powyższe definicje są mało przydatne dla omawianej w niniejszym opracowaniu problematyki, gdyż obejmują w zasadzie wszystkie urządzenia, w których używa się prochu lub innego materiału o podobnym działaniu. Owe definicje obejmują nie tylko pojęcie broni palnej lufowej (tj. broni, w której pocisk lub inna substancja jest wystrzeliwana przez lufę), lecz także gamę różnorodnych innych urządzeń, których cechą wspólną jest używany w nich lub wykorzystywany przez nie materiał palny. Niniejsze opracowanie skupia się na problematyce związanej z posiadaniem i używaniem broni strzeleckiej, która stanowi rodzaj broni lufowej i jest przedmiotem regulacji w ustawie o broni i amunicji. Z tych względów ważne dla nas będą nie tyle definicje naukowe, co klasyfikacja dokonana przez Polski Komitet Normalizacyjny w tzw. pol- 1 Vide: 2 Mała Encyklopedia Wojskowa, (red.) gen. broni J. Bordziłowski, Wyd. MON, Warszawa 1967, t. I, str

8 skiej normie PN-V ,4. We wskazanej normie zamieszczono terminy i definicje dotyczące broni strzeleckiej, jej mechanizmów i części oraz podstawowe właściwości techniczne, ekonomiczne i eksploatacyjne broni. Ponadto norma ta wskazuje odpowiadające terminom polskim, terminy anglojęzyczne. W razie jakichkolwiek wątpliwości, co do znaczenia terminu dotyczącego broni i niezdefiniowanego odrębnie w przepisach, w pierwszej kolejności należy posługiwać się definicjami Polskiej Normy. W ujęciu technicznym ze względu na umiejscowienie ładunku miotającego broń palną dzieli się na broń lufową 5 i rakietową 6 (np. granatniki, rakiety). Z kolei broń lufową dzieli się: 1. w zależności od sposobu ładowania na broń odprzodową i broń odtylcową, 2. w zależności od rodzaju zamka na broń lontową, broń kołową, broń skałkową, broń kapiszonową (obecnie w użyciu znaleźć możemy jedynie broń skałkową i kapiszonową), 3. w zależności od kalibru na broń strzelecką i broń artyleryjską, 4. w zależności od sposobu przeładowania i odpalania na broń jednostrzałową, powtarzalną i automatyczną (samopowtarzalną, samoczynną, podwójnego działania), 5. w zależności od rodzaju zapłonu broń bocznego i broń centralnego zapłonu, 6. w zależności od liczby luf na broń jedno- i wielo- lufową (dubeltówki, karabiny/działka automatyczne), 7. w zależności od rodzaju lufy broń gwintowaną i gładkolufową, 8. w zależności od przeznaczenia na broń wojskową, sportową, myśliwską i kolekcjonerską, 9. w zależności od obsługi na broń indywidulaną i zespołową 7. Powszechnie dokonywane są bardziej szczegółowe klasyfikacje broni lufowej, (w szczególności ze względu np. na jej wagę, rodzaj amunicji, precyzję rażenia czy rodzaj celów), które mogą być wspomniane w dalszych częściach poradnika. 3 Dostępne na stronach internetowych Polskiego Komitetu Normalizacji ( -normy/wykazy-pn/wykaz-opublikowanych-pn). 4 Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne, o ile ustawa nie odsyła do danej normy (art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 12 września 2002 roku o normalizacji); przepisy BrońU nie nakazują (nie odsyłają) do Polskich Norm, jednak w praktyce organy administracji, Policja i organy wymiaru sprawiedliwości w większości posługują się nimi w toku działań; 5 Broń lufowa (ang. barrel weapon), jest to broń palna, w której do napędu pocisków zastosowano układ miotający lufowy (terminologia wg. PN). 6 Starsze źródła często nie zaliczają broni rakietowej do broni palnej. 7 Mała Encyklopedia Wojskowa, op. cit. 8

9 Wielkokalibrowy karabin maszynowy M2 kal..50 Ze względu na znaczenie praktyczne szczególną uwagę należy zwrócić na poniższe kategorie broni palnej: a. broń strzelecka (ang. small arms) jest to broń palna, której kaliber nie przekracza na ogół 20 mm 8 (z wyjątkiem wyspecjalizowanych środków np. granatników, rusznic przeciwpancernych) 9 ; w myśl PN jest to broń przeznaczona m.in. do: samoobrony, wymuszania posłuszeństwa, zwalczania pojedynczych i grupowych celów żywych, sprzętu oraz środków ogniowych itp., przystosowana do amunicji strzeleckiej, której kaliber (z wyjątkiem niektórej broni strzeleckiej wyspecjalizowanej) jest mniejszy niż 20 mm; b. broń powtarzalna (ang. repeating small arms) jest to broń palna wyposażona w magazynek, z której możliwe jest wyłącznie strzelanie ogniem pojedynczym; broń powtarzalną strzelec musi po każdym strzale ręcznie przeładować. Bronią powtarzalną są strzelby, karabiny powtarzalne i broń z magazynkami rewolwerowymi. W myśl PN jest to broń strzelecka nieautomatyczna, wyposażona w magazynek amunicyjny, w której wszystkie czynności przeładowania kolejnych nabojów z magazynka amunicyjnego do komory nabojowej wykonuje strzelający za pomocą mechanizmów ręcznego przeładowania; 8 Kaliber broni strzeleckiej jest to najmniejsza średnica części prowadzącej przewodu lufy broni strzeleckiej wyrażona w milimetrach lub w calach (PN nr ). 9 Stanisław Kochański, Małokalibrowa broń samoczynna, Wydawnictwa Politechniki Warszawskiej, 1989, s. 8-9; terminologia wg. PN. 9

10 Karabin powtarzalny c. broń automatyczna (ang. automatic small arms) jest to broń strzelecka, w której działanie gazów powstałych ze spalania materiału miotającego wykorzystywane jest do przygotowania następnego wystrzału (przeładowania broni) oraz, w niektórych rodzajach tej broni, także do oddania kolejnego wystrzału bez innej niż uruchomienie mechanizmu spustowego czynności strzelca. Zgodnie z PN jest to broń strzelecka, w której wszystkie czynności cyklu pracy broni związane z przeładowaniem i oddaniem kolejnych strzałów (z wyjątkiem załadowania pierwszego naboju i uruchomiania mechanizmu spustowego) są wykonywane za pomocą mechanizmów działających bez energetycznego udziału człowieka; Karabinek automatyczny AR-15 (M4A1) z kolimatorem, granatnikiem M203 oraz tłumikiem dźwięku d. broń samopowtarzalna (ang. self-loading small arms), jest to broń automatyczna niewymagająca przeładowania po każdym strzale, zaś przeładowywanie broni następuje automatycznie aż do czasu opróżnienia magazynka. Z broni takiej można strzelać wyłącznie ogniem pojedynczym. Bronią samopowtarzalną 10

11 są w większości pistolety, niektóre karabiny (w szczególności karabiny wyborowe) i karabinki; broń samopowtarzalną często potocznie określa się mianem broni półautomatycznej (ang. semi-automatic weapon) 10. Według PN jest to broń strzelecka automatyczna strzelająca wyłącznie ogniem pojedynczym. e. broń samoczynna (ang. automatic only small arms), jest to broń automatyczna, w której działanie gazów powstałych ze spalania materiału miotającego wykorzystywane jest do przygotowania następnego wystrzału (przeładowania broni) i do oddania kolejnego wystrzału bez innej niż uruchomienie mechanizmu spustowego czynności strzelca (np. karabin maszynowy). Według PN jest to broń strzelecka automatyczna (2.2.2) przystosowana do strzelania wyłącznie ogniem ciągłym (seryjnym); f. broń podwójnego działania (ang. selective fire small arms), jest to broń automatyczna posiadająca cechy broni samopowtarzalnej i broni samoczynnej. Innymi słowy jest to broń, z której można oddawać strzały pojedynczo, seriami lub ogniem ciągłym (większość karabinków i pistoletów maszynowych). Według PN jest to broń strzelecka samoczynno-samopowtarzalna, czyli broń strzelecka automatyczna przystosowana do strzelania zarówno ogniem ciągłym (seryjnym), jak i pojedynczym; g. broń bojowa, jest to wszelkiego rodzaju broń mająca zastosowanie w walce z uzbrojonym przeciwnikiem, spełniająca odpowiednie wymogi techniczne (tj. zapewniająca skuteczność zarówno w ataku i obronie, a także posiadająca odpowiednią konstrukcję). W węższym rozumieniu jest to broń przeznaczona na wyposażanie regularnych oddziałów militarnych lub paramilitarnych. Broń spełniająca ścisłe wymogi techniczne i taktyczne określone odpowiednimi regulaminami lub normami. Według PN jest to tzw. broń wojskowa lub broń policyjna ; h. broń (palna) gazowa, jest to broń lufowa, służąca do odpalania wyłącznie nabojów gazowych (z substancjami toksycznymi); przewody luf w tego typu broni zazwyczaj są częściowo zaślepione, aby zminimalizować lub wykluczyć mechaniczne oddziaływanie strumienia gazów prochowych, dopalających się elementów ładunku miotającego i sproszkowanej substancji toksycznej oraz fragmentów naboju gazowego; konstrukcja tej broni powinna wykluczać możliwość stosowania w niej nabojów innych niż gazowe. Według PN (nr 2.1.4) jest to broń 10 W ujęciu technicznym określanie broni samopowtarzalnej mianem broni półautomatycznej (ang. semi-automatic weapon) jest pewnym błędem, gdyż w teorii bronią półautomatyczną jest rodzaj broni palnej (zazwyczaj artyleryjskiej), w której część operacji cyklu pracy broni jest wykonywana kosztem energii gazów prochowych lub zewnętrznych źródeł energii (otwarcie zamka, wyrzucenie łuski i napięcie iglicy po strzale), a część ręcznie przez obsługę (ładowanie naboju). Broń półautomatyczna to najczęściej broń artyleryjska (vide: Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak, Encyklopedia współczesnej broni palnej, Warszawa 1994; Stanisław Torecki, 1000 słów o broni i balistyce, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1982, s. 42). 11

12 strzelecka służąca do miotania chemicznych środków obezwładniających i wytwarzania efektów dźwiękowo-wizualnych; i. broń alarmowa (sygnałowa), jest to broń palna lufowa, służąca do wystrzeliwania naboi pirotechnicznych dających efekty akustyczne lub świetlne. Podobnie jak broń gazowa konstrukcja tej broni winna wykluczać możliwość stosowania w niej nabojów innych niż hukowe lub świetlne; j. strzelby, jest to długa broń palna (myśliwska lub bojowa) przystosowana do użycia w niej nabojów myśliwskich zazwyczaj z pociskami śrutowymi, monolitycznymi (typu breneka), gumowymi i in. Strzelby występują w wielu odmianach, najczęściej jako broń jednostrzałowa lub powtarzalna; Strzelba powtarzalna k. karabiny, broń palna wyposażona w długą lufę, występująca zarówno jako broń indywidualna, jak i zespołowa (np. karabiny maszynowe); l. karabinki, jest to broń lufowa, o takiej samej konstrukcji jak karabin, lecz o krótszej lufie i lżejszym łożu, strzelającej nabojem karabinowym (lub pośrednim), wyposażone w lufę, której długość co do zasady nie przekracza 50-krotności kalibru. Obecnie na określenie tego typu broni stosowane są także nazwy karabin lub karabinek szturmowy (ang. assault rifle or carabine); m. pistolety maszynowe, jest to broń palna automatyczna (podwójnego działania lub samoczynna) przystosowana do wykorzystania w niej amunicji pistoletowej; 12

13 Pistolet maszynowy MP5 n. broń centralnego zapłonu, jest to broń palna przystosowana do używania w niej amunicji, w której masa zapłonowa umieszczona jest w spłonce, zaś przy oddawaniu strzału iglica zapłonowa broni uderza centralnie w spłonkę, znajdującą się w tylnej części łuski; o. broń bocznego zapłonu, jest to broń palna przystosowana do używania w niej amunicji, w której masa zapłonowa wprasowana jest bezpośrednio w kryzę łuski (zazwyczaj małego kalibru). W tego typu broni przy oddawaniu strzału iglica zapłonowa broni uderza w bok tylnej części łuski. B. Broń palna ujęcia prawne 1. Broń palna definicja i zagadnienia ogólne W przepisach prawa zarówno polskiego, jak i prawa międzynarodowego nie wypracowano dotychczas jednolitej definicji broni palnej. W konsekwencji na potrzeby różnych regulacji prawnych wprowadzane są odmienne choć zbliżone do siebie definicje broni palnej. Często też dla poszczególnych dziedzin prawa w ogóle nie podjęto próby definiowania używanego w nich pojęcia broni palnej. Przykładem może być polskie prawo karne, którego przepisy w ogóle nie zawierają żadnej, nawet najbardziej ogólnej, definicji broni palnej lub odesłania do innych norm prawa. Takie luki wypełniane są przez definicje z innych dziedzin prawa (stosowane na zasadach analogii) lub przez orzecznictwo sądów (w szczególności Sądu Najwyższego). Niesie to jednak za sobą ryzyko powstania rozbieżności w stosowaniu prawa i odmiennego definiowania broni palnej na użytek różnych przepisów nawet z tej samej dziedziny prawa lub tej samej ustawy. Przykłady takich rozbieżności w rozumieniu pojęcia broni palnej znajdziemy w wykładni przepisów art. art. 263 KK, KK, pkt 4 KK, 159 i 223 KK. Na potrzeby każdego z tych przepisów w orzecznictwie sądów wypracowano inne definicje broni 13

14 palnej, które czasami nawet pozostają w pewnej sprzeczności wobec siebie. Podobnie trudno jest nadać jednolite znaczenie prawne pojęciom określającym poszczególne kategorie broni palnej. Dodatkowo, sprawę komplikują pojęcia lub kategorie odnoszące się do broni palnej, tworzone wyłącznie na potrzeby ustaw lub rozporządzeń, które niejednokrotnie nie mają żadnego oparcia w aspekcie technicznym (np. broń szczególnie niebezpieczna). W efekcie, trudno jest opisać wszystkie pojęcia odnoszące się do broni palnej, zamieszczone w przepisach. Z tego powodu opisane zostały te pojęcia, które mają w mej ocenie duże znaczenie prawne lub w praktyce najczęściej znajdują zastosowanie. W ujęciu prawnym podstawową definicję broni palnej znajdziemy w przepisach ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji. W jej rozumieniu bronią palną jest każda przenośna broń lufowa, która miota, jest przeznaczona do miotania lub może być przystosowana do miotania jednego lub większej liczby pocisków lub substancji, w wyniku działania materiału miotającego (art. 7 ust. 1 BrońU). Z kolei przez przedmiot dający się przystosować do miotania jednego lub większej liczby pocisków lub substancji w wyniku działania materiału miotającego uznaje się rzecz (urządzenie), które ze względu na swoją budowę lub materiał, z którego jest wykonany, może być łatwo przerobiony w celu miotania pocisków lub substancji (art. 7 ust. 1a BrońU). Zgodnie z przepisem art. 4 ust. 1 pkt. 1 BrońU bronią palną jest w szczególności broń bojowa, myśliwska, sportowa, gazowa, alarmowa i sygnałowa. Już na pierwszy rzut oka widać, że dokonane w tym przepisie zawężanie pojęcia broni palnej tylko do broni lufowej jest zabiegiem dość abstrakcyjnym i oderwanym od aspektów technicznych. Powoduje to, że definicja ta nie obejmuje całego spektrum współcześnie używanej broni palnej. Niemniej jednak, w prawie polskim znajduje ona najszersze zastosowanie. Ustawa o broni i amunicji implementuje do polskich przepisów definicję zawartą w Dyrektywie Rady z dnia 18 czerwca 1991 r. w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni (Dz.Urz.UE.L 1991 Nr 256, str. 51). Za broń palną w rozumieniu tej dyrektywy uznano co do zasady przenośną broń lufową, która miota, jest przeznaczona do miotania lub może zostać przerobiona tak, aby miotała śrut, kulę lub pocisk w wyniku działania palnego materiału miotającego. Definicja ta dotknięta jest podobnymi wadami, jak definicja z ustawy o broni i amunicji. Z drugiej strony przepisy dyrektywy uznać należy za bardziej zbliżone do realiów życia niż przepisy ustawy o broni i amunicji, gdyż z zakresu pojęcia broni palnej wyłączają broń przeznaczoną do alarmowania, sygnalizowania, ratowania życia, uboju zwierząt albo połowów ryb za pomocą harpuna lub do celów przemysłowych lub technicznych, choć pod warunkiem, że mogą być wykorzystywane wyłącznie do zadeklarowanych celów. Oczywiście, warunek taki nie powinien być traktowany obiektywnie, bowiem teoretycznie każde z tych urządzeń może być użyte niezgodnie z przeznaczeniem (podobnie jak, choćby młotek). Chodzi tu raczej o faktyczne wykorzystanie danego urządzenia przez posiadacza; jeśli będzie używane zgodnie z przeznaczeniem (np. pistolet do gwoździ będzie używany do wbijania [wstrzeliwania] 14

15 gwoździ) nie będzie mieścił się w definicji broni palnej. Jeżeli jednak zostanie użyty jako broń, w świetle prawa jego posiadacza będzie się traktować jako posiadacza broni palnej. Podobna definicja broni palnej zamieszczona została w KonwKontrBroń. W jej rozumieniu broń palna oznacza co do zasady każdy przedmiot wykonany lub przerobiony tak, że stanowi broń, z którego można oddać strzał, wystrzelić nabój lub inny pocisk albo oszałamiający gaz, płyn lub inną substancję, za pomocą materiału wybuchowego, gazu lub sprężonego powietrza, albo korzystając z dowolnego innego środka napędowego, a także przenośne wyrzutnie rakiet i miotacze ognia, z wyłączeniem urządzeń przeznaczonych do następujących celów: (i) alarmowych, (ii) sygnalizacyjnych, (iii) ratowania życia, (iv) uboju zwierząt, (vi) polowania harpunem albo do celów (vii) przemysłowych lub (viii) technicznych pod warunkiem, że takie przedmioty są używane wyłącznie zgodnie ze swym przeznaczeniem. Z uwagi zatem na ich komplementarność i racjonalność zalecić należy, aby powyższe definicje, tj. zamieszczone w DyrKontrBroń lub w KonwKontrBroń stosować w tych wszystkich przypadkach, gdy dana norma prawa nie wprowadza własnej definicji lub nie odsyła wyraźnie do innego normatywnego określenia broni palnej. 2. Broń palna porównanie terminologii prawnej W tabeli przedstawione zostały poszczególne definicje prawne odnoszące się do broni palnej: Pojęcie Zródło prawa Definicja alarmowa broń automatyczna broń BrońU Dyr.Kontr.Broń Konw.Kontr.Broń urządzenie wielokrotnego użycia, które w wyniku działania sprężonych gazów, powstających na skutek spalania materiału miotającego, wywołuje efekt akustyczny, a wystrzelona z lufy lub elementu ją zastępującego substancja razi cel na odległość nie większą niż 1 metr urządzenie wielokrotnego użycia, które w wyniku działania sprężonych gazów, powstających na skutek spalania materiału miotającego, jest zdolne do wystrzelenia z lufy o kalibrze nie mniejszym niż 25 mm substancji w postaci ładunku pirotechnicznego celem wywołania efektu wizualnego lub akustycznego broń, z której można oddawać strzały seriami, trzymając naciśnięty spust bojowa broń n/d przepisy prawa nie zawierają definicji broni bojowej; 15

16 Pojęcie Zródło prawa Definicja długa broń gazowa broń jednostrzałowa broń krótka broń mechanizm powtarzalny pneumatyczna broń powtarzalna broń Konw.Kontr.Broń Dyr.Kontr.Broń Rozp.Rodz.Broni Konw.Kontr.Broń Dyr.Kontr.Broń Rozp.Rodz.Broni Konw.Kontr.Broń Dyr.Kontr.Broń Rozp.Rodz.Broni Konw.Kontr.Broń BrońU Dyr.Kontr.Broń Rozp.Rodz.Broni Dyr.Kontr.Broń broń o lufie o długości powyżej 30 centymetrów albo której całkowita długość przekracza 60 centymetrów broń inna niż broń krótka broń strzelecka służąca do miotania chemicznych środków obezwładniających i wytwarzania efektów dźwiękowo-wizualnych broń, której lufę lub lufy trzeba ładować przed każdym strzałem broń bez magazynka, którą ładuje się przed każdorazowym strzałem poprzez ręczny załadunek naboju do komory lub wgłębienia na ładunek w części zamkowej lufy broń o lufie o długości do 30 centymetrów albo której całkowita długość nie przekracza 60 centymetrów broń, której mechanizm trzeba obsługiwać przed każdym strzałem, poza naciśnięciem spustu niebezpieczne dla życia lub zdrowia urządzenie, które w wyniku działania sprężonego gazu jest zdolne do wystrzelenia pocisku z lufy lub elementu ją zastępującego i przez to zdolne do rażenia celu na odległość, a energia kinetyczna pocisku opuszczającego lufę lub element ją zastępujący przekracza 17 J. broń, która po wystrzeleniu naboju może zostać ponownie naładowana ręcznie z magazynka lub cylindra broń, która ładuje się automatycznie po każdorazowym wystrzeleniu naboju i która może wystrzelić tylko jeden nabój przy jednym naciśnięciu spustu pozbawiona cech użytkowych broń BrońU broń, w której wszystkie istotne części broni palnej pozbawiono cech użytkowych w taki sposób, by mimo działania sprężonych gazów, powstających na skutek spalania materiału miotającego, nie była zdolna do wystrzelenia pocisku lub substancji z lufy albo elementu ją zastępującego oraz do wywołania efektu wizualnego lub akustycznego, a przywrócenie broni cech użytkowych bez podjęcia czynności specjalistycznych nie było możliwe półautomatyczna broń samoczynna broń samopowtarzalna broń Konw.Kontr.Broń Dyr.Kontr.Broń Rozp.Rodz.Broni Dyr.Kontr.Broń oznacza broń wyrzucającą pociski przy każdym naciśnięciu samego tylko spustu broń palna, która ładuje się automatycznie po każdorazowym wystrzeleniu naboju i która może wystrzelić więcej niż jeden nabój przy jednym naciśnięciu spustu broń, która ładuje się automatycznie po każdorazowym wystrzeleniu naboju i która może wystrzelić tylko jeden nabój przy jednym naciśnięciu spustu 16

17 Pojęcie Zródło prawa Definicja sygnałowa broń salutacyjna i akustyczna broń BrońU Dyr.Kontr.Broń Dyr.Kontr.Broń urządzenie wielokrotnego użycia, które, w wyniku działania sprężonych gazów, powstających na skutek spalania materiału miotającego, jest zdolne do wystrzelenia z lufy o kalibrze nie mniejszym niż 25 mm substancji w postaci ładunku pirotechnicznego celem wywołania efektu wizualnego lub akustycznego urządzenia z uchwytem na nabój, przeznaczone wyłącznie do strzelania ślepymi nabojami oraz do wystrzeliwania substancji drażniących, innych substancji czynnych lub pirotechnicznych nabojów sygnalizacyjnych i których nie można przerobić tak, aby miotały śrut, kulę lub pocisk w wyniku działania palnego materiału miotającego broń, która została specjalnie przerobiona do strzelania wyłącznie ślepymi nabojami, do takiego użytku jak w: przedstawieniach teatralnych, sesjach fotograficznych, filmach i programach telewizyjnych, rekonstrukcjach historycznych, paradach, wydarzeniach sportowych i szkoleniach 3. Broń bojowa, myśliwska sportowa i inna broń cywilna Niejednokrotnie wątpliwości budzą używane w wielu przepisach określenia odnoszące do broni, a mianowicie: broń bojowa, broń myśliwska, broń sportowa, a także często używane w kontekście broni bojowej pojęcie tzw. broni strzeleckiej cywilnej. W przeszłości rozróżnienia pomiędzy wspomnianymi wyżej kategoriami broni dokonywano najczęściej poprzez rodzaj amunicji, do której wykorzystania była przystosowana dana broń (amunicja myśliwska, amunicja centralnego zapłonu [bojowa] i amunicja sportowa [bocznego zapłonu]). Obecnie odstąpiono od takich kryteriów, jednocześnie nie przyjmując niestety jasnych kryteriów podziału. Wątpliwości pogłębiane są obecnie przez brak definicji legalnych poszczególnych rodzajów broni. Dodatkowym problemem jest skupienie się ustawodawcy przede wszystkim na broni strzeleckiej, podczas gdy sama ustawa o broni i amunicji odnosi się do wszelkiej broni palnej lufowej, w tym artyleryjskiej, lub montowanej na pojazdach, okrętach czy obiektach lotniczych. Próbując zatem zdefiniować używane w przepisach pojęcie broni palnej bojowej należy wyjść od klasyfikacji broni strzeleckiej na bojową i inną. 17

18 Przykład broni bojowej: Kałashnikov AK-105 Wśród terminologii zdefiniowanej w PN w ogóle nie występuje pojęcie broni bojowej, do tej kategorii należy odnieść zdefiniowane tamże pojęcia broni strzeleckiej wojskowej i broni strzeleckiej policyjnej. W rozumieniu PN: a. bronią wojskową (ang. military small arms) jest broń strzelecka wchodząca w skład etatowego wyposażenia żołnierza i pododdziałów wojskowych, a także wojskowych wozów bojowych, statków powietrznych i jednostek pływających (PN pkt ); b. bronią strzelecką policyjną (ang. police small arms) jest broń strzelecka wchodząca w skład etatowego wyposażenia policjanta i pododdziału policji, a także policyjnych wozów bojowych, statków powietrznych i jednostek pływających oraz funkcjonariuszy formacji paramilitarnych (PN pkt 2.1.8); c. bronią strzelecką myśliwską (ang. hunting arms) jest broń strzelecka przeznaczona do odstrzału zwierzyny łownej i szkodników (PN pkt ); d. bronią strzelecką sportową (ang. sporting small arms) jest broń strzelecka przeznaczona do rywalizacji sportowej oraz związanego z nią szkolenia i treningów strzeleckich (PN pkt ); e. bronią strzelecką cywilną (ang. civil small arms) jest broń strzelecka przeznaczona na rynek cywilny, służąca do obrony osobistej oraz ochrony osób i mienia (PN pkt ). Z powyższego zestawienia wynika, że definicje te nie tyle odnoszą się do cech fizycznych (technicznych) broni strzeleckiej, lecz wyłącznie do faktycznego sposobu jej użytkowania lub przeznaczenia broni. Prowadzi to do pewnego zamieszania. Dla przykładu: bronią wojskową będzie dowolny rodzaj broni strzeleckiej wprowadzony do etatowego wyposażenia żołnierza, chociażby mieścił się w innej kategorii (np. pistolet będzie jednocześnie bronią cywilną, gdyż przeznaczony jest z dość oczywistych względów do ochrony osobistej oraz osób i mienia, a także bronią policyjną, która będzie etatowym wyposażeniem 18

19 policjanta). Nie jest przy tym jasne czy podział ten odnosić należy do pewnych kategorii broni (np. broń automatyczna), czy też zindywidualizowanej broni danego producenta, która jest na wyposażeniu wojska lub policji (np. pistolet maszynowy wz Glauberyt ). Podobnie dość arbitralnie można zaliczać broń do kategorii broni sportowej lub myśliwskiej. Nie jest bowiem jasne, kto i wedle jakich kryteriów miałby decydować o przeznaczeniu broni do celów myśliwskich lub sportowych (np. producent, użytkownik, organ administracji czy organ Policji lub wymiaru sprawiedliwości). Broń myśliwska, dwulufowa strzelba w układzie pionowym. W odniesieniu do podziału broni strzeleckiej na broń bojową i pozostałe jej rodzaje można zastosować przepisy dyrektywy Rady z dnia 18 czerwca 1991 r. w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni (Dz.Urz.UE.L 1991 Nr 256, str. 51) i wydanego w jej wykonaniu rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2011 r. w sprawie rodzajów broni palnej odpowiadających kategoriom broni palnej określonym w dyrektywie w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni (Dz.U. Nr 191, poz. 1140). W załączniku I pkt. II do wspomnianej dyrektywy wyróżniona została tzw. kategoria broni niedozwolonej (Kategoria A w zw. z art. 6 ust. 1 DyrKontrBroń), której nie może legalnie posiadać użytkownik cywilny na obszarze Unii Europejskiej. W myśl RozpRodzBroni broni palnej Kategorii A wg. DyrKontrBroń odpowiadają na terytorium Polski następujące : 1. broń palna samoczynna, zdolna do rażenia celów na odległość, 2. broń palna: a. wytworzona lub przerobiona w sposób pozwalający na zatajenie jej przeznaczenia, a także broń palna imitująca innego rodzaju przedmioty, b. wyposażona w tłumik huku lub przystosowana do strzelania z użyciem tłumika huku, c. niedająca się wykryć za pomocą urządzeń przeznaczonych do kontroli osób i bagażu. 19

20 Analiza powyższych norm prowadzi jednak do kolejnej wątpliwości. Otóż nie jest jasne, czy przypisanie danej broni do jednej z kategorii wyklucza możliwość jej jednoczesnego przypisania do innej kategorii broni. Dla zilustrowania powyższego można wyobrazić sobie pistolet samopowtarzalny kal. 9 mm, który jest posiadany przez strzelca sportowego w celach sportowych. Ze swej istoty pistolet taki jest bronią strzelecką bojową, jednocześnie jednak winien być w tym przypadku zakwalifikowany także jako broń strzelecka sportowa. W związku z tym rodzi się wątpliwość czy zakwalifikowanie broni do kategorii broni sportowej wyklucza jednocześnie możliwość zakwalifikowania jej jako broni bojowej i na odwrót. Podobne pytania można mieć w wielu przypadkach broni tzw. kolekcjonerskiej. Pistolet Glock 23 kal.40 Biorąc powyższe pod uwagę można dojść do dwóch ważnych wniosków. Otóż, co do zasady należy wykluczyć możliwość kwalifikowania broni strzeleckiej (a także i innej broni palnej) jednocześnie do kilku kategorii spośród broni bojowej, myśliwskiej, sportowej, cywilnej i in. Próba takiej kwalifikacji prowadziłaby bowiem do chaosu w wykładni i praktyce stosowania wielu przepisów odnoszących się w szczególności do zasad transportu, noszenia i zabezpieczania broni palnej. Po wtóre, stwierdzić należy, że o przypisaniu danej broni do jednej z ww. kategorii decyduje nie tyle jej konstrukcja i fabryczne przeznaczenie, ile cel w jakim jest ona w posiadaniu danej osoby. Posługując się powyższym przykładem pistoletu samopowtarzalnego można stwierdzić, że pistolet samopowtarzalny będący na wyposażeniu żołnierza będzie bronią bojową, zaś taki sam pistolet posiadany przez strzelca sportowego w celu uprawiania tej dyscypliny sportu będzie bronią sportową. O zakwalifikowaniu zaś danego egzemplarza broni do jednej z omawianych kategorii decydować będzie większości wypadków cel w jakim zostało wydane pozwolenie na broń, określony w treści pozwolenia na broń lub europejskiej karcie broni Podobnie: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 marca 2014 r. (sygn. II OSK 2406/12), nieco odmiennie: B. Kurzępa, Ustawa o broni i amunicji. Komentarz, Warszawa

21 Przykład broni sportowej używanej podczas zawodów strzeleckich. W efekcie przyjąć należy, że: 1. broń bojowa jest to broń wchodząca w skład etatowego wyposażenia żołnierza i pododdziałów wojskowych, a także wojskowych wozów bojowych, statków powietrznych i jednostek pływających a także broń wchodząca w skład etatowego wyposażenia policjanta i pododdziałów policji, a także policyjnych wozów bojowych, statków powietrznych i jednostek pływających oraz funkcjonariuszy formacji paramilitarnych; 2. broń myśliwska jest to broń strzelecka, którą można przeznaczyć do celów łowieckich w rozumieniu przepisów prawa, posiadana przez daną osobę w celach łowieckich; bronią taką jest broń dopuszczona do wykonywania polowań na podstawie Prawa Łowieckiego i przepisów wykonawczych. Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych warunków wykonywania polowania i znakowania tusz (Dz.U Nr 61, poz. 548 ze zm.) do wykonywania polowania można użyć wyłącznie myśliwskiej długiej broni palnej centralnego zapłonu o lufach gwintowanych lub gładkich, z której po maksymalnym załadowaniu można oddać najwyżej sześć pojedynczych strzałów (przy czym do magazynka broni samopowtarzalnej można załadować jednorazowo najwyżej dwa naboje). Broń myśliwska o lufach gwintowanych musi być przeznaczona do strzelania amunicją myśliwską charakteryzującą się energią pocisku nie mniejszą niż 1000 J w odległości 100 m od wylotu lufy. Broń myśliwska może być wyposażona wyłącznie w mechaniczne lub optyczne urządzenia i przyrządy celownicze, w których obraz celu powstaje w świetle naturalnym i nie jest prze- 21

22 twarzany przez urządzenia elektroniczne. W urządzeniu optycznym może być podświetlany znak celowniczy oraz może ono zawierać dalmierz; 3. broń sportowa jest to broń strzelecka, którą można przeznaczyć do celów sportowych w rozumieniu przepisów prawa i przepisów związków lub federacji sportowych, posiadana przez daną osobę w celach sportowych. Bronią taką jest broń palna: (i) bocznego zapłonu z lufami gwintowanymi, o kalibrze do 6 mm, (ii) centralnego zapłonu z lufami gwintowanymi, o kalibrze do 12 mm, (iii) gładkolufowa, (iv) przystosowana do strzelania wyłącznie przy pomocy prochu czarnego (dymnego); 4. broń cywilna 4.1 jest to broń myśliwska i sportowa, 4.2 inna broń, której można używać zgodnie z celem określonym w zezwoleniu na posiadanie broni palnej wydanym przez właściwy organ w celu: a. obrony osobistej oraz ochrony osób i mienia (PN pkt ), b. ochrony bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej, żeglugi handlowej, konwojów wysokiej wartości oraz ważnych obiektów, c. obrony narodowej, d. celach edukacyjnych, kulturowych, badawczych i historycznych, e. kolekcjonerskim. Rozłożony pistolet samopowtarzalny 4. Części broni palnej i broń uszkodzona w świetle przepisów prawa Zgodnie ze zdrowym rozsądkiem, nieco karkołomne jest przyjęcie, że bronią palną jest także część broni palnej. W zwykłych sytuacjach życiowych określenie przez kogoś np. 22

23 bębna do rewolweru mianem rewolweru, skłaniałoby raczej do rozważenia zdolności umysłowych takiej osoby. W naukach prawnych takie zabiegi terminologiczne są jednak dopuszczalne i noszą miano fikcji prawnej. Taką fikcją prawną jest wyrażony w art. 5 ust. 1 BrońU nakaz traktowania jako broni palnej także gotowych lub obrobionych istotnych części broni. Zgodnie z dalszym wyjaśnieniem zawartym w tym przepisie istotnymi częściami broni palnej są: 1. szkielet broni (w przypadku pistoletu i rewolweru będzie to cześć pistoletu lub rewolweru, stanowiąca podstawę do montażu innych ich części i mechanizmów PNpkt ) 2. baskila, czyli część broni palnej ładowanej przez złamanie broni (najczęściej myśliwskiej i sportowej), która służy do sztywnego połączenia osady z lufą, a jednocześnie mieści w swoim wnętrzu mechanizm spustowo-uderzeniowy (iglice, sprężyny, spusty i bezpiecznik); 3. lufa z komorą nabojową 12, 4. zamek, czyli zespół elementów broni służący do zamykania komory nabojowej na czas strzału i otwierania po wystrzale wlotu lufy (PN pkt ), 5. komora zamkowa, tj. zespół elementów broni, spełniający rolę kadłuba, do którego przyłączane pozostałe główne zespoły i części broni (PN pkt ) oraz 6. bęben nabojowy 13. Podkreślić należy, że o kwalifikacji jako broni palnej wyżej wymienionych elementów nie decyduje komplementarność elementów broni, rozumiana jako konieczność występowania łącznie wszystkich istotnych elementów broni palnej. Oznacza to, że za posiadacza broni będzie uznany także ten, kto nie posiadając innych elementów broni palnej posiada wyłącznie np. bęben nabojowy. 12 W art. 1 ust. 1 pkt 2 DyrKontrBroń mowa jest tylko o lufie broni palnej. 13 Bębna nabojowego nie należy mylić z magazynkiem bębnowym do broni palnej, który nie stanowi istotnej części broni. 23